36
KALMTHOUT Patiëntenkaart bij de ziekte van Parkinson •Zelfmanagement Gewichtsverlies/gewichtstoename Obstipatie Maaglediging Inname medicatie-eiwit in de voeding Kauw en slikstoornissen Vitaminen en mineralen

Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT Patiëntenkaart bij de ziekte van Parkinson

•Zelfmanagement –Gewichtsverlies/gewichtstoename –Obstipatie –Maaglediging –Inname medicatie-eiwit in de voeding –Kauw en slikstoornissen –Vitaminen en mineralen

Page 2: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

Inhoud

Welke voedingsgerelateerde problemen bij de ZvP in de literatuur?

–Gewichtsverlies/gewichtstoename –Obstipatie –Vertraagde maaglediging –Levodopa in relatie tot voeding –Kauw en slikstoornissen –Orthostatische hypotensie –Rol vitaminen en mineralen Inhoud

Page 3: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

Gewichtsverlies

Neemt toe bij verergering ziekte •Mogelijke oorzaken: tremoren, dyskinesieën, spierrigiditeit •Verminderde eetlust •Gevolgen gewichtsverlies –Verhoogde kans op ondervoeding –Lage BMI – verhoogd risico op botfracturen –Afname kwaliteit van leven

Page 4: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

•Prevalentie risico op ondervoeding ̵3-60%

•Prevalentie ondervoeding ̵2 – 24%

•Definitie ̵Gewichtsverlies van 5% laatste maand ̵Gewichtsverlies van 10 % laatste 6 maanden ̵BMI< 18.5 kg/m² of bij ouderen (>65 jaar) <20 kg/m²

Ondervoeding

Page 5: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

Mogelijke oorzaken •Veranderde leef- en voedingsgewoonten •Obsessief eetgedrag, als bijwerking gebruik dopamineagonisten (Miwa 2008, Nirenberg 2006)

•Deep brain stimulation

Gewichtstoename

Page 6: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

•Obstipatie ontstaat vaak eerder dan de Parkinsonklachten –Vertraagde darmperistaltiek 30% –Anale of rectale disfunctie 60% (Pfeiffer 2003, 2010) –Langere transporttijd in de darm 80% (Jost 1991)

Obstipatie

Page 7: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

•Meer onvoorspelbare opname van medicatie •Meer kans op responsfluctuaties •Invloed op kwaliteit van leven

Mogelijke gevolgen obstipatie

Page 8: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

Gevolgen vertraagde maaglediging:

•Vertraagde afgifte Levodopa – meer motore fluctuaties •Kans op decarboxylase Levodopa ->dopamine gaat

verlooren

Vertraagde maaglediging

Page 9: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

•Medicatie altijd een half uur voor of een uur na de maaltijd innemen. •Medicatie altijd innemen met water, sap of appelmoes

Inname van medicatie met Levodopa

Page 10: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

levodopa + aminozuren opgenomen : –in de dunne darm door NAS –in de bloed-hersenbarrière

levodopa kan worden verdrongen in het transportsysteem

Let op: persoonlijke gevoeligheid !

Eiwit en Levodopa

Eiwit----------- aminozuren

Page 11: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

Patiënten: •met ernstige motore fluctuaties •klachten dat medicatie niet werkt

Wanneer een eiwit beperkt dieet?

Page 12: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

•Er is enig bewijs dat bij een eiwitbeperkt dieet van 0.8 gram eiwit per kg lichaamsgewicht responsfluctuaties verminderen

Conclusie

Page 13: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

Aanbeveling

•Aanbevolen dagelijkse hoeveelheden voor gezonde volwassenen

Vitaminen en mineralen

Page 14: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

Vitamine E en Coenzym Q10 •Geen effect op het verminderen van de progressie van de ZvP

Vitamine B12 •Langdurig gebruik levodopa-Mogelijk ontstaan polyneuropathie door vitamine B12 tekort

Aanbeveling •Neuroloog dient alert te zijn op ontstaan polyneuropathie•Vitamine B12 suppleren door neuroloog

Vitaminen

Page 15: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

Vitamine D deficiënte: •55% van de patiënten met de ZvP•41% van de patiënten met de ziekte van Alzheimer•36% van de gezonde leeftijdgenoten •Is er een mogelijk verband tussen de ZvP en een laag vitamine D????

Vitamine D en de ziekte van

Parkinson

Page 16: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

•In 2009 M. Parkinson: start levodopa•In 2011 Vasculair parkinsonisme: stop levodopa•December 2011 polikliniek neurologie MCL •Sinds staken madopar mogelijk toch toenemende stijfheid vooral rechts. Moeite met omdraaien in bed. Articulatie verminderd. •Verhoogde valneiging. Ze is niet licht in het hoofd. •Slikken gaat moeilijker. •Patiente afgelopen half jaar 8 kg afgevallen, recent evaluatie internist. •Al langer moeizame ontlasting, frequentie nu 1x per 3 dagen. •Reuk sinds 2 jaar verminderd. •Cognitief goed. Geen hallucinaties.

Anamnese

Page 17: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

Richtlijn voeding: inname van medicatie

•Diagnostiek naar off momenten •Inname medicatie, ½ uur voor of 1 uur na de maaltijd •Eiwitrijke maaltijden in relatie tot levodopa•Obstipatie •Vertraagde maaglediging •Responsfluctuaties die mogelijk samenhangen met voeding verwijzing diëtist Richtlijn voeding: inname van medicatie

Page 18: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

2.Behandeling?

Obstipatie

1.Definitie?

Page 19: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

Richtlijn voeding: obstipatie Definitie: Obstipatie bij tenminste 2 criteria: •Frequentie 2x of minder per week •Hard persen •Harde en/of keutelige ontlasting •Gevoel van incomplete defecatie•Gevoel van obstructie/blokkade anorectaal•Manuele verwijdering

Richtlijn voeding: obstipatie

Page 20: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

Behandeling: •Neuroloog of parkinsonverpleegkundige–Stelt obstipatie vast aan de hand van bestaande criteria –Start niet medicamenteuze adviezen als: meer drinken, extra vezels en meer beweging •Heeft patiënt moeite met uitvoeren advies –Verwijzing diëtist voor verder voedingsadvies –Verwijzing fysiotherapeut voor beweegadvies •Ervaart patiënt erge hinder obstipatie –Start medicamenteuze behandeling (voorkeur voor movicolon) Richtlijn voeding: obstipatie

Richtlijn voeding: obstipatie

Page 21: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

1.Definitie?

2.Hoe te screenen en welke instrumenten?

3.Diagnostiek en behandeling?

Gewichtsverlies

Page 22: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

Definitie:

•>5% binnen 1 maand of >10% binnen 6 maanden en/of een te laag lichaamsgewicht (BMI < 18,5 en >65jaar BMI<20)

Richtlijn: onbedoeld gewichtsverlies

Page 23: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

1.Diagnostiek?

2.Behandeling?

Slikstoornissen

Page 24: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

Signaleren van problemen met kauwen of slikken Verwijzing •Logopedist voor:

-diagnostiek -interventies (bewuster slikken, lichaams/hoofdhouding, voedingsconsistentie, vermijden dubbeltaken, specifieke cues) •Diëtist •Ergotherapeut

Richtlijn voeding: slik- en kauwproblemen

Page 25: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

Consult logopedist •Veel spanning in hoofd/halsgebied. Trekkingen mondgebied. Hoofd voorover. Onvaste en geperste stem •Slikken: dun vloeibaar gaat niet goed •Advies: drinken karnemelkdikte uit bedbeker. Pap ipv brood. Dik glad gebonden warme maaltijd, slikinstructies

Consult fysiotherapie •Houdingsproblemen

Vervolg casus slik- en kauwproblemen

Page 26: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

•Patiente heeft verhoogde valneiging •Niet licht in het hoofd bij opstaan •RR liggend 125/65mmHg, staand 90/50mmHg

Vervolg casus

Page 27: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT Richtlijn voeding: laag vitamine D

•10 mcg / dag -Vrouwen van 50 jaar en mannen vanaf 70 jaar met lichte huidskleur die voldoende buitenkomen -Vrouwen tot 50 jaar en mannen tot 70 jaar met donkere huidskleur die onvoldoende buitenkomen -Vrouwen tot 50 jaar die een sluier dragen •20 mcg / dag -Osteoporose -Wonend in verpleeg of verzorgingshuis -Vrouwen vanaf 50 jaar en mannen vanaf 70 jaar met een donkere huidskleur die onvoldoende buitenkomen -Vrouwen vanaf 50 jaar die een sluier dragen -Iedereen die ouder is dan 70 jaar Richtlijn voeding: laag vitamine D

Page 28: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT Mogelijke oorzaken responsfluctuaties

•Inname medicatie

•Eiwitrijke maaltijden in relatie tot Levodopa

•Obstipatie

•Vertraagde maaglediging

Page 29: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

•Patiente heeft dieet niet gevolgd vanwege privé omstandigheden

•Zij is afgevallen, 64 kg

•Zij heeft nog steeds last van off momenten

•Zij wilt nu echt het dieet gaan volgen.

•Zij is gestart met duodopa

Page 30: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUTRichtlijn voeding: onbedoeld gewichtsverlies

•Neuroloog en parkinsonverpleegkundige(afhankelijk van setting:huisartsspecialistouderengeneeskunde, revalidatiearts, klinisch geriater) –Weegbeleid afspreken –1 x per half jaar gewicht vast te leggen –Indien mogelijk 1 x per jaar screenen op ondervoeding •Nagaan van mogelijke oorzaken als: –Maligniteit–Slikproblemen –Dyskinesieën–Problemen met verkrijgen en bereiden van voeding

Page 31: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT Richtlijn voeding: onbedoeld gewichtsverlies

•Verwijzing –Diëtist bij onbedoeld gewichtsverlies volgens criteria –Ergotherapeut bij problemen arm-handfunctie–Fysiotherapeut bij houdingsproblemen –Logopedist bij kauw of slikproblemen Richtlijn voeding: onbedoeld gewichtsverlies

Page 32: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

Vragen

Page 33: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

Page 34: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

Voeding en medicatie

Levodopa wordt vanuit de dunne darm in het bloed opgenomen. Via het bloed gaat het naar de hersenen. Datzelfde traject leggen ook bepaalde eiwitbestanddelen af. Zo ontstaat een hevige concurrentiestrijd die steeds gewonnen wordt door de eiwitten. De medicatie verliest in dat geval veel van haar werking.

Denk daarom goed na over hoe je voeding en medicatie combineert.

Page 35: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT

GOED- Medicatie neemt u het best in met veel vocht en doe dat ongeveer een

half uur voor de maaltijd.- Wacht – indien mogelijk - anderhalf uur na een maaltijd om nieuwe

medicatie in te nemen. - Alle eiwitarme drankjes zijn goed: bron- of mineraal water, thee, limonade,

tomatensap

SLECHT- Neem uw medicatie niet in met melk of yoghurt. Ook sinaasappelsap is af te raden- Vermijd ook de combinatie van medicatie-inname en rode vleesproducten.Daar zit immers veel ijzer in.- Een volle maag zorgt ervoor dat levodopaer veel langer over doet om in hetbloed te raken. De dosis heeft dan minder effect.

Page 36: Pouwerpint parkinson [automatisch opgeslagen]

KALMTHOUT