Plauto - Rudens (Bilingue)

Embed Size (px)

Citation preview

  • 8/8/2019 Plauto - Rudens (Bilingue)

    1/46

    PLAUTORudens

    ARCTVRVS: Qui gentes omnes mariaque etterras movet, eius sum civis civitate caelitum. itasum, ut videtis, splendens stella candida, signumquod semper tempore exoritur suo hic atque incaelo: nomen Arcturo est mihi. noctu sum incaelo clarus atque inter deos, inter mortalisambulo interdius. at alia signa de caelo ad terramaccidunt.qui est imperator divom atque hominumIuppiter, is nos per gentis alium alia disparat, quifacta hominum, mores, pietatem et fidem

    noscamus, ut quemque adiuvet opulentia.

    qui falsas litis falsis testimoniis petunt quique iniure abiurant pecuniam, eorum referimus nominaexscripta ad Iovem; cotidie ille scit quis hicquaerat malum: qui hic litem apisci postulantperiurio mali, res falsas qui impetrant apudiudicem, iterum ille eam rem iudicatam iudicat;maiore multa multat quam litem auferunt

    bonos in aliis tabulis exscriptos habet. atque hoc

    scelesti in animum inducunt suom, Iovem seplacare posse donis, hostiis: et operam etsumptum perdunt; id eo fit quia nihil eiacceptumst a periuris supplici; facilius si qui piusest a dis supplicans, quam qui scelestust, invenietveniam sibi.idcirco moneo vos ego haec, qui estis boni quiqueaetatem agitis cum pietate et cum fide: retineteporro, post factum ut laetemini. nunc, huc quacausa veni, argumentum eloquar. primumdumhuic esse nomen urbi Diphilus Cyrenas voluit.illic habitat daemones in agro atque villa proximapropter mare, senex, qui huc Athenis exul venit,hau malus; neque is adeo propter malitiam patriacaret, sed dum alios servat se impedivit interim,rem bene paratam comitate perdidit.huic filiola virgo periit parvola. eam de praedonevir mercator pessumus, is eam huc Cyrenas lenoadvexit virginem. adulescens quidam civis huiusAtticus eam vidit ire e ludo fidicinio domumamare occepit: ad lenonem devenit, minis trigintasibi puellam destinat datque arrabonem et iureiurando alligat. is leno, ut se aequom est, floccinon fecit fidem neque quod iuratus adulescentidixerat.ei erat hospes par sui, Siculus senex scelestus,

    PRLOGOYo soy conciudadano del que gobierna todas lasnaciones los mares y las tierras, en la ciudadceleste. Soy, como podis ver, un astro deresplandeciente blancura; un astro que salesiempre puntualmente a su hora, tanto aqucomo en el cielo. Mi nombre es Arcturo. Denoche, soy visible en el cielo, y estoy entre losdioses; de da, camino en medio de los hombres.Pero otros astros caen desde el cielo a la tierra.El que es gobernador de dioses y hombres,Jpiter, este mismo nos echa a todos los pasespara que indaguemos lo que que hacen losmortales, son sus costumbres, su piedad y su

    buena fe, y cmo la suerte ayuda a cada cual.De los que buscan pleitos fraudulentos, pormedio de falsos testimonios y de los niegan bajo juramente sus deudas, delante de un tribunalpresentamos por escrito los nombres a Jpiter.As, diariamente l sabe quin se est buscandosu castigo. Si alguien intenta ganar un litigiomediante el perjurio ante el juez, obtienen algoque no podan obtener con justicia, l juzga denuevo el caso que ya haba sido juzgado; imponeun castigo mayor el proceso ganado.

    En otras tablillas, tiene escritos los nombres delos justos. Las personas injustas que creen poderaplacar a Jpiter con donativos y con vctimaspierden su tiempo y su dinero. Sucede estoporque ninguna splica, procedente de unperjuro, puede serle agradable.Ms fcilmente elhumilde de corazn que eleva su plegaria a losdioses, obtendr gracia ante sus ojos que el decorazn malvado.As pues, os aconsejo a vosotros, los que sois justos y ordenis vuestra vida con piedad y concon buena f. Perseverad en ello, para querecibis la alegria por lo hecho.

    Ahora os explicar el argumento, por lo que vineaqu. En primer lugar esta ciudad se llamaCirene,: as lo ha querido Dfilo.All, en el campo, en aquella granja que est muycercana a nosotros, junto al mar, vive Dmones,un anciano no malvado que ha venido de Atenas,para vivir aqu, exilado. y no se ha visto privadode su patria por haber cometido algn dao, alcontrario, quiso salvar a los dems y se encontr,l mismo, metido en el barullo: Perdi unafortuna bien adquirida. Tena una hijita que se larobaron cuando era todava muy pequea. Unleno criminal la ha comprado a un pirata y la hatrado aqu, a Cirene. Un joven ateniense,conciudadano suyo, la ve salir un da de laescuela de msica para regresar a su casa.

  • 8/8/2019 Plauto - Rudens (Bilingue)

    2/46

    Agrigentinus, urbis proditor; is illius laudare infitformam virginis et aliarum itidem quae eiuserant mulierculae. infit lenoni suadere, ut secumsimul eat in Siciliam

    Se enamora de ella. Acude a casa del leno yadquiere a la joven por treinta minas; deja unacantidad como garanta al leno y ste secompromete con un juramento. Pero el leno,comoes normal en ellos, no respet ni el trato nilo que bajo juramento haba hecho a aquel joven. Tena como husped en su casa un a un

    viejo y taimado siciliano,, un vecino de Agrigento,traidor a su propia ciudad. Este hombrecomienza a alabar la belleza de la joven ytambin la de las otras mujeres que posea elltraficante; llega a persuadirle que se vaya con la Sicilia

    ibi esse homines voluptarios dicit, potesse ibieum fieri divitem. ibi esse quaestum maximummeretricibus. persuadet. navis clanculumconducitur, quidquid erat noctu in navemcomportat domo leno;adulescenti qui puellam ab

    eo emerat ait sese Veneri velle votum solvere (idhic est Veneris fanum) et eo ad prandium vocavitadulescentem huc. ipse hinc ilico conscenditnavem, avehit meretriculas.adulescenti alii narrant ut res gesta sit, lenonemabiisse. ad portum adulescens venit: illorumnavis longe in altum abscesserat.

    (Lacuna) ego quoniam video virginemasportarier, tetuli ei auxilium et lenoni exitiumsimul: increpui hibernum et fluctus movi

    maritimos. nam Arcturus signum sum omniumacerrimum: vehemens sum exoriens, cum occidovehementior.

    nunc ambo in saxo, leno atque hospes, simulsedent eiecti: navis confracta est eis. illa autemvirgo atque altera itidem ancillula de navitimidae desuluerunt in scapham.nunc eas ab saxo fluctus ad terram ferunt advillam illius, exul ubi habitat senex, cuiusdeturbavit ventus tectum et tegulas; et servos illic

    est eius, qui egreditur foras. adulescens huc iamadveniet, quem videbitis, qui illam mercatust delenone virginem. valete, ut hostes vestri diffidantsibi

    SCEPARNIO: Pro di immortales, tempestatemcuius modi Neptunus nobis nocte hac misitproxima. detexit ventus villam quid verbis opust?non ventus fuit, verum Alcumena Euripidi, itaomnis de tecto deturbavit tegulas; inlustriorisfecit fenestrasque indidit.

    Le dice que hay hombres que aman el placer, yque podr hacerse rico muy fcilmente. Que alllas mujeres dan dinero. Lo convence.Secretamente es alquilada una nave; por lanoche, el traficante embarca en ella todo cuantosaca de casa.

    Al joven que tena comprada a la muchacha, ledice que quiere cumplir una promesa hecha aVenus. este es el santuario de Venus. Con talpretexto, invita al joven a comer - En seguida, lse embarca y se lleva consigo a las mujeres.otros cuentan al joven lo que ha pasado, que elleno se ha escabullido. El joven se acerca enseguida al puerto. La nave ya se haba perdido enalta mar.Yo, al ver que se llevaban a la doncella, le hetrado ayuda a ellos y al mismo tiempo desgraciaal leno; he desencadenado una fuerte tempestady he agitado las olas marinas. Porque yo, Arcturo,soy el ms endiablado de todos los astros; soyvehemente cuando salgo y ms vehementecuando me retiro.Y ahora, los dos, el leno y el husped, arrojadosde la nave, permanecen sentados, el uno al ladodel otro, en una roca: La nave ha quedado rota;pero, la muchacha y la sirvienta que laacompaaba han podido saltar, temblorosas,desde la nave a una barca.Ahora el oleaje las aleja de los escollos y lasconduce hacia tierra firme, hacia la casa del viejoexpatriado, la casa cuyo tejado y cuyas tejas

    arranc el temporal.Y aqul es el esclavo que sale de la casa. Muypronto veris llegar al joven del que os hehablado, el que compr la muchacha al leno. Sedvalientes, para que vuestros enemigos sedesconfen de sus fuerzas.ACTO I ESCENA PRIMERASCEP: Oh, dioses inmortales! Qu tempestadnos ha enviado Neptuno esta noche! El viento seha llevado el tejado de la casa. Cmo lo dira?aquello no era un vendaval, era la Alcmena deEuripides. Tal ha arrancado todas las tejas deltejado; le ha abierto vanos y le ha cohecho

    ventanales.

    ACTO I. ESCENA II

  • 8/8/2019 Plauto - Rudens (Bilingue)

    3/46

    PLESIDIPVS: Et vos a vestris abduxi negotiisneque id processit qua vos duxi gratia, nequequivi ad portum lenonem prehendere. sed meadesidia spem deserere nolui: eo vos, amici,detinui diutius. nunc huc ad Veneris fanum veniovisere, ubi rem divinam se facturum dixerat.

    Sceparnio: Si sapiam, hoc quod me mactatconcinnem lutum.PLESSIDIPUS: Prope me hic nescio quisloquitur.DAEMONES: Heus, Sceparni o.SCEPARNIO: Qui nominat me?DAEMONES: Qui pro te argentum dedit.SCEPARNIO: Quasi me tuom esse servom dicas,daemones.DAEMONES: Luto usust multo, multam terramconfode. villam integundam intellego totam mihi,

    nam nunc perlucet ea quam cribrum crebrius.PLESSIDIPUS: Pater salveto, amboque adeo.DAEMONES: Salvos sis.SCEPARNIO: Sed utrum tu masne an femina es,qui illum patrem voces?PLESSIDIPUS: Vir sum equidem.SCEPARNIO: Quaere vir porro patrem.DAEMONES: Filiolam ego unam habui, eamunam perdidi. virile sexus numquam ullumhabui.PLESSIDIPUS: At di dabunt.

    SCEPARNIO: Tibi quidem hercle, quisquis es,magnum malum, qui oratione nos hic occupatosoccupes.PLESSIDIPUS: Isticine vos habitatis?SCEPARNIO: Quid tu id quaeritas? quonfuratum mox venias, vestigas loca?PLESSIDIPUS:Peculiosum esse addecet servomet probum, quem ero praesente praetereat oratioaut qui inclementer dicat homini libero.SCEPARNIO: Et impudicum et impudentemhominem addecet molestum ultro advenire ad

    alienam domum, cui debeatur nil.DAEMONES: Tace, Sceparnio. quid opust,adulescens?PLESSIDIPUS: Istic infortunium, quipraefestinet, ubi erus adsit, praeloqui. sed nisimolestumst, paucis percontarier volo ego ex te.DAEMONES: Dabitur opera, atque in negotio.SCEPARNIO: Quin tu in paludem is exicasqueharundinem, qui pertegamus villam, dumsudumst?DAEMONES: Tace. tu si quid opus est dice.

    PLESSIDIPUS:Dic quod te rogo, ecquem tu hichominem crispum, incanum videris, malum,periurum, palpatorem

    PLES: Os saqu de vuestras ocupaciones y no oshe explicado por qu motivo os trado, sin haberpodido echar el guante al leno, en el puerto. Perono he querido perder toda esperanza a causa demi negligencia; por esto, amigos, os he hechoquedar tanto rato. Ahora, acabo de dar un vistazoal templo de Venus, donde aquel hombre me

    haba dicho que hara un sacrificio.ESCEP: Si supiera, amasara bien este barro quetanto me fastidia.Ples: No s quien habla por aqu cerca de m.DMONES:.Eh, Esceparnin!ESCEP: Quin me llama?DMONES: El que por ti, entreg su dinero.ESCEP: Quieres decir como que soy tu esclavo.,Dmones?DMONES: Hace falta gran cantidad deargamasa, saca mucha arcilla. Veo que tendrque recubrir toda la granja. Ahora entra la luzpor ms agujeros que los que tiene una criba.

    PLEUSIDIPO: Padre, salud... Mejor dicho, paralos dos.DMONES:Salud!ESCEPARNION: Dime - eres hombre o mujer,que le llamas "padre"?PLEUSIDIPO: Un hombre, desde luegoESCEPARNION: Pues, vete hombre a buscar atu padre!DMONES: Tuve una hija y a esta nica hija laperd. Varn nunca he tenido a ninguno.PLEUSIDIPO: Pero los dioses ya te loconcedernESCEPARNION: A ti, seas quien seas, temanden alguna desgracia por Hrcules! quevienes a entretenernos con discursos cuandoestamos entretenidos.PLEUSIDIPO: Vives aqui?ESCEPARNION: Por qu lo preguntas? Quieresinspeccionar bien el lugiar para poder venir luegoa robar?PLEUSIDIPO: Hace falta que sea muy honesto yque tenga un buen peculio el esclavo que seatreve a hablar groseramente a un hombrelibre, con el dueo presente.ESCEPARNION: Tambin hace falta que sea un

    sinvergenza y desvergonzado el hombre que seatreve a venir a molestar a una casa ajena dondeno lo deben nada.DEMONES: Calla, Esceparnio. Qu se te hace,muchacho?PLEUSIDIPO: Una buena reprimenda para ste,que habla en primer lugar con su amo presente.Pero s i no te es molestia, quisiera preguntartealgo sin entretenerte.DMONES: Estoy a tu disposicin, aunquetengo un poco de trabajo.ESCEPARNIN: Por qu no te vas junto alpantano y cortas caas para que podamos cubrir

    la granja, ahora que hace buen tiempo?DMONES: Callate. (A Pleusidipo) Si necesitasalgo, dmelo.PLEUSIDIPO: Contesta a lo voy a preguntante:

  • 8/8/2019 Plauto - Rudens (Bilingue)

    4/46

    DAEMONES: Plurimos, nam ego propter eiusmodi viros vivo miser.

    si, por casualidad, has visto un tipo de pelorizadoy canoso; un malhechor, un perjuro, unestafador?DMONES: Muchos. Por tipos de tal calaa vivocomo un miserable.

    PLESSIDIPUS: Hic dico, in fanum Veneris quimulierculas duas secum adduxit, quiqueadornaret sibi ut rem divinam faciat, aut hodieaut heri.DAEMONES: Non hercle, adulescens, iam hosdies complusculos quemquam istic vidisacruficare, neque potest clam me esse si quisacruficat: semper petunt aquam hinc aut ignemaut vascula aut cultrum aut veru aut aulamextarem, aut aliquid. quid verbis opust? Veneriparavi vasa et puteum, non mihi. nunc

    intervallum iam hos dies multos fuit.PLESSIDIPUS: Vt verba praehibes, me periissepraedicas.DAEMONES: Mea quidem hercle causa salvossis licet.SCEPARNIO: Heus tu, qui fana ventris causacircumis, iubere meliust prandium ornari domi.DAEMONES: Fortasse tu huc vocatus es adprandium, ille qui vocavit nullus venit?PLESSIDIPUS:Admodum.SCEPARNIO: Nullumst periclum te hinc ire

    inpransum domum: Cererem te meliust quamVenerem sectarier: amori haec curat; tritico curatCeres.PLESSIDIPUS: Deludificavit me illic homoindignis modis.DAEMONES: Pro di immortales, quid illuc est,Sceparnio, hominum secundum litus?SCEPARNIO: Vt mea est opinio, propter viamilli sunt vocati ad prandium.DAEMONES: Qui?SCEPARNIO: Quia post cenam, credo, laveruntheri.DAEMONES: Confracta navis in mari est illis.SCEPARNIO: Ita est. at hercle nobis villa in terraet tegulae.DAEMONES: homunculi quanti estis. eiecti utnatant.PLESSIDIPUS:Vbi sunt i homines, obsecro?DAEMONES: Hac ad dexteram (viden?)secundum litus.PLESSIDIPUS: Video. sequimini. utinam is sitquem ego quaero, vir sacerrimus. valete.

    SCEPARNIO: Si non moneas, nosmetmeminimus. sed, o Palaemon, sancte Neptunicomes, qui Herculis socius esse diceris, quod

    PLEUSIDIPO: Este individuo que digo se ha hallevado consigo, al templo de Venus, dos mujeres y que, hoy o ayer, tena que hacer lospreparativos para el sacrificio.DMONES: Por Hrcules, joven! Hace muchosdas que no he visto a nadie que viniese a hacerun sacrificio y sii alguien ofrece un sacrificio, nome pasa desapercibido. Siempre vienen apedirme agua, o fuego, o vasijas, o un cuchillo, oun asador, o una olla para las entraas, ocualquier otra cosa. En una palabra, para ladiosa Venus tengo yo la vajilla y el pozo, no param. Ahora hace muchos das que hay algo de

    tranuqilidad.

    PLEUSIDIPO: Con lo que acabas de decir, vienesa anunciarme la muerte.DMONES: Por mi parte, te deseo que tengasmucha saludESCEPARNIN: (A Pleusidipo) Eh, t querecorres todos los templos buscando comida,mejor sera que mandaras que te prepararan lacomida en tu casalDMONES: Has sido invitado a comer y no seha presentado el que te invit?PLEUSIDIPO: As es, en efecto.ESCEPARNIN: No hay ningn peligro de quevuelvas a casa sin comer. Pero ms vale quedirijas tus plegarias a Ceres, no a Venus. Esta sepreocupa del amor; del grano Ceres.PLEUSIDIPO: (Aparte.) Cmo se redo a mi costaaquel miserable!DMONES: (Dioses inmortalesl Qu es aquello?Esceparnin, quines son aquellos hombres queestn all, junto a la playa?ESCEPARNIN: En mi opinin, estn invitados auna comida de despedida, por un viaje.DMONES: Cmo?

    ESCEPARNIN: Que despus de cenar, creo yo,tomaron un baoDMONES: Su nave ha quedado destrozada, enel marESCEP: As es. Y por Hrcules, en tierra anosotros se nos ha destrozado la casa y el tejado.DMONES: Minsculos humanos, qu pocosvalis. Cmo nadan despus de naufragar.PLESUSIDIPO: Veamos. dnde estn esoshombres?DMONES: All, a la derecha. Cerca de la orillaNo los ves?PLEUSIDIPO: Los veo, seguidme. Ojal est el

    que busco, individuo miserable. ( A Dmones y asu esclavo ) Que vaya bien!ESCEPARNIN: Esto no es necesario que nos lo

  • 8/8/2019 Plauto - Rudens (Bilingue)

    5/46

    facinus video.DAEMONES: Quid vides?SCEPARNIO: Mulierculas video sedentis inscapha solas duas. ut adflictantur miserae. eugeeuge, perbene, ab saxo avortit fluctus ad litusscapham, neque gubernator umquam potuit

    rectius. non vidisse undas me maioris censeo.salvae sunt, si illos fluctus devitaverint. nunc,nunc periclumst. unda eiecit alteram. at invadost, iam facile enabit. eugepae, viden alteramillam ut fluctus eiecit foras? surrexit, horsum secapessit. salva res. desiluit haec autem altera interram e scapha.

    digas, ya nos ocuparemos nosotros de que todovaya bien. Pero, oh Palemn, sagrado compaerode Neptuno!, t que, segn dicen, compartiste lostrabajos de Hrcules, qu es lo que estoyviendo?DMONES: Qu ves?ESCEPARNIN: Veo a - dos pobres mujeres solas

    sentadas en una sola harca. Cmo deben desufrir las desdichadas. BienMuy bien!Estupendo! El oleaje aleja su barca de losescollos y la conduce hacia la playa. Ni el mejorpiloto lo habra hecho mejor. No recuerdo habervisto nunca unas olas tan encrespadas. Estarna salvo si logran evitar aquellas olas. Pero ahoraviene el peligro: la ola ha arrastrado a una deellas; el agua no la cubre, podr salvarsefcilmente. Bien! No ests viendo a la otra, noves cmo una ola la ha sacado del mar? Ya selevanta; viene hacia aqu. Todo marcha muybien. Aqulla ha logrado saltar, de, la barca al

    suelo.

    ut prae timore in genua in undas concidit.salvast, evasit ex aqua. iam in litore est. seddextrovorsum avorsa it in malam crucem. hem,errabit illaec hodie.

    DAEMONES: Quid id refert tua?SCEPARNIO: Si ad saxum quo capessit, eadeorsum cadit, errationis fecerit compendium

    DAEMONES: Si tu de illarum cenaturus vesperies, illis curandum censeo, Sceparnio, si apud meessurus, mihi dari operam voloSCEPARNIO: Bonum aequomque oras.DAEMONES: Sequere me hac ergo.SCEPARNIO: Sequor.

    El miedo le ha hecho caer de rodillas al agua.Est salvada! Ya sale del agua, llega a la playa.Pero ahora se va hacia la derecha, se dirige a unamuerte segura. Ay, fatalmente, ir a perderselDMONES: Y a ti qu te importa?ESCEPARNIN (Sigue mirando atentamente.) Sicae desde lo alto de la roca, hacia la cual sedirige, ya habr dejado de ir perdida.DMONES: Si de ellas depende que t cenes estanoche, haras bien en preocuparte, Esceparnin.Pero si piensa cenar conmigo, quiero que te desprisa.

    ESCEPARNIN: Lo que pides es bueno y justo.DMONES: Sgueme, pues, allPLEUDISIPO: Te sigo

    PALAESTRA: Nimio hominum fortunae minusmiserae memorantur, experiundo iis daturacerbum. hoc deo complacitumst, me hoc ornatu

    ornatam in incertas regiones timidam eiectam.hancine ego ad rem natam esse me miserammemorabo?

    hancine ego partem capio ob pietatempraecipuam? nam hoc mi haud laborist, laboremhunc potiri, si erga parentem aut deos meimpiavi; sed id si parate curavi ut caverem, tumhoc mi indecore, inique, inmodeste datis, di; nam

    quid habebunt sibi signi impii posthac, si adhunc modum est innoxiis honor apud vos? namme si sciamin vos fecisse aut parentis sceleste,

    ESCENA IIIPALESTRA: (sola, en medio de las rocas): Porms que se hable de la suerte de los hombres,nunca se descubren todas sus desgracias.Su amargura slo se nos descubre,en la

    experiencia. Es posible que un dios se hayacomplacido hacindome naufragar, que me hayadejado as, con este vestido tan pobre, en unaregin desconocida, en un lugar donde el miedome atormenta? Pobre de m! Para llegar a estatriste situacin tuve que venir al mundo?Es ste el provecho que saco a cambio de migran amor filial?No me importara tener que soportar esta pena, sihubiese cometido algn dao contra mis padres,contra los dioses, Pero esto no lo he hechonunca; es indigno, injusto y excesivo el castigoque me dais, dioses! De ahora en adelante, cmo

    podrn ser reconocidos los impos, si reservissemejante trato para los inocentes? Si supiera yoque mis padres han cometido algn crimen, no

  • 8/8/2019 Plauto - Rudens (Bilingue)

    6/46

    minus me miserer;sed erile scelus me sollicitat, eius me impietasmale habet. is navem atque omnia perdidit inmari: haec bonorum eius sunt reliquiae; etiamquae simul vecta mecum in scaphast, excidit. egonunc sola sum. quae mihi si foret salva saltem,

    labor lenior esset hic mi eius opera. nunc quamspem aut opem aut consili quid capessam?ita hic sola solis locis compotita sum. hic saxasunt, hic mare sonat,neque quisquam homo mihiobviam venit. hoc quod induta sum, summaeopes oppido, nec cibo nec loco tecta quo sim scio:quae mihist spes, qua me vivere velim? nec locignara sum, nec vidi aut hic fui.

    saltem aliquem velim qui mihi ex his locis autviam aut semitam monstret, ita nunc hac an illac

    eam, incerta sum consili; nec prope usquam hicquidem cultum agrum conspicor. algor, error,pavor, me omnia tenent. haec parentes mei haudscitis miseri, me nunc miseram esse ita uti sum.+libera ego prognata fui maxume, nequiquamfui. nunc qui minus servio, quam si serva foremnata? neque quicquam umquam illis profuit quime sibi eduxerunt.

    me quejara.Pero los crmenes que me persiguen son loscrmenes de mi dueo; su impiedad han sido lacausa de mis desventuras. El ha perdido en elmar su navo y todo cuanto posea; mirad (sealaa s misma) lo que ha quedado de todos susbienes. Incluso mi compaera, la que iba en la

    nave conmigo, se ha perdido en medio de lasolas. Ahora me encuentro sola., Si ella se hubiesesalvado, mi pena no sera tan grande. Quesperanza puedo mantener, de qu recursosdispongo? Qu decisin debo tomar?Me encuentro tan sola en medio de estos parajesdesrticos adonde he venido a parar. Por un lado,rocas; por el otro, el mar embravecido, y nadieme sale al encuentro.... Solamente poseo todocuanto llevo encima e ignoro dnde puedoencontrar alimentos, o un lugar que me sirva decobijo. Puedo tener alguna esperanza que me dvigor para seguir viviendo? El lugar me es

    completamente desconocido; nunca haba estadopor aqu.Quisiera que alguien me ensease un camino ouna senda para poder salir de aqu. Porque,hacia dnde me dirigir ahora: hacia aqu, ohacia all? No s qu camino tomar y, por otraparte, no veo ningn campo cultivado por aqucerca. Tengo fro. Estoy perdida y el miedo mevence. Ah, mis pobres padres!, vosotros nosabis cunto sufro en este momento. Nac tanlibre como el que ms y, de qu me ha servido?Soy menos esclava ahora que si hubiese nacidoesclava? De nada les ha servido a mis padrestraerme al mundo para que fuese su sostn

    AMPELISCA: Quid mihi meliust, quid magis inremst, quam a corpore vitam ut secludam? itamale vivo atque ita mihi multae in pectore suntcurae exanimales. ita res se habent: vitae hauparco, perdidi spem qua me oblectabam.omnia iam circumcursavi atque omnibus latebrisperreptavi quaerere conservam, voce oculisauribus ut pervestigarem. neque eam usquaminvenio neque quo eam neque qua quaeramconsultumst, --- neque quem rogitem

    responsorem quemquam interea convenio, nequemagis solae terrae solae sunt quam haec locaatque hae regiones; neque si vivit, eam vivaumquam quin inveniam desistam.PALAESTRA: Quoianam vox mihi prope hicsonat?AMPELISCA: Pertimui, quis hic loquitur prope?PALAESTRA: Spes bona, obsecro, subventamihi, exime ex hoc miseram metu.AMPELISCA: Certo vox muliebris auris tetigitmeas.

    PALAESTRA: Mulier est, muliebris vox mi adauris venit. num Ampelisca obsecro est?AMPELISCA: Ten, Palaestra, audio?

    AMPELISCA : (Estn las dos mujeres separadaspor unas rocas y no pueden verse.) Puedo haceralgo mejor que esto? Qu puedo hacer en estasituacin, sino quitarine la vida? Vivo en mediode tantas desgracias y me afligen mortales penas!S, lo tengo ya decidido: no me importa morir. Heperdido la esperanza,que me reconfortaba.He buscado por todos los alrededores; por todoslos escondrijos he ido arrastrndome para buscara mi compaera. Con la voz, con los ojos y conlos odos he intentado encontrar sus huellas. No

    la veo en ninguna parte; no s adnde ir, nidnde buscarla. Hasta el momento, no he podidoencontrar a nadie que pudiera responder a mispreguntas. No existen desiertos ms desiertosque estos lugares y estos parajes. Pero, por si ellatodava viviese, mientras yo pueda, no dejar debuscarla hasta que logre dar con ella.PALESTRA: De quin puede ser esta voz que seoye por aqu cerca?AMPELISCA Qu susto! Quin estar hablandoaqu cerca?PALESTRA: Oh, Buena Esperanza!, te losuplico, ven en mi ayuda. Me librars a m,

    desgraciada, del miedo que tengo?AMPELISCA Es una voz femenina la que hallegado a mis odos.

  • 8/8/2019 Plauto - Rudens (Bilingue)

    7/46

    PALAESTRA: Quin voco, ut me audiat, nomineillam suo? Ampelisca.AMPELISCA: Hem quis est?PALAESTRA: Ego, PalaestraAMPELISCA: Dic ubi es?

    PALAESTRA: Pol ego nunc in malis plurimis.AMPELISCA: Socia sum, nec minor pars meastquam tua. sed videre expeto te.PALAESTRA: Mihi es aemula.AMPELISCA: Consequamur gradu vocem. ubies?PALAESTRA: Ecce me. accede ad me atque adicontra.AMPELISCA: Fit sedulo.PALAESTRA: Cedo manum.AMPELISCA: Accipe.

    PALAESTRA: Dic, vivisne? obsecro.AMPELISCA: Tu facis me quidem ut vivere nuncvelim, quom mihi te licet tangere. ut vix mihicredo ego hoc, te tenere. obsecro, amplectere,spes mea. ut me omnium iam laborum levasPalaestra: Occupas praeloqui quae mea oratiost.nunc abire hinc decet nos.AMPELISCA: Quo, amabo, ibimus?PALAESTRA: Litus hoc persequamur.AMPELISCA: Sequor quo lubet. sicine hic cumuvida veste grassabimur?

    PALAESTRA: Hoc quod est, id necessarium estperpeti. sed quid hoc, obsecro, est?AMPELIS:Quid?Palaestra Viden, amabo, fanum videsne hoc?AMPELISCA: Vbi est?PALAESTRA: Ad dexteram.

    PALESTRA: S, es de una mujer la voz que haresonado en mi odos. Tal vez sea AmpeliscaAMPELISCA Eres t, Palestra, la mujer queoigo?PALESTRA: Voy a llamarla por su nombre. Aspodr oirme... (Gritando.) Ampelisca!AMPELISCA Eh? Quin es?

    PALAESTRA: Soy yo, Palestra.AMPELISCA Dime, dnde ests?PALESTRA: Por Polux!, de momento en mediode innumerables desgracias.,AMPELISCA Comparto tu suerte y veo que tucarga no es menor que la ma- Pero estoy deseosade verte.PALESTRA: Eres mi dobleAMPELISCA Nos podemos orientar con la voz.Dnde ests?PALESTRA: Aqu. Acrcate Y ven a mi lado.

    AMPELISCA : Lo har tan pronto como pueda. (Seencuentran.)PALESTRA: Te doy la mano.AMPELISCA Aqu tienes la maPALESTRA: Dime si ests viva. Hblame, te loruegoAMPELISCA T haces que vuelva a desear lavida, ya que puedo tocarte. No puedo creer lo queestoy viendo; tu mano estrechada por la ma?Ven, abrzame, esperanza ma! (Se abrazan.) Alfinal, vienes a librarme de todas mis penas.PALESTRA: Lo mismo que has dicho t, iba a

    decirlo yo... Ahora conviene que nos alejemos deaqu.AMPELISCA Si as lo deseas, adnde iremos?PALESTRA: Seguiremos esta playa.AMPELISCA Voy contigo all donde t quieras Ir.Crees que podremos andar as, con estosvestidos tan mojados?PALAESTRA Hay que aceptar las cosas tal comovienen. Mira haca el templo.) Pero, qu esaquello?AMPELISCA : Qu?PALESTRA: Fjate No ves un templo?AMPELISCA Dnde est?

    PALAESTRA: All, a la derecha

    AMPELISCA: Video decorum dis locumviderier.PALAESTRA: Haud longe abesse oportethomines hinc, ita hic lepidust locus. quisquis estdeus, veneror ut nos ex hac aerumna eximat,miseras inopis aerumnosas ut aliquo auxilioadiuvet.

    PTOLEMOCRATIA: qui sunt qui a patronapreces mea expetessunt? nam vox me precantumhuc foras excitavit. bonam atque obsequentem

    AMPELISCA : Lo veo. y me parece un lugar dignode los dioses.PALESTRA: Debe de haber gente no muy lejosde aqu- el lugar es muy encantador. (Se acerca altemplo.) Cualquiera que sea el dios, le dirijo miplegarla para que nos libre de este dolorosotrance y nos preste su auxilio, pobresdesgraciadas, desventuradas y sin fortuna. (Seacercan al templo.)

    ESCENA VPTOLEMOCRACIA: (En la puerta del templo.)Quin viene a implorar el favor de mi seora? La

  • 8/8/2019 Plauto - Rudens (Bilingue)

    8/46

    deam atque haud gravatam patronamexsequontur benignamque multum.

    PALAESTRA: Iubemus te salvere, mater

    PTOLEM : Salvete, puellae. sed unde vos ire cumumida veste dicam, obsecro, tam maestitervestitas?PALAESTRA: Ilico hinc imus, haud longule exhoc loco; verum longe hinc abest unde advectaehuc sumus.PTOLEM : Nempe equo ligneo per vias caerulasestis vectae?PALAESTRA: Admodum.PTOLEM : Ergo aequius vos erat candidatasvenire hostiatasque. ad hoc fanum ad istunc

    modum non veniri solet.

    PALAESTRA: Quaene eiectae e mari simusambae, obsecro, unde nos hostias agere voluistihuc? nunc tibi amplectimur genua egentes opum,quae in locis nesciis nescia spe sumus, ut tuorecipias tecto servesque nos miseriarumque teambarum uti misereat, quibus nec locust ullusnec spes parata, neque hoc amplius, quam quodvides, nobis quicquamst.

    PTOLEM : Manus mihi date, exurgite a genibusambae. misericordior nulla me est feminarum.sed haec pauperes res sunt inopesque, puellae:egomet meam vix vitam colo; Veneri cibo meoservio.

    AMPELISCA: Veneris fanum, obsecro, hoc est?PTOLEM : Fateor. ego huius fani sacerdos clueo.verum, quidquid est, comiter fiet a me, quo nunccopia valebit. ite hac mecum.PALAESTRA: Amice benigneque honorem,

    mater, nostrum habes.PTOLEM : Oportet

    voz de unas suplicantes me ha hecho salir deltempol. Invocan a una diosa bondadosa ycomplaciente, una divinidad entregada a lahospitalidad y muy benevolente.PALESTRA: (Dirigindose a ella.) Te saludamos,madrelPTOL: Os deseo salud, hijas mas. Pero, de

    dnde vens con los vestidos mojados, as, con unatuendo tan miserables?PALESTRA: Ahora acabamos de llegar de unlugar no muy alejado de aqu; pero hemos sidollevadas hasta este templo desde un pas queest muy lejos.PTOL: Seguramente, habris venido hasta estelugar transportadas en un caballo de madera, atravs de azulados caminos.PALESTRA: S.PTOL: Entonces, mejor hubiese sido que ospresentarais vestidas de blanco y llevandoalgunas vctimas como ofrenda. En este

    santuario nadie suele venir con semejantevestuarioPALESTRA: Arrojadas las dos sobre las olas, enmedio del mar, dime, de dnde podamos sacaralgunas vctimas para hacer la ofrenda? ( searrodillan ante la sacerdotisa.) Ahora, te abra-zamos las rodillas; no tenemos nada, no sabemosqu peligros nos acechan en una regindesconocida; acgenos, pues, bajo tu hospitalariotecho, protgenos, ten piedad de dos muchachasdesgraciadas que no tienen ni asilo ni esperanzasde salvacin. Tan slo poseemos los humildes

    harapos que llevamos encima de nuestroscuerpos.PTOL: Dadme la mano, levantaos en seguida lasdos. No hay en la tierra ninguna mujer mscompasiva que yo. Pero, hijas mias, tenedpresente que esta casa es muy pobre y que nodispone de ninguna clase de recursos; yo, aduras penas logro seguir viviendo; sirvo a ladiosa Venus con mi propio alimento.AMPEL: Por favor, ste templo es de la diosaVenus?PTOL: S, as es. Yo soy la sacerdotisa de estesantuario. Pero. no os preocupis, sea como sea,

    aqu seris bien acogidas en la medida de misposibilidades. Os suplico que vengis conmigo.Por aqu.PALESTRA: Gracias, madre, por habernosacogido con tanto cario y amabilidad. Graciasmil, por preocuparte tanto de nosotras.PTOL: As debe ser. ( penetran en el interior deltemplo.)

    PISCATORES : Omnibus modis qui pauperessunt homines miseri vivont, praesertim quibusnec quaestus est, nec didicere artem ullam:

    necessitate quidquid est domi id sat esthabendum. nos iam de ornatu propemodum utlocupletes simus scitis: hisce hami atque haec

    ACTO II ESCENA IGRUPOS DE PESCADORES: Cun miserable esla vida de las gentes pobres, sobre todo cuandono tienen nada para poder ganarse el sustento ni

    han aprendido arte alguna. Forzosamente han decontentarse con lo que en su casa poseen. Pornuestra manera de vestir, ya podis imaginar

  • 8/8/2019 Plauto - Rudens (Bilingue)

    9/46

    harundines sunt nobis quaestu et cultu. ex urbead mare huc prodimus pabulatum: pro exercitugymnastico et palaestrico hoc habemus; echinos,lopadas, ostreas, balanos captamus, conchas,marinam urticam, musculos, plagusias striatas;post id piscatum hamatilem et saxatilem

    aggredimur. cibum captamus e mari: si eventusnon evenit neque quicquam captumst piscium,salsi lautique pure domum redimus clanculum,dormimus incenati. atque ut nunc valide fluctuatmare, nulla nobis spes est: nisi quid conclarumcapsimus, incenati sumus profecto. nuncVenerem hanc veneremur bonam, ut nos lepideadiuerit hodie.

    TRACHALIO: Animum adversavi sedulo, neerum usquam praeterirem; nam cum modo exibat

    foras, ad portum se aibat ire, me huc obviamiussit sibi venire ad Veneris fanum. sed quosperconter commode eccos video astare. adibo.salvete, fures maritimi, conchitae atque hamiotae,famelica hominum natio. quid agitis? ut peritis?PISCATORES : Vt piscatorem aequomst, famesitique spequeTRACHALIO : ecquem adulescentem huc, dumhic astatis, strenua facie rubicundum fortem, quitres secum homines duceret chlamydatos cummachaeris, vidistis vos venire?

    PISCATORES : Nullum istac facie ut praedicasvenisse huc scimus.TRACHALIO : Ecquem recalvom ac silanumsenem, statutum, ventriosum, tortis superciliis,contracta fronte, fraudulentum, deorum odiumatque hominum, malum, mali viti probriqueplenum, qui duceret mulierculas duas secumsatis venustas?PISCATORES : Cum istius modi virtutibusoperisque natus qui sit, eum quidem adcarnificem est aequius quam ad Venerem

    commeare.TRACHALIO : At si vidistis, dicite.

    cun escasas son nuestras riquezas. Estosanzuelos y estas caas son nuestro modo de vivir y nuestra nica fuente de ingresos. Cada davenimos de la ciudad al mar para buscar nuestrosustento; ste es nuestro ejercicio gimnstico ynuestra palestra. Procuramos coger erizos, lapas,ostras, blanos, conchas, ortiga marina,

    mejillones y plagusias estriadasDespus, nos dedicamos a pescar con caa, o porentre las rocas. En el mar buscamos nuestroalimento. Si la suerte no nos ha sido favorable yno hemos conseguido pescar nada, llenos de sal ylimpiamente baados, regresamos a nuestrohogar, a escondidas, y nos vamos a dormir sinhaber podido cenar. Hoy, por ejemplo, el mar estmuy agitado y no debemos esperar nadafavorable. Si no llegamos a coger alguna concha,ya habremos cenado. Ahora, dirigiremos nuestrasplegarias a la piadosa Venus para que quiera rstarnos su misericordiosa ayuda, en el da de

    hoy. ( Se acercan al templo y rezan en silencio.)

    TRACALIN: He estado muy atento para que miamo no pasara por mi lado sin que yo le viese. Nohace mucho rato, al salir de casa, me ha dichoque se iba al puerto. Me ha ordenado que vinieraa buscarle aqu, en el templo de Venus. Pero allveo unos hombres a quienes podr preguntarampliamente; ir a su encuentro. (Se dirige hacialos pescadores.) Salud, ladronzuelos de mar,pescadores de mejillones y pescadores de caa,

    raza de muertos de hambre! Cmo estis?Cmo os ganis... la muerte?PESCADORES: Como hacen los buenospescadores: con hambre, con sed y conesperanza.TRACALIN: No habris visto, por casualidad,desde que estis aqu, a un hombre joven, debuen aspecto, moreno y de bella figura, que traaconsigo a tres hombres con clmide y espadas?PESCADORES: Que sepamos nosotros, ningunapersona, con el aspecto que t dices, ha pasadopor aqu.TRACALIN: Tampoco habris visto un viejo

    con la frente calva, semejante a un Sileno, deestatura elevada, gordo, con las cejas retorcidas yla frente arrugada; un estafador, un hombreodioso a los dioses y a los dems mortales, untipo perverso, cubierto de vicios y de infamia, quellevaba consigo dos muchachas jvenes, muybonitas?PESCADORES: Todo aquel que, al nacer, poseaestas virtudes y un talento semejante, ser mejorque vaya a visitar al verdugo, no a la diosaVenus.TRACALIN: Pero, si le habis visto, decdrnelo.

    PISCATORES : Huc profecto nullus venit. vale.

    TRACHALIO : Valete. credidi: factum est quodsuspicabar, data verba ero sunt, leno abitscelestus exulatum, in navem ascendit, mulieres

    PESCADORES: Puedes tener la completa

    seguridad de que por aqu no ha venido. Que tevaya bien.TRACALIN: Lo mismo digo, que os vaya bien.

  • 8/8/2019 Plauto - Rudens (Bilingue)

    10/46

    avexit: hariolus sum. is huc erum etiam adprandium vocavit, sceleris semen. nunc quidmihi meliust, quam ilico hic opperiar erum dumveniat? eadem, sacerdos Veneria haec si quidamplius scit, si videro, exquisivero: faciet mecertiorem

    AMPEL: Intellego: hanc quae proxuma est villamVeneris fano pulsare iussisti atque aquam rogare.TRACHALIO : Cuia ad auris vox miadvolavit?AMPELISCA: Obsecro, quis hicloquitur? quem ego video? TRACHALIO : EstneAmpelisca haec quae foras e fano egreditur?AMPELIS:Estne hic Trachalio, quem conspicor,calator Plesidippi?TRACHALIO : East.AMPELISCA: Is est. Trachalio, salve.

    TRACHALIO : Salve, Ampelisca. quid agis tu?AMPELISCA: Aetatem haud malam male.TRACHALIO : Melius ominare.AMPEL: Verum omnes sapientes decet conferreet fabulari. sed Plesidippus tuos erus ubi, amabo,est?TRACHALIO : Heia vero, quasi non sit intus.AMPELISCA: Neque pol est neque huc quidemullus venit.TRACHALIO : Non venit?AMPELISCA: Vera praedicas.

    TRACHALIO : Non est meum, Ampelisca. sedquam mox coctum est prandium?AMPELISCA: Quod prandium, obsecro te?TRACHALIO : Nempe rem divinam facitis hic.AMPELISCA: Quid somnias, amabo?TRACHALIO : Certe huc Labrax ad prandiumvocavit Plesidippum erum meum erus vester.AMPELISCA: Pol haud miranda facta dicis: sideos decepit et homines, lenonum more fecit.TRACHALIO : Non rem divinam facitis hic vosneque erus?

    AMPELISCA: Hariolare.TRACHALIO : Quid tu agis hic igitur?AMPELISCA: Ex malis multis metuque summocapitalique ex periculo orbas auxilique opumquehuc recepit ad se Veneria haec sacerdos me etPalaestram.TRACHALIO : An hic Palaestrast, obsecro, erimei amica?AMPELISCA: Certo.TRACHALIO : Inest lepos in nuntio tuo magnus,mea Ampelisca. sed istuc periclum perlubet quod

    fuerit vobis scire.AMPELISCA: Confracta est, mi Trachalio, hacnocte navis nobis.

    (Los pescadores se marchan.) Ya me lo habaimaginado: ha ocurrido lo que yo me tema. Miamo se ha dejado engaar. Aquel malditoalcahuete se ha largado. Se ha embarcado,llevndose consigo las dos muchachas; soy unadivino. Incluso haba invitado a mi amo a comeraqu, aquel semillero de crmenes. Ahora lo nico

    que puedo hacer es permanecer aqu, esperandoa mi amo, hasta que vuelva. Al mismo tiempo, sipuedo verla, preguntar a la sacerdotisa deVenus a. ver si sabe algo. A lo mejor, ella podrinformarme.ESCENA III AMPELISCA, TRACALIONAMPELISCA : (Sale del templo con una jarra en lamano. Se dirige a Ptolemocracia.) Ya lo hecomprendido. Me has dicho que vaya a llamar ala puerta de la granja que est aqu, al lado deltemplo de Venus, y que pida agua.TRACALIN: De quin ser la voz que havolado hasta mis odos?AMPELISCA : Dioses! Quin habla por aqu?(Advierte la presencia de Tracalin.) A quin veo?TRACALIN: No es Ampelisca aquella mujerque sale del templo?AMPELISCA : No es Tracalin, aquel que veo, elesclavo de PLEUSIDIPO:?TRACALIN: Es ella.AMPELISCA : Es l. Salud, Tracalin!TRACALIN: Salud, Ampeliscal Cmo ests?AMPELISCA : Mal, sin haber hecho nada maloTRACALIN: Uf! no me vengas con malosaugurios!

    AMPELISCA : Las personas sabias hemos dedecir y proclamar la verdad en todo momento.Pero y tu amo PLEUSIDIPO:, dnde est?Dmelo.. Te lo suplicoTRACALIN: Vamos! hombre! (Sealando eltemplo.) Como si no estuviese aqu dentroAMPELISCA : Por Polux! No est all, ni tampocoha venido.TRACALIN: No ha venido?AMPELISCA : As es. Dices la verdad.TRAC: Pues no es esa mi costumbre, Ampelisca.Bueno, falta mucho para que est terminada lacomida?

    AMPELISCA Dime de qu comida estshablando, te lo ruego.TRACALIN: Ya que hacis un sacrificio...AMPELISCA : Me parece que ests soando.TRACALIN: Vuestro amo, Lbrax ha invitado acomer aqu a Pleusdipo, mi amo.AMPELISCA : A fe ma, no me extraa lo queests diciendo. Engaando a los dioses y a loshombres, ha obrado como corresponde a todobuen leno.TRACALIN: No celebris aqu un sacrificio,vosotras y mi amo?AMPELISCA : (Con irona.) Lo has adivinado.

    TRACALIN: As, pues, qu ests haciendo tpor aqu?AMPELISCA : Despus de haber escapado de

  • 8/8/2019 Plauto - Rudens (Bilingue)

    11/46

    innumerables males, de un miedo terrible y deun peligro mortal, sin ayuda y sin recursos, lasacerdotisa de Venus nos ha dado cobijo en estesantuario, a ra y a Palestra.TRACALIN: Est Palestra ah, la amada de miamo?AMPELISCA : SI, en efecto.

    TRACALIN: Qu noticia tan agradable acabasde darme, Ampelisca querida! Me gustara sabercul es el peligro que habis estado corriendo.AMPELISCA : Ay, querido Tracalin. Esta nocheha naufragado nuestra nave.

    TRACHALIO : Quid navis? quae istaec fabulast?AMPELISCA: Non audivisti, amabo, quo pactoleno clanculum nos hinc auferre voluit in Siciliamet quidquid domi fuit in navem imposivit? eanunc perierunt omnia.TRACHALIO : Oh, Neptune lepide, salve, nec tealeator nullus est sapientior; profecto nimis

    lepide iecisti bolum: periurum perdidisti. sednunc ubi est leno Labrax?AMPELISCA: Periit potando, opinor. Neptunusmagnis poculis hac nocte eum invitavit.TRACHALIO : Credo hercle anancaeo datumquod biberet. ut ego amo te, Ampelisca, ut dulcises, ut mulsa dicta dicis. sed tu et Palaestraquomodo salvae estis?AMPELISCA: Scibis faxo. navi timidae ambae inscapham insiluimus, quia videmus ad saxanavem ferrier; properans exsolvi restim, dum illi

    timent; nos cum scapha tempestas dextrovorsumdiffert ab illis. itaque nos ventisque fluctibusqueiactatae exemplis plurimis miserae perpetuamnoctem; vix hodie ad litus pertulit nos ventusexanimatas.TRACHALIO : Novi, Neptunus ita solet, quamvisfastidiosus aedilis est: si quae improbae suntmerces, iactat omnis.AMPELISCA: Vae capiti atque aetati tuae.TRACHALIO : Tuo, mea Ampelisca.scivilenonem facere hoc, quod fecit, saepe dixi;

    capillum promittam optimumst occipiamquehariolari.AMPELISCA: Cavistis ergo tu atque erus neabiret, cum scibatis.TRACHALIO : Quid faceret?AMPELISCA: Si amabat, rogas, quid faceret?adservaret dies noctesque, in custodia essetsemper. verum ecastor ut multi fecit ita probecuravit Plesidippus.TRACHALIO : Cur tu istuc dicis?AMPELISCA: Res palam est.TRACHALIO : Scin tu? etiam qui it lavatum inbalineas, cum ibi sedulo sua vestimenta servat,tamen surripiuntur, quippe qui quem illorum

    TRACALIN: Vuestra nave? Qu historia esesta?AMPELISCA : Acaso no has odo decir, te, loruego que el leno ha querido embarcarnos, ensecreto, de aqu a Sicilia y que ha subido a lanave todo cuanto tena en su casa? Ahora todoesto ya se habr perdido.TRACALIN: Oh, amable Neptuno, cmo te lo

    agradezco! No hay ningn otro jugador, mshbil que t. Has hecho una jugada estupenda:has arruinado a un impostor. Pero, dnde estahora el leno Lbrax?AMPELISCA : Supongo que se habr muerto detanto beber. Esta noche, Neptuno le ha hechotragar muchas copas.TRACALIN: Por Hrcules! A lo mejor le haobligado a beber la copa de compromiso. Oh,Ampelisca, cmo te quiero, eres una mujerdeliciosaTus palabras son para m como la miel.Cmo os habis podido salvar, t y Palestra?AMPELISCA : Pronto lo sabrs. Cuando hemosvisto que la nave se embarrancaba en unasrocas, la hemos abandonado y hemos saltadosobre un bote. Qu miedo tenamosinstante, suelto las amarras, mientras los otrosse hallaban completamente turbados por elmiedo. La tempestad nos arrastra y lleva el botehacia la derecha, muy lejos de ellos. Y as,despus de haber sufrido mil aventuras durantetoda la noche, a merced del vendaval y de lasolas, por fin esta maana el viento nos haarrojado sobre la playa, ms muertas que vivas.TRACALIN: S, sta suele ser la costumbre de

    Neptuno. Aunque sea altanero, es un buen edil;cuando ve malas mercancas, las echa todas.AMPELISCA : Caiga un maleficio sobre tu cabezay sobre tu vida!TRACALIN: Para ti, mi querida Ampelisca... esdecir, para tu amo. Ya saba yo que el lenopreparaba alguna mala jugada. Lo he dichocentenares de veces; no me queda otro remedioms que hacerme adivino y dejarme crecer loscabellos.AMPELISCA : (Con irona y en un aire dereproche.) As que t y tu amo habis tomadoprecauciones para que no marchase, cuando lo

    sabais?TRACALIN: Qu queras que hiciese?AMPELISCA : Si estaba enamorado, me pidesqu hubiera podido hacer? Vigilarle noche y da;

  • 8/8/2019 Plauto - Rudens (Bilingue)

    12/46

    observet falsust; fur facile qui observat videt:custos qui fur sit nescit. sed duce me ad illam ubiest.AMPELISCA: I sane in Veneris fanum huc intro,sedentem flentemque opprimes.TRACHALIO : Vt iam istuc mihi molestumst. sed

    quid flet?AMPELISCA: Ego dicam tibi: hoc sese excruciatanimi, quia leno ademit cistulam ei, quamhabebat ubique habebat qui suos parentis noscereposset: eam veretur ne perierit.TRACHALIO : Vbinam ea fuit cistellula?

    estar siempre alerta. Por Castor, por el interscon que se lo ha tomado, demuestra que nosotrasle importbamos muy poco a tu Pleusidipo!TRACALIN: Por qu dices esto?AMPELISCA: Porque la cosa est muy clara.TRACALIN: Sabes una cosa? Cuando uno va alos hatos para lavarse, por mucho que vigile sus

    vestidos ' resulta que se los roban, nunca sabeuno con certeza dnde debe vigilar. Al ladrn, lees muy fcil ver a la persona que acecha; lapersona que vigila no sabe quin es el ladrn.Pero llvame hacia el lugar donde se hallaPalestra.TRACALIN: Esa s que me da pena. Pero, porqu llora?AMPELISCA : Te lo dir: se tortura porque el lenole rob una cajita que llevaba consigo. En suinterior, guardaba unos objetos con los quepodra reconocer a sus padres. Ten que se hayaperdido para siempre.

    TRACALIN: Y dnde estaba esta cajita?AMPELISCA: Ibidem in navi. conclusit ipse invidulum, ne copia esset eius, qui suos parentesnosceret.TRACHALIO : O facinus impudicum, quamliberam esse oporteat servire postulare.AMPELISCA: Nunc eam cum navi scilicet abiissepessum in altum. et aurum et argentum fuitlenonis omne ibidem. Credo aliquem immersisseatque eum excepisse. Id misera maestast, sibieorum evenisse inopiam.

    TRACHALIO : Iam istoc magis usus factost, uteam intro consolerque eam, ne sic se excrucietanimi; nam multa praeter spem scio multis bonaevenisse.AMPELISCA: At ego etiam, qui speraverintspem decepisse multos.TRACHALIO : Ergo animus aequos optimum estaerumnae condimentum. ego eo intro, nisi quidvis.AMPELISCA: Eas. ego quod mihi imperavitsacerdos, id faciam atque aquam hinc de proximo

    rogabo; nam extemplo, si verbis suis peterem,daturos dixit. neque digniorem censeo vidisseanum me quemquam, cui deos atque hominescenseam bene facere magis decere. ut lepide, utliberaliter, ut honeste atque haud gravate timidasegentes uvidas eiectas exanimatas accepit ad sese,haud secus quam si ex se simus natae; ut eapsesuccincta aquam calefactat, ut lavemus. nunc nemorae illi sim, petam hinc aquam, unde miimperavit. heus ecquis in villast? ecquis hocrecludit? ecquis prodit?

    SCEPARNIO: Quis est qui nostris tam proterveforibus facit iniuriam?AMPELISCA: Ego sum.

    AMPELISCA : All, en la nave. Aquel hombre lahaba encerrado en su maleta para que Palestrano pudiese disponer de medio alguno parareconocer a sus padres.TRACALIN: crimen ms horrible! Una mujerque tendra que ser libre, querer que sea esclava.AMPELISCA : Ahora la maleta habr ido a pararal fondo del mar, junto con la nave; de esto, estoysegura. En ella haba tambin todo el oro y laplata del leno.TRACALIN: Espero que alguien habr hechouna inmersin para encontrarla.AMPELISCA : Por esto, la pobre est triste. Haberperdido unos objetos as...TRACALIN: Razn de ms para que yo entre yvaya a consolarla, para que no se torture desemejante modo... He visto a muchos que lorecobraron todo, cuando menos se lo esperaban.AMPELISCA : Pues yo conozco a muchos queestaban llenos de esperanza Y han quedadodesilusionados.TRACALIN: Por esto, el mejor condimento deuna desgracia es la resignacin. Si no menecesitas, voy adentro.

    AMPELISCA : Ve, entra. (Tracalain entra en eltemplo.) Yo voy a hacer lo que me ha ordenado lasacerdotisa. Ir a buscar agua en aquella casa;me ha dicho que si iba de su parte, en seguidame la daran. No creo haber visto nunca unamujer ms digna y merecedora de los beneficiosde los dioses y de los hombres que ella. Con quamabilidad, con qu generosidad, con qucuidado y desinters nos ha recibido en su casa,llenas de temor, desnudas, mojadas, nufragas,exnimes. Pareca que fusemos sus propiashijas. Se ha afanado en calentarnos agua, paraque tomsemos un bao.

    Ahora, para que no tenga que esperar, pediragua all donde ella me ha ordenado. (Llama a lapuerta de la casa de Dmones.) Eh! Hay alguienen esta granja? Nadie viene a abrir? No viene

  • 8/8/2019 Plauto - Rudens (Bilingue)

    13/46

    SCEPARNIO: Hem, quid hoc boni est? eu edepolspecie lepida mulierem.AMPELISCA: Salve, adulescens.SCEPARNIO: Et tu multum salveto,adulescentula.AMPELISCA: Ad vos venio.

    SCEPARNIO: Accipiam hospitio, si mox veniesitem ut adfectam; nam nunc nihil est qui temanem sed quid ais, mea lepida, hilara?AMPELISCA: Aha, nimium familiariter meattrectas.SCEPARNIO: Pro di immortales, Veneris effigiahaec quidem est. ut in ocellis hilaritudo est, heia,corpus cuius modi, subvolturium illud quidem,subaquilum volui dicere. vel papillae cuius modi,tum quae indoles in saviost.AMPELISCA: Non ego sum pollucta pago. potin

    ut me abstineas manum?SCEPARNIO: Non licet saltem sic placidebellam belle tangere?

    nadie?ESCENA IVESCEPARNINYAMPELISCAESCEPARNIN: Quin es el que, con manoatrevida, maltrata nuestra puerta?AMPELISCA : soy Yo.ESCEPARNIN: (Aparte.) Vaya, estoy de suerte!

    Por Polux, qu mujer tan bonita!AMPELISCA : Buenos das, joven.ESCEPARNIN:Para ti, los buenos das,jovencita!AMPELISCA : Vengo a vuestra casa...ESCEPARNIN: Te dar hospitalidad si vuelvesluego, al atardecer, como alguien esperado conimpaciencia; ahora es demasiado temprano parapoder obsequiarte dignamente. Pero, dime,encantadora, alegre... (Quiere abrazarla.)AMPELISCA : (Le rechaza.) Eh, veo que me tratascon mucha franquezaESCEPARNIN: Dioses inmortales, es la misma

    figura de Venus! QU alegra en sus lindos ojitos!Y qu cuerpo... ms negrito... ay, quise decirmoreno! Y los senos, qu maravillaesa boca queincita al beso...AMPELISCA : (De nuevo le rechaza.) Yo no estoya disposicin de hombres rsticos. Quieresapartar las manos?ESCEPARNIN: Por qu, querida ma, ha deestar prohibido poder acariciarte as, dulce,gentilmente?

    AMPELISCA: Otium ubi erit, tum tibi operam

    ludo et deliciae dabo; nunc quam ob rem hucsum missa, amabo, vel tu mi aias vel neges.SCEPARNIO: Quid nunc vis?AMPELISCA: Sapienti ornatus quid velimindicium facit.SCEPARNIO: Meus quoque hic sapienti ornatusquid velim indicium facit.AMPELISCA: Haec sacerdos Veneris hinc mepetere aquam iussit a vobis.SCEPARNIO: At ego basilicus sum: quem nisioras, guttam non feres. nostro illum puteum

    periclo et ferramentis fodimus. nisi multisblanditiis a me gutta non ferri potest.AMPELISCA: Cur tu aquam gravare, amabo,quam hostis hosti commodat?SCEPARNIO: Cur tu operam gravare mihi quamcivis civi commodat?AMPELISCA: Immo etiam tibi, mea voluptas,quae voles faciam omnia.SCEPARNIO: Eugepae, salvos sum, haec iam mesuam voluptatem vocat. dabitur tibi aqua, nenequiquam me ames. cedo mi urnam.

    AMPELISCA: Cape. propera, amabo, efferre.SCEPARNIO: Manta, iam hic ero, voluptas mea.AMPELISCA: Quid sacerdoti me dicam hic

    AMPELISCA : Cuando disponga de tiemposuficiente, ya me prestar a tus juegos y a: tuscaricias. Ahora, de lo que he venido a buscarmeaqu, dime, por favor, s o no.ESCEPARNIN: Y, qu quieres, pues?AMPELISCA : (Mostrando el cntaro.) A unapersona que est en su juicio, lo que yo llevo ya ledice bastante.ESCEPARNIN: Lo que yo llevo tambin indica,claramente, lo que quiero, a una persona queest en su sano juicio.AMPELISCA : La sacerdotisa de Venus me hadicho que viniera a vuestra casa a buscar agua.ESCEPARNIN: Pues yo soy el soberano de la

    hacienda; si no me la pides tal como es debido,no te llevars ni una sola gota de agua. Este pozolo hemos abierto nosotros, a pesar del peligro,con nuestras propias herramientas. Si no mehaces muchas caricias, no te podrs llevar ni unagota de agua.AMPELISCA : Por qu te haces rogar tanto por elagua? Esto no se niega ni a los enemigos.ESCEPARNIN: Y t, por qu te haces rogartanto por un favor que, entre compaeros, nopuede negarse?AMPELISCA : No temas, amor mo. Por ti, hartodo lo que t quieras.

    ESCEPARNIN: Pues, leal, ya podemos empezar.Esta mujer ya me dice que soy su amor. Tendrsagua, no en vano me has dicho que me queras.Acrcame el cntaro.

  • 8/8/2019 Plauto - Rudens (Bilingue)

    14/46

    demoratam tam diu? ut etiam nunc misera timeo,ubi oculis intueor mare. sed quid ego miseravideo procul in litore? meum erum lenonemSiciliensemque hospitem, quos periisse ambosmisera censebam in mari. iam illud mali plusnobis vivit quam ratae. sed quid ego cesso fugere

    in fanum ac dicere haec Palaestrae, in aram utconfugiamus prius quam huc scelestus lenoveniat nosque hic opprimat? confugiam huc, itares suppetit subitSCEPARNIO: Pro di immortales, in aquanumquam credidi voluptatem inesse tantam. uthanc traxi lubens. nimio minus altus puteusvisust quam prius. ut sine labore hanc extraxi,praefiscine. satin nequam sum, ut pote qui hodieamare inceperim? em tibi aquam, mea tu belliata.em sic volo te ferre honeste, ut ego fero, ut

    placeas mihi. sed ubi tu es, delicata? cape aquamhanc sis. ubi es? amat hercle me, ut ego opinor.delituit mala. ubi tu es? etiamne hanc urnamacceptura es? ubi es?commodule ludis. tandem vero serio, etiamacceptura es urnam hanc? ubi tu es gentium?nusquam hercle equidem illam video. ludos mefacit. adponam hercle urnam iam ego hanc inmedia via. sed autem, quid si hanc hinc abstuleritquispiam, sacram urnam Veneris?

    AMPELISCA : Aqu lo tienes. Y no tardes muchoen devlvrmeloESCEPARNIN: Aguarda un momento. Enseguida estar de vuelta, amor mo. (Sale.)AMPELISCA : Cmo me excusar delante de la-sacerdotisa por haberme entretenido tanto ratoaqu? (Dirige la mirada hacia el mar.), todava me

    siento aterrorizada. cuando dirijo la mirada adahacia el mar! (Dando un enorme grito.) Pero, aquin veo all abajo, en la playa? Pobrede mi! Es mi amo, el leno, y junto con l suhusped siciliano! Y yo que crea que los doshabran muerto, ahogados. Nuestra desgracia esmayor de lo que pensbamos bamos. No puedoquedarme aqu. Voy corriendo haciael templo. Dar la noticia a Palestra; as nospodremos refugiar sobre el altar antes de quellegue el leno criminal y pueda sorprendernos.Huyamos de aqu; el asunto es muyurgente(Sale corriendo hacia el templo.)

    ESCENA VESCEPARNIN: Dioses inmortales, nuncahubiese credo que el agua fuese algo tanagradable! Con qu gusto la he sacado! El pozome ha parecido mucho menos profundo queantes. No he tenido que hacer ningn esfuerzoparapoder sacar el agua. No lo. digo porvanagloriarme, pero creo que he sido muy listo alemprender hoy esta aventura amorosa. (Con elcntaro en la mano se dirige hacia donde estabaAmpelisca.) Toma, aqu tienes el agua, cielitomo. Toma, quiero que la recibas de buen grado,tal como yo te la doy,, si quieres hacerme feliz.(Mira a su alrededor.) Pero, dnde ests, cariomo? Aqu tienes el agua, si la quieres. Dndeests?Por Hrcules, me parece que est muyenamorada de m! Debe de haberse escondido, lamuy pcara!... Dnde ests? No quieres coger elcntaro? Por favor, un poco de seriedad... Ahorate lo digo por ltima vez, quieres coger elcntaro? Pero, dnde te has metido?... No la veopor ninguna parte. Se est burlando de m. Serpeor; le dejar el cntaro aqu, en medio del ca-

    mino. Pero, si alguien viniera y robase elcntaro sagrado de Venus?mi exhibeat negotium. metuo hercle ne illamulier mi insidias locet, ut comprehendar cumsacra urna Veneria. nempe optimo me iure invinclis enicet magistratus si quis me hanc habereviderit. nam haec litteratast, eapse cantat cuia sit.iam hercle evocabo hinc hanc sacerdotem foras,ut hanc accipiat urnam. accedam huc ad fores.heus exi, Ptolemocratia, cape hanc urnam tibi:muliercula hanc nescio quae huc ad me detulit.intro ferundast. repperi negotium, siquidem hismihi ultro adgerunda etiam est aqua.LBRAX: Qui homo sese miserum et mendicumvolet, Neptuno credat sese atque aetatem suam:

    En buen aprieto me pondra! Por Hrcules,tengo miedo de que esta mujer no me hayatendido una trampa, para que me encuentrencon el cntaro sagrado de Venus. Si alguien meviese con l, podra el magistrado, con razn,condenarme a morir en la crcel. Est escrito contodas las letras; l mismo indica claramentequin es su propietaria... A fe ma, voy a llamar ala sacerdotisa para que ella se encargue de estecntaro. Acerqumonos a la puerta.. Eh, Ptole-mocracia, sal fuera! Toma este cntaroMe lo ha

    entregado una mujer que no conozco. (Aguardaun momento.) Tendr que llevarlo adentro. Hehecho un buen negocio: dar agua y, adems,tener que repartirla a domicilio! (Entra en el

  • 8/8/2019 Plauto - Rudens (Bilingue)

    15/46

  • 8/8/2019 Plauto - Rudens (Bilingue)

    16/46

    LBRAX: O scirpe, scirpe, laudo fortunas tuas,qui semper servas gloriam aritudinis.CRMIDES : Equidem me ad velitationemexerceo, nam omnia corusca prae temore fabulor.LBRAX: Edepol, Neptune, es balineatorfrigidus: cum vestimentis postquam aps te abii,

    algeo.CRMIDES : Ne thermipolium quidem ulluminstruit, ita salsam praehibet potionem etfrigidam.LBRAX: Vt fortunati sunt fabri ferrarii, quiapud carbones adsident: semper calent.CRMIDES : Vtinam fortuna nunc anetinauterer, ut quom exiissem ex aqua, arerem tamen.LBRAX: Quid si aliquo ad ludos me promanduco locem?CRMIDES : Quapropter?

    LBRAX: Quia pol clare crepito dentibus.CRMIDES : Iure optumo me elavisse arbitror.LBRAX: Qui?CRMIDES : Qui un a auderem tecum in navemascendere, qui a fundamento mi usque movistimare.LBRAX: Tibi auscultavi, tu promittebas mihi illiesse quaestum maximum meretricibus, ibi meconruere posse aiebas ditias.CRMIDES : Iam postulabas te, impurata belua,totam Siciliam devoraturum insulam?

    LBRAX: Quaenam ballaena meum voravitvidulum, aurum atque argentum ubi omnecompactum fuit?CRMIDES : Eadem illa, credo, quae meummarsuppium, quod plenum argenti fuit insacciperioLBRAX: Eheu, redactus sum usque ad unamhanc tuniculam et ad hoc misellum pallium. periioppido.CRMIDES : Vel consociare mihi quidem tecumlicet: aequas habemus partes.

    LBRAX: Saltem si mihi mulierculae essentsalvae, spes aliquae forent. nunc si me adulescensPlesidippus viderit, quo ab arrabonem proPalaestra acceperam, iam is exhibebit hic mihinegotium.CRMIDES : Quid, stulte, ploras? tibi quidemedepol copiast, dum lingua vivet, qui rem solvasomnibusSCEPARNIO: Quid illuc, opsecro, negotist quodduae mulierculae hic in fano Veneris signumflentes amplexae tenent, nescio quem metuentes

    miserae? nocte hac aiunt proxuma se iactatas,atque eiectas hodie esse aiunt e mari.LBRAX: Opsecro hercle, adulescens, ubi istaec

    produces, t que tienes fama de estar siempreenjuto!CRMIDES: SI, en efecto. (Temblando.) Estoyhaciendo ejercicios de esgrima; todo cuanto digo,me sale de la boca como un relmpago, con estetemblorLBRAX: Por Hrcules, Neptuno, qu baos tan

    fros nos procuras! Aunque haya podido salir conla ropa puesta, estoy helado. Y no hay por aquningn establecimiento en donde sirvan algocaliente para beber; slo se sustenta de bebidasfrescas y saladas.CRMIDES: Qu felices son los herreros,:alpoder estar sentados junto al fuegosiempredeben sentir calor.LBRAX: Ah, si en este momento pudiesecompartir la suerte de los patosHabra salido delagua sin sentirme mojado..CRMIDES: Y si fuera a contratarme en algunacompaa de comediantes, para hacer de coco?

    LBRAX: Por qu dices esto?CRMIDES: Caramba!, porque mis dientescrujen con un ruido... Me parece que este baome lo tena bien merecidoLBRAX: Por qu?CRMIDES: Porque me he atrevido a subir en elmismo barco que t, que has revuelto el marcontra m, desde lo ms profundo.LBRAX: He hecho todo lo que t me decas. Medecas que all se ganaba mucho dinero con lasmujeres, que all podra atesorar riquezas.CRMIDES: Ah, t queras tragarte, entera, laIsla de Sicilia! No es verdad, bestia impura?LBRAX: Qu ballena ha debido tragarse mimaleta, en la que haba guardado todo mi oro y laplata?CRMIDES: Ser la misma, supongo, que la quese ha tragado m bolsa, una bolsa llena de oroque yo guardaba en el fondo de un saco.LBRAX: Ay No poseo ms que esta tnica yeste pequeo manto. Apaada estoy!CRMIDES: SI, por mi parte, podramos fundaruna sociedad: los dos disponemos del mismocapital.LBRAX: Si, por lo menos, aquellas dos mujeres

    se hubiesen salvado, podra tener algunaesperanza... Pero, si llega a verme PLEUSIDIPO:,el joven que me dej una cantidad en depsitopor la compra de Palestra, no dejar de buscarmejaleo.CRMIDES: Por qu andas con lamentos,estpido? Por Polux!, mientras te quede lalengua, ya tendrs suficiente para saldar todaslas deudas.ESCENA VII

    ESCEPARNIN,LBRAX Y CRMIDESESCEPARNIN: (Saliendo del templ.) Qupueden tener por favor, aquellas dos jvenes que

    estn dentro, en el templo de Venus, llorando,abrazndose a la imagen, temerosas de algo, laspobres? Dicen que, durante la pasada noche, n yque hoy el mar las ha arrojado sobre la

  • 8/8/2019 Plauto - Rudens (Bilingue)

    17/46

    sunt quas memoras mulieres?SCEPARNIO: Hic in fano Veneris.

    LBRAX: (Acercndose Esceparnin.) PorHrcules, joven, dime, por favor, dnde estn lasmuchachas de que hablabas!ESCEPARNIN: Aqu, en el templo de Venus.

    LBRAX: Opsecro hercle, adulescens, ubi istaecsunt quas memoras mulieres?SCEPARNIO: Hic in fano Veneris.LBRAX: Quot sunt?SCEPARNIO: Totidem quot ego et tu sumus.LBRAX: Nempe meae?SCEPARNIO: Nempe nescio istuc.LBRAX: Qua sunt facie?SCEPARNIO: Scitula. vel ego amare utramvispossum, si probe adpotus siem.LBRAX: Nempe puellae?SCEPARNIO: Nempe molestus es. i vise, si lubet.LBRAX: Meas oportet intus esse hic mulieres,mi Charmides.CRMIDES : Iuppiter te perdat, et si sunt, et sinon sunt tamen.LBRAX: Intro rumpam iam huc in Venerisfanum.CRMIDES : In barathrum mavelim. opsecro,hospes, da mihi aliquid ubi condormiscam loci.SCEPARNIO: Istic ubi vis condormisce; nemoprohibet, publicum est.CRMIDES : At vides me ornatus ut simvestimentis uvidis: recipe me in tectum, da mihi

    vestimenti aliquid aridi, dum arescunt mea; inaliquo tibi gratiam referam loco.SCEPARNIO: Tegillum eccillud, mihi unum idaret; id si vis, dabo: eodem amictus, eodem tectusesse soleo, si pluit. tu istaec mihi dato: exarescentfaxo.CRMIDES : Eho an te paenitet, in mari quodelavi, ni hic in terra iterum eluam?SCEPARNIO: Eluas tu an exunguare, ciccumnon interduim. tibi ego numquam quicquamcredam, nisi si accepto pignore. tu vel suda vel

    peri algu, vel tu aegrota vel vale. barbarumhospitem mi in aedis nil moror. sat litiumst.CRMIDES : Iamne abis? venalis illic ductitavit,quisquis est; non est misericors. sed quid ego hicasto infelix uvidus? quin abeo huc in Venerisfanum, ut edormiscam hanc crapulam, quampotavi praeter animi quam libuit sententiam?quasi vinis Graecis Neptunus nobis suffuditmare, itaque alvom prodi speravit nobis salsispoculis; quid opust verbis? si invitare nospaulisper pergeret, ibidem obdormissemus: nuncvix vivos amisit domum. nunc lenonem quid agatintus visam, convivam meumDAEMONES: Miris modis di ludos faciunthominibus: miris ue exem lis somnia in somnis

    LBRAX: Cuntas son?ESCEPARNIN: Tantas como t y yo.LBRAX: Son las mas, no es verdad?

    ESCEPARNIN: No lo s, de verdad.LBRAX: Cmo es su rostro?ESCEPARNIN: Bonito. Podra hacer el amor acualquierasi hubiese bebido un poco. era de las dos,LBRAX: Son jvenes, verdad?ESCEPARNIN: Eres muy pesado, Verdad? Siquieres ver, entra dentro. as en(En voz baja a Crmides) Son aquellas dosmujeres; estn ah dentro, querido CrmidesCRMIDES: Que Jpiter te condene, tanto siestn dentro, como si no estn!Entrar de un salto en el templo de Venus. (sale.)

    CRMIDES: Preferira que de un salto teestrenases. (A Esceparnin) Por favor, amigo,dame lugar para poder descansar.ESCEPARNIN ( Sealndole la playa.) Puedesdescansar all donde t quieras. Nadie te loimpedir: es un lugar pblico.CRMIDES: Mira cmo estoy; mis vestidos estncompletamente mojados. Acgeme bajo tu techo;dame algunas ropas secas, mientras se secan misvestidos. Si lo haces, ya sabr recompersarte enotra ocasin.ESCEPARNIN ( Mostrndote una capa de juncocolgada entre las ramas de un rbol.) Aqu hayuna capa de junco. ES,Es todo cuanto PuedoOfrecerte; est seca. Si la quieres,te la dar. A m me sirve para cubrirme y pararefugiarme, cuando nueve. Dame tu ropa; harque te la sequen.CRMIDES: Ah!, an no me han aclaradobastante en el mar, para que t tengas que venira aclararme aqu, en la tierra?ESCEPARNIN: Que te aclares, o que te unjas,me importa poco. A ti, nunca te dejar nada si nome das algo como fianza. Puedes sudar, o morirtede fro, puedes estar bien o estar mal; no quiero

    un husped en mi casa. Ya tenemos demasiadojaleo. (Entra en su casa.)CRMIDES: Ya te marchas? (Queda solo.) Estehombre debe ser un tratante de esclavos; tiene elcorazn ms duro que una piedra. Pero, quhago aqu, sin moverme, mojado de pies acabeza, pobre de m? Por qu no voy al templode Venus para dormir, durante un rato, laborrachera? He bebido mucho ms de lo quequera. Neptuno nos ha aclarado, como sifusemos vinos griegos. Ha querido purgarnos elestmago con su salada bebida. En total, sihubiese seguido obsequindonos, hubisemos

    cado dormidos all mismo. Ya casi no nos hadejado regresar vivos a nuestra casa. Ir alldentro, a ver qu hace el leno, mi compaero defatigas. (Entra en el templo.)

  • 8/8/2019 Plauto - Rudens (Bilingue)

    18/46

    hominibus: mirisque exemplis somnia in somnisdanunt ne dormientis quidem sinunt quiescere.velut ego hac nocte quae praecessit proximamirum atque inscitum somniavi somnium.ad hirundininum nidum visa est simiaascensionem

    ACTO IIIESCENA DEMONESDMONES:

  • 8/8/2019 Plauto - Rudens (Bilingue)

    19/46

    DAEMONES: Sanun es?TRACHALIO : Seu tibi confidis fore multammagudarim ut te ne pigeat dare operam mihiquod te orabo, senex.DAEMONES: At ego te per crura et talostergumque obtestor tuom, ut, tibi ulmeam ni

    deesse speres virgidemiam et tibi eventuram hocanno uberem messem mali, ut mi istuc dicasnegoti quid sit, quod tumultues.TRACHALIO : Qui lubet maledicere? equidemtibi bona optavi omnia.DAEMONES: Bene equidem tibi dico, qui tedigna ut eveniant precor.TRACHALIO : Obsecro, hoc praevortere ergo.

    TRACALIN: si deseas que haya una granabundancia de magulladuras??? ( ), no te nieguesa hacerme el favor que te pedir, anciano.DMONES: (Impacientndose.) Y yo te conjuropor tus piernas, por tus talones y por tu espalda,que podrs obtener una buena cosecha de varasde olmo y una abundante siembra de desgracias,

    si no me dices por qu has organizado todo estejaleo.TRACALIN: Y ahora, por qu me insultas? Nohe hecho ms que desearte tu bien.DMONES: Lo mismo te digo. Yo slo pido para tilo que mereces.TRACALIN: Te lo suplico; permteme que te locuente...

    DAEMONES: Quid negotist?TRACHALIO : Mulieres duae innocentes intus

    hic sunt, tui indigentes auxili, quibus advorsumius legesque insignite iniuria hic facta est fitquein Veneris fano; tum sacerdos Veneria indigneadflictatur.DAEMONES: Quis homo est tanta confidentia,qui sacerdotem violare audet? sed eae mulieresquae sunt? aut quid is iniqui fit?TRACHALIO : Si das operam, eloquar. Venerissignum sunt amplexae. nunc homo audacissimuseas deripere volt. eas ambas esse oportet liberas.DAEMONES: Quis istic est qui deos tam parvi

    pendit? paucis expedi.TRACHALIO : Fraudis sceleris parricidi periuriplenis simus, legirupa impudens impurusinverecundissimus, uno verbo absolvam, lenost:quid illum porro praedicem?DAEMONES: Edepol infortunio hominempraedicas donabilem.TRACHALIO : Qui sacerdoti scelestus faucisinterpresserit.DAEMONES: At malo cum magno suo fecithercle. ite istinc foras, Turbalio, Sparax. ubi estis?

    TRACHALIO : I obsecro intro, subveni illis.DAEMONES: Iterum haud imperabo. sequiminihac.TRACHALIO : Age nunciam, iube oculos elidere,itidem ut sepiis faciunt coqui.DAEMONES: Proripite hominem pedibus hucitidem quasi occisam suem.TRACHALIO : Audio tumultum. opinor, lenopugnis pectitur. nimis velim improbissimohomini malas edentaverint. sed eccas ipsae hucegrediuntur timidae e fano mulieres.

    PALESTRA: Nunc id est cum omnium copiarumatque opum, auxili, praesidi viduitas nos tenet.nulla nunc speculast quae salutem afferat, nec

    DMONES: de qu se trata?TRACALIN: Hay dentro hay dos mujeres

    inocentes que necesitan tu ayuda. Dos mujeresque, en contra del derecho y de. la ley, sonvctimas de una terrible injusticia, all, en elmismo templo de Venus. Adems, la sacerdotisade Venus est siendo maltratada brutalmente.DMONES: Quin es el imprudente que seatreve a maltratar a la sacerdotisa? Y esas dosmujeres, quines son? De qu injusticia sonvctimas?TRACALIN: Si me escuchas, te lo dir. Estnabrazadas a la Imagen de Venus y un hombredesvergonzado quiere sacarlas de all. Las dosson libres.

    DMONES: Quin es este desgraciado quesiente tan poco respeto por los dioses? Dmelo enpocas palabras.TRACALIN: Un hombre artfice de engaos, decrmenes, de parricidios, de perjurios, uninfractor de leyes en pdico, un impuro, unhombre sin ningn escrpulo En una solapalabra: es un leno. Hacen falta ms palabras?DMONES: Por Plux! Me has descrito unhombre que merece el ms severo de los castigos.

    TRACALIN: El muy criminal ha cogido loor elcuello a la sacerdotisa.DMONES: Por Hrcules! Te juro que searrepentir de haberlo hecho. (Dirigindose a losde su casa.) Salid todos, Turbalin, Esprax!Dnde estis?DMONES: (A Tracalin) No ser necesario que lorepita. (A los esclavos que han acudido a sullamada.) Venid conmigoTRACALIN: Ea, ordena que le arranquen losojos, tal como hacen los cocineros con las sepias.DMONES: (A los esclavos.) Llevadlo,,arrastrndole por los pies, como si fuera un cerdo

    muerto(Dmones y los esclavos entran en eltemplo.)TRACALIN:(Queda solo. Escucha atentamente.)

  • 8/8/2019 Plauto - Rudens (Bilingue)

    20/46

    quam in partem ingredi persequamur scimus:tanto in metu nunc sumus ambae, tantaimportunitas tantaque iniuria facta in nos estmodo hic intus ab nostro ero, qui scelestussacerdotem anum praecipes reppulit propulitperquam indignis modis nosque ab signo intimo

    vi deripuit sua. sed nunc sese ut ferunt resfortunaeque nostrae, par moriri est. neque estmelius morte in malis, rebus miseris.

    Oigo mucho ruido.. Me parece que estnpeinando el leno a fuerza de puos. Me gustaraque le hiciesen saltar todos los dientes de lasmandbulas a este miserable. Pero all estn lasdos muchachas; qu asustadas salen del templo!ESCENA III.Ahora s que estamos sin recursos sin auxilio, sin

    asistencia. Y no se ve ningn camino que puedaconducirnos hacia nuestra salvacin... Haciadnde nos dirigiremos ?... qu miedo tenemoslQu brutalidad! Con qu violencia nos ha tra-tado, en el templo, nuestro amo El criminal,lanzndose contra la sacerdotisa, una pobreanciana, la ha derribado y golpeado de un modobrutal. A nosotras nos ha arrancado del cuello dela imagen, situada en el lugar ms profundo delsantuario. Ahora, tal como van las cosas y talcomo se presenta nuestro destino, mejor ser quenos muramos. No hay nada mejor que la muertepara los que se encuentran en una situacin de

    miseria y de desgracia.TRACHALIO : Quid est? quae illaec oratiost?cesso ego has consolari? heus, Palaestra,PALAESTRA: Qui vocat?TRACHALIO : Ampelisca.AMPELISCA Obsecro, quis est qui vocat?PALAESTRA: Quis is est qui nominat?TRACHALIO : Si respexis, scies.PALAESTRA: O salutis meae spes.TRACHALIO : Tace ac bono animo es. me vide.PALAESTRA: Si modo id liceat, vis ne opprimat,quae vis vim mi afferam ipsa adigit.TRACHALIO : Ah, desine, nimis inepta es.PALAESTRA: Desiste dictis nunciam miseramme consolari; nisi quid re praesidium apparas,Trachalio, acta haec res est.AMPELISCA: Certumst moriri quam hunc patisaevire lenonem in me. sed muliebri animo sumtamen: miserae quom venit in mentem mihimortis, metus membra occupat. edepol huncacerbum.TRACHALIO : Bonum animum habete.

    PALAESTRA: Nam, obsecro, unde ani mus miinvenitur?TRACHALIO : Ne, inquam, timete; adsidite hicin ara.AMPELISCA: Quid istaec ara prodesse nobisplus potest quam signum in fano hic intusVeneris, quod amplexae modo, unde abreptaeper vim miserae?TRACHALIO : Sedete hic modo, ego hinc vostamen tutabor. aram habete hanc vobis procastris, moenia hinc ego vos defensabo; praesidio

    Veneris malitiae lenonis contra incedam.PALAESTRA: Tibi auscultamus et, Venus alma,ambae te obsecramus, aram amplexantes hanc

    TRACALIN: (Aparte.) Cmo? Qu estdiciendo? Por qu no acudo rpidamente en suayuda? (Grita.) Eh, Plestra..PALESTRA: Quin me llama?TRACALIN: Ampelisca!AMPELISCA . Por favor! Quin me llama?PALESTRA: Quin ha pronunciado mi nombre?TRACALIN: Si vuelves la espalda, lo sabrs.PALESTRA: (Se vuelve.) Oh, mi esperanza desalvacin!TRACALIN: Clmate y anmate! Mrame.PALESTRA: Oh, si puedes librarnos de lasmanos de nuestro opresor, de estas manoscrueles que harn que yo me haga dao a mmisma!TRACALIN: Eh, detente! Qu estupidecesdices?PALESTRA: Detente t y consuela a una pobredesgraciada, no slo con palabras. Si noencuentras algo para poder ayudarnos,Tracalin, esto se habr terminado.AMPELISCA . Prefiero morir, antes que soportarla furia de aquel leno. Pero, a pesar de todo, nosoy ms que una mujer. Cuando la idea de la

    muerte se apodera de mi nimo, siento un granterror, desgraciada de m, que me invade todo elcuerpo. Por Polux, qu da tan terribleTRACALIN: Sed valientes!PALESTRA: De dnde sacamos fuerzas ?, d.TRACALIN: No tengis miedo, os digo. (sealael altar que est delante del santuario.) Sentaosaqu, en el altar.AMPELISCA . Acaso este altar podr protegernosmejor que, en el fondo de su santuario, la imagende Venus que abrazbamos las dos cuando noshan arrastrado por la fuerza, pobres de nosotras?

    TRACALIN: (Las conduce hacia el altar.)Sentaos aqu; yo os vigilar desde muy cerca.Considerad este altar como si era vuestro castillo;

  • 8/8/2019 Plauto - Rudens (Bilingue)

    21/46

    tuam lacrumantes, genibus nixae, in custodelamnos tuam ut recipias et tutere; illos scelestos, quituom fecerunt fanum parvi, fac ut ulciscarenosque ut hanc tua pace aram obsidere patiare:elautae ambae sumus opera Neptuni noctu, neinvisas habeas neve idcirco nobis vitio vortas, si

    quippiamst, minus quod bene esse lautum tuarbitrare.TRACHALIO : Venus, aequom has petereintellego: decet abs te id impetrari; ignoscere histe convenit: metus has id ut faciant subigit. te exconcha natam esse autumant, cave tu harumconchas spernas. sed optume eccum exit senex,patronus mihique et vobis.

    stas son vuestras murallas, yo os defenderdesde aqu. Con la ayuda de Venus, sabrcontrarrestar las criminales acciones del leno.AMPELISCA . le obedecemos (volvindose hacia elaltar), y a ti, Venus bondadosa, te suplicamos,abrazando tu altar, con los ojos llenos delgrimas y arrodilladas ante ti, que con tu auxilio

    nos protejas. Persigue con tu venganza a aquelloscriminales que no han respetado tu sagradotemplo; deja que nos sentemos aqu, en estealtar, sin que te ofendas,. Esta noche, Neptunose ha encargado de lavarnos a las dos. No nosmires con malos ojos, ni te enfades con nosotrassi consideras que no son muy apropiadasnuestras vestiduras.TRACALIN: Venus, considero muy justo todo loque estas mujeres te piden, y t debesconcedrselo. Perdnalas,); el miedo les haceobrar as. Naciste, segn dicen, de una concha;no quieras pues, ahora, rechazar sus conchas. (A

    PALESTRA y AMPELISCA: Pero ahora veo quesale el viejo. Estupendo! El ser mi protector ytambin el vuestro.

    DAEMONES: Exi e fano, natum quantum esthominum sacrilegissime. vos in aram abitesessum. sed ubi sunt?TRACHALIO : Huc respice.DAEMONES: Optume, istuc volueramus. iubemodo accedat prope. tun legirupionem hic nobiscum dis facere postulas? pugnum in os impinge.

    LBRAX: Iniqua haec patior cum pretio tuo.DAEMONES: At etiam minitatur audax?LBRAX: Ius meum ereptum est mihi, measmihi ancillas invito me eripis.TRACHALIO : Cedo iudicem de senatuCyrenensi quemvis opulentum virum, si tuasesse oportet nive eas esse oportet liberas nive incarcerem compingi te est aequom aetatemque ibite usque habitare, donec totum carceremcontriveris.LBRAX: Non hodie isti rei auspicavi, ut cum

    furcifero fabuler. te ego appello.DAEMONES: Cum istoc primum, qui te novit,disputa.LBRAX: Tecum ago.TRACHALIO : At qui mecum agendumst. suntneillae ancillae tuae?LBRAX: Sunt.TRACHALIO : Agedum ergo, tange utramvisdigitulo minimo modo.LBRAX: Quid si attigero?TRACHALIO Extemplo hercle ego te follem

    pugilatorium faciam et pendentem incursabopugnis, periurissime.LBRAX: Mihi non liceat meas ancillas Veneris

    ACTO III. ESCENA IVDMONES: (A Lbrax) Sal de este templo,sacrlego, peor que un sacrlego! (A las dosmuchachas.) Vosotras sentaos sobre el altar.Pero, dnde estn?TRACALIN: Aqu, mira.DMONES: Muy bien. Es lo que queramos Di aaquel hombre que se acerque. (A Lbrax) Eres tel que se ha propuesto violar las leyes que nosmantienen vinculados a los dioses? (Al esclavo.)Pgale un puetazo en la cara.LABRAX Estas injurias me las pagars!DMONES: Pero, an me viene con amenazas,el atrevido?LBRAX: Se me roba lo que me pertenece conpleno derecho; robas contra mi voluntad unasesclavas que me pertenecen.TRACALIN: Escoge como juez a cualquierhombre rico del senado de Cirene para quedetermine si estas dos muchachas debenpertenecerte o, por el contrario, han de ser libres y tambin si t has de ser llevado a la crcel y

    permanecer all durante toda tu vida, hasta quehayas consumido la jaula.

    LBRAX: Hoy no tengo suficiente humor paradiscutir con un bribn. Contigo quiero yo hablar.DMONES: Discute, primero, con ste, que teconoce muy bien.LBRAX: (A Dmones) Slo quiero tener tratoscontigo.TRACALIN: Pues tendrs que tenerlos conmigo.Son tus esclavas?LBRAX: S.TRACALIN: Pues anda, atrvete a tocar las con

    la punta de un dedo ?LBRAX: Qu pasar si la toco?TRACALIN: Por Hrcules, en seguida teconvertir en una pelota de boxeo y, una vez

  • 8/8/2019 Plauto - Rudens (Bilingue)

    22/46

    de ara abducere?DAEMONES: Non licet: est lex apud nosLBRAX: Mihi cum vestris legibus nilquicquamst commerci. equidem istas iam ambaseducam foras. tu, senex, si istas amas, huc aridoargentost opus; si autem Veneri complacuerunt,

    habeat, si argentum dabit.DAEMONES: Det tibi argentum? nunc adeomeam ut scias sententiam, occipito modo illisadferre vim ioculo pausillulum, ita ego te hincornatum amittam, tu ipsus te ut non noveris. vosadeo, ubi ego innuero vobis, ni ei caputexoculassitis, quasi murteta iunci, item ego vosvirgis circumvinciam.LBRAX: Vi agis mecum.TRACHALIO : Etiam vim proportas, flagitiflagrantia?

    LBRAX: Tun, trifurcifer, mihi audesinclementer dicere?TRACHALIO : Fateor, ego trifurcifer sum, tu eshomo adprime probus: numqui minus hasce esseoportet liberas?LBRAX: Quid, liberas?

    colgado, te destrozar a puetazos, malditoperjuro!LBRAX: No tengo derecho a llevarme misesclavas del altar de Venus?DMONES: .No lo tienes; sta es nuestra ley.LBRAX: No quiero saber nada de vuestrasleyes (sealandolas ) y me llevar a las dos

    muchachas. T anciano, si te has enamorado, nopoco dinero vas a necesitar. Ahora bien, si hasido Venus quien se ha enamorado, que se lasquede, pero que pague por ellas.DMONES: Que Venus pague por ellas, no?Mira pues, para que puedas saber mi decisin,intenta, aunque slo sea en broma, hacerles lams mnima violencia; te juro que te har salir deaqu tan cambiado que ni siquiera t mismopodrs reconocerte. (A los esclavos.) Vosotros, sia la primera seal que os d, no le arrancis losojos, os har un cinturn d varas, como aquelque ata un haz de mirtos con juncos.

    LBRAX:. T me violentas.TRACALIN: Te atreves a hablar de violencia,t, almacn de crmenes?LBRAX: Y t, tres veces condenado, te atrevesa insultarme?TRACALIN: Est bien; soy un individuo tresveces condenado, pero t eres el ms honesto delos mortales. Es esto motivo suficiente para queellas no puedan ser libres?LABRAX Qu quieres decir: libres?

    TRACHALIO : Atque eras tuas quidem hercle,atque ex germana Graecia; nam altera haec est

    nata Athenis ingenuis parentibus.DAEMONES: Quid ego ex te audio?TRACHALIO : Hanc Athenis esse natam liberam.DAEMONES: Mea popularis, obsecro, haec est?TRACHALIO : Non tu Cyrenensis es?DAEMONES: Immo Athenis natus altusqueeducatusque Atticis.TRACHALIO : Opsecro, defende cives tuas,senex.DAEMONES: O filia mea, quom hanc video,mearum me absens miseriarum commones; trima

    quae periit mihi, iam tanta esset, si vivit, scio.LBRAX: Argentum ego pro istisce ambabuscuiae erant domino dedi; quid mea refert, haecAthenis natae an Thebis sient, dum mihi recteservitutem serviant?TRACHALIO : Itane, impudens? tune hic, felesvirginalis, liberos parentibus sublectos habebisatque indigno quaestu conteres? nam huic alteraequae patria sit profecto nescio, nisi scioprobiorem hanc esse, quam te, impuratissime.LBRAX: Tuae istae sunt.

    TRACHALIO : Contende ergo, uter sit tergoverior: ni offerumentas habebis pluris in tergotuo, quam ulla navis longa clavos, tum ego ero

    TRACALIN: E incluso con poder paradominarte, por Hrcules! nacidas en Grecia, enla misma Grecia (sealando a Palestra ); stanaci en Atenas, de noble cuna.DMONES: Qu te estoy oyendo?TRACALIN: .Que naci en Atenas, libre.DMONES: Dime, esta es paisana ma?TRACALIN: No eres oriundo de Cirene, t?DMONES: No, nac, fui criado y educado enAtenas, en el Atica.TRACALIN: Te lo suplico; defiende a tusconciudadanas, buen anciano.DMONES: (Aparte.) Ah, hija ma (sealando aPalestra), tu recuerdo renueva mis sufrimientos.Tres aos tena cuando la perd; ahora, lo s muy

    bien, sera como esa joven, si fuese viva.LBRAX: Pagu un buen rescate por las dos a suamo. A m qu me importa que hayan nacido enAtenas o en Tebas, con tal de que yo tenga plenoderecho a considerarlas mis esclavas ?

    TRACALIN: S, desvergonzado? T, ladrn dedoncellas, quieres poseer personas libres robadasa sus padres y querrs Dmones pervertirlas conun trabajo denigrante. Esta mujer, no s de qupas es, pero es por Hrcules cien veces mshonrada que t, gran sinvergenza.LBRAX: Acaso son tuyas?

    TRACALIN: Veamos cul de los dos a la vistade su espalda es ms digno de crdito Si notienes en tu cabeza ms seales que clavos hayen una nave larga, yo ser el rey de los

  • 8/8/2019 Plauto - Rudens (Bilingue)

    23/46

    mendacissimus: postea aspicito meum, quandoego tuom inspectavero: ni erit tam sincerum, utquivis dicat ampullarius optimum esse operifaciundo corium et sincerissimum, quid causaeest quin virgis te usque ad saturitatem sauciem?quid illas spectas? quas si attigeris, oculos

    eripiam tibi.LBRAX: At qui, quia votas, utramque iammecum abducam simul.DAEMONES: Quid facies?LBRAX: Volcanum adducam, is Veneristadversarius.TRACHALIO : Quo illic it?LBRAX: Heus, ecquis hic est? heus.DAEMONES: Si attigeris ostium, iam hercle tibimessis in ore fiet mergis pugneis.

    LORARIVS: Nullum habemus ignem, ficisvictitamus aridis.DAEMONES: Ego dabo ignem, siquidem incapite tuo conflandi copiast.LBRAX: Ibo hercle aliquo quaeritatum ignem.DAEMONES: Quid quom inveneris?LBRAX: Ignem magnum hic faciam.DAEMONES: Quin inhumanum exuras tibi?

    embusteros. Luego, cuando yo haya examinadotu espalda, podrs ver la ma; si no fuera tan lisaque, ante ella, cualquier fabricante de odres decuero dijese que es excelente material para oficio,qu podr, impedirme que te llene todo elcuerpo de azotes, hasta que quede saciado?(Refirindose Dmones a las muchachas.) Por

    qu las miras con tanta insistencia? Si llegas atocarlas, te arrancar los ojosLBRAX: ya que me lo prohibes, me llevar lasdos conmigo.DMONES: Qe vas a hacer?LBRAX: Ir a buscar a Vulcano, qu es elenemigo de Venus.TRACALIN: dnde va?LBRAX: eh, no hay nadie aqu ?DAEMONES: Si llegas a tocar esa puerta, te juroque al instante habremos cosechado en tu carabuen acopio de puetazos.LORARIO: No tenemos lumbre. Nos alimentamos

    con higos secos.DMONES: Yo te dar lumbre si en tu cabezahay lea para prender.LBRAX: Por Hrcules Tendr que ir a buscarfuego a otra parteDMONES: Y cuando lo hayas encontrado qu?LBRAX: Har aqu una gran hogueraDMONES: Para incinerarte ?

    LBRAX: Immo hasce ambas hic in ara ut vivascomburam, id volo.DAEMONES: Iam hercle ego te barba continuo

    arripiam, in ignem coniciam teque ambustulatumobiciam magnis avibus pabulum. quomconiecturam egomet mecum facio, haec illastsimia, quae has hirundines ex nido volt eripereingratiis, quod ego in somnis somniavi.TRACHALIO : Scin quid tecum oro, senex? utillas serves, vim defendas, dum ego erum adducomeum.DAEMONES: Quaere erum atque adduce.TRACHALIO At hic neDMONES : Maximo malo suo, si attigerit sive

    occeptassit.TRACHALIO : Cura.DAEMONES: Curatumst, abi.TRACHALIO : Hunc quoque adserva ipsum, nequo abitat; nam promisimus carnufici auttalentum magnum aut hunc hodie sistere.DAEMONES: Abi modo, ego dum hoc curaborecte.TRACHALIO : Iam ego revenero.

    DAEMONES: Vtrum tu, leno, cum malolubentius quiescis an sic sine malo, si copiast?

    LBRAX: Para quemarlas ahora mismo vivas enel altar. Eso es lo que quieroDMONES: Y yo, por Hrcules , te coger de labarba y te echar al fuego y te dejar asado paraque sirvas de alimento a los buitres.(Aparte) Cuando ms lo pienso veo que estehombre es la mona que se llevaba a lasgolondrinas del nido en mi sueo.

    TRACHALION: Sabes qu quiero pedirte, buenanciano ? Que las vigiles y protejas hasta que yovuelvacon mi amo.

    DMONES: Vete a buscar a tu amo y trelo aquTRACALIN: Pero procura que ste no...DMONES: Lo pasar muy mal si llega a tocarlas

    o, solamente, si lo intenta.TRACALIN: Ten mucho cuidado.DMONES: Ya lo tengo; vete.TRACALIN: Viglale tambin a l, que no seescape. Hemos prometido entregar hoy al verdugoun gran talento, o este bribn.DMONES: Vete tranquilo; yo vigilar tal como esdebido hasta que t hayas regresado.TRACALIN: Volver en seguida. (Se va.)

    ACTO III. ESCENA VDMONES: (A Lbrax) Qu preferiras, leno, sipudieses escoger: que te dieran una paliza para

    estarte quieto o estarte quieto para que no tedieran una paliza?LBRAX: Yo me ro de todo lo que t dices,

  • 8/8/2019 Plauto - Rudens (Bilingue)

    24/46

    LBRAX: Ego quae tu loquere flocci non facio,senex. meas quidem te invito et Venere et summoIove de ara capillo iam deripiam.DAEMONES: Tange dum.LBRAX: Tangam hercle vero.DAEMONES: Agedum ergo, accede huc modo.

    LBRAX: Iube dum recedere istos ambo illucmodo.DAEMONES: Immo ad te accedent.LBRAX: Non hercle equidem censeo.DAEMONES: Quid ages, si accedent propius?LBRAX: Ego recessero. verum, senex, si teumquam in urbe offendero, numquam herclequisquam me lenonem dixerit, si te non ludospessimos dimisero.DAEMONES: Facito istuc quod minitare; sednunc interim, si illas attigeris, dabitur tibi

    magnum malum.LBRAX: Quam magnum vero?DAEMONES: Quantum lenoni sat est.LBRAX: Minacias ego flocci non faciam tuas,equidem has te invito iam ambas rapiam.DAEMONES: Tange dum.LBRAX: Tangam hercle vero.DAEMONES: Tanges, at scin quo modo? i dum,Turbalio, curriculo, adfert o domo duas clavas.LBRAX: Clavas?DAEMONES: Sed probas. propera cito. ego te

    hodie faxo recte acceptum, ut dignus es.

    abuelo. Estas dos muchachas me pertenecen y,en contra de tu voluntad, la de Venus y delsupremo Jpiter, muy pronto las arrancar delaltar por los cabellos.DMONES: Intntalo; tcalas.LABRAX Ya lo creo, no dudes que lo har.DMONES: Anda, intenta solamente acercarte a

    ellas.LBRAX: Pues di a estos dos que se retiren.DMONES: Al contrario, se acercarn ms.LBRAX: Por Hrcules, no es esto lo que deseo!DMONES: Qu hars si se te acercan?LBRAX: Yo? Me echar hacia atrs. Pero,anciano, si alguna vez te encuentro en la ciudadperder para siempre mi nombre de leno, te loaseguro, si no te hago una mala pasada.DMONES: Todas estas amenazas, tiempotendrs para cumplirlas. Pero, ahora, si llegas atocar a las dos muchachas recibirs una buenaleccin.

    LBRAX: Muy buena?DMONES: SI, lo suficientemente adecuada paraun leno.LBRAX: Me ro de tus amenazas. (Refirindosea las dos m chachas.) Me las llevar aunque tno lo consientas.DMONES: Tcalas, puesLBRAX: Ya lo creo; no dudes que lo har, porHrculeslDMONES: Las tocars? Quieres ver cmo?Ve, Turbalin, corre; trae de casa dos porras.LBRAX: Porras, dices?DMONES: S, de las buenas.Ea, date, prisa! (ALbrax.) Te har un buen recibimiento, tal comote mereces

    LBRAX: Eheu, scelestus galeam in navi perdidi;nunc mi opportuna hic esset, salva si foret. licetsaltem istas mi appellare?DAEMONES: Non licet. ehem, optime edepoleccum clavator advenit.LBRAX: Illud quidem edepol tinnimentum estauribus.DAEMONES: Age accipe illinc alteram clavam,

    Sparax. age, alter istinc, alter hinc adsistite.adsistite ambo. sic. audite nunciam: si hercle illicillas hodie digito tetigerit invitas, ni istunc istisinvitassitis usque adeo donec qua domum abeatnesciat, periistis ambo. si appellabit quempiam,vos respondetote istinc istarum vicem; sin ipseabire hinc volet, quantum potest extemploamplectit