Projekt tekLA PLUS - studium przypadków

komercjalizacja wiedzy przez instytucje badawcze - zagadnienia prawnePOMOC PUBLICZNA DLA PRZEDSIĘBIORCÓW

SPIS tREśCII. Wprowadzenie 3

1. Pojęcie pomocy publicznej 32. Pomoc de minimis 33. Przykłady pomocy publicznej 44. Podstawowe akty prawne 45. Uwagi ogólne 4

II. Procedura ubiegania się o środki pomocowe wg ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej 5

1. Zakres UPSDPP 52. Zagadnienia wstępne 53. Udzielenie pomocy de minimis 6

A. Wymagane dokumenty 6B. Formy pomocy 7C. Kontrola 7D. Zachowanie w tajemnicy informacji wskazanych we wniosku 7

4. Udzielenie pomocy nie będącej pomocą de minimis 8A. Wymagane dokumenty 8B. Notyfikacja 8C. Obliczenie wysokości otrzymanej pomocy 9D. Kontrola 9E. Zachowanie poufności dokumentów 9

III. Procedura przyznawania pomocy w ramach ustaw związanych z finansowaniem nauki 9

1. Uwagi wstępne 92. Przedmiot dofinansowania 103. Podmioty, które mogą ubiegać się o dofinansowanie 104. Rozpoczęcie procedury 115. Ocena wniosków 116. Umowa o dofinansowanie 127. Koszty kwalifikowane oraz wysokość dofinansowania 128. Nadzór nad projektem 129. Uwagi końcowe 13

IV. Pomoc przyznawana na podstawie ustawy o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości 13

1. PARP 132. Podmioty które mogą starać się o dofinansowanie 133. Forma w jakiej przydzielana jest pomoc 144. Przyznawanie środków pochodzących z programów operacyjnych 145. Przyznawanie środków innych niż związane z programami operacyjnymi 156. Zagadnienia końcowe 15

V. Ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych 16

3

I. WPROWADZENIE1. Pojęcie pomocy publicznej

Pomoc publiczna nie została jednoznacznie zdefiniowanym w  polskim prawie. Większość polskich aktów prawnych wskazuje, iż pojęcie to należy rozumieć w  sposób określony w  Traktacie o  funkcjonowaniu Unii Europejskiej (dalej: TUE). Art. 107 TUE (art. 87 TUE w wersji traktatu sprzed wejścia w życie Traktatu Lizbońskiego) mówi, iż za pomoc publiczną powinna zostać uznana wszelka pomoc, przyznawana przez instytucje publiczne lub z  publicznych zasobów, która daje otrzymującym ją poszczególnym przedsiębiorcom, producentom pewnej grupy towarów lub usługodawców określonych usług, przewagę nad innymi uczestnikami rynku poprzez umożliwienie osiągnięcia korzyści jakich nie mogli by oni zdobyć w toku normalnej działalności gospodarczej. Za pomoc publiczną jest również uważane zwolnienie podmiotów z określonych obowiązków wobec podmiotów publicznych (np. umorzenie części kwot należnych podatków) lub też świadczenie przez podmioty publiczne lub związane z  państwem usług poniżej ich rynkowych kosztów dla wybranej grupy podmiotów. Co do zasady udzielanie pomocy publicznej jest zakazane. Jedynie nieliczne wyjątki zostały dopuszczone przez TUE. Również Komisja Europejska na poziomie Unii Europejskiej ma prawo zatwierdzać programy pomocowe wdrażane w poszczególnych państwach członkowskich. Programy te mogą odnosić się m.in. do określonych regionów, pewnych sektorów gospodarki lub mieć charakter indywidualny.

Komisja Europejska (dalej: Komisja) jest organem kontrolującym sposób przyznawania pomocy przez poszczególne państwa należące do Unii Europejskiej. W Polsce zaś organem sprawującym nadzór nad przyznawaniem pomocy jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej: Prezes UOKiK). Komisja posiada uprawnienia do nakazania zwrotu otrzymanej pomocy, zaś wykonanie tego nakazu spoczywa na poszczególnych państwach. Uprawnienia te mają zapobiec naruszeniu konkurencji w  ramach Unii Europejskiej. Unia Europejska jest traktowana jako jeden rynek, na którym, co do zasady, wszystkie podmioty powinny mieć takie same możliwości działania oraz dysponować identycznymi uprawnieniami. W przypadku gdyby tak nie było poszczególne państwa poprzez wspierania swoich rodzimych przedsiębiorstw mogły by doprowadzić do zaburzenia przepływu towarów i usług w ramach Unii Europejskiej.

2. Pomoc de minimis

W zakresie pomocy publicznej funkcjonuje pojęcie pomocy de minimis. Jest ona rozumiana jako pomoc państwa udzielana poszczególnym podmiotom, która, z  uwagi na swoją niewielką wartość, nie będzie zakłócać konkurencji w  ramach danego państwa, a  tym bardziej w ramach Unii Europejskiej. W związku z małym ryzykiem negatywnego wpływu jej przyznania, procedura jej uzyskania jest uproszczona w stosunku do pomocy publicznej innej niż pomoc de minimis.

Pomoc de minimis została określona w  m.in. w  Rozporządzeniu Komisji Europejskiej nr 1998/2006, jako kwota pomocy przyznanej dla jednego podmiotu w  ciągu trzech lat, w łącznej wysokości nieprzekraczającej 200.000 euro. Trzeba jednak wskazać, iż w niektórych

4

przypadkach próg pomocy de minimis ma inną wysokość. Kwota ta podlega wyliczeniu zgodnie z  zasadami określonymi w  innych aktach prawnych. Obejmuje ona oprócz bezpośredniego dofinansowania, także wartość odroczenia w spłacie zobowiązań, jak i inne formy pomocy. W przypadku przekroczenia kwoty granicznej, całość wypłaconej w ciągu ostatnich 3 lat pomocy przestaje być traktowane jako pomoc de minimis. Powoduje to znaczące zwiększenie obowiązków po stronie podmiotu który ją otrzymał. Najważniejszym z nich jest konieczność uzyskania opinia Prezesa UOKiK dotyczącej możliwego zakłócenia konkurencji oraz konieczność notyfikowania całości uzyskanej dotychczas pomocy Komisji. Ta ostatnia może podjąć decyzję stwierdzającą, iż dana pomoc będzie naruszać warunki konkurencji, co powoduje niemożność wypłacenia pomocy. Może ona również nakazać zwrot otrzymanej pomocy. W  przypadku nakazania zwrotu pomocy nie jest możliwe przyznanie nowej pomocy dla podmiotu, który nie wykonał nakazu zwrotu.

3. Przykłady pomocy publicznej

Do najpopularniejszych środków pomocy publicznej można zaliczyć:- dotacje, subwencje, dofinansowania,- preferencyjnie oprocentowane kredyty i pożyczki,- ulgi, umorzenia oraz rozłożenie na raty zobowiązań podatkowych,- sprzedaż majątku po preferencyjnej cenie,- zwolnienie z niektórych obowiązków rzeczowych lub opłat na rzecz państwa,- świadczenie usług po cenach poniżej stawek rynkowych.

4. Podstawowe akty prawne

W  Polsce problematyka pomocy publicznej została określona w  kilkudziesięciu aktach prawnych dotyczących w  niektórych wypadkach niezwykle wąskiego zakresu spraw. Spośród najważniejszych z nich, mających zastosowanie ogólne, należy wymienić:- ustawę z  dnia 30 kwietnia 2004 o  postępowaniu w  sprawach dotyczących pomocy publicznej (dalej: UPSDPP) oraz rozporządzenia wydane na jej podstawie,- ustawę z dnia 9 kwietnia 2000 r. o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (dalej: UPARP) oraz rozporządzenia wydane na jej podstawie,- ustawę z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki (dalej: UZFN), która weszła w życie z dniem 1 października 2010 r. oraz rozporządzenia wydane na jej podstawie.

5. Uwagi ogólne

Powyższe akty prawne regulują na poziomie ustawodawstwa krajowego procedurę przyznawania pomocy publicznej w Polsce. Jednakże z uwagi na niezwykłą różnorodność środków pomocowych oraz instytucji ją przyznających, niniejsze opracowanie opisuje jedynie uogólnioną procedurę przyznawania pomocy publicznej na wybranych przykładach z poszczególnych ustaw. Przed wystąpieniem z wnioskiem o udzielenie pomocy publicznej niezbędne jest uprzednie sprawdzenie jakim aktom prawnym podlega dana forma pomocy publicznej oraz ich przeanalizowanie pod względem procedury jej przyznawania oraz obowiązków jakie mogą być nakładane w  związku z  uzyskaną pomocą. Poniższe przedstawienie procedur należy traktować jedynie jako poglądowe, z uwagi na rozbieżności

5

występujące w  ramach przyznawania pomocy w  poszczególnych formach na podstawie różnych ustaw oraz z  uwagi na niezwykle częste zmiany aktów prawnych regulujących poszczególne procedury.

II. PROCEDURA UBIEgANIA SIĘ O śRODkI POMOCOWE Wg UStAWy O POStĘPOWANIU W SPRAWACh DOtyCZąCyCh POMOCy PUBLICZNEj

1. Zakres UPSDPP

Ustawa o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej jest podstawowym aktem prawnym określającym procedurę ubiegania się o  pomoc publiczną przyznawaną przez Polskę, niezależnie od tego czy pomoc ta pochodzi z funduszy europejskich czy też z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego lub innych podmiotów kontrolowanych przez państwo lub jednostki samorządu terytorialnego. Ma ona na celu określenie ogólnych ram w  zakresie procedury przyznawania pomocy publicznej i  jest stosowana w zakresie znaczącej części udzielanej w Polsce pomocy.

2. Zagadnienia wstępne

W  przedmiotowej ustawie zostało zdefiniowane m.in. niezwykle istotne pojęcie „dnia udzielenia pomocy”, które ma znaczenie przy obliczaniu wielkości otrzymanej pomocy de minimis. Zostało wskazane, iż za dzień udzielenia pomocy, zgodnie z art. 2 pkt 11 UPSDPP, rozumiemy dzień w którym podmiot ubiegający się o pomoc nabył prawo do otrzymania pomocy. Prawo to może powstać z dniem otrzymania decyzji o przyznaniu pomocy lub też ogłoszenia listy beneficjentów. Należy jednak wskazać, że od momentu przyznania pomocy do jej rzeczywistego otrzymania może upłynąć nawet kilka miesięcy. Jest to m.in. związane z różnymi formami jej udzielenia. Ustawa ta, w art. 2 pkt 12, wskazuje również, iż podmiotem udzielającym pomoc może być nie tylko organ administracji publicznej, ale również np. niektóre spółki.

Art. 37 ust. 7 UPSDPP wprowadza zasadę, że pomoc publiczna nie może zostać udzielona w  przypadku gdy wnioskodawca nie złożył wszystkich wymaganych dokumentów, informacji i oświadczeń. W przypadku braków w dokumentacji w zakresie części postępowań o przydzielenie pomocy, wnioskodawcy będą wzywani do uzupełnia braków w określonym terminie.

Trzeba również zaznaczyć, iż w przypadku pomocy przyznawanej w polskich złotych, zgodnie z  art. 11 ust. 3 UPSDPP, zostanie ona przeliczona na euro po kursie Narodowego Banku

6

Polskiego z dnia jej przyznania. Jest to istotne z uwagi na fakt, iż w większości przypadków progi maksymalnej kwoty pomocy w  ramach danego programu, jak i  próg pomocy de minimis, zostały określone w euro. Zasada ta ma więc na celu jednoznaczne określenie kursu wg jakiego ma być przeliczana pomoc w ramach całego programu.

Należy wskazać, iż decyzje dotyczące nieprzyznania pomocy przez PARP w ramach programów operacyjnych w  rozumieniu ustawy z  dnia 6 grudnia 2006 r. o  zasadach prowadzenie polityki rozwoju, podlegają w większości zaskarżeniu do sądu administracyjnego w trybie określonym w  tej ustawie. Sądy w  ramach postępowania mają prawo zmienić decyzję podmiotów przyznających pomoc lub też nakazać im ponowną ocenę wniosków.

Procedura przyznawania pomocy publicznej będącej pomocą de minimis i  nie będącej pomocą de minimis jest w wielu miejscach różna. W związku z tym zarysy tych dwóch procedur zostały opisane oddzielnie. Z uwagi na fakt, iż pomoc publiczna w większości przypadków jest pomocą de minimis, procedura jej przydzielania zostanie opisana w pierwszej kolejności.

3. Udzielenie pomocy de minimis

Jak wskazano powyżej, pomoc de minimis obejmuje pomoc publiczną przyznaną dla jednego podmiotu w ciągu ostatnich 3 lat kalendarzowych, która nie przekracza 200.000 euro. Zasady oraz kryteria jej przyznawania są znacząco uproszczone wobec przyznawania pomocy publicznej nie będącej pomocą de minimis.

A. WyMAgANE DOkUMENty

UPSDPP oraz akty prawne wydane na jej podstawie określają w sposób szczegółowy listę dokumentów, które należy złożyć wraz z  wnioskiem o  uzyskanie pomocy publicznej. W przypadku pomocy de minimis podstawowym aktem określającym ramy postępowania o  jej udzielenie jest rozporządzenie Rady Ministrów z  dnia 29 marca 2010 r. w  sprawie zakresu informacji przedstawianych przez podmiot ubiegający się o  pomoc de minimis. Rozporządzenie to wskazuje, iż informacje wymagane do uzyskanie tego typu pomocy należy złożyć w formie formularza, którego wzór stanowi załącznik do tego rozporządzenia. W formularzu tym trzeba wskazać informacje dotyczący wnioskodawcy. Do najważniejszych z  nich należy: forma prawna, klasyfikacja działalności wykonywanej przez wnioskodawcę wg Polskiej Klasyfikacji Działalności, opis sytuacji ekonomicznej wnioskodawcy, informacje dotyczące prowadzonej działalności, czy też wskazanie uzyskanej dotychczas pomocy, zarówno de minimis, jak i nie będącej pomocą de minimis. Oprócz tego należy do wniosku dołączyć także szereg dokumentów takich jak np. sprawozdania finansowe za ostatnie 3 lata oraz zaświadczenia dotyczące całości uzyskanej pomocy de minimis w ciągu ostatnich 3 lat. W przypadku udzielenia pomocy podmiot przyznający pomoc, na mocy art. 38 UPSDPP, ma obowiązek wskazania dla jej beneficjenta, iż dana pomoc nie podlega notyfikacji Komisji. Wyjątkiem od obowiązku informowania beneficjenta o  przedmiotowej okoliczności jest uzyskiwanie ulg podatkowych na podstawie aktów normatywnych, które uzależniają prawo do korzystania z ulgi wyłącznie od spełnienia przesłanek w nim zawartych bez konieczności wydawania decyzji.

7

B. FORMy POMOCy

W związku z faktem, iż pomoc publiczna może być przyznawana, oprócz bezpośredniego przekazania środków finansowych, także poprzez np. udzielenie niskooprocentowanych kredytów lub poręczeń, Rada Ministrów wydała rozporządzenie z dnia 11 sierpnia 2004 r. w  sprawie szczegółowego sposobu obliczania pomocy publicznej udzielanej w  różnych formach. Wskazuje ono metody obliczania wielkości otrzymanej pomocy w poszczególnych formach. Trzeba jednak zaznaczyć, że podmiot który otrzymał pomoc de minimis nie ma obowiązku samodzielnego wyliczenia jej wartości dla ustalenia ewentualnego przekroczenia progu 200.000 euro. Czynność ta powinna zostać wykonana przez podmiot który udzielił pomocy. To ten podmiot jest zobowiązany, na mocy art. 5 ust. 3 UPSDPP, do wydania dla beneficjenta zaświadczenia określającego wielkość otrzymanej przez niego pomocy w ramach pomocy de minimis. Wzór takiego zaświadczenia zawiera rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 marca 2007 r. w sprawie zaświadczeń o pomocy de minimis i pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie. Należy zaznaczyć, iż z dniem 19 marca 2011 r. przedmiotowy wzór uległ zmianie. Zaświadczenie to powinno być wystawione wraz z decyzją o udzieleniu pomocy oraz przedstawione dla wnioskodawcy. Trzeba jednak zaznaczyć, iż w przypadku przekroczenia progu pomocy de minimis obowiązki z tym związane spoczywają zarówno na podmiocie udzielającym pomoc, jak i na ją przyznającym. Beneficjent pomocy w przypadku braku wypełnienia tych obowiązków, nie może się bronić zarzutem, iż organ przydzielający pomoc nie poinformował go o przekroczeniu progu i powstaniu dodatkowych obowiązków.

C. kONtROLA

Podmioty, które starają się o uzyskanie pomocy publicznej lub pomoc taką już otrzymały, są zobowiązane do udzielenia wszelkich informacji dla Prezesa UOKiK w przypadku otrzymania żądania przedstawienia określonych danych lub dokumentów. Jednakże termin na ich przekazanie nie może być krótszy niż 14 dni, chyba że o informacje te występuje Komisja, która również ma prawo do kontrolowania sposobu udzielania pomocy w poszczególnych państwach członkowskich Unii Europejskiej. Obowiązek udzielenia odpowiedzi został opatrzony możliwością nałożenia przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów grzywny w wysokości do 10.000 euro na podmiot, który odmawia udzielenia informacji lub przedstawienia dokumentów albo dokonuje tych czynności po zakreślonym w wezwaniu terminie.

D. ZAChOWANIE W tAjEMNICy INFORMACjI WSkAZANyCh WE WNIOSkU

W skład dokumentacji będącej podstawą do udzielenie pomocy często wchodzą informacje, które stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa i  nie powinny zostać publicznie ujawnione. W związku z powyższym pracownicy podmiotów przydzielających pomoc oraz kontrolujących przyznawanie i wykorzystanie pomocy, zgodnie z art. 41 UPSDPP, są zobowiązani do ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa i nie mogą ich ujawniać pod groźbą odpowiedzialności karnej. Wyjątki od tej zasady zostały wyliczone w ust. 2 tego przepisu. Wskazuje on, iż ujawnieniu podlega m.in. nazwa podmiotu, wielkość oraz forma przydzielonej pomocy jak i podstawa prawna do jej udzielenia. Podanie tych danych jest niezbędne dla kontroli społecznej nad przyznawaniem środków oraz zapewnia przejrzystość w tym zakresie.

8

4. Udzielenie pomocy nie będącej pomocą de minimis

Pomoc publiczna nie będąca pomocą de minimis, z  uwagi na jej wielkość oraz możliwy negatywny wpływ na konkurencję pomiędzy przedsiębiorcami działającymi w podobnych sferach życia gospodarczego, charakteryzuje się dużo większym stopniem skomplikowania procedury jej przyznawania od procedury przyznawania pomocy de minimis. Charakteryzuje się ona szczegółowym sprawdzeniem wpływu udzielonej pomocy na dany rynek oraz koniecznością uzyskania opinii wielu instytucji takich jak Prezes UOKiK i Komisja.

A. WyMAgANE DOkUMENty

W postępowaniu o udzielenie pomocy publicznej innej niż pomoc de minimis niezbędne jest złożenie szeregu dokumentów oraz przedstawienie wielu informacji dotyczących podmiotu wnioskującego o pomoc. Szczegółowy zakres informacji i dokumentów do przedstawienia oraz wzór formularza, który należy złożyć przy staraniu się o uzyskanie pomocy publicznej został zawarty w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 29 marca 2010 r. w sprawie zakresu informacji przedstawianych przez podmiot ubiegający się o  pomoc inną niż pomoc de minimis lub pomoc de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie. Formularz ten obowiązuje w znaczącej części postępowań. W zakres informacji wchodzą dane m.in. o wykonywanej przez wnioskodawcę działalności, o formie prawnej oraz przedłożenie informacji dotyczącej sytuacji ekonomicznej danego podmiotu poprzez m.in. złożenie sprawozdań finansowych za ostatnie 3 lata. Należy zaznaczyć, iż od 14 stycznia 2011 r. podmioty będące mikro oraz małymi przedsiębiorcami nie mają obowiązku przedkładania sprawozdań finansowych przy ubieganiu się o niektóre formy pomocy. Oprócz tego do wniosku wnioskodawca jest zobowiązany złożyć np. informację dotyczącą obowiązku zwrotu otrzymanej pomocy, informację dotyczącą otrzymanej pomocy na restrukturyzację lub ratowanie otrzymaną w  ciągu ostatnich 10 lat. Tak więc zakres przedstawianej informacji jest szerszy, niż przy wniosku o pomoc de minimis.

B. NOtyFIkACjA

W przypadku przyznania pomocy publicznej, podmiot dysponujący określonymi środkami, zgodnie z  art. 38 UPSDPP, ma obowiązek poinformowania osoby otrzymującej pomoc o konieczności notyfikacji pomocy Komisji, która na podstawie rozporządzenie nr 659/1999 każdorazowo wydaje decyzję dotyczącą oceny konkretnej pomocy. Ocena ta ma charakter wielostopniowy. Jednym z  istotnych elementów notyfikacji jest konieczność uzyskania opinii Prezesa UOKiK, która zostaje przesłana wraz z  wnioskiem o  przyznanie pomocy. Następnie taki wniosek jest szczegółowo oceniany i  kwalifikowany do poszczególnych kategorii pomocy. Po przeprowadzeniu sprawdzenia Komisji wydaje decyzję w której może m.in. stwierdzić zgodność przyznanej pomocy z TUE, gdy dana pomoc nie stanowi pomocy publicznej lub też pomoc ta jest niezgodna z TUE. W tym ostatnim przypadku Komisja w  decyzji nakazuje danemu podmiotowi zwrotu pomocy. Zgodnie z art. 25 UPSDPPP, do czasu wykonania tej decyzji przez beneficjenta, nie może być mu przyznana ani wypłacona żadna inna pomoc.

Ściągniecie niezwróconej pomocy, zgodnie z  art. 28 UPSDPP, może nastąpić w  trybie przepisów o  postępowaniu egzekucyjnym w  administracji albo w  trybie przepisów

9

o  sądowym postępowaniu egzekucyjnym. Jest to swoista forma dyscyplinowania beneficjentów pomocy, którzy nie chcą dobrowolnie zwrócić raz otrzymanej pomocy.

C. OBLICZENIE WySOkOśCI OtRZyMANEj POMOCy

W związku z faktem, iż pomoc publiczna może być przyznawana, oprócz bezpośredniego przekazania środków finansowych, także poprzez np. udzielenie niskooprocentowanych kredytów lub poręczeń, na podstawie przedmiotowej ustawy Rada Ministrów wydała rozporządzenie z  dnia 11 sierpnia 2004 r. w  sprawie szczegółowego sposobu obliczania pomocy publicznej udzielanej w różnych formach. Wskazuje ono metody obliczania wielkości otrzymanej pomocy w poszczególnych formach takich jak np. pożyczki, ulgi, gwarancje.

D. kONtROLA

Obowiązki podmiotu starającego się o pomoc lub któremu przyznano pomoc, w zakresie kontroli przeprowadzanej przez Komisję lub Prezesa UOKiKu są identyczne jak w przypadku podmiotów starających się o pomoc de minimis i zostały szerzej opisane w rozdziale II ustęp 3 punkt 3 niniejszego opracowania.

E. ZAChOWANIE POUFNOśCI DOkUMENtÓW

Poufność dokumentacji przedstawionej przez podmiot starający się o  pomoc publiczną nie będącą pomocą de minimis jest analogiczna w  stosunku do podmiotów starających się o  pomoc de minimis, co zostało opisane w  rozdziale II ustęp 3 punkt 4 niniejszego opracowania.

III. PROCEDURA PRZyZNAWANIA POMOCy W RAMACh UStAW ZWIąZANyCh Z FINANSOWANIEM NAUkI

1. Uwagi wstępne

Aktualnie problematyka finansowania projektów naukowych ze środków budżetowych jest unormowana w  trzech ustawach tj. ustawie o  zasadach finansowania nauki, ustawie o Narodowym Centrum Badań i Rozwoju oraz ustawie o Narodowym Centrum Nauki. Do przedmiotowych ustaw został wydany szereg rozporządzeń, które uszczegółowiają zapisy ustawowe. Na tej podstawie rozdzielane są środki na poszczególne projekty badawcze prowadzone zarówno przez uczelnie, jak i  przedsiębiorców. W  niniejszym rozdziale opisano procedurę przyznawania środków przedsiębiorcom przez Narodowe Centrum Badań i  Rozwoju na badania naukowe oraz prace rozwojowe niezwiązane z  obronnością i bezpieczeństwem państwa.

10

Należy w  tym miejscu wskazać, iż procedura przyznawania środków przez Narodowe Centrum Nauki jest analogiczna do opisanej w niniejszym rozdziale.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż ustawa o zasadach finansowania nauki (dalej: UZFN) definiuje w art. 2 pkt 3 lit. c UZFN badania naukowe m.in. jako „(…) badania przemysłowe (…) mające na celu zdobycie nowej wiedzy oraz umiejętności w celu opracowywania nowych produktów, procesów i  usług lub wprowadzania znaczących ulepszeń do istniejących produktów, procesów i  usług; badania te obejmują tworzenie elementów składowych systemów złożonych, szczególnie do oceny przydatności technologii rodzajowych, z  wyjątkiem prototypów objętych zakresem prac rozwojowych.” Z  kolei prace rozwojowe zostały zdefiniowane w art. 2 pkt 4 m.in. jako tworzenie projektów nowych produktów, czy też opracowanie prototypów, przy czym prace te nie obejmują rutynowych i okresowych zmian wprowadzanych do np. produktów czy też linii produkcyjnych. Definicje te obowiązują również na gruncie ustawy o Narodowym Centrum Badań i Rozwoju (dalej: UNCBR).

2. Przedmiot dofinansowania

Zakres finansowania projektów badawczych przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (dalej: NCBR) został opisany w art. 27-30 UNCBR. Wskazano tam, iż NCBR finansuje m.in. strategiczne programy badań naukowych i prac rozwojowych (art. 27 ust. 1 UNCBR) oraz współfinansuje przedsięwzięcia badawczo-rozwojowe, których wyniki mogą być zastosowane w praktyce (art. 29 pkt 1 UNCBR). Przez strategiczne programy badań naukowych należy rozumieć programy określone w Krajowym Programie Badań ustanawianym uchwałą Rady Ministrów na podstawie art. 4 UZFN. Art. 33 UNCBR oraz wydane na jego podstawie rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 28 października 2010 r. w sprawie warunków i trybu udzielania pomocy publicznej i pomocy de minimis za pośrednictwem Narodowego Centrum Badań i  Rozwoju (dalej: Rozporządzenie NCBR) określają cele w  jakich pomoc publiczna jest udzielana za pośrednictwem NCBR tj. pomoc m.in. na badania przemysłowe oraz prace rozwojowe.

3. Podmioty, które mogą ubiegać się o dofinansowanie

Podmioty, które mogą ubiegać się o  dofinansowanie z  NCBR zostały wskazane m.in. w  art. 37 ust. 1 UNCBR. W  przedmiotowym przepisie jako potencjalnych beneficjentów przedmiotowych dofinansować wymieniono m.in. konsorcja naukowe oraz przedsiębiorców, w tym posiadających status centrum badawczo-rozwojowego. Pomoc ta nie może być jednak udzielona podmiotom, które uprzednio otrzymały pomoc publiczną niezgodnie z zasadami jej przyznawania i nie zwróciły tej pomocy wbrew decyzjom właściwych organów. Należy w  tym miejscu wskazać, iż progi powyżej których udzielenie dofinansowania wymaga notyfikacji Komisji lub Prezesowi UOKiK zostały ustalone na wyższym poziomie w stosunku do pomocy publicznej, której zasady udzielania zostały określone wyłącznie ustawą o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej.

11

4. Rozpoczęcie procedury

Procedurę przyznania pomocy publicznej na dofinansowanie badań naukowych rozpoczyna Dyrektor NCBR. Ogłasza on konkurs, w ramach którego możliwe jest uzyskanie przez poszczególne podmioty dofinansowania na badanie objęte przedmiotem konkursu. Ogłoszenie o  wszczęciu postępowania konkursowego musi zostać zamieszczone w  co najmniej w  jednym dzienniku o  zasięgu ogólnopolskim, na stronie Biuletynu Informacji Publicznej NCBR, na stronie Ministerstwa Nauki oraz udostępnione w NCBR oraz Ministerstwie Nauki. Termin na składanie wniosków w ramach danego konkursu nie może być krótszy niż miesiąc od dnia publikacji ogłoszenia. Podmioty przystępujące do konkursu są obowiązane złożyć oświadczenie o niefinansowaniu i nieubieganiu się o finansowanie zadań objętych wnioskiem ze środków pochodzących z innych źródeł.

5. Ocena wniosków

Po upływnie terminu do składania wniosków, każdy z nich jest opiniowany przez ekspertów powołanych przez Dyrektora NCBR. Na podstawie przedmiotowych opinii są układane listy rankingowe pozytywnie zaopiniowanych wniosków. Należy wskazać, iż art. 38 UNCBR określa w sposób szczegółowy sytuację w których dany ekspert jest wyłączony od uczestnictwa w pracach mających na celu zaopiniowanie złożonych wniosków. Wskazano wśród nich: zagrożenie konfliktem interesów, pozostawania eksperta w związku małżeńskim z  wnioskodawcą czy też stosunku służbowym lub inne formy współpracy pomiędzy ekspertem, a wnioskodawcą w okresie 3 lat poprzedzających złożenie wniosku. W przypadku stwierdzenia podstaw do wyłączenia eksperta już po sporządzeniu przez niego opinii, opinia taka jest uznawana przez Dyrektora NCBR za nieważną.

W trakcie opiniowania wniosków brane są pod uwagę kryteria oceny określone w regulaminie konkursu. Podstawowy katalog kryteriów został określony w art. 39 UNCBR. Wskazano w nim, iż ocenia się m.in. możliwość zastosowania wyników projektu w gospodarce lub ich innego praktycznego wykorzystania, stopień w jakim projekt przyczynia się do osiągnięcia celów lub realizacji zadań NCBR, wartość naukową, dorobek wykonawców, zasadność planowanych kosztów do zakresu zadań oraz oczekiwanych wyników, posiadanie odpowiednich zasobów materiałowych i  osobowych do realizacji projektu oraz przewidywane efekty ekonomiczne. Należy w  tym miejscu wskazać, iż w  przypadku środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej lub międzynarodowych projektów badawczych ocena wniosków o dofinansowanie z tych środków jest dokonywana na podstawie przepisów dotyczących tych środków.

Po sporządzeniu listy rankingowej pozytywnie zaopiniowanych wniosków Dyrektor NCBR przyznaje na jej podstawie środki finansowe. Przyznanie środków odbywa się w  formie decyzji. Od przedmiotowej decyzji możliwe jest odwołanie się w  terminie 14 dni od jej doręczenia do komisji odwoławczej Rady NCBR. Przedmiotowa komisja ma 3 miesiące na wydanie decyzji w  sprawie odwołania od decyzji Dyrektora NCBR. Od decyzji komisji odwoławczej NCBR przysługuje skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego.

12

6. Umowa o dofinansowanie

Na podstawie pozytywnej decyzji o  udzieleniu dofinansowania dla uczestnika konkursu Dyrektor zawiera z wnioskodawcą umowę o wykonanie i finansowanie projektu. W umowie takiej zostaje określone m.in. zakres tematyczny projektu, warunki oraz termin jego wykonania, wysokość dofinansowania oraz tryb ich przekazania przez NCBR, sposób sprawowania nadzoru przez NCBR, sposób finansowego rozliczenia, sposób i zakres końcowej oceny merytorycznej oraz sposób i  warunki udostępniania i  rozpowszechniania efektów wykonanych projektów. W  umowie takiej mogą również zostać zawarte postanowienia dotyczące m.in. zakresu praw stron umowy wynikających z praw autorskich i pokrewnych oraz praw własności przemysłowej, sposób rozporządzania prawami, ich komercyjnego wykorzystania oraz wielkość udziałów i  korzyści NCBR wynikających z  komercjalizacji efektów projektu.

7. koszty kwalifikowane oraz wysokość dofinansowania

Wykaz kosztów rozliczanych w ramach projektu na dofinansowanie badań przemysłowych oraz prac rozwojowych został określony w § 12 Rozporządzenie NCBR. Wskazano wśród nich m.in. wynagrodzenia osób prowadzących badania lub prace rozwojowe w części w  jakiej osoby te są zaangażowane przy badaniach lub pracach, koszty aparatury niezbędnej do prowadzenia badań, koszty związane z gruntami i budynkami wykorzystywanymi w realizacji badań lub prac, dodatkowych kosztów ogólnych ponoszonych bezpośrednio związku z realizacją projektu. § 13 – 18 Rozporządzenia NCBR określają maksymalną intensywność pomocy przyznawanej w  ramach dofinansowania. Przez intensywność jest rozumiany ekwiwalent dofinansowania brutto do kosztów kwalifikowanych. Maksymalna intensywność dofinansowania nie może przekroczyć 50 % dla badań przemysłowych czy też 25 % dla prac rozwojowych. Należy jednak wskazać, iż wielkości te są zwiększane o  20 punktów procentowych dla mikro i  małych przedsiębiorstw, zaś dla średnich o  odpowiednio 10 punktów procentowych. Intensywność pomocy może być również zwiększana w przypadku spełnienia dodatkowych warunków takich jak np. szerokiego rozpowszechniania wyników projektu za pomocą konferencji technicznych lub naukowych. Należy jednak wskazać, iż maksymalna intensywność pomocy nie może przekroczyć dla badań przemysłowych 80 % w przypadku mikro i małych przedsiębiorców, zaś w przypadku prac rozwojowych 60 % dla mikro i małych przedsiębiorców.

8. Nadzór nad projektem

Art. 42 UNCBR określa sposób nadzoru nad projektami. Wśród dostępnych dla Dyrektora NCBR narzędzi wskazano m.in. ocenę raportów okresowych, kontrolę w siedzibie wykonawcy czy też możliwość wstrzymania finansowania projektu w przypadku wydatkowania środków w  sposób niezgody z  umową lub nieosiągnięciu wyników zaplanowanych na danym etapie realizacji projektu. Po zakończeniu projektu jego wyniki są poddawane końcowej ocenie merytorycznej poprzez sprawdzenie zgodności wykonania projektu z  warunkami określonymi w umowie. Przedmiotowa ocena jest dokonywana przez ekspertów lub zespoły ekspertów. Dyrektor NCBR po uzyskaniu opinii ekspertów dokonuje przyjęcia oraz oceny

13

wyników projektu. W  przypadku projektów których wartość dofinansowania przekracza 2 miliony złotych, obowiązkowe jest również przeprowadzenia audytu zewnętrznego z wykonania danego projektu.

9. Uwagi końcowe

Procedura udzielania pomocy na inne projekty badawcze udzielanej przez NCBR, Narodowe Centrum Nauki lub ministra właściwego ds. nauki przebiega w  sposób analogiczny do wyżej przedstawionej. Należy jednak wskazać, iż każda z  procedur cechuje się swoistymi odrębnościami, takimi jak np. inna maksymalna intensywność pomocy, niezbędnym jest sprawdzenie szczegółowych zasad udzielania pomocy publicznej przed złożeniem wniosku o udzielenie dofinansowania danego projektu.

IV. POMOC PRZyZNAWANA NA PODStAWIE UStAWy O UtWORZENIU POLSkIEj AgENCjI ROZWOjU PRZEDSIĘBIORCZOśCI

1. PARP

Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (dalej: PARP lub Agencja) udziela pomocy zarówno przedsiębiorcom, jaki i osobom planującym rozpoczęcie działalności gospodarczej. Formy tej pomocy mogą być różne. Przykładowo PARP może udzielać dofinansowania, pożyczki lub też udostępniać usługi w preferencyjnych cenach, zarówno samodzielnie jak i  za pomocą podmiotów zewnętrznych. Procedura przyznawania przez Agencję pomocy jest szczegółowo uregulowana w  przedmiotowej ustawie oraz w  aktach wykonawczych wydanych na jej podstawie.

2. Podmioty które mogą starać się o dofinansowanie

Ustawa określa kto może być beneficjentem pomocy oraz jednocześnie wskazuje okoliczności, które uniemożliwiają PARP udzielenie pomocy finansowej dla danego podmiotu. Do tych ostatnich okoliczności należy: skazanie osoby ubiegającej się o  pomoc za jedno lub więcej przestępstw wskazanych w art. 6b ust. 3 pkt 1 UPARP lub skazanie osoby będącej członkiem zarządu wnioskodawcy za przestępstwo wskazane w art. 6b ust. 3 pkt 1 UPARP. Pomoc nie być również udzielona podmiotom posiadającym zaległości z tytułu należności publicznoprawnych (przede wszystkim w zakresie podatków), podmiotom, wobec których zostało wszczęte postępowanie upadłościowe lub naprawcze, jak i  podmiotom które w ciągu 3 lat przed złożeniem wniosku o pomoc naruszyły w sposób istotny umowę z PARP.

14

Podstawą odmowy jest również pojawienie się uzasadnionych wątpliwości co do możliwości prawidłowego wykorzystania pomocy przez wnioskodawcę w  przypadku jej otrzymania. Regulacje te mają na celu zmniejszenie ryzyka utraty kontroli nad środkami, które zostaną przez PARP przyznane.

3. Forma w jakiej przydzielana jest pomoc

Ustawa wskazuje, iż pomoc jest udzielana poprzez zawarcie umowy, do której stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego (art. 6b ust. 8 UPARP). Umowa taka powinna zawierać co najmniej: szczegółowe określenie przeznaczenia pomocy, jej wielkość, zasady jej wykorzystania, sposób wypłaty, warunki rozwiązania umowy oraz zwrotu pomocy (art. 6b ust. 9 UPARP). Otrzymanie pomocy na zakup towarów lub usług obliguje beneficjenta pomocy, aby procedura zakupu towarów lub usług była przeprowadza w sposób przejrzysty i przy zachowaniu warunków uczciwej konkurencji (art. 6c UPARP). W  niektórych przypadkach otrzymanie dofinansowania może powodować, iż podmiot który je otrzymał, zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (dalej: PZP), będzie zobowiązany do przeprowadzenia przetargu zgodnie z zasadami określonymi w tej ustawie. Należy jednak wskazać, iż PZP nie stosuje się do zamówień nieprzekraczających równowartości kwoty 14.000 euro.

4. Przyznawanie środków pochodzących z programów operacyjnych

PARP prowadzi działalność w zakresie podziału środków pochodzących z Unii Europejskiej w ramach różnych programów pomocowych oraz dysponuje również własnymi środkami które przeznacza na finansowanie pomocy. Procedury rozdzielania tych środków są niezwykle zróżnicowane. Należy jednak wskazać, iż procedury w  ramach poszczególnych programów operacyjnych posiadają kilka cech wspólnych takich jak np:

· akty prawne tworzące ramy przydzielania środków pomocowych określają zwykle w  sposób szczegółowy kategorie podmiotów, które mogą się ubiegać o  przyznanie środków oraz przesłanki, które powodują, iż pomimo zaliczenia do danej kategorii podmiotów, wsparcie nie może zostać przyznane;

· w  zależności od kwoty pomocy oraz sposobu jej wykorzystania, dana pomoc będzie kwalifikowana jako pomoc de minimis lub jako pomoc publiczna nie będąca pomocą de minimis. Uzyskana pomoc jest sumowana wraz z dotychczas otrzymaną pomocą na dane wydatki (w tym pomocą de minimis) w celu sprawdzenia czy nie przekracza ona dopuszczalnej intensywności (rozumianej jako przekazanie kwoty będącej określonym procentem poniesionych wydatków) oraz czy w zakresie jej udzielenia istnieje obowiązek notyfikacji Komisji.

· do wydatków poniesionych w ramach uzyskanej pomocy, mogą być zaliczane koszty poniesione od dnia złożenia wniosku o uzyskanie dofinansowania do dnia wskazanego w umowie o udzieleniu pomocy.

15

5. Przyznawanie środków innych niż związane z programami operacyjnymi

Oddzielny tryb przydzielania pomocy został określony dla przyznawania środków poza programami operacyjnymi. Podstawowym aktem prawnym w  tym zakresie jest rozporządzenie Ministra Gospodarki z  dnia 2 grudnia 2006 r. w  sprawie udzielania przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości pomocy finansowej niezwiązanej z programami operacyjnymi. Wskazuje ono, iż taka pomoc może być udzielana przedsiębiorcom lub też innym podmiotom. Zasadą jest również publiczne ogłaszanie rozpoczęcia naboru wniosków w  celu przyznania pomocy. W  zakresie poszczególnych form pomocy można wskazać, iż w przypadku niektórych programów, jest ona przyznawana według kolejności dokonywania kompletnych zgłoszeń, zaś w innych przypadkach według ich merytorycznej oceny. W  ramach poszczególnych programów dofinansowania, różne wydatki mogą być rozliczane. Jednakże zwykle dofinansowanie nie obejmuje pełnej kwoty przedstawionego przez beneficjenta projektu, a  jedynie jego określoną część (np. 60 %). Wskazać należy, iż pomoc nie może być co do zasady przydzielona w  wyższej wysokości niż wskazana we wniosku. Poszczególne programy, gdy środki z nich nie są przydzielane według kolejności zgłoszeń, zawierają określone kryteria według których są one przydzielane. PARP informuje o udzieleniu pomocy lub braku jej udzielenia indywidualnie podmioty które złożyły wniosek o udzielenie pomocy, lub też ogłasza listę podmiotów którym została ona przyznana.

6. Zagadnienia końcowe

Należności i  wierzytelności PARP z  tytułu udzielonej pomocy mogą być w  niektórych przypadkach umarzane, odraczane lub rozkładane na raty. Jednakże każde z tych zdarzeń będzie kwalifikowane jako udzielona pomoc de minimis. Należy wskazać, iż udzielenie tej pomocy jest uzależnione od pochodzenia środków z których pomoc była wypłacona oraz od zaistnienia określonych w  ustawie zdarzeń takich jak np. przeprowadzenie likwidacji beneficjenta w  wyniku której PARP nie odzyskał swoich wierzytelności lub należności. W przypadku umorzenia kwoty powyżej 5.000 zł, PARP jest zobowiązany do opublikowania informacji o danym zdarzeniu w Biuletynie Informacji Publicznej.

Można również wskazać, iż uiszczona kwota podatku od towarów i  usług (podatek VAT) wliczona w cenę towarów lub usług nabywanych w ramach przyznanego dofinansowania, nie podlega zwrotowi i  nie wchodzi w  skład sumy wydatków z  której podmiot musi się rozliczyć.

Akty za pomocą których PARP rozdziela środki na pomoc publiczną w zakresie programów operacyjnych, w rozumieniu ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenie polityki rozwoju, są traktowane analogicznie do decyzji administracyjnych i podlegają zaskarżeniu w trybie wskazanym w tej ustawie.

16

V. ULgI W SPłACIE ZOBOWIąZAń PODAtkOWyCh

Pomocą publiczną jest również przyznawanie przez państwo różnego rodzaju ulg w kwestii zobowiązań podatkowych. Należy wskazać, iż ulgi takie mogą polegać m.in. na umorzeniu zobowiązań podatkowych, rozłożeniu ich na raty lub odroczeniu ich terminu płatności. W większości ulgi takie będą zaliczane do pomocy de minimis. Wartość tej pomocy będzie sumowana z  uzyskaną w  ciągu ostatnich 3 lat pomocą de minimis. Szczegółowe zasady udzielania poszczególnych ulg zostały wskazane w  ustawach podatkowych normujących dany podatek oraz w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa. Ta ostatnia ustawa wskazuje, iż ulgi w zakresie zobowiązań podatkowych mogą być kwalifikowane jako: niestanowiące pomocy publicznej, jako stanowiące pomoc publiczną de minimis lub też stanowią pomoc publiczną udzielaną w określonym przez ustawę celu. Wśród wskazanych celów można wyróżnić pomoc na rozwój małych i  średnich przedsiębiorstw oraz pomoc na cele badawczo-rozwojowe. Niezbędnym jest jednak każdorazowe sprawdzenie szczegółowych warunków oraz trybu przyznania ulg w zakresie zobowiązań.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Publikacja jest dystrybuowana bezpłatnie

ul.Wiejska 12, 00-490 Warszawa(22) 622 35 19, (22) 628 21 28

www.teklaplus.pl