PITANJA IZ SOCIOLOGIJE NASELJA

PITANJA IZ SOCIOLOGIJE NASELJA1. POJAM SOCIOLOGIJE NASELJA

Sociologija naselja je socioloka disciplina koja prouava drutvo u naselju;to jest u odreenom prostoru i drutvenoj sredini kao dijelu globalnog drutva i socijalnog sistema,a koji sainjavaju nunosti povezane drutvenim odnosima i procesima.

2. PREDMET SOCIOLOGIJE NASELJA

Predmet sociologije naselja su ljudska naselja kao cijelina i njihov razvoj, to jest prouavanje onog dijela drutvenih pojava, procesa i odnosa koji postoje u uim i irim naseljenim podrujima. Sociologija naselja istrauje i utvruje ta je opte, a ta posebno u drutvenim pojavama, procesima i odnosima naselja, kao i njihovo mjesto u drutvenoj cjelini.

3. NAZIV I PODJELA SOCIOLOGIJE NASELJA

Dijeli se uglavnom na dvije osnovne oblasti:1)sociologija sela (ruralna sociologija) i 2)sociologija grada (urbana sociologija). Postoji i shvatanje da su ove oblasti sociologije osamostaljene kao samostalne discipline. U toku razvoja sociologija naselja razvijaju se oblasti koje prouavaju posebne dijelove sociologije naselja kao:sociologija lokalnih zajednica, sociologija komune, sociologija zadrugarstva. Prouava se i kombinacija gradskih i seoskih naselja, tzv. rurbanog naselja gdje je teko odrediti granicu izmeu sela i grada.

4. ODNOS SOCIOLOGIJE NASELJA PREMA DRUGIM NAUNIM DISCIPLINAMA

Sociologija naselja je usko povezana sa drugim naunim disciplinama iz kojih preuzima odreena saznanja neophodna za izuavanje kompleksnog ivota ljudi u naselju. Takoe i druge discipline koriste saznanja sociologije naselja u svojim istraivanjima.

-OPTA SOCIOLOGIJA-kao posebna disciplina sociologija naseljausko je povezana sa optom sociologijom.Prilikom prouavanja drutvenih pojava,procesa i odnosa u naselju,sociologija naselja koristi opta naela i zakonitosti koje je saznala opta sociologija.Razlike:sociologija naselja istrauje dio drutvene stvarnosti a opta sociologija drutvo u njegovoj sveobuhvatnosti.

-GEOGRAFIJA-izuavanje geografskih faktora je od velikog znaaja u prouavanju drutvenih pojava u naselju.Za sociologiju naselja je veoma bitno da na osnovu geografskih istraivanja precizira pojam sredine.

-DEMOGRAFIJA-daje kvantitativnu sliku drutvene strukture a to je ono od ega se polaziprilikom istraivanja drutvenih fenomena u naselju.

-EKOLOGIJA-jer osnovu u razvoju ekologije ini sredina.Razlikuju se ljudska i prirodna ekologija.

-LJUDSKA EKOLOGIJA-uenje o meuzavisnosti institucija ljudskih grupa u prostoru.U sociologiji naselja posebno se izuava uticaj prirodne okoline na ovjeka,kao i uticaj ovjeka na prirodu.

5.RAZVOJ I OBILJEJA SOCIOLOGIJE NASELJA Istorija istraivanja sociolokih problema veoma je stara,jo iz antikog perioda postoje pisani tragovi koji obuhvataju socioloke probleme naselja.U srednjem vijeku takvi pisani dokumenti su rijetkost.Dok poetkom XIX vijeka pojavljuje se mnotvo dokumenata i analiza u pogledu soc.problema.Znaajni drutveni problemi XX vijeka inicirali su razvoj i nastanak sociologije naselja kao samostalne discipline.Iako se soc. Naselja konstituie relativno kasno njeni pojedini dijelovi razvijali su se u okviru drugih nauka,a posebno soc.politike-koja se interesuje prvenstveno:za ovijeka i njegovu egzisteciju,sposobnost za rad i napredovanje u ivotu.

6.POJAM NASELJA Postoje razliite definicije naselja.Veina definicija su specifine po svom sadraju i odnose se uglavnom na pojedinana karakteristina naselja.Za socioloki pojam naselja vano je obratit panju na dva bitna obiljeja naselja:1)TERITORIJA-ljudi koji ine naselje moraju stanovati na odreenoj teritoriji),2)DRUTV.PROCESI-bez kojih ljudi ne mogu opstati i razvijati se,i koji su razliiti od naselja do naselja to zavisi od veliine i tipa naselja kao i od vrste djelatnosti kojom se ljudi bave u naselju.

7.KRITERIJI ZA DEFINISANJE RAZLIKA IZMEU GRADSKIH I SEOSKIH NASELJA

-ISTORIJSKI KRITERIJ-zasniva se na indentifikaciji pojma grada,tvrave.Stanovnici takvog naselja razlikovali su se po nainu ivota od stan.seoskog naselja.Ovaj kriteruj danas je zastario.

-PRAVNI KRITERIJ-naselje se smatra gradom samo ako postoji pravna odluka o tome.

-STATISTIKO-DEMOGRAFSKI KRITERIJ-uzima za osnovu broj stanovnika kao odluujui element u razlikovanju gradskih i seoskih naselja.

-ARHITEKTONSKI KRITERIJ- temelji se na nainu izgraivanja zgrada i cijelog naselja.Ako je arhitekt.urban.ureen i snabdjeven komunalnim uslugama-to je grad.

8.SOCIOLOKI KRITERIJI ZA DEFINISANJE RAZLIKA IZMEU GRADSKIH I SEOSKIH NASELJA

-FERDINAND TENIS-dijeli drutvo na dva osnovna oblika:zajednica(selo i porodica) i drutvo(grad i akcionarsko drutvo).Osnovna socioloka obiljeja zajednice su:prirodna solidarnost,zajednikasvojina,opta volja,kolektivizam,obiaji,navike,vjera,tradicija.Obiljeja drutva:ugovorna solidarnost,privatna svojina,individualizam,lini interes,javno mijenje.

-VERNER ZOMBART-bavi se uestalou drutvenog konteksta.Smatra da su u gradu koji se naglo proirio ljudi i ne poznaju i meu njima su relativno rijetki drutveni odnosi.Ova definicija nije prihvaena od dijela amerikih sociologa gdje nema tradicionalnih razlika izmeu sela i grada, kao u Evropi.

-PITIRIN SOROKIN-navodi jo neka obiljeja za razlikovanje sela i grada:zanimanje stanovnitva,organizacija prostora,veliina zajednica,gustina stanovnitva,homogenost stanovnitva,sistem uzajamnog djelovanja.

9.NASTANAK I RAZVOJ NASELJA U prouavanju ljudskih naselja bitna su 4 presudna dogaaja:1)AGRIKULTURNA REVOLUCIJA-uslovila je naputanje skitnikog naina ivota.Sa ovom revolucijom ovjek se nastanio naa jedno mjesto(do sada poznata naselja nastala prije 20 000 god.-Juna Mesopotamija i Egipat).

2)URBANA REVOLUCIJA-epoha formiranja gradova prije 7000 god. u Anadoliji.

3)INDUSTRIJSKA REVOLUCIJA-vezana za formiranje novog tipa naselja-industrijski gradovi.Pojava industrijske revolucije izazvala je naglu i veliku koncentraciju radne snage u gradovima, to je doprinijelo naunom razvoju i ekonom.napretku grada.

Od svog formiranja pa nadalje osnovna funkcija svakog naselja je stanovanje,da bi se razvijale i javljale i druge funkcije.

10.TIPOLOGIJA NASELJA Osnovna podjela je na:selo i grad.U najranijim fazama drutvenog razvitka bila je mala brojnost djelatnosti(zemljoradnja,trgovina,vojna zanimanja).Jedno naselje sluilo je stanovnicima za obavljanje jedne funkcije ili manjeg broja funkcija.Kasnije umnoavanjem funkcija naselja sve vie negira osnovnu podjelu naselja prema primarnim funkcijama.Bez obzira na broj funkcija uvijek se moe odrediti najdominantnija koja odreuje karakter naselja.Tako na primjer naselja imaju karakter poljoprivrednih naselja,druga rudarski karakter.Potrebno je razlikovati tipove naselja.Na razlike u tipovima naselja veliki uticaj imaju:prirodni uslovi,nivo kulturnog i drutvenog naslea,etnografski karakter.Tako su razliiti tipovi naselja poljoprivrednog karaktera u Vojvodini,Dalmaciji,Krajini.Ustaljeni pojmovi selo i grad danas ne obuhvataju svu kompleksnost naselja.Ipak jo uvijek se moe govoriti o njihovim princip.razlikama,a to su:

1)EKOLOKI FAKTOR-seosko naselje je karakteristino po prirodnoj sredini,a gradsko po tehnikoj i vjetakoj sredini.

2)DEMOGRAFSKI FAKTOR-broj stanovnika,starosna i grupna struktura stanovnitva

3)EKONOMSKI FAKTOR-selo-obrada zemlje,grad-prerada sirovina

4)SOCIOLOKI FAKTOR-najznaajniji je drutvena pokretljivost koja ima 3 nivoa:institucionalni,grupni i pojedinani.

11.ANTIKA GRKA MISAO O NASELJU

U centru panje antikih naselja bila su seoska naselja.Grki zakonodavac Solon analizirao je ivot seljaka i graana.Uveo je znaajne reforme u organizaciji drave,prvenstveno na bazi poljoprivredne djelatnosti.Zagovarao je seljaku dravu u kojoj bi seljaci bili nosioci vlasti.Grki istoriar Herodot analizira regionalne karakteristike raznih naroda.

12.MISAO O NASELJU U DOBA RIMSKE IMPERIJE

U doba Rimske imperije Katon u svojim raspravama daje prednost poljoprivrednim naseljima,dok mnoga grdaska naselja omalovaava.Poljoprivredno stanovnitvo favorizuje i Tiberije Grak.Za vrijeme njegovog ivota izvrena je konfiskacija.Donesen je i zakon o pravilnoj podjeli dravnog zemljita.Varon je razlikovao 3 stadijuma drutvenog razvitka koja su povezana sa razvojem naselja:1)prirodno stanje-ovjek ivi od sakupljanja gotovih plodova,2)pastirsko doba-ovjek je pripitomio ivotinje koje su mu bile izvor za ishranu,3)zemljoradniko doba-ovjek se nastanio na jednom mjestu i poeo da obrauje zemlju

13.SREDNJOVIJEKOVNA MISAO O NASELJU U ranom srednjem vijeku ekonomska baza,tadanjeg drutva nalazila se u seoskim naseljima.Meutim kod tadanjih vlastodraca uopte nije postojala briga za seoska naselja i seosko stanovnitvo.Ljudska misao srednjeg vijeka vie se interesovala za probleme grada i gradskog stanovnitva.Jo od poetka 16. vijeka ljudska misao se bavila naroito problemom suprotnosti izmeu sela i grada.Poinju se javljati planovi i prijedlozi za uklanjanjem tih suprotnosti.Jedni zadravaju i grad i selo,starajui se samo da meu njima oslabe postojee suprotnosti.Drugi smatraju da e problemi nestati ako se u buduem drutvu zadri samo selo.Trei ne vide rijeenje problema u nestajanju velikih gradova nego u njihovoj rekonstrukciji.

14.NOVIJA MISAO O NASELJU U drugoj polovini 18.vijeka pojavila se u Francuskoj kola fiziokrata,osniva i glavni teoretiar je Kenej.Fiziokratska naela su:1)priroda je jedini izvor bogatstva,2)podjela rada na proizvodni i sterilni.Po fiziokratima jedino je poljoprivredni rad proizvodni rad,a svaki drugi rad je sterilan u smislu proizvodnje vika proizvoda.Viak proizvoda nije viak rada,nego dar prirode.Poslije francuske revolucije javlja se teorija AGRARNI PESIMIZAM,osniva-MALTAS.Zastupa tezu da se stanovnitvo mnoi bre nego sredstva za njegovo ivotno izdravanje.Zanemaruje napredak u razvoju drutva.Njemaki hemiar LIBIG polovinom 19.vijeka upozorava na agrarnu katastrofu, ubijanje zemlje dovodi do ubijanja ljudi koji ive od zemlje.MARKS,ENGELS,LENJIN uoavaju da sve epohe drutvenog razvoja imaju svoje tipove naselja.Prolost karakterie seoska naselja,a gradska se pojavljuju znatno kasnije,a uzroke treba traiti u razvoju proizvodnih snaga.U vezi s tim dolazi do prve velike podjele rada koja je stvorila razliku izmeu sela i grada.

-Vuk Karadi,Valtazar Bogoi,Jovan Cviji,Tihomir urevi,Sreten Vukosavljevi.

-Iz oblasti naselja:S.Markovi,A.Radi,Janez Krek,Mihajlo Avramovi,Vaso Pelagi,Dragia Lapevi

15.SAVREMENE TENDENCIJE U RAZVOJU NASELJA

U istorijskom razvoju naselja dugo vremena su postojala samo 2 osnovna tipa:selo(prvi osnovni tip naselja) i grad koji nastaje kasnije.Selo se od svog nastanka skoro do kraja 19.vijeka nije mijenjalo.Stalno je sredite poljoprivredne djelatnosti.Osnovni uzrok nastanka grada je vii stepen razvitka proizvodnih snaga,gradovi su privredni centri ali i centri drutveno-politike djelatnosti i nosioci drutvenog razvoja.Tokom razvoja gradovi razvijaju i nove funkcije,to utie na meusobno diferenciranje gradova.Razvoj industrijske privrede imao je odraza i na seoska naselja,tako da se formiraju meukategorije naselja,tj.naselja mjeovitok tipa,koja mogu biti ne samo prelazan nego i konaan oblik naselja.

Industrijalizacija drutvenog ivota uslovila je da se postepeno uvode urbani elementi u seoskim naseljima.Tako je stvoren jedan novi drutveni proces koji se naziva urbanizacija seoskih naselja.Nagli porast broja stanovnitva i potreba njegove koncentracije dovodi do novog prostornog fenomena KONURBACIJE-prostorno,organizaciono i ivotno povezivanje vie naseljenih i nenaseljenih povrina.Fenomen konurbacije moe se razviti iz dvojakih razloga:1.putem zauzimanja sve irih teritorija od strane jednog glavnog grada,2.putem brojanog i teritorijalnog porasta niza naselja u lananom sistemu tako da dolazi do njihovog spajanja.

16. I 17.POJAM I PREDMET SOCIOLOGIJE SELA

Sociologija sela je teorijska i promjenjena socioloka disciplina koja je orijentisana sa obraivanja relativnih problema u okviru seoskog drutva.Seoski problemi sainjavaju odreenu kompleksnos,a posmatranje njihove povezanosti i djelovanje problema razlikuje soc.sela od drugih sociolokih dr.nauka koje odreuju seosko drutvo.

Predmet prouavanja soc.sela je seosko drutvo i seosko naselje kao komleksna drutvena tvorevina.Meutim selo i seosko drutvo istrauju i druge drutvene nauke(etnologija,socijalna antropologija,agrarna ekonomija,istorija) ali soc.sela istrauje drutva iz raznih aspekata,ona svoja saznanja povezuje sa svim saznanjima o tom drutvu(seoskom).Po svemu sudei socilogija sela razvija se u SAD (poetkom 19.vijeka) i bila je orijentisana na rijeavanje praktinih problema u tadanjem amerikom drutvu.U Evropi je preteno teorijska nauka do 2.svj.rata,od kada se razvija i kao primjenjena.Predmet izuavanja je isti u svim zemljama,ali se javljala i pod raznim imenima:ruralna soc.,agrarna soc.,soc.sela i seoskih zajednica,soc.odnosa selo-grad.

18.SELO,SELJATVO I POLJOPRIVREDA U ISTORIJSKOJ PERSPEKTIVI

Selo je nekad imalo status centar ivota ,sve dok se nisu poeli formirati gradovi.Od tad selo gubi na znaaju i veina naputa selo.Seljatvo predstavlaj dio stanovnitva koji se preteno bavi poljoprivredom,a po soc.strukturi ne pripada strogo nijednoj drutvenoj klasi,formira se u periodu robovlasnitva i opstaje sve do danas.U feudalizmu seljatvo ini osnovnu masu eksploatisanog stanovnitva,feudalci iz vika njihovog rada izvlai feudalnu rentu.Dre seljake kao kmetove vezane za zemlju koje mogu i prodavati.U razvijenom kapitalizmu nalazimo na selu poljoprivredne najamne radnike,krupne zemljoposjednike i seljake.Sa razvojom kapitalizma i poloaj seljaka sve je gori.Oni ne mogu da izdre konkurenciju poljoprivrednih dobara i sve vie propadaju.

19.RAD U POLJOPRIVREDI I PODJELA RADA U DRUTVU

Rad u selu nije samo privredna djelatnost usmjerena na zaradu nego je i jedan od ivotnih funkcija skoro slina fiziolokoj.Seljakov ivotni ciklus je njegov radni ciklus.Seljake radove odlikuje prirodna nunost i egzistencionalna potreba koja seljaka goni na rad.Radovi se odvijaju u okviru porodinog gazdinstva koje je i radna zajednica.Seljaku njegov rad daje odreeni drutveni i moralni rang.Od svih radova najvii ugled imao je:oranje,pa zatim sijanje,kosidba,etva,stoarski rad.Uobiajena je podjela na muke i enske poslove.Mada je ova podjela ponekad tako zamrena jer nema jasnog kriterija podjele ni po snazi ni po spretnosti.Ova podjela svijedoi o razlikama u sistemu vrijednosti i obrazcima djelovanja mukaraca i ena.

20.DRUTVENO-PROSTORNI OKVIRI SEOSKOG IVOTA

Lokalna zajednica je najmanja teritorijalna jedinica u kojoj je mogue organizovati sve drutvene funkcije.Ona nije samo prostorna ve i drutveno-funkcionalna cjelina.Drutveni odnosi unutar lokalnih zajednica determinisani su globalnim dr.odnosima i procesima,ali ipak imaju potrebu za jednim vidom samoodreenja.Dananje selo uva tradiciju lokalne samouprave vie nego bilo koja druga drutv.grupa.Selo ima svoju tradiciju ustanove:pored kua,domainstvo,skupovi,seoski zbor,svetkovine.Organizacija drutvenog ivota je neformalan,zasnovana na nepisanim drutvenim formama,na obiaju i moralu.Vremenom i u selo stiu i globalne drutvene ustanove:crkve,kole,trgovina,novac,seljake zadruge,politike stranke,radio,tv,ambulanta..

21.SELO I SELJATVO U TRADICIONALNIM SELJAKIM DRUTVIMA

Tradicionalno selo se od modernog sela razlikuje prije svega nainom proizvodnje i samog rada u svim oblicima polj.djelatnosti.Tradicionalnom seljaku je bilo mnogo tee obavljati poslove nego modernom,jer je rad zbog mnogih inovacija postao znatno laki.Ipak za razliku od modernog seljaka koji mora vie da proizvodi zbog zahtjeva modernog trita,tradicionalni je proizvodio samo za svoje i potrebe porodice.Postojala je naturalna zamjena a ne naplatna ekonomija.Stub sela u tardicionalnim drutvima je porodica.Seljak prije svega ima dvije vrijednosti:1)vrijednost zemlje i 2)vrijednost porodice.

Industrijalizacija i urbanizacija su dovele do promjene tardicionalne strukture sela.Socijalna istraivanja dokazuju da se seljaci svuda relativno brzo i lako odluuju na promjene naina ivota kad se uvijere u prednosti novoga nada starim.Pod uticajem tehniko-tehnolokih inovacija industrijske civilizacije koja prodire u poljoprivredu mijenja se seljaki prirodni mentalitet bez koga se na razne naine ire urbani kulturni obrazci i mijenjaju svakodnevni ivot seljaka.

22.INDUSTRIJALIZACIJA I URBANIZACIJA KAO DETERMINANTA PREOBRAAJA TRADICIONALNE STRUKTURE SELA

Osamnaesti vijek je preloman za preobraaj strukture sela.Industrijalizacija koja se javila znaila je naglo uvoenje maina u proizvodnju.Prvo se javlja u Engleskoj,a kasnije u ostalim zemljama.Kao rezultat industrijalizacije javljaju se moderne fabrike kojima su potrebni radnici,tako da seljaci prelaze u urbane centre.Taj migracioni proces naziva se urbanizacija.Urbanizacija je popratna pojava industrijalizacije i oznaava porast gradskog stanovnitva zbog koncentrisanja industrije i kulturnih ustanova u gradovima.Selo je prestalo da bude centar ljudskog ivota kao u feudalizmu a broj stanovnika se smanjuje.A onim koji ostaju omoguen je laki ivot jer pomou novih alata mogu lake da obrauju zemlju.

23.SELO,SELJATVO I POLJOPRIVREDA U DANANJIM NERAZVIJENIM DRUTVIMA

U mnogim manje razvijenim i jo uvijek preteno seljakim drutvima(azijskim,afrikim,latino-amerikim) manje su izraene tendencije promjene sela,iako su one pokrenute i sve vie se ubrzavaju.Sve povezanije svijetsko trite poljoprivrednih proizvoda,preko trgovine i kapitala razbija tradicionalnu seljaku naturalnu privredu.Takve tendencije prvo pogaaju ona podruja koja su blie centrima svijetskog uticaja,ali ne mimoilaze ni najmnogoljudnije seljake zemlje:Kinu,Indiju...

24.SELO,SELJATVO I POLJOPRIVREDA U SAVREMENIM RAZVIJENIM DRUTVIMA

Savremeno evropsko selo je sve manje klasino selo,a sve vie urbanizovano naselje sa uslovima ivota koji su sve sliniji onima u gradu.To to se i dalje govori o selu i gradu znai da smo navikli na neke misaone eme.ANRI MENDRAS predlae da u takvim sluajevima treba govoriti o mrei,a ne o teritoriji mislei na mreu gradova razliite veliine.To je ono to se naziva rurbano naselje.U razvijenim evropskim zemljama (Njemaka,Engleska,Francuska),postoje urbanizovane seoske regije smjetene izmeu metropola u kojima je seosko sasvim nestalo,a sela su pretvorena u zelene prigradske zone.Seljatvo se brzo statistiki smanjuje u industrijskom drutvu,ali ipak sasvim ne nestaje.U industrijskim razvijenim i visoko urbanizovanim drutvima seljak postaje farmer(profesionalni poljoprivrednik,struno obrazovan,specijalni robni proizvoa)

25.BUDUNOST SELA to se tie budunosti sela kljune karakteristike koje utiu na promjene sela su:1)tehniko-tehnoloka osnova agrarne proizvodnje,2)razbijanje zatvorene naturalne privrede od strane trine ekonomije,3)komunikativna povezanost putem sredstava masovne komunikacije i putne infrastrukture.U industriji nerazvijenog drutva jo uvijek postoji seljatvo kao relevantan drutveni sloj i socijalno-kulturni tip.U industriji razvijenog i urbanizovanog drutva seljak postaje farmer ali ipak zadrava ono seljako jer:

1)radi na svom posjedu,sa svojim sredstvima,sa lanovima svoje porodice

2)stanuje u sopstvenoj porodinoj kii

3)oma neposredne komunikacije u manjoj lokalnoj zajednici

4)ta lokalna zajednica ima kulturni identitet jer stvara svoje osobene oblike pol.miljenja i vjerovanja.

Poljoprivreda i dalje ostaje primarna grana svake privrede,a tako e biti i u budunosti.Ono to poljoprivredu ini posebno vanom jeste potreba za ishranom sve veeg broja stanovnika Zemlje.

26. I 27.POJAM I PREDMET SOCIOLOGIJE GRADA

Najpoznatije pretee soc.grada su:Platon,Aristotel,Ibn Kaldun,soc.utopisti.Osnovni teorijski pravci u soc.grada su:ekoloki,istorijski,instituc.,socio-geografsk,drutveno-morfoloki,marksistiki.Prouavanjem grada bavile su se razne discipline a sam predmet soc.grada karakter. je da pristupa problemu grada sa stanovita toga.Analiza raznovrsnih pojava iz gradskog ivota mora biti povezana sa gradskim ivotom u cijelini,tj.analiza gradskog ivota mora biti povezana sa njegovom organizacijom,sa funkcionisanjem i kolektivnim dinamizmom.ANRI LEFEVR insistirs ns gleditu sociologa kao gleditu totaliteta,u tom smislu on smatra: 1)grad je cjelina,2)ova cjelina se ne svodi na zbir entiteta koji su na terenu vidljivi,bilo da su funkcionalni,morfoloki ili demografski,3)grad projektuje u prostor itavo drutvo.Ono obuhvata kako ekonomsku osnovu i drutvene odnose tako i kulturu,etiku,vrijednosti.

28. IKAKA KOLA

Odjeljenje za sociologiju na univerzitetu u ikagu osnovano je 1892 god.Najistaknutiji sociolog meu osnivaima ikake kole je Smol.ikaka kola je jedinstvena u sociologiji zato to su grad i urbanizacija u sreditu prouavanja.Predstavnici dvije generacije ikakih soc(PARK,BORDES,ANDERSON,MEKENZI,ZORBO i dr.) obrazovali su kolu iji je predmet istraivanja-ekoloka problematika,a zajedniko istraivako polje-ikago-je drutvena labaratorija.Ova kola je intenzivno djelovala i doivljavala je procvat izmeu dva svijetska rata i imala je monopol u empirijskoj sociologiji.

29.TEORIJSKI UTICAJ NA IKAKU KOLU PARK,BORDES,MEKENZI svoja su stanovita oblikovali pod dvostrukim uticajem:

1)teorijsko-metodolokim uticajem (darvinizam,organicizam,njemaka socioloka misao-ZIMEL,PENGLER,TENIS,ameriko socioloko naslee)

2)praktinim uticajem(tj.onim koji je poticao iz drugih potrba vezanih za ubrzani i burni razvitak ikaga).

Park se poziva na Darvina,osnovni princip ureenja i regulisanja u oblasti ive prirode je borba za ivot,to Park prenosi na podruje grada i trina borba industr. i trgovine da zauzme strateku lokaciju odreuje na dui rok glavne crte ljudske zajednice.Isticanjem znaenja velegrada koji svojom gustinom,novanom mogunost,itd.preobraava duhovni ivot pojedinca,Zimel je podstakao ikake sociologe da im grad i urbanizacija budu sredinji predmet prouavanja.

30.GRAD KAO JEDINSTVO EKOLOKOG,PRIRODNOG I MORALNOG PORETKA Park pod prirodnim podrujima podrazumjeva:geografske irine koje se odlikuju kako fizikom osobenou tako i specifinim osobinama stanovnitva koje ih nastanjuje.Nazivaju se prirodnim zato to nisu planirani.Po Parku svaki grad ima:centralno politiko podruje,zone teke i lake ind.,rave etvrti,kolonije doseljenika,elitne etvrti,boemska mjesta.

BORDES-ekoloku strukturu grada drfinie kroz 5 koncentrino postavljenih zona:

1)LOOP-petlja,poslovi,centralni dio grada,2)prelazna zona(mjesto boravka doseljenika prve generacije ,zona zaputenih etvrti,geto,poroci,kriminal),3)zona doseljenika tree generacije,4)rezidenciona zona (stanovi razliitih vrsta),5)zona predgraa.

Park procjenjuje da grad ne razara cijeli moralni poredak ve da uspostavlja jedan novi poredak zasnovan na slobodi kao jedan od bitnih osobina gradske sredine.Po Parku grad gradi trite za najorginalnije sposobnosti svih individua.

31.VIRTOVO SHVATANJE GRADA KAO STVARAOCA OSOBENOG NAINA IVOTA

Djelom Urbanizam kao nain ivota Virt je postao jedan od najuticajnijih autora u oblasti soc.grada.Po Virtu moderna vremena karakterie koncentracija ljudi u velikim agableracijama iz kojih zrai civilizacija.Virt daje minimalnu socioloku definiciju grada kao relativno velike guste i stalne naseobine soc. heteronomnih individua.Virt kod grada uoava sledee:1)uee graana u velikom broju dobrovoljnih udruenja,2)anonimnost pojedinaca urbanista3)povrni prolazni i bezlini karakter dr.odnosa,4)nestanak institucionalnih susjedstva,5)opadanje drutvenog znaaja porodice,6)racionalizam u miljenju,7)bezlina i manje reporezna dr.kontrola

32.PROUAVANJE LOKALNIM ZAJEDNICA

Lokalne zajednice po V.Miliu je globalni oblik drut.ivotakoji obuhvata sve dr.oblike i sve vidove dr.aktivnosti na odreenom geografskom prostoru..U njenom okviru se razvijaju i drutv.ustanove i organi (ekonomske,pol.,prosvjetne,vjerske,zabavne...).Neke od njih nastaju kao proizvod same zajednice,dok se dr.stvaraju pod uticajem inilaca koji djeluju u samom drutvu.Najznaajnije strukt.od kojih se sastoji lokalna zajednica su:demografska,ekonomsko-prof.,poslovne,ekoloke,obrazovne,soc. u smislu dr.stratifikacije.Kada je rije o doprinosu amerike drutvene teorije o gradu vano je pomenuti studije R. i U. Lind,Varner.

33.SHVATANJA O ANTIKOM SREDNJOVIJEKOVNOM GRADU

Po Kulanu iskonska religija (kult ort,sveta vatra,ognjite) tj.domaa religija je izvor svih drutv. i politikih ustanova:grke i rimske porodice,braka i oinskog autoriteta,bratstva i plemena,a potom je ta ista religija uobliila grad.Grad i varo po Kulanu nisu bile sinonimne rijei.Grad je bio religijska i pol.asocijacija porodica,a varo-zborno mijesto,stanite,a naroito svetite ove asocijacije.Tako j bogoslovlje porodica preuzeo antiki grad postavi relig.zajednica.

34.GRAD U SOCIOLOGIJI MAKSA VEBERA

Veber je napisao jedno od najslavnijih dijela o gradu.Kod nas je to dijelo objavljeno pod nazivom Nelegitimna vlast kao dio djela Privreda i drutvo.Njegovo prouavanje grada se uklapa u cijelinu njegove socioloke zamisli iji je glavni cilj da objasni proces racionalizacije i s njim u vezi i racionalnost zapadne civilizacije,a cilj racionalizacije je najvea efikasnost u drutvu.Zapadna rac.rezultira u industrijal. i kapit. Kao istorijskoj sudbini zapada.Veber zapadnoevropski grad predstavlja kao mjesto stvaranja novih oblika vlasti.GRAD JE:Naseljeno mijesto ,dakle naselje sa kuama koje su tijesno zbijene i povezane,tako obimno povezanu naseobinu da se stanovnitvo meusobno ne poznaju,kao to je to specifino za organ.grupu susjeda..Orginalnost zapadnog grada se sastoji u tome to grad sainjava optinu.Da bi sainjavao gradsku optinu naselje mora imati bar sloen zanatsko-trgovinski centar i sline odlike:1)utvrenje,2)trite,3)sopstveni rad i bar djelimino sopstveno pravo,4)karakter organizacione grupe i u vezi s tim,5)bar djeliminu autonomiju.Od ovih karakt. optine za Vebera je najvanije postojanje autonomnr uprave,odnosno institucija,organizovane grupe graana koja je zastupana kao takva.

36.CVIJIEVO SOCIO-GEOGRAFSKO PROUAVANJE VAROI

Najpoznatije djelo Balkansko poluostrvo.Za soc.naselja je bitno njegovo djelo Antropogeografski problemi Balkanskog poluostrva.U prouavanju naselja primjenjivao je posmatranje kao osnovne metodski postupak.Svoja antropogeografska istraivanja zapoeo je analizom geografskog poloaja i vrste naselja.Na poloaj sela,varoi,varoica najvie utiu prirodni uslovi ali su od znaaja:vrsta svojine,ekonom. i istorijske prilike.Uticaj geografske sredine je po Cvijiu jai to su ljudske grupe primitivnije.Vie su vezane za zemlju i prirodu.To znai da geografska sredina vie utie na selo i seljatvo nego na grad i graanstvo.Cviji je na Balkanu uoio 4 kult.pojasa:1)VIZANT.-CINCARSKI,2)PATRI.,3)ITALIJANSKI,4)SREDNJOEVROPSKI.Pomno je istraivao i seobe stanovnitava.Ograniio se na seobe izmeu sela i pojedinih oblasti,a seobe selo-grad manje je obraivao mada su dramatinije i dr.i teorijski znaajnije.Imao je anti-velegradski stav.Pisao je o negativnim biolokim i moralnim posledicama velegradskog ivota

37.DRUTVENA MORFOLOGIJA I GRAD

Bavili su se Dirkem,Mos,Albvak.S dr. Morfologijom je povezano sve ono to se tie drmografskih i geografskih seoskih i gradskih sredita,a to su prije svega:obim,gustina i rasprostranjenost stan.irom zemlje.Dirkem smatra da moralni ivot poinje sa oblau kolektivnog ivota.Porast velikih gradova u 19.vijeku izazvan industrijal. Dirkem je povezao sa svojim shvatanjem o 2 osnovna tipa solidarnosti:mehanika i organska.U drutvu gdje nema ire podjele rada vlada mehanika solidarnost.To su primitivna drutva u kojima je individualna svijest potpuno skuena.Na stepenu visoke podjele rada javlja se organska solidarnost koja je rezultat i nuni preduslov drut.razvoja.Gradovi po Dirkemu predstavljaju neku vrstu taaka oko kojih se dr.masa zbija jae nego drugdje.Pojaana pokretljivost dr.jedinica,migracije-selo-grad,povlae za sobom slabljenje svih tradicija.Opadanje tradicije ima za posledice poveanu elju za obrazovanjem,ali i poveanu sklonost ka samoubistvu.

38.MARKSISTIKA MISAO O DRUTVU

U genezi kapitalizma grad je odigrao odluujuu istorijsku ulogu.Po Marksu i Engelsu grad predstavlja mjesto istorijske inicijative jer je u njemu buroazija odigrala svoju prvobitnu revolucionarnu ulogu.Engelsa zbog njegovog interesa prema drutv.prilikama u ind.gradu iznijetih u djelu Poloaj radnikih klasa u Engleskoj smatraju jednim od utemeljivaa soc.grada.Uoio je nekoliko karakteristika kapital.urbanizacije

-koncentracija kao relativno najbri porast stanovnika u

vel.gradovima

-soc.agregacija na klasnoj i etnikoj osnovi

-manipulacija sa radnikim klasama u prostoru

-stambena oskudica,soc.devijantne pojave u velegradu,ekoloki problem,nepovoljni uslovi kulturnog prilagoavanja onih koji su doli sa sela.

Engelsov anti-velegradski stav eksplicitno e biti iznijet u O stambenom pitanju i Anti-Diringu-predvia iezavanje velegrada.Marks smatra da grad u toku istorije postaje posuda u kojoj se stvaraju odnosi proizvodnje,gdje se manifestuju konflikti izneu odnosa proizvodnje i proizvodnih snaga.

39.POJAM GRADA Prvi poznati gradovi-prije 7000 god. u Anadoliji.Grad se moe definisati na razne naine.Svim def.je zajedniko to da grad predstavlja bar relativna zatvorena naselja,naseljeno mjesto,a ne jednu ili vie zasebnih kua.Socioloki posmatrano pozivajui se na Vebera:grad bi predstavljao naseljeno mjesto,dakle naselje sa kuama,koje su tijesno povezane,zbijene i predstavljaju tako obimno povezanu naseobinu da se stanovnici meusobno ne poznaju kao to je to specifino za organ.grupe susjeda.Grad je istorijski doivljavao mnoge promjene,ali uvijek je ostajao nosioc ljudskog napretka i preokreta dr.ivota.Grad je uvije mjesto raanja i izvor ljudske slobode.Mjesto prihvatanja ljudske raznolikosti.Potie ljudsku individualnost i osobenost.On isijava nain ivota civilizacije ali i isijava i siromatvo,otuenost.

40.GRADOVI U PREDINDUSTRIJSKO DOBA

Osnovna karakteristika je nepostojanje industrijalizacije.Ekonomija se razlikuje od ekonomije modernog doba.Ovi gradovi su centri zanatske proizvodnje.Procenat graana u odnosu na seosko stanovnitvo je mali.Drut.pokret. je minimalna.Srednja klasa tipina za indust-urbane gradove nije poznata.Karakterie je postojanje vrste tradicije.Jo uvijek nije razvijena kultura mladih i potreba za inovacijama.

41.GRADOVI INDUSTRIJSKOG DOBA

Ind.revolucija vezana je uz formiranje novog tipa naselja-industrijskih gradova.Industr.revolucija izazvala je naglu i veliku koncentraciju radne snage u gradovima,to je doprinijelo naunom razvoju i ekonomskom napredku gradova.Industri. dolazi do nagle urbanizacije mnogih krajeva,stvaranja velikih mrea gradova,nastanak ind.centara,ogroman napredak u tehnologiji.Sa industr. dolazi do sve vee podjele rada i specijalizacija.to je grad vei on nudi vei izbor zanimanja i sve veu specijalizaciju rada.Industr. oblik proizvodnje vri zapanjujue promjene u ekolokoj,ekonomskoj i drutvenoj strukturi gradova.Stvarajui zahtjeve i mogunosti za zatitu ena van kue industrijalizacija je dovela do vanih promjena u statusu ena.

42.SAVREMENI GRADOVI

Industrijalizacija donosi stvaranje velikih gradova a oni povlae za sobom urbanizaciju,koja se javlja ne samo u gradovima nego i u svim podrujima u kojima dopire uticaj gradova,a taj uticaj je posebno preko sredstava masovne komunikacije sve vie proiren.VIRT je u svom djelu URBANIZAM KAO NAIN IVOTA rekao:poetak onog to je izrazito moderno u naoj civilizaciji oznaeno je porasto velikih gradova.U savremenom svijetu veliki gradovi postaju KONURBACIJE-prostorno,organizaciono i ivotno povezivanje vie naseljenih i nenaseljenih povrina.Francuzi upotrebljavaju termin urbanizovani predio..U savremenom drutvu ,posebno u razvijenim,zapadnim zemljama,dolazi do brisanja razlika izmeu sela i grada,selo se sve vie urbanizuje,neki soc. predlau da treba govoriti o mrei, a ne teritoriji,mrei gradova.To je ono to se naziva rurbano naselje.Ono to je posebno karakteristino za savremeno doba je nauna(informatika) revolucija.Kako e se ona odraziti na ivot u gradu potpuno je neizvjesno jer je ona jo uvijek u toku.Problemi ekologije se takoe sve vie zaotravaju.

44.OPTI POGLED NA URBANIZACIJU

Termin urbanizam potie od latinske rijei urb-grad.Javlja se krajem 19.vijeka kao reakcija na ekspanziju ind.gradova.Nastaje iz krize grada u tenji da se suprotstavi haotinoj dezorganizaciji gradova ind.revol. ranog kapitalizma.Urbanizam nastoji da se uoblii kao nova disciplina kao svojevrsna sinteza teorije i prakse,nauke,tehnike,umjetnosti.Javlja se u dvostrukom vidu:kao kritika misao o gradu(urbologija) i kao odreena praksa(urbanotehnika).Najee se definie kao nauka umjetnost i tehnika prostorne organizacije ljudskih naselja.Urbanizacija,vezana za ind.revoluciju u okviru kapital.naina proizvodnje proistie iz promjene dr.strukture praene emigracijom stan. u gradove i sadri preobraaje domae ekonomije u ekonomiju manufakture.

45.URBANIZACIJA U ZEMLJAMA U RAZVOJU

Iako je urbanizacija danas univerzalan proces,njeni specifini oblici razlikuju se po ekonomskim,drutv. i prilikama koje preovladavaju u drutvima gdje se ona razvija.

46.URBANIZACIJA,RAZVOJ I ZAVISNOST

Na prvi pogled urbanizacija i ekonomski razvoj izgledaju povezani.Istraivanja pokazuju da ukoliko je tehnoloki i ekonomski razvoj to je demografski rast slabiji.Mnoga istraivanja pokazuju zavisnost tehn.-ekonomskih nivoa i nivoa urbanizacije,ali ova istraivanja ne objanjavaju procese ,a naroito se protive tvrdnji o ubrzavanja urbanog rasta u nerazvijenim oblastima.Urbanizacija koja je u toku u nerazvijenim oblastima nije ponavljanje procesa kroz koje su prole industr. zemlje.

47.EKOLOKE POSLEDICE PROCESA URBANIZACIJE

Osnov u razvoju ekologije niih sredina.Razvijanjem industrije dolo je do velikih ekolokih i prirodnih promjena.Sredina u kojoj ivimo poinje da se mijenja.Polako cijeli svijet poprima vijetaki izgled,a tek one nerazvijene zemlje imaju vie prirodnih resursa nego urbane.Sredina se za poslednjih 200 god.promjenila koliko za ostalo vrijeme u istoriji.Iako se razvijene zapadne zemlje od bliskih prolosti bore za ouvanje prirodne okoline i sav otpad bacaju u nerazvijena podruja kao da zaboravljaju da svi ivimo na istoj planeti i da priroda nee birati jednu zemlju,njena meta e biti planet.

48.EKONOMSKE POSLEDICE PROCESA URBANIZACIJE

Savremeni grad je prevashodno mjesto za trgovinu i svoj nastanak duguje pijaci oko koje je nastajao.Industri.je donijela sve veu i veu podjelu rada,a podjela rada donosi sve veu specijalizaciju.Rezultat ovih procesa je ruenje ili mijenjanje starije drut. I ekonomske organizacije drutva koja je poivala na porodinim vezama,lokalnim udruivanjima.U gradu je svako zanimanje pa i prosjaenje vid profesije i discipline.Posledica podjele rada dovela je do otvaranja zanimanja koja su karakteristina samo za gradski ivot.

49.DRUTVENE POSLEDICE URBANIZACIJE

Pod uticajem urbanizacije dolazi prije svega do gaenja ili mijenjanja starije dru. I ekonomske organizacije drutva koja je poivala na porod. Vezama,lok.udruivanjima,kulturi,vlasti,poloaju-postepeno slabljenje uticaja tradicije-promjene u moralnim stavovima-stvaranje srednjeg sloja radnike klase koja je nepoznata u ranijim drutvima promjene u statusu ena.

50.DEMOGRAFSKI TOKOVI URBANIZACIJE

Demografija prouava pribleme stanovn.i daje sliku drutvene strukture.Mnoge teh.olakice,vjetina i organizacija kojima gradski ivot daje podstreka ,rastu i napreduju samo u gradovima u kojima je potranja dovoljno velika.U gradovima je proporciono vie osoba u najboljim god.ivota,nego to je to u seoskim oblastima gdje ima vie starijih i izrazito mladih.U mnogim aspektima to je vei grad to su oiglednije specifinije karakt.urbanizma.Heterogenost urbanog stanovnitva se povezuje u raznim i etnikim redovima.Vei gradovi su privlaili vie stranaca nego manje zajednice.Nikad ranije nisu tako velike mase ljudi razl.karaktera nale se u gradu zajedno u tako bliskom fizikom kontaktu,posebno u amerikim gradovima.Gradovi uopte a posebno ameriki obuhvataju arolikost ljudi i kultura veoma razliitih naina ivota izmeu kojih postoji samo neznatna komunikacija najvea ravnodunost i najvea tolerancija povremeno estoka borba i najotriji konflikt.

51.PROSTORNO-FUNKCIONALNI TOKOVI URBANIZACIJE

Funkcionalistiki pristup gratu polazi od toga da se grad sutinski definie svojom funkcijom,a njegova specif.funkcija jeste da bude opskrbljen dobrima i uslugama kojima opsluuje svoje okruenje.uveni manifest savremenog urbasnizma Atinska povelja sadri funkcionalistiki pristup gradu.Razlikuju se 4 funkcije:stanov.,rad,saobraaj i rekreacija.Funkcionalne karakterist.grada proistiu iz brojnosti i gustine stanovnitva.to je vei grad i vei broj stanovnika on nudi vei broj funkcija.Jedna od najznaajnijih funkcija je stanovanje,a grad vremenom postaje funkc.sloeniji.Javljaju se nove funkcije:rad,snabdjevanje,obrazovanje,saobraaj,ivot u zajednici.Nekoliko su funkcija brojniji,sloenije, i raazvijenije utoliko je upotrebna vrijednost grada vea odnosno stepen njegova razvoja je vii.

52.PROSTORNO-FIZIKI TOKOVI URBANIZACIJE

Razvoj gradovo je znaajna pojava u modernom drutvu.irenje grada se sa stanovita gradskog planiranja,obrazovanja i regionalnih mjerenja gotovo u potpunosti tretira u smislu fizikog razvoja.Ono to je karakt.za urbane gradove prilikom njihovog irenja jeste proces KONURBACIJE-prostorno,organizaciono i ivotno povezivanje vie naseljenih i nenaseljenih povrina.Fenomen konurbacije se mogao razviti iz dvostrukih uzroka:1)putem porasta stanovn.i zauzimanja sve irih teritorija od starne jednog glavnog grada (Manester) glavni grad je postepeno u svoje ire gradske podruje ukljuivao okolne gradove,2)putem brojanog i teritorijalnog porasta niza naselja u lananom sistemu tako da doe do njihovog spajanja.

54.STAMBENO PITANJE VELIKIH GRADOVA

Engels rijeenje stambenog pitanja vidi samo onda kada drutvo budr toliko preobraeno da moe pristupiti ukidanju suprotnosti izmeu sela i grada,suprotnosti koju je kapital.drutvo dovelo do krajnosti.Po Engelsu besmisleno je teiti rijeenju stambenog pitanja ,a istovremeno htjeti ouvati velike gradove.Ono to je karaktr.za svaki veliki grad je da on ima ima jedan ili vie ravih kvartova u kojima se gui i tiska radnika klasa.Ti ravi kvartovi imaju u svim gradovima gotovo podjednak oblik:najgore kie u najgorim dijelovima grada.Stambena oskudica je nuna tvorevina buroaskih oblika drutva.Oskudica u stanovima nije sluajnost,ona je nunost koju je mogue otkloniti jedino ako se cijeli drutveni poredak iz kojega ina proistie bude preobrazio iz osnnova.

55.PODJELA RADA U GRADU

Najvea dioba materijalnog i duhovnog rada predstavlja izdvajanje sela od grada.Uporedo sa gradom data je i nunost postojanja administracije,poreza...Ovdje se prvi put pojavila podjela stanovnitva na dvije velike klase.Ovo je za ljudsko drutvo istaklo poveanje brojnosti u oblasti ija se veliina mijenja(tj.poveanje gustine) vodi stvaranju razlika i specijal.jer jedino tako takva oblast moe da opstane.Podjela rada u gradu dovela je nastanka zanimanja koja se mogu obavljati samo u gradu.

57.DRUTVENE GRUPE I DRUTVENA STRUKTURA GRADA

Najoptiji izraz pojma drutvena grupa oznaava sve oblike udruivanja i okupljanja ili svaki skup ljudi koji su povezani radi ostvarenja zajednikog interesa ili usled postojanja nekog odreenog razloga.Kao konstitut.elementi drutvene grupe uzimaju se prvo sami ljudi,jedinke kao lanovi grupe-sistem vrijednosti koji izgrauje i usvaja grupa-odnosi meu ljudima.Da bi neko bio lan grupe on mora priznati njene vrijednosti,ukljuiti se u ostvarenje njenih grupnih tenji i prihvatiti ciljeve grupe kao svoje line.Ako u procesu strukturisanja poemo od ljudske jedinke vidimo da se ona povezuje sa drugim jedinkama jer ona ne moe egzistirati izolovano.Kao rezultat takvih odnosa nastaje mrea povezanosti,a kad ona postane manje vie trajna moemo o njoj govoriti kao o strukturi drutva.Najvanija uloga drut.grupa je povezivanje ljudskih individua,njihovo adaptiranje na uloge koje su im propisane u odnosu na mijesto koje im pripada.

58.DRUTVENE GRUPE I DRUTVENA SVIJEST GRAANA

Svaka grupa izgrauje sistem vrijednosti.Zavisno od toga koju vrijednost izgrauje grupa moe da utie transformie ili ak oblikuje drutvenu svijest graana.

59.DRUTVENA SEGREGACIJA

Oznaava oblik soc.diskriminacije koji je dobio svjetsko znaaj u vezi sa borbom crnaca u SAD za ostvarenje graanske ravnopravnosti.Pod vladavinom doktrine ODVOJENI ALI JEDNAKI u praksi je primjenjivana segregacija u kolama,sredstvima saobraaja...1954 sud proglaava da je segregacija zasnovana na boji koe,odnosno svaka rasna diskriminacija je povreda ustavnog naela jednakosti graana pred zakonom.Ono to je karakter.za svaki veliki grad je da ima svoje rasne kolonije.Uz sve veina gradova ima svoje izdvojene kvartove poroka,svaki od gradova ima i svoje etnoloke kvartove od kojih svaki ima veliinu i obiljeja posebnog grada.

60.BUDUNOST GRADOVA

O smislu i perspektivama savremenog velegrada postoje razliita gledita.Kritiaari velegrada istiu da je to uvijek pol.grad,tj.pogodno mjesto za koncentraciju moi,za prevlast birokratije i tehnokratije.Velegrad je vjetaka,tehnika sredina,ugroava prirodu,aarite je soc.-devijantnih pojava,segregacije,svekolikog otuenja.S druge strane velegrad je najvee dostignue ovjeanstva,mjesto iz kojeg zrai civilizacija,u kojem se formira istorijska inicijativa,i mjesto revolucije,mjesto proizvodnje,saznanja,mjesto slobode

PAGE 1