Periudha me fjali t nnrenditur rrjedhimore n prozn popullore

Ma. Aida Kurani

1

UNIVERSITETI I TIRANS

FAKULTETI I HISTORIS DHE I FILOLOGJIS

DEPARTAMENTI I GJUHSIS

PERIUDHA ME FJALI T NNRENDITUR

RRJEDHIMORE

N PROZN POPULLORE

(pr mbrojtjen e grads Doktor)

Punoi Udhheqs shkencor Ma. Aida KURANI Prof. dr. Ludmila BUXHELI

Tiran, 2014

Periudha me fjali t nnrenditur rrjedhimore n prozn popullore

Ma. Aida Kurani

2

DISERTACION

Paraqitur nga: MA. AIDA KURANI

(Pr mbrojtjen e grads shkencore: Doktor)

Specialiteti: Sintaks (Gjuhsi)

Udhheqs shkencor: Prof. Dr. Ludmila BUXHELI

Mbrohet n dt. ___. ___. 2014 prpara juris s prbr nga:

1. ________________ _________________ Kryetar

2. ________________ _________________ Antar

3. ________________ _________________ Antar (oponent)

4. ________________ _________________ Antar (oponent)

5. ________________ _________________ Antar

Periudha me fjali t nnrenditur rrjedhimore n prozn popullore

Ma. Aida Kurani

3

N kujtim t prindrve t mi, q me shum sakrifica m dhan jo vetm mundsin e studimit,

por edhe ndrgjegjsimin pr rndsin e tij!

Periudha me fjali t nnrenditur rrjedhimore n prozn popullore

Ma. Aida Kurani

4

PARATHNIE..........................7

FALNDERIME.............................................................................11

HYRJE..................................................................................................................................12

KREU I

SHTJE T SINTAKSS S PERIUDHS

1.1 Vshtrim i prgjithshm mbi konceptin e periudhs n teorin sintaksore: emrtimi dhe trajtimi i saj............................................................................................. 16

1.1.2 Fjalia.....................................................................................................................16

1.2 Emrtimi i njsis ku bn pjes fjalia e nnrenditur rrjedhimore......................................21

1.2. 1 Gramatikat tradicionale.......................................................................................26

1.2.2 Gramatikat bashkkohore.....................................................................................29

1.3 Cilat jan termat gjegjs q prdorin gjuht e tjera pr t shnuar kto njsi sintaksore? .....................................................................................................................................30

1.4 Cilit term do ti prmbahemi n punim?..........................................................................31

1.5 Tipat e periudhave: bashkrenditja dhe nnrenditja n periudh.......................................31

1.5.1 Periudha me bashkrenditje ...............................................................................35

1.5.2 Periudha me nnrenditje......................................................................................35

1.6 Mjetet e formsimit t periudhave ....................................................................................42

KREU II

KLASIFIKIMI I PERIUDHAVE ME FJALI T NNRENDITUR DHE

VENDI I FJALIS RRJEDHIMORE N KLASIFIKIMET E

PERIUDHAVE ME NNRENDITJE N GJUHN SHQIPE

2.1 Klasifikimi i periudhave me fjali t nnrenditur n gramatikat dhe studimet pr gjuhn

shqipe......................................................................................................................................50

2.2 Kriteret e klasifikimit t periudhave me fjali t nnrenditura...........................................63

2.3 Klasifikimi i periudhave me fjali t nnrenditur n gjuhsin e huaj...............................69

2.4 Cilit kriter do ti prmbahemi n kt punim?..................................................................80

2.5 Vendi i periudhs me fjali t nnrenditur rrjedhimore n klasifikimet e periudhave me

nnrenditje n gjuhn shqipe...................................................................................................81

Periudha me fjali t nnrenditur rrjedhimore n prozn popullore

Ma. Aida Kurani

5

KREU III

RRETH DISA SHTJEVE T FJALIS RRJEDHIMORE

3.1 Trajtimi i derisotm i fjalis rrjedhimore n gramatikat dhe studimet pr gjuhn

shqipe........................................................................................................................................93 3.2 Evolucioni i lidhzave dhe lokucioneve lidhzore rrjedhimore..............................................100

3. 3. Mnyrat e shprehjes s marrdhnieve rrjedhimore..................................................105

3.3.1 Shprehja e marrdhnieve rrjedhimore n fjali t thjesht..................................106

3.3.2 Shprehja e marrdhnieve rrjedhimore n periudha me bashkrenditje..............107

3.3.3 Shprehja e marrdhnieve rrjedhimore n periudha me fjali asindetike..............108

3.3.4 Ngjyrimet rrjedhimore n periudha me fjali t tjera t nnrenditura....................109

3.3.5. Marrdhniet rrjedhimore n nivel teksti............................................................110

3.4 Klasifikimi i fjalive rrjedhimore................................................................................. 111

KREU IV

TIPAT SEMANTIKO-STRUKTUROR T PERIUDHS ME FJALI T

NNRENDITUR RRJEDHIMORE N PROZN POPULLORE

4.1 Tipi me fjali rrjedhimore t bashklidhur (korrelative) n prozn popullore..........118

4.1.1 Fjalia rrjedhimore jo e bashklidhur (korrelative) me lidhzn sa....................121

4.1.2 Fjalia rrjedhimore jo e bashklidhur (korrelative) me lidhzn saq................121

4.1.3 Fjalia rrjedhimore jo e bashklidhur (korrelative) me lidhzn q...................132

4.2 Tipi me fjali rrjedhimore t bashklidhur (jokorrelative) n prozn popullore.......134

4.2.1 Periudhat me fjali t nnrenditur rrjedhimore jokorrelative me lidhzn sa.....134

4.2.2 Periudhat me fjali t nnrenditur rrjedhimore me lokucionin lidhzor aq sa..136

4.2.3 Periudhat rrjedhimore jokorrelative me lidhzn saq....................................137

4.2.4 Periudhat me fjali t nnrenditur rrjedhimore jokorrelative me lokucionin

lidhzor kshtu q...................................................................................................138

4.2.5 Periudhat me fjali t nnrenditur rrjedhimore jokorrelative me lidhzn q...141

4.3 Mjetet e lidhjes........................................................................................................148

4.3.1 Grafiku i shprndarjes s lidhzave n periudhat me fjali t nnrenditura

rrjedhimore n prozn popullore..................................................................................150

Periudha me fjali t nnrenditur rrjedhimore n prozn popullore

Ma. Aida Kurani

6

KREU V

RENDI I GJYMTYRVE N FJALIN RRJEDHIMORE DHE RENDI I FJALIVE

N PERIUDHN ME FJALI T NNRENDITUR RRJEDHIMORE N PROZN

POPULLORE

5.1 Vshtrim i prgjithshm pr studimet gjuhsore mbi rendin n gjuhn shqipe.........152

5.2 Rendi i gjymtyrve n fjalin e nnrenditur rrjedhimore n prozn popullore..........160

5.3 Rendi i fjalive n periudhn me fjali t nnrenditur rrjedhimore...............................169

KREU VI

VSHTRIM KRAHASUES I NDRTIMEVE RRJEDHIMORE N GJUH T

NDRYSHME 6. 1 Tipologji e mjeteve dhe e mnyrave t shprehjes s

rrjedhimit...............................................................................................................................174

6. 2 Nj vshtrim i shkurtr ndrgjuhsor i ndrtimeve rrjedhimore...............................176

6.3 Fjalia rrjedhimore n anglisht....................................................................................180

6.4 Disa mendime mbi prkthimin e fjalive rrjedhimore nga anglishtja n shqip...........181

PRFUNDIME...................................................................................................................186

BIBLIOGRAFIA.................................................................................................................192

Periudha me fjali t nnrenditur rrjedhimore n prozn popullore

Ma. Aida Kurani

7

PARATHNIE

Struktura gramatikore e shqipes s sotme letrare, n vija t prgjithshme, pasqyron strukturn

gramatikore t gjuhs popullore, ndaj n fazn e sotme t zhvillimit t shqipes standarde dhe

me krkesat q dalin prpara gjuhsis shqiptare, rndsi t veant merr studimi i gjuhs

popullore si nj domosdoshmri pr t njohur m mir e m thell strukturn gramatikore t

gjuhs shqipe, origjinalitetin e saj. N kt kontekst sht po aq me rndsi t studiuarit e

gjuhs s folklorit, i cili pasqyron identitetin kombtar shqiptar, kulturn materiale dhe

shpirtrore t tij prmes gjuhs s gjall, ligjrimit t prditshm.

Si dihet, krijimtaria gojore e popullit ton u ka shrbyer drejtprsdrejti studimeve gjuhsore

dhe nuk sht aspak e rastit q nj pjes e madhe e studiuesve t gjuhs shqipe jan ndr

mbledhsit e botuesit m t zellshm t folklorit.

Gjuha e folklorit na jep mundsi q ta njohim m thell gjuhn ton e veanrisht strukturn

e saj sintaksore. Sidomos prshkrimi sinta