UNIVERZITET U SARAJEVU

FAKULTET ZA SAOBRAAJ I KOMUNIKACIJE

ODSJEK: SAOBRAAJSMJER: CESTOVNI SAOBRAAJPREDMET: LOGISTIKA I INTELIGENTNI TRANSPORTNI SISTEMI------- ( Projektovanje i izgradnja logistikih centara u BiH) -------

-seminarski rad-Kandidati:

Mentor:

Vrabac Adi

Doc. Dr. Abidin Deljanin

Broj indeksa: 189/6051

Bei EldarBroj indeksa: 188/5809Huber Tarik

Broj indeksa: 182/5895

Sarajevo, (decembar,2011)

SADRAJ

3UVOD

41.POJAM LOGISTIKIH CENTARA

71.1.Potekoe u planiranju logistiko-distribucijskih centara

91.2.Planiranje logistiko-distribucijskih procesa u funkciji

91.2.1.Zadaci dugoronog planiranja

101.2.2.Trokovi

101.3.Strukutra logistikih centara

121.4.Osnovni zadaci rada logistikog centra

141.5.Ciljevi formiranja logistikih centara

161.6.Projektovanje(rekonstrukcija) postojeeg skladita

171.7.Odreivanje mjesta i uloge skladita u logistikom sustavu

171.8.Analiza postojeeg stanja

181.9.Uoavanje problemskih taaka

181.10.Obezbjeenje kvaliteta i sruktura logistike usluge

211.10.1.Obiljeja logistike usluge

222.LOGISTIKE AKTIVNOSTI

252.1.Strateko organizovanje logistikih aktivnosti

283.LOGISTIKI CENTRI U BOSNI I HERCEGOVINI

283.1.Osnovne funkcije i sadraj rada logistikog centra Sarajevo

293.2.Sadraj rada logistikog centra Tuzla

304.PRIMJERI LOGISTIKOG CENTRA U BIH

304.1.Logistiki centar Intereuropa Sarajevo

304.1.1.Razvoj,sadraj i nivoi logistikih usluga logistikog centra intereuropa sarajevo

324.1.2.Osnovne informacije i organizaciona struktura logistikog centra Intereuropa Sarajevo

354.1.3.Osnovne funkcije i sadraj rada logistikog centra Intereuropa Sarajevo

384.1.4.Tehnoloki proces rada logistikog centra Intereuropa Sarajevo

394.2.DB Schenker u Bosni i Hercegovini

404.2.1.Vizija

404.2.2.Misija

414.2.3.Klijenti i trite

414.2.4.Uposlenici

414.2.5.Proizvodi i usluge

414.2.6.Drutveni odnosi

43ZAKLJUAK

44LITERATURA

45POPIS SLIKA

UVODModerno doba, XXI stoljee,period globalizacije zahtijeva visoke standarde u obavljanju svih privrednih djelatnosti,pa tako i u saobraajnim i logistikim poslovima.Prola su vremena kada se na obavljanje transporta nekih tereta sa jednog na drugi dio planete ekalo mjesecima.

Integrisanost svih vidova transporta,te neophodna koordinacija i kooperacija predstavljaju poetni uslov za izvrenje door-to-door usluge (od vrata do vrata). Preduslov za takvo to je postojanje logistikih centara na podruju jedne regije,drave ili grada ovisno o veliini trita i potrebama.

U Bosni i Hercegovini je posljednjih godina prisutan trend porasta broja ovakvih centara. To je uostalom i neophodno,da bi se bilo u korak sa modernim,globalnim tokovima robe i usluga.U ovom radu emo navesti naine projektovanja i rekonstrukcije postojeih logistikih centara,te navesti neke od primjera logistikih centara u Bosni i Hercegovini1. POJAM LOGISTIKIH CENTARALogistiki centar moe se definisati kao mjesto okupljanja i koncentracije robnog rada u obavljanju poetnih i zavrnih, odnosno pretovarnih operacija, odnosno mjesta na kojima se uspostavljaja masovni kontakt roba sa transportnim sredstvima raznih grana i vidova prevoza, vri prihvat, obrada i usmjeravanje toka roba klasinim sredstvima i sredstvima integralnog i multimodalnog transporta. Logistiki centar predstavlja kariku u distributivnom procesu izmeu makro i mikro distribucije. Osnovni cilj formiranja logistikog centra je optimizacija transporta i distribucije materijalnih dobara, sa svim njihovim prateim djelatnostima i podsistemima, primjenom savremenih tehnologija transporta na logistikim principima. Formiranje logistikih centara obezbjeuje racionalnu podjelu rada na transportnom tritu, koncentraciju robnog rada i skladinih podsistema, koordinaciju i kooperaciju rada izborom najpovoljnijeg nosioca transporta u makro-distribuciji i koncentracijom aktivnosti uz jedinstveno opsluivanje urbanih cjelina i industrijskih zona u mikrodistribuciji, uz kompatibilnost informatike u svim karikama transportnog lanca. Osnovne karakteristike i svrha logistikih centara je objedinjavanje svih bitnih logistikih djelatnosti uz preuzimanje niza transportno distributivnih i drugih usluga dislociranih na podruju grada, a uz visok stepen usluga realizacije osnovnih djelatnosti.Iskustva govore da su najee osnovne djelatnosti logistikog centra slijedee:

1. obavljanje djelatnosti dolaznog i odlaznog daljinskog i lokalnog transporta robe i tovarnih jedinica integralnog transporta (sa svim prateim djelatnostima),

2. vrenje pretovara robe u unutranjem i meunarodnom saobraaju kako na podruju daljinskog tako i na podruju lokalnog saobraaja,

3. sabirni i distributivni transport robe,

4. pratee i uslune djelatnosti (informaciono-upravljaki sistemi, pedicije, berze tereta i dr.).Postoji vie naziva za logistike centre:

logistiki centri

robno transportni centri robno distributivni centri

robni terminali

distributivni centri

cargo terminali

robne stanice

gterverkehrszentren (gvz)

gterverteilzentren

freight villages

intermodal centres

freight transportation centres

freight distribution centres

merchandise distribution centar

interporto

autoporto

parq logistiqe

Logistiki centri mogu biti mali (od 1ha) i veliki (preko 200ha). U logistikom centru dolazi do transformacije robnih i transportnih tokova.

Slika 11. Prikaz funkcija jednog logistikog centraPostoji vie vrsta logistikih centara na sljedeoj slici su prikazane neke od vrste logistikih centara.

Slika 12. Vrste logistikih centaraPored osnovnih djelatnosti logistiki centri obavljaju proizvodne funkcije (u okviru carinskih zona) i niz prateih (pedicija, smjetaj, ishrana, odravanje vozila i opreme, carinjenje, informisanje i dr.).

Vrlo vana djelatnost logistikih centra je skladitenje robe, a to podrazumijeva:

1. uskladitenje robe i tovarnih jedinica,

2. pretovar robe u granicama na podruju skladita,

3. pakiranje i raspakiranje robe,

4. obrada robe,

5. prerada robe,

6. komisionarenje,

7. skladitenje specijalnih roba (teki predmeti, ive ivotinje, duboko smrznuta roba).Na osnovu projektnih rjeenja potvrenih u praksi znaaj logistikih centara se ogleda i u slijedeem:

ostvarivanje uspjene i produktivne kooperacije u transportu i vreg povezivanja svih uesnika u logistikom lancu kako u makro tako i u mikro distribuciji,

rastereenje mree cestovnih saobraajnica unutar grada preseljavanjem transportnih organizacija u logistike centre,

poboljanje distribucije gradskog i ireg snadbijevanja robom ne samo na industrijskom i komercijalnom podruju, ve i na podruju potronje, uvoza i izvoza,

smanjenje zagaenosti i buke u stambenim i drugim podruima grada, smanjenjem nonog parkiranja teretnog cestovnog saobraaja u stambenim podruima grada.

Zajedniko koritenje infrastrukture, kooperacija i integracija procesa transporta, kao i njihovo objedinjavanje u logistikom centru, stvaraju idealne uslove za smanjenje trokova distribucije i transporta. Logistiki centar svojim funkcionisanjem obezbjeuje niz pozitivnih efekata svim uesnicima u procesu distribucije.Primjenom savremenih tehnologija transporta, pravilnom organizacijom skladitenja robe (centralizovano skladitenje umjesto dosadanjeg parcijalnog skladitenja), primjenom informacionih sistema kao upravljakih komponenti, postiu se znaajne utede u trokovima distribucije, trokovima investicionog odravanja postojeih kapaciteta, obezbjeuje se korelacija rada izmeu pojedinih karika transportnog lanca, smanjuje se rastur i oteenje robe.1.1. Potekoe u planiranju logistiko-distribucijskih centaraPostoji nekoliko kriterija koji impliciraju proturjenost ciljeva i dvosmislenost odrednica izmeu alternativnih rjeenja. Na primjer, ako elimo postaviti uslugu na to veu razinu u isto vrijeme minimiziramo zalihe. U ovom sluaju nema optimalnog rjeenja nego se postie te oba cilja dosegnu najviu moguu razinu. Uobiajen nain postupanja s ovakvim viekriterijskim problemima jest postavljanje minimuma za sve ciljeve osim onog kojeg elimo optimizirati. U navedenom primjeru moe se teiti minimizaciji zaliha garantirajui minimalnu razinu usluga. Drugi koristan nain rjeavanja viekriterijskih rjeenja sastoji se od formiranja cijena svih ciljeva, prihoda ili trokova i maksimizirajui dobit. Ipak nije mogue svaki cilj izraziti u novanoj vrijednosti odnosno razini usluga. Openitiji nain je definirati mjerilo vrijednosti za sve ciljeve i skupiti ih u mjerljivu sumu. Druga potekoa je uzrokovana velikim brojem alternativnih rjeenja koja su nadmona u planiranju logistiko distributivnih procesa. U sluaju neprekidnih odluka veliine narudbi, vrijeme rada, broj alternativnih rjeenja je u biti beskonaan. Ali za diskretne odluke broj alternativnih rjeenja nije beskonaan, ved ovisno o procesima moe biti manji ili vedi. U ovakvim sluajevima nemogue je pronai optimalno rjeenje specificiranjem svih rjeenja tako da je izvedivo rjeenje teko pronai. Tu nam mogu pomodi matematike metode operacijskih istraivanja. Neke od tih metoda mogu tano definirati optimalno rjeenje npr.linearno programiranje ili algoritmi mrea. Za veinu ovakvih problema najbolja rjeenja dobivaju se heuristikim metodama. Uspjeh ovih metoda uveliko ovisi o nainu na koji je probelm modeliran.

Trea i najvjerovatnije najvea potekoa je voenje (bavljenje) promjenljivosti. Planiranje logistiko-distribucijskih procesa predvia budude aktivnosti, te se temelji na podacima o bududim dogaajima. Ti podaci mogu biti procjenjeni metodama predvianja, ali de nedvojbeno dodi do vee ili manje pogreke u procjeni. Upravo ove pogreke smanjuju dostupnost proizvoda i stoga smanjuje razinu usluge koje preduzee nudi Upravo iz ovih razloga planiranje logistiko-distribucijskih procesa treba shvatit ozbiljno ukoliko se eli odrati konkurentnost na tritu. Da bi se to omogudilo neophodno je sustavsko planiranje logstiko-distribucijskih procesa, to podrazumijeva kreiranje modela i definiranje metoda planiranja.1.2. Planiranje logistiko-distribucijskih procesa u funkciji

itava se mrea logistiko-distribucijskih procesa moe podijeiti na interne opskrbe lanaca za svakoga partnera u mrei, od kojih se svaki sastoji od tri glavna postupka opskrbnog lanca sa znatno razliitim zadacima planiranja. Ogranien kapacitet resursa je ulaz odnosno INPUT u proizvodnim proces koji se moe sastojati od razliitih podprocesa. Distribucija premouje razdaljinu izmeu lokacije proizvodnje i kupca,bilo prodavaa na malo ili drugih tvrtki koje dalje obrauju proizvod. Svi se gore navedeni logistiki postupci ravnaju prema predvianju potranje ili brojkama narudbe koje su odreene procesom prodaje.1.2.1. Zadaci dugoronog planiranja

Odluka o programu proizvoda koji eli ponuditi tvrtka mora se temeljiti na dugoronoj prognozi koja pokazuje mogudu prodaju itavog asortimana proizvoda. Takva prognoza obuhvada ovisnost izmeu postojedih proizvodnih linija i bududeg razvoja proizvoda, a takoer i potencijal novih prodajnih podruja.Dugorone prognoze razmatraju informacije o ivotnom vijeku proizvoda i ekonomskim politikim i konkurentnim imbenicama. Bududi da nije mogude procijeniti brojke (statistiku) dugorone prodaje za svaki proizvod,proizvode valja spojiti u grupe proizvoda koji imaju zajednike karakteristike prodaje i proizvodnje. Marginalni profiti potencijalne prodaje i fiksni trokovi za imovinu moraju se uzeti u obzir u funkciji cilja u problemu optimizacije programa proizvoda.

Rekonstrukcija postojedeg skladita realizuje se ako se analizom poslovanja skladita ustanovi da su:

- visoki trokovi

- nezadovoljavajudi kvalitet usluge (u odnosu na konkurenciju, u odnosu na svjetski nivo) 1.2.2. TrokoviU globalu, trokove moemo svrstati u tri oblasti kao:

- trokove transporta (sopstvenog voznog parka ili iznajmljivanja), - trokove zaliha (vezivanje sredstava),

- trokove primjenjene skladine tehnologije,

Potrebno je definisati mjesto nastanka trokova:

- Na utovaru, - Za jednu manipulaciju, - Za jednog radnika, Trokovi koji nastaju zbog neizvrenih usluga. Kvalitet usluge koji se moe pratiti preko:

- Vremenske komponente (vrjeme izvrenja zahtjeva-to je due vrjeme trokovi su po pravilu vii), - Tanost (potovanje rokova, striktno ispunjavanje zahteva iz narudbine), - Pouzdanost (da na zalihama ima traene robe), - Greke (na relaciji korisnik davalac skladinih usluga), - Ispunjavanje drugih zahtjeva korisnika (korekcija narudbine, posebno pakovanje, obiljeavanje), - 0% otedenja robe, - uslovi rada (temperatura, osvjetljenje, ....), 1.3. Strukutra logistikih centaraStruktura logistikog centra se sastoji iz tehnolokih podsistema i njihove tehnike baze. Tehnoloki podsistemi logistikog centra su tehnoloke cjeline nosilaca transportnog procesa: razliiti vidovi saobraaja, pedicije, carine, osiguranja, dopunske i druge djelatnosti. Tehniku bazu logistikog centra ine postojea infrastruktura, cestovne saobraajnice, industrijski kolosjeci, prilazne saobraajnice, pretovarna mehanizacija, transportna sredstva razliitih vidova saobraaja koji se sueljavaju u logistikom centru, skladini sistemi. Osnovne karakteristike i svrha logistikog centra je objedinjavanje svih bitnih logistikih djelatnosti u distribuciji i transportu. Ovaj efekat meusobnog povezivanja ostvaruje se na taj nain to su ponuai usluga i korisnici logistikog centra fiziki prisutni na jednoj lokaciji, a to su:

preduzea cestovnog lokalnog i daljinskog saobraaja (sa osnovnim i prateim servisnim djelatnostima),

pediterske organizacije,

eljeznica (sa robnim stanicama, industrijskim kolosjecima i prateim djelatnostima),

terminali integralnog transporta (kontejnerski, hucke-pack, i dr., prostorno tehnoloki povezani sa ostalim podsistemima logistikog centra),

preduzea za skladitenje robe sa razliitom strukturom i namjenom skladita,

carinske zone,

uvozna i izvozna preduzea sa pomonim slubama.

Pored ovih glavnih nosilaca funkcija logistikog centra, postoje mnogobrojne pratee i servisne slube kao to su slube za:

vrenje dopunskih funkcija na podruju transporta,

skladitenja i pretovara robe (formiranje jedinica pakovanja, zbirni prevozi),

odravanje tovarnih jedinica integralnog (kombinovanog) transporta,

pruanje pomonih usluga i servisne usluge,

tehnike usluge za njegu i odravanje vozila,

vrenje kontrolnih djelatnosti i aktivnosti na podruju osiguranja,

davanje informacija i savjeta,

upravljanje cjelokupnim procesima i objektima,

smjetaj, snadbjevanje, odravanje i podmirivanje potreba centra.

Slika 13. Struktura potpuno razvijenog logistikog centra1.4. Osnovni zadaci rada logistikog centraOsnovne ciljeve i zadatke u radu logistikog centra moemo posmatrati sa dva aspekta i to u sektoru saobraajne privrede i u sektoru nacinalne privrede.

U sektoru saobraajne privrede:

1. Poboljanje kvaliteta usluga:

skraenjem vremena transporta, distribucije i poveanjem brzine dostave robe,

poveanjem frekvencije opsluivanja,

smanjenjem obima transportnih teta,

preuzimanjem specijalnih usluga (npr. komisioniranja, pakovanja robe, itd.).

2. Snienje trokova transporta i skladitenja robe:

poboljanjem iskoritenja vozila u lokalnom i daljinskom saobraaju,

smanjenjem vremena mirovanja vozila,

eksploatacijom optimalnih tipova vozila,

smanjenjem trajanja vremena i trokova za utovar, istovar i pretovar,

smanjenjem trajanja vremena i trokova za manipulisanje robom u skladitu,

smanjenjem potrebe za skladinim prostorom.

3. Poboljanje efikasnosti funkcionisanja itavog distributivnog sistema, posebno grada i mjesta lokacije logistikog centra,

stvaranjem mogunosti za unapreenje distributivnog sistema,

poboljanjem nivoa usluga u vandrednim uslovima,

koncentracijom skladitenja, jedinstvenim opsluivanjem urbanih cjelina i dr.

4. Poboljanje saobraajne strukture putem:

rastereenja cestovnih saobraajnica, integracije nosilaca transportaU sektoru nacionalne privrede1. Poboljanje privredne strukture:

poveanjem produktivnosti skraivanjem ciklusa distribucije dobara,

stvaranjem uslova za unapreenje regionalnog razvoja,

poboljanjem privredne strukture (strukture industrije i zanatstva- razvoj i opsluivanje carinske zone).

2. Poboljanje prostorne strukture:

saniranje centara aglomeracije i

unapreenje decentralizovanog prostornog razvoja.

3. tednja energije i zatita ivotne sredine:

tednja pogonskog goriva racionalnijom podjelom tokova,

smanjenje tetnih emisija gasova na podruju saobraaja,

smanjenje veliine koritenih graevinskih i drugih povrina.1.5. Ciljevi formiranja logistikih centara

Obrazovanje velikih transportnih lanaca, kako bi se smanjile tehnoloko-ekonomske rezerve, postaje imperativ savremene distribucije. U okviru toga razvili su se integralni sistemi transporta sa odgovarajuom bazom terminala i logistikih centara. Realizacija niza transportno-tehnolokih zahtjeva svih uesnika u procesu distribucije iziskuje formiranje logistikih centara. Formiranjem logistikih centara ostvaruju se:

velike utede u trokovima distribucije,

poveanje kvaliteta usluge,

utede u energiji primjenom savremenih tehnologija,

nadoknauju velika investiciona ulaganja u formiranju cjelokupnog kompleksa logistikog centra.Sa aspekta nacionalne privrede i drutva u cjelini koncept formiranja i razvoja logistikih centara ima veoma veliki znaaj koji se ogleda u slijedeem:

opti privredni ciljevi- efikasnije ukljuivanje u meunarodne robne tokove, razvoj i poveanje konkurentnosti regiona, poboljanje zaposlenosti i uslova rada, bolji uslovi poslovanja za mala i srednja preduzea,

saobraajno-logistiki ciljevi- racionalna podjela rada izmeu razliitih vidova transporta, razvoj intermodalnog sistema transporta, jaanje konkurentnosti izmeu preduzea iz oblasti transporta i logistike, ponuda kompletne logistike usluge, efikasno koritenje infrastrukture, rastereenje cestovnih saobraajnica, poveanje saobraajne i logistike ponude, razvoj i modernizacija saobraajne infrastrukture, liberalizacija transportnog trita, efikasno koritenje naprednih informacionih tehnologija u saobraaju i transportu,

ekoloko- bezbjednosni ciljevi- smanjenje zagaenja vazduha, smanjenje buke i vibracija, poboljanje kvaliteta ivota u gradovima, razvoj ekolokih prihvatljivih transportnih sistema, racinalno sakupljanje materijala za reciklau, poveanje bezbjednosti transporta i opasnih materija,

ekonomski ciljevi- smanjenje trokova logistike, smanjenje investicija u neprofitne logistike sisteme, razvoj novih poslovnih i finansijskih strategija u oblasti logistike,

ciljevi prostornog planiranja- efikasnije koritenje zemljita, smanjenje uklupnih potreba za povrinama, poveanje atraktivnosti lokacije, smanjenje nepotrebnih logistikih sistema unutar urbanih sredina, usklaivanje prostorne strukture, smanjenje parkiranja teretnih vozila u urbanim sredinama,

energetski ciljevi- smanjenje potronje energije, racionalno koritenje energije, zatita energetskih resursa.Logistiki centar kao mjesto koncentracije robnih tokova privlai razliita preduzea i postaje mjesto koncentracije razliitih usluga. Sa poveanjem broja usluga i korisnika poveavaju se i sinenergijski efekti logistikog centra. Ovi sinenergijski efekti ogledaju se u slijedeem:

1. manje investicije u logistike sisteme,

2. manji rizik investiranja,

3. manji trokovi eksploatacije.Efekti formiranja logistikih centara mogu se svrstati u dvije grupe:

unutranji i

spoljanji.

Unutranji efekti su:

porast efikasnosti transportnog sistema,

iri spektar logistike usluge (usluge koje dodaju vrijednost),

racionalizacija koritenja opreme,

manji pediteri nemogu da imaju vlastito skladite,

manji i srednji pediteri mogu uvesti efikasan transport tereta preko mehanizacije i automatizacije rukovanja materijalima,

procesi transporta, rukovanja i skladitenja se mogu realizovati efikasnije i sa niim trokovima.Spoljanji efekti su:

smanjnje teretnog saobraaja,

bolje koritenje transportnih sredstava,

naglasak na koritenju vida transporta koji je ekoloki pogodan,

oslobaanje centra gradova od tekih vozila (smanjenje emisije C02, S02, Nox).1.6. Projektovanje(rekonstrukcija) postojeeg skladitaKoraci:

1) Odreivanje mjesta i uloge skladita u logistikom sustavu, 2) Analiza postojedeg stanja, 3) Uoavanje problema-problemskih taaka, 4) Definisanje varijantnih reenja, 5) Vrednovanje varijantnih reenja i izbor najpovoljnijeg, 6) Prezentacija reenja, 1.7. Odreivanje mjesta i uloge skladita u logistikom sustavu Tabela, pojanjenje karakteristika iz tabele, funkcije skladita, karakteristike robe i robnih tokova, blie karakteristike koje se nevide iz tabele , opis poduzeda skladita. Mjesto i uloga skladita u logistikom sustavu se na najbolji nain utvruju i saoptavaju:

preko tabele koja daje prikaz karakteristika skladita koje su znaajne za sagledavanje njegovog mjesta i uloge u logistikom sustavu i mogude oblike tih karakteristika i preko odreenih dopuna tabela, kojima se preciziraju neke karakteristike, kao to su:

detaljniji opis pojavnog oblika robe (pakovanja, dimenzije, teine, materijal

na prijemu, pri skladitenju, pri otpremi)

-klasa opasnosti (ako se radi o opasnoj robi), preporuke koje se moraju potovati pri transportu, pretovaru i skladitenju povezanost sa drumskim saobradajnicama, eljeznikim kolosjecima i rjenim putevima,

vlasnitvo voznog parka (sopstveni, angaovanje transportnih organizacija),

tipovi sredstava spoljnjeg transporta,

crte mikrolokacije skladita sa internim saobradajnicama, skladitem i naznakom osnovnih tehnolokih celina u skladitu

izmjene pri vedem ili manjem obimu rada i sl.

1.8. Analiza postojeeg stanja

Posmatraju se svi procesi u skladinom sustavu i izdvajaju podsustavi-funkcionalne cjeline skladita:

Identifikacija svih tehnolokih zahteva po podsustavima i njihov opis

Utvrivanje veze meu podistemima (pitanje zavisnosti)

Analiza po podsustavima-tehnolokim cjelinama

Aniliza proces po proces identifikacija tehnolokih zahteva (elementarne aktivnosti koje treba realizovati (istovar, uskladitenje) 1.9. Uoavanje problemskih taaka

Problemska Taka = nedostatak, na primjer kada je veza izmeu nekog TZ-TE neodgovarajuda. Motivi koji dovode do problemske take:

Kvantitativni, Previe dugo izvrenje TZ, Probijanje intervala strpljivosti TZ, Neodgovarajue karakteristike TE, Posledica neadekvatnog upravljanja i dr., Nedostatak TE (viljukar, ljudi, povrine i sl.), Kvalitativni, Otedenje robe, Veliki procenat greaka, Povreivanje radnika na radu, Spadanje palete sa viljukara, Manjak po sravnjivanju dokumenata, Svi TZ i TE se analiziraju (snimljena stanja) utvruju se ostvareni kapaciteti i kvantifikuju se relevantne karakteristike procesa. Postojede stanje se uporeduje sa simuliranim (izraunatim) 208

1.10. Obezbjeenje kvaliteta i sruktura logistike usluge

Izgradnjom savremenih logistikih centara koji raspolau sa skoro itavim asortimanom i pokrivaju velike oblasti (dvije ili vie zemalja) moe se razbiti kruta regionalna struktura logistikog centra. U tom smislu logistiki centar Intereuropa Sarajevo ima izuzetne mogunosti, anse i potrebu razvoja.Zajedniko koritenje prostorne infrastrukture kao i meusobna kooperacija u radu pojedinih podsistema logistikih centara stvara idealne preduslove za ponudu homogenih i kvalitetnih logistikih usluga. Logistiki centar dozvoljava oslanjanje na multimodalne transportne operacije i jo optije kompleksne logistike operacije, ije su osnovne karakteristike ukljuivanje u globalne logistike postupke organizacije i upravljanje fizikom cirkulacijom robe sredstvima koja pripadaju istom logistikom lancu. Pored toga, svaki logistiki centar olakava i omoguuje tehnoloki svrsishodnu, operativnu i ekonomski opravdanu vezu izmeu nosilaca transporta. U okviru kooperacije izmeu eljeznikih i cestovnih transportnih organizacija sve vie preovladava miljnje i uvjerenje da se eljezniki transport robe na dugim relacijama prevoza moe (u odnosu na optereenje u saobraaju kao i u odnosu na zatitu prirodne i ivotne sredine) ekonominije i kvalitetnije organizovati.

Razvoj mree logistikih centara obezbjeuje sve neophodne preduslove za realizaciju tehnoloko ekonomskih ciljeva, makro i mikro distribucije dobara, odnosno optimizacije transportnih i logistikih lanaca uz kvalitetno novi nivo usluga. U ovim centrima koncentriu se sve aktivnosti vezane za cjelokupan protok robe, djelatnosti nakupljanja robe tj. pediterske djelatnosti, transport i distribucija odgovarajuim dopunskim i sporednim funkcijama. Prema tome ovakvi centri za teretni saobraaj predstavljaju savremeni kompletan logistiki kompleks i znaajnu kariku logistike strategije i kvaliteta usluga.

Kako bi se blie objasnio pojam logistike usluge, kao polazna osnova uzeta je definicija usluge data Meunarodnim standardom ISO 8402 (BAS ISO 8402:1966) prema kojoj se pod uslugom podrazumijeva: "Rezultat stvoren aktivnostima u sprezi izmeu isporuioca i kupca (klijenta) ili internim aktivnostima kod isporuioca, da bi se zadovoljile potrebe kupca". Iz navedene definicije moe se zakljuiti da se svaka usluga, pa i logistika moe (mora) razmatrati sa stanovita korisnika i nosioca (davaoca). Za logistike sisteme, logistika usluga predstavlja proizvod i sredstvo za sticanje prihoda i profita na tritu. Profit od logistikih usluga se moe ostvariti samo kroz ispunjenje i zadovoljenje zahtjeva korisnika tj. ako se obezbjedi efikasan protok materijalnih proizvoda od mjesta ponude do mjesta upotrebe.

Logistike usluge su direktno vezane za realizaciju i transformaciju robnih, transportnih i informacionih tokova. Moe se rei da logistika usluga predstavlja proizvod razliitih logistikih sistema usmjeren na otpremu i isporuku materijalnih proizvoda, prema konceptu "7P": Prava roba, Pravo mjesto, Pravo vrijeme, Prava koliina, Pravo stanje, Pravo pakovanje, Prihvatljivi trokovi - cijena. Kompletnost logistike usluge mnogi autori navode kao najvaniji element logistikog sistema. Jedni je posmatraju kao output logistikog sistema i kao mjeru efikasnosti logistike u kreiranju vremenske i prostorne dimenzije proizvoda, drugi opet ukazuju na viestruko znaenje: logistika usluga kao aktivnost preduzea vezana za isporuku proizvoda i servisiranje klijenata; logistika usluga kao mjera izvrenja odreenog zadatka i kvalitet logistike usluge kao potpuna poslovna filozofija preduzea. Takoe neki autori logistiku uslugu pozicioniraju u sklopu koncepta lanca vrijednosti (Poterov model lanca vrijednosti), gdje upravo istiu primarne aktivnosti kroz logistike usluge. Osnovni principi koji bi trebali da obezbijede to bolje uslove za profitabilno poslovanje u uslovima snane konkurencije u pruanju usluga, i kao takvi utiu na pridobijanje novih komitenata, su: poveanje kvaliteta usluga, poboljanja u pruanju postojeih usluga i uvoenje novih usluga i servisa.Specifinost samih logistikih usluga navodi na razliite aspekte i mogunosti posmatranja, pa stoga i njihova struktura prati razliite osnove podjele.

Na slici 1-4. je prikazana struktura logistikih usluga u zavisnosti od stepena znaajnosti usluga. Sa aspekta stepena znaajnosti usluga, klasifikaciju logistikih usluga mogue je izvriti na:

osnovne usluge,

pratee usluge,

pomone usluge.

Slika 14. Struktura logistike uslugeOsnovne logistike usluge su:

pedicija;

Transport;

Skladitenje;

Pretovar;

Pakovanje;

Opsluga transportnih sredstava.

Dodatne logistike usluge (Value added usluge):

Finalizacija proizvoda;

Obiljeavanje i etiketiranje;

Dorada proizvoda;

Montaa i sklapanje;

Oplemenjivanje;

Suenje, dozrevanje, zamrzavanje proizvoda itd.

1.10.1. Obiljeja logistike usluge

Karakteristike logistikih usluga ne mogu se u potpunosti poistovjetiti sa drugim kategorijama usluga. Raznolikost procesa koji se odvijaju u cilju pruanja kompletne logistike usluge upravo definiu niz specifinosti po kojima se logistike usluge razlikuju od ostalih. U tom smislu neke od osnovnih karakteristika usluga bi bile:neopipljivost, kvarljivost, istovremenost, heterogenost, nepostojanje vlasnitva, kao stoje prikazano na slici . Neopipljivost (nedostatak materijalnog karaktera) - korisnik se oslanja na reputaciju davaoca usluga kako bi unaprijed ocjenio kvalitet;

Istovremenost - usluga se istovremeno i proizvodi i troi;

Heterogenost - nemogunost ponavljanja identine usluge;

Kvarljivost - neposrednije upravljanje kapacitetima (praenje potranje, usklaivanje resursa, podeavanje cijena, angaovanje dodatnih kapaciteta).

Slika 15. Karakteristike usluga2. LOGISTIKE AKTIVNOSTIMnogobrojni teoretiari logistike razliito gledaju na sadraj logistikih aktivnosti, odnosno struktuiranje glavnih grupa logistikih poslova i zadataka. Tako najbolji logistiki teoretiari Stock i Lamapert identifikuju sljedee logistike aktivnosti:

Servis potroaa;

Predvianje tranje;

Komuniciranje u distributivnom kanalu;

Kontrola i upravljanje zalihama;

Upravljanje materijalom;

Izbor lokacije fabrika, skladita i prodavnica;

Pakovanje, transport;

Manipulisanje;

Skladitenje.

S druge strane, dobar poznalavac logistikog sistema R. Ballou predlae, da se sve aktivnosti, koje se preduzimaju da bi se izvrilo premjetanje proizvoda kroz proizvodni i transportni sistem, podijele u dvije velike podgrupe:

1. Primarne aktivnosti (transport, popunjavanje zaliha, proces naruivanja);

2. Podravajue aktivnosti (skladitenje, upravljanje materijalom, pakovanje, organizacija proizvodnje, informaciona podrka).

Trei vaan izvor struktuiranja logistikih aktivnosti moemo pronai u okviru poslovne prakse, odnosno jednog od najboljih informacionih upravljakih sistema na svijetu SAP R/3. Ovaj informacioni sistem koristi benchmarking pristup" (iskusta iz najbolje prakse preduzea koja se bave logistikom) u struktuiranju kljunjih logistikih aktivnosti na slijedei nain:

Prodaja i distribucija;

Upravljanje materijalom;

Upravljanje kvalitetom;

Odravanje fabrike;

Upravljanje servisom;

Planiranje i organizacija proizvodnje;

Sistem projektovanja;

Okruenje, uslovi rada;

Maloprodaja.

Kada se detaljnije analiziraju i kompariraju svi relevantni pogledi na koncept i strukturu logistikog menadmenta moe se doi do nekoliko zakljuaka:

1. struktura logistikih aktivnosti jo uvijek nije vrsto determinisana, to je imajui u vidu kratko teorijsko iskustvo na ovom polju i potrebu da se logistike aktivnosti razliito tretiraju u razliitim preduzeima, odnosno granama privrede sasvim normalna pojava;

2. u svim teorijskim pristupima najee pominjane aktivnosti koje ine osnovnu strukturu logistikog menadmenta su one koje se odnose na transport, skladitenje, upravljanje zalihama i upravljanje logistikim informacijama, dok se kao cilj funkcionisanja svih logistikih aktivnosti navodi servis potroaa.

Pristupi koji se koriste u diferenciranju logistikih aktivnosti i logistikog cilja su prikazani na slici 2-1..

Slika 21. Glavne grupe logistikih aktivnostiSlika sasvim jasno ukazuje na potrebu razlikovanja kljunjih logistikih podsistema (upravljanje transportom, upravljanje skladitenjem, upravljanje zalihama i upravljanje informacijama). Upravljanje transportom podrazumijeva planiranje, organizovanje i kontrolu svih transportnih aktivnosti u preduzeu. Najvanije faze i odluke u kreiranju transportne strategije preduzea bi trebale da budu:

1. transport u sopstvenoj reiji ili rentiranje usluga transporta od strane specijalizovanih transportera;

2. izbor vida transporta (ako sami prevozimo);

3. optimizacija robnih tokova i linija kretanja vozila (ako sami prevozimo);

4. izbor transportera ili logistikog provajdera (ako rentiramo uslugu prevoza). Upravljanje skladitenjem je set odluka vezanih za planiranje, organizovanje i kontrolu svih skladinih aktivnosti firme. Pri tom, logika faznog odluivanja po pitanju sistema skladitenja je veoma slina kao i kad je u pitanju transportni podsistem:

1. posjedovanje sopstvenih skladita ili rentiranje javnih ili privatnih magacina;

2. opredjeljenju po pitanju odnosa centralizacije, odnosno decentralizacije skladinog sistema firme;

3. izbor lokacije skladita.Upravljanje zalihama zapoinje procesom nabavke sirovina i repromaterijala (ako je proizvodna firma u pitanju), odnosno nabavkom finalnih proizvoda (ako je trgovina djelatnost), nastavlja se upravljanjem strukturom i nivoom poluproizvoda tokom fabrikog procesa i zavrava se planiranjem i kontrolom zaliha proizvoda ili gotove robe. U sutini logistikog upravljanja zalihama nije akcenat na vrsti i mjestu zaliha u preduzeu, ve na koncipiranju politike zaliha koja ima svoja dva osnovna stuba:

1. strukturalno-koliinski;

2. finansijski.Upravljanje informacijama logistikog karaktera podrazumijeva prikupljanje, selekciju i analizu informacija o :

1. strukturi i nivoima tranje za finalnim proizvodima;

2. trenutnoj poziciji robe koja se nabalja i isporuuje;

3. preciznim informacijama o stanju zaliha svih vrsta proizvoda u poslovnom sisitemu firme.Posebno mjesto u okviru logistikog sistema informisanja treba da ima proces prijema i realizacije narudbe kao informatiko-informativni put koji prati robu od trenutka kupeve narudbe do momenta preuzimanja te robe od strane kupca. Servis potroaa je primarni cilj logistikog menadmenta i oznaava spremnost proizvoaa ili trgovca da pravi proizvod, dostavi u pravo vrijeme, na pravom mjestu, u traenim koliinama i po prihvatljivim cijenama. Sve etiri kljune aktivnosti (transport, skladitenje, zalihe i informacije) treba da usmjere svoje polje djelovanja u pravcu obezbjeenja konkuretnog servisa potroaa, odnosno izbalansiranog nivoa servisa potroaa izmeu logistikih trokova, s jedne strane i potreba kupca za obezbjeenjem proizvoda, s druge strane.2.1. Strateko organizovanje logistikih aktivnostiSvi poslovi i funkcije preduzea koje pred sebe postavljaju osnovni cilj- upravljanje tokovim i skladitenjem proizvoda na njihovom putu kroz distributivni kanal, spadaju u iroku lepezu logistikih aktivnosti. Logistike aktivnosti moemo posmatrati procesno i u tom sluaju se one mogu segmentirati na poslove ulazne logistike (inbound logistics), unutranje logistike (materials management) i izlazne logistike (outbound logistics).

S druge strane, sve zadatke treba da izvravaju odreene funkcije u preduzeu koje se bave proizvodnjom i/ili prodajom proizvoda i stim u vezi u glavne logistike funkcije se mogu ubrajati:

transport (dolazni i odvozni); mogue je u okviru ovih poslova pomenuti i unutranji transport ali je on sa logistikog stanovita manje bitan jer se po pravilu radi o transportu koji je unaprijed determinisan tehnologijom proizvodnje koja je primjenjena u nekoj firmi;

skladitenje (na svim mjestima gdje se proizvodi i/ili roba lageruje- prijemnim magacinima sirovina, fabrikim skladitima materijala i poluproizvoda, skladitima finalnih proizvoda, distributivnim centrima i prodavnicama). U okviru ove funkcije se esto organizuju i pakovanje, sortiranje, manipulisanje robom, utovar i istovar;

nabavka i upravljanje zalihama kao jedna od kljunjih funkcija u firmi (proizvodnog ili trgovakog tipa) od koje sve polazi, ova funkcija u preduzeu je prije svega odgovorna za nivoe i strukturu zaliha a samim tim i za fmansijsko upravljanje svim vrstama zaliha u preduzeu;

servis potroaa kao skup aktivnosti koje podrazumijevaju isporuku, postprodajni servis i sve druge poslove koji se preduzimaju sa ciljem da kupac ima pravi proizvod, na pravom mjestu, u pravo vrijeme u pravoj koliini i po prihvatljivim cijenama;

informaciona podrka kao logistika robnih tokova i to u oba smjera, od proizvodnje ka kupcima i obrnuto, sakupljanje, analiza, distribucija informacija i pratee dokumentacije je veoma bitan aspekt logistikih poslova i zadataka bez kojeg se praktino ne moe zamisliti normalno funkcionisanje logistikih tokova.

Priroda logistikih aktivnosti je takva da one uvijek predstavljaju podrku odvijanju neke osnovne djelatnosti- proizvodnji i/ili trgovini. Sama rije logistika se moe interpretirati kao podrka neemu ili nekome. Praktino, naredna slika daje odgovore na pozicioniranje pojedinih tipova preduzea i nain organizovanja logistikiha aktivnosti.

Slika 22. Alternative organizovanja logistikih aktivnostiDakle odgovore na ranije postavljenja pitanja moemo nai u okviru etiri alternativna polja sa predhodne slike. Sutinska dilema da li je logistiki skup poslova osnovni ili dopunski biznis za preduzee se rjeava prirodom poslovne aktivnosti firme. Naime, ako je firma proizvodnog, trgovakog, uslunog, bankarskog ili bilo kog drugog tipa tj. ako se firma u osnovi svoje djelatnosti bavi nelogistikim aktivnostima, onda su joj svi poslovi dopunski ili dodatni (non core aktivnosti). S druge strane, ako je preduzeu primarna transportna, skladina, pediterska ili bilo koja druga aktivnost koja ima veze sa kretanjem proizvoda i organizovanjem lagerovanja proizvoda, onda takva kua spada u red logistikih firmi (logistika kao core biznis). Odgovor na drugo pitanje nije tako jednostavan i predstavlja rezultat sutinske, gotovo svakodnevne analize da li i u kojoj mjeri raditi samostalno logistike aktivnosti ili ih rentirati na tritu.Praktino, pred svaku proizvodnu, trgovaku ili bilo koju drugu nelogistiku firmu se pred organizovanje svake logistike aktivnosti postavlja sutinsko pitanje tipa make or buy". Jednostavan i precizan odgovor na ovu strateku dilemu ne postoji. Dakle analiza tipa make or by treba da bude poetni korak u stratekom organizovanju logistikih aktivnosti.Ako posmatramo neku klasinu nelogistiku kompaniju (proizvodnu, trgovaku itd.) sasvim je jasno da postoje sutinske razlike u organizaciji cijele firme, ukoliko se neke funkcije firme rentriraju, neke samostalno rade u okviru preduzea, a neke se dijelom rentiraju a dijelom samostalno rade.

Slika 23. Utjecaj analize tipa make or by" na organizovanje logistikih aktivnostiSvakako da e uticaj i znaaj logistike biti jedan od vanijih faktora koji e uticati na pozicioniranje i organizaciju logistikih aktivnosti u nelogistikom preduzeu. Takoer, stepen i karakter, decentralizacije, odnosno prebacivanja logistikih poslova iz preduzea na logistike specijalizante e biti jedan od presudnih faktora organizacije logistikih poslova.

3. LOGISTIKI CENTRI U BOSNI I HERCEGOVINIRazvoj logistikih centara u BiH je u relativnoj stagnaciji. Iako ima povoljne geografske uvjete za razvoj mree logistikih centara to jo nije dovoljno iskoriteno. Prema odreenim studijama, koje su raene prije rata, za definisanje broja i rasporeda logistikih centara u BIH moe se identifikovati sedam velikih gradova u kojima je trebalo graditi logistike centre. Ti gradovi su: Sarajevo, Tuzla, Zenica, Mostar, Banja Luka, Doboj i Biha. Ovi logistiki centri trebali su opsluivati ire gravitaciono podruje i formirati mreu logistikih centara u BiH. Dati u kratak osvrt na logistiki centar u Sarajevu i Tuzli u pogledu minimalnih infrastrukturnih zahtjeva koje oni posjeduju.3.1. Osnovne funkcije i sadraj rada logistikog centra SarajevoLokacija logistikog centra Intereuropa Sarajevo nalazi se u gradskoj zoni pored eljeznike stanice Alipain Most usklaena je sa urbanistikim planom grada Sarajeva. Neporedno uz lokaciju logistikog centra prolazi saobraajnica koja se nakon 1000 m uklapa u mreu magistralnih cesta BiH. Minimalni infrastrukturni uvjeti koje mora zadovoljavati logistiki centar Intereuropa Sarajevo su:

Kontejnerski terminal sa nosiviu podloge koja osigurava slaganje po visini najmanje dva puna etrdesetstopna kontejnera;

Jednu pretovarnu rampu za opsluivanje eljeznikih kompozicija za prijevoz cestovnih vozila;

Prostor za stacioniranje eljeznikih i cestovnih vozila koja ekaju utovar odnosno istovar;

Natkriveni ili zatvoreni skladini prostor u okviru kontejnerskog terminala za formiranje i rasformiranje kontejnera odnosno poluprikolica;

Skladini zatvoreni ili otvoreni prostor za odlaganje paletizovane i komadne robe povrine od najmanje 10 000 m .

Pored osnovnih infrastrukturnih objekata logistiki centra Intereuropa Sarajevo takoer posjeduje:

Manipulativno transportnu mehanizaciju za kontejnere i poluprikolice;

Skladinu opremu i mehanizaciju za utovar, istovar, uskladitenje i iskladitenje paletnih jedinica;

Postrojenja za vaganje eljeznikih i cestovnih vozila;

Infonnacione sisteme;

Pratee i pomone sadraje shodno potrebama logistikog centra. 3.2. Sadraj rada logistikog centra TuzlaProjektovana lokacija logistikog centra nalazi se u industrijskoj zoni u Bosanskoj Poljani i usklaena je sa urbanistikim planom grada Tuzle. U neposrednoj blizini lokacije nalazi se auto-baza koja svojim raspoloivim kapacitetima moe pruiti usluge odravanja i servisiranja vozila. Industrijska zona Bosanske Poljane ispresjecana je mreom internih saobraajnica sa kojima se ostvaruje i prikljuak logistikog centra, a sama mrea internih saobraajnica povezana je sa magistralnim putevima Sarajevo-Tuzla-Zupanja i Tuzla-Doboj. Podruje logistikog centra podijeljeno je u tri zone:

Zona kontejnerskog terminala,

Skladina zona,

Zona sekundarnih funkcija.

U zoni kontejnerskog terminala nalazi se:

Dva manipulativna kolosijeka duine 250 m i eona rampa za opsluivanje;

eljeznika kompozicija za prevoz cestovnih vozila;

Pored kolosijeka na duini od 250 m nalaze se dvije trake za skladitenje kontejnera i dvije trake za kretanje cestovnih vozila i pretovarne mehanizacije;

Iznad dva manipulativna kolosijeka nalazi se portalni kran raspona raspona 22 m;

eona rampa za hucke- pack sistem prevoza;

Parking za teretna vozila.

U skladinoj zoni nalazi se:

etiri pretovarna kolosijeka koji opsluuju prometno i javno skladite;

Prometno skladite sa 5231 m otvorenog prostora;

Javno skladite sa 10308 m2 zatvorenog i 2110 m2 otvorenog prostora;4. PRIMJERI LOGISTIKOG CENTRA U BIH4.1. Logistiki centar Intereuropa Sarajevo4.1.1. Razvoj,sadraj i nivoi logistikih usluga logistikog centra intereuropa sarajevoKompanija Intereuropa pokrenuta je 1947. godine kao drutvo ograniene odgovornosti sa samo tri zaposlenika u tadanjoj "B Zoni" slobodne carinske zone Trst. Broj usluga koje je kompanija pruala kao i broj zaposlenih rasli su iz godine u godinu uzrokujui promjene organizacione strukture. U periodu od 1965. do 1990. godine Intereuropa je otvorila ogranke u svim veim gradovima bive Jugoslavije. Krajem devedesetih mrea se proirila na trita jugoistone Europe djelom zahvaljujui reintegraciji nekadanjih ogranaka sa Koncernom, a djelom kroz nove akvizicije, a uporedo sa tim dolo je do promjene osnovne djelatnosti kompanije. Tako je iz kompanije za carinsko posrednitvo i transport Intereuropa prerasla u meunarodnu logistiku grupu koja nudi irok i integrisan spektar usluga. Godine 2002. u svoju ponudu su dodali nove usluge i zvanino registrovali globalne logistike usluge kao osnovnu djelatnost.

Slika 41. Poslovna mrea kompanije INTEREUROPAHronoloki pregled razvoja Intereurope:

1947: Intereuropa je osnovana kao drutvo s ogranienom odgovornou sa samo tri zaposlenika u bivoj "B Zoni" slobodne carinske zone Trst.

1965-1990: Otvoreni ogranci u svim glavnim komercijalnim centrima u bivoj Jugoslaviji.

1995: Okonan proces privatizacije, i kompanija je imala 5506 dioniara.

1998: Dionice Intereurope registrovane u "A" klasi na Ljubljanskoj berzi

1999: Intereuropi je dodjeljen Certifikat kvalitete ISO 9002 za usluge pedicije,

transporta robe i logistiih usluga

1999-2000: Proirenje operacione mree osnivanjem kompanije Intereuropa - East u Moskvi (Rusija) i akvizicijom kompanija RTC Varadin d.d. (Hrvatska) i STC d.d. Celje (Slovenija)

2000: Nadgradnja integralnog opsega logistikih usluga putem nove "Intereuropa Express" usluge, organizacija direktnog kompletnog voza iz Europske unije i Slovenije prema jugoistonoj Europi i Bliskom Istoku, uvoenje nove linije u Poljsku i jaanje transportne rute prema Spaniji

2001: Uvoenje nove kamionske linije prema Rumuniji, Turskoj i Beogradu. Koncern je dobio nagradu "Rating 2000" za odlino poslovanje i sigurne operacije. Osnivanje ogranka UPS-a na Brnik / Ljubljana Aerodromu. Proirenje poslovne mree i skladita: inkorporacija preduzea A.D. Interjug iz Beograda i akvizicija Intereurope RTC d.d. Sarajevo u Koncern. Intereuropa se prikljuuje Slovenakom transportnom i logistikom udruenju

2002: Proirenje poslovne mree: preuzimanje preduzea STTC d.d. Maribor, otvaranje logistikog terminalu u Skopju, preuzimanje SPEKA spol. s.r.o. iz Praga, udruivanje D.P. Interpan, Novi Sad. Spajanje kerinskih kompanija u Hrvarskoj i Bosni i Hercegovini

2003: Intereuropa je primila nagradu The PORTAL za odline odnose sa ulagaima u 2002. godini. Dodijeljen je Certifikat kvalitete ISO 9001:2000 za obavljanje logistikih usluga matinoj kompaniji Intereuropa d.d. i filijalama Intereuropa, logistike usluge, d.o.o., Zagreb i Intereuropa Transport d.o.o., Koper.

4.1.2. Osnovne informacije i organizaciona struktura logistikog centra Intereuropa SarajevoIme kompanije: Intereuropa RTC Meunarodna pedicija, skladitenje, pretovar i transport d.d. Sarajevo

Adresa: Halilovii 12, 71000 Sarajevo, Bosna i Hercegovina

Telefon: +387 33 468-153

Fax:+387 33 468-154

Web: www.intereuropa.baE-mail: info@intereuropa.baOsnovni podaci o kompaniji: 157 zaposlenih

35 vlastitih dostavnih vozila

7.000 m2 carinskog i necarinskog skladinog prostora

150.000 m2 zemljita i manipulativnih prostora

grupu vlastitih utovarno-istovarnih eljeznikih kolosijeka u sistemu stanice Alipain Most Sarajevo

raunarska mrea od 150 terminala

ispostave na graninim prijelazima: Oraje, Izai, Doljani, Bosanska Gradika

podpediter na graninom prijelazu Bosanski BrodPoslovanje Intereurope Sarajevo organizirano je po poslovnim podruima :

KOPNENI TRANSPORT

TERMINALSKE USLUGE

ZRANI TRANSPORT

CARINSKE USLUGENa slijedeoj slici je prikazana organicaciona struktura logistikog centra Intereuropa Sarajevo. Ono to se moe vidjeti jeste da je u pitanju funkcionalni tip organizacione strukture preduzea koju karakteriu slijedee prednosti: vii nivo podjele rada i specijalizacija, nareenja dolaze od strunjaka-specijalista. Pored odreenih prednosti ovaj tip organizacione strukture preduzea posjeduje i odreene nedostatke kao to su: tekoe u obezbjeenju discipline i koordinacije te mjeanje nadlenosti.

Slika 42. ematski prikaz organizacione strukture logistikog centra IntereuropaAnalizirajui postojeu organizacionu strukturu logistikog centra Intereuropa Sarajevo ustanovila sam da bi uvoenje novog odjeljenja za unutranju i vanjsku trgovinu doprinjelo boljoj organizaciji i upravljanju transportom. Odjeljenje za unutranju i vanjsku trgovinu bi sluilo kao servis za ministarstvo, javna preduzea i ustanove. U odjeljenju bi se obavljali uvozno-izvozni poslovi i poslovi pedicije. Pripremala bi se kompletna dokumentacija za korisnike usluga logistikog centra (kao preduzea koja nisu registrovana za uvoz i izvoz odnosno nemaju carinski broj), a sami svojom registracijom su nosioci nekih od povlastica za oslobaanje od plaanja carine i carinskih dabina, s toga se formalnosti u njihovo ime obavljaju u odjelu za unutranju i vanjsku trgovinu. Nakon to se dobije predraun od komitenta, radili bi se slijedei poslovi:

Priprema ponude;

Vrio bi se transfer sredstava (nakon izvrene uplate)- pratila bi se realizacija plaanja ako je na vie rata;

Pratili bi se rokovi isporuke;

Organizovao bi se transport;

Osiguranje robe;

Davao bi se opoziv robe;

Vrila bi se priprema dokumentacije za carinjenje i samu pediciju (popunjavanje dispozicije obrasca, izjava za osiguranje, provjeravalo bi se da li postoji osnova za oslobaanje od plaanja carinskih dabina, zatim da li je robu platio u eurima ili postoji neka izjava na fakturi u vezi plaanja).Takoer potrebno je naglasiti da bi se uspostavljao stalni kontakt sa komitentima, davajui potrebne informacije kao to je obavijest o plaanju carinskih dadbina, pravili bi se nalazi za plaanje rauna, vrilo fakturisanje, pravili potrebni zahtjevi u ime komitenta ukoliko bi se radilo o privremenom uvozu i isti bi se predavali upravi, vodei rauna da se na vrijeme obezbjedi potrebno rjeenje.

Slika 43. Predloena ema organizacione strukture logistikog centra Intereuropa4.1.3. Osnovne funkcije i sadraj rada logistikog centra Intereuropa SarajevoKoncentracija robnog rada u logistikom centru Intereuropa Sarajevo omoguava stvaranje uslova za racionalnu podjelu rada izmeu uesnika transportnog lanca. Transporteri se pojavljuju kao veza sa okruenjem i drugim logistikim centrima, eljeznica meusobno povezuje logistike centre a cestovni prevoznici opsluuju gravitaciono podruje logistikog centra i eventualno susjedne logistike centre. Logistiki centar Intereuropa Sarajevo kao fizika cjelina je povezan sa vanjskim saobraajnicama (eljeznica i cesta) pri emu se u najveoj mjeri uvaava izgraena saobraajna infrastruktura. U samom logistikom centru postoje tri karakteristine radne zone:

1. zona kontejnerskog terminala,

2. skladina zona,

3. zona sekundarnih funkcija.

U zoni kontejnerskog terminala obavlja se pretovar kontejnera, tovarnih sanduka i poluprikolica, formiranje i rasformiranje kontejnera, sanduka i poluprikolica i opsluivanje eljeznikih kompozicija za prevoz cestovnih vozila. Tehnoloki koncept kontejnerskog terminala omoguava brz i efikasan prevoz kontejnera do primaoca uz to krae zadravanje transportnih sredstava (eljeznikih i cestovnih) kojim se kontejneri dopremaju i otpremaju.Tehnoloki proces rada kontejnerskog terminala sastavljen je od niza transportnih i pretovarnih operacija, odlaganja i skladitenja kontejnera, sanduka i poluprikolica, kao to su:

dostava kontejnera,

manipulacija kontejnera,

otprema kontejnera,

skladitenje kontejnera,

rad sa sanducima i poluprikolicama,

opsluivanje eljeznikih kompozicija za prijevoz cestovnih vozila.

U skladinoj zoni obavlja se uskladitenje roba i tovarnih jedinica, pretovar robe u granicama skladine zone i na podruju skladita, te usluge vezane za transport, pretovar i skladitenje roba (pakovanje, raspakivanje, obrada, dorada, prerada, komisionarenje). Osnovna uloga skladine zone Intereuropa Sarajevo jeste skladitenje roba zbog:

tehniko-tehnolokih razloga koji su obino posljedica razliitih kapaciteta vozila, vidova saobraaja koji se sueljavaju u logistikom centru, te nepodudarnosti vremena dolaska jednog i odlaska drugog vozila,

komercijalnih razloga,

ublaavanja vremenska neravnomjernosti izmeu proizvodnje i potronje.

S obzirom na perspektivan obim rada logistikog centra Intereuropa Sarajevo, vrstu roba u transportu, planove razvoja pojedinih privrednih organizacija, u logistikom centru Intereuropa Sarajevo u okviru skladine zone su formirana:

prometno skladie i

javna skladita sa nekoliko cjelina.Prometno skladite namjenjeno je za prijem i otpremu roba te skladitenje i sortiranje. Javna skladita namjenjena su za skladitenje roba na dui vremenski period. U okviru javnih skladita su formirane zasebne cjeline koje predstavljaju skladita peditera, velikih trgovinskih ili proizvodnih organizacija.Roba se u skladinu zonu doprema i otprema kamionima i vagonima. Iz tih sredstava roba se moe direktno pretovarati na druga prevozna sredstva, a moe se pretovarati i u skladita u skladinoj zoni. Na skladinim povrinama roba moe ekati na utovar u drugo transportno sredstvo bez ikakve prerade ili sa preradom i prilagoavanjima transportnim sredstvima i nainu otpreme. Sve robe na kojima je potrebno izvriti homogenizaciju poiljke u odnosu na primaoca, vrstu transportnog sredstava i pravce otpreme moraju proi fazu indirektnog pretovara.U zoni sekundarnih funkcija obavljaju se pomone i pratee djelatnosti neophodne za normalno funkcionisanje logistikog centra Intereuropa Sarajevo. Kao sekundarne funkcije mogu se naznaiti:

administrativno poslovanje,

parkiranje vozila,

iznajmljivanje kontejnera,

slube odravanja i servisiran]a opreme i vozila,

potanska sluba,

bankarske usluge,

sluba osiguranja,

benzinska stanica,

ugostiteljske usluge,

vaganje.4.1.4. Tehnoloki proces rada logistikog centra Intereuropa SarajevoTehnoloki proces rada logistikog centra Intereuropa Sarajevo i njegovih podsistema podrazumijeva skup vie logino organizovanih i meusobno povezanih i zavisnih procesa i radnji u cilju izvrenja osnovnih funkcija. Tehnoloki proces rada u logistikom centru uvjetovanje nizom meusobno povezanih faktora kao to su:

sadraj rada,

planirani obim rada,

lokacija i povezanost sa okruenjem.S obzirom na vrstu poslova osnovne sadraje rada u logistikom centru Intereuropa Sarajevo ine radne zone koje moemo podijeliti na: zonu kontejnerskog terminala, skladinu zonu i zonu sekundarnih funkcija. Osnovni sadraj rada dat je u predhodnom poglavlju. Sve veliine radnih zona, kao i njihova meusobna povezanost, zavise prije svega od planiranog obima rada, to je bitan faktor tehnolokog procesa rada u logistikom centru. Lokacija logistikog centra Intereuropa Sarajevo u odnosu na njeno okruenje igra znaajnu ulogu u tehnolokom procesu rada logistikog centra. Lokacija logistikog centra Intereuropa Sarajevo nalazi se u gradskoj zoni pored eljeznike stanice Alipain most i usklaen je sa urbanistikim planom grada Sarajeva. Na samoj lokaciji nalazi se autobaza eljeznikog saobraaja koja svojim raspoloivim kapacitetima (stanica za tehniku kontrolu, ispravnost vozila i radionionica za odravanje vozila sa svim prateim sadrajima) moe pruiti usluge odravanja i servisiranja vozila i mehanizacije.Benzinska pumpa nalazi se u neposrednoj blizini centra, 500 m od ulaza u centar. Neposredno uz lokaciju logistikog centra prolazi saobraajnica koja se nakon 1000 m uklapa u mreu magistalnih pravaca.

4.2. DB Schenker u Bosni i Hercegovini DB Schenker je dio DB logistike, sekcije transporta i logistike njemakih eljeznica (Deutsche Bahn AG). DB Schenker u BiH je jedna od preko 2.400 poslovnica unutar svjetske mree DB Schenker. Osnovan je u Sarajevu 2001.godine,na osnovu ukazanih potreba,te shodno stalnom poveanju koliine robne razmjene.Ove godine sarajevski odjel slavi 10 godina postojanja.

Slika 44. 10 godina Schenkera u BiHNude kompletan logistiki servis od kopnenog, preko avio i pomorskog transporta, pa sve do usluga carinjenja, skladitenja i osiguranja robe. Nalazi se neposredno uz carinski terminal u Sarajevu, gdje se ujedno nalazi i Schenker carinsko skladite. Pored toga, prisutni su na graninom prelazu Brod, te na meunarodnom aerodromu Sarajevo.

etrdeset (40) uposlenih sa odgovarajuom spremom i iskustvom u obavljanju pediterskih poslova svojevrstan su garant za kvalitetnu uslugu. Na ovaj nain u Schenker-u su u mogunosti svojim klijentima pruiti kompletnu uslugu sa jednog mjesta princip koji se pokazao uspjenim jo u vrijeme kada je Gottfried Schenker osnovao kompaniju u Beu prije vie od 135 godina.Profesionalnim odnosom,iskustvom i znanjem,u mogunosti su pridobiti nove stranke,a njihova nastojanja usmjerena su ka dva cilja: iroka paleta usluga i zadovoljan kupac. Rade na konstantnom educiranju svojih uposlenika putem razni seminara,kurseva itd. Ponosni su vlasnici certifikata ISO 9001:2000 koji je potvren na External Auditu 2004.g. i jedan su od prvih peditera u Bosni i Hercegovini,koji posluje po standardima ISO 9001:2000.4.2.1. VizijaSchenker prua prednosti povezivanjem informacionog i transportnog menadmenta. Iznajmljuje: vozove, avione, brodove i kamionske flote. Scenker finansira i vlada nad lancima snabdijevanja. Kadrovski menadment Schenker-a ini ga najatraktivnijim poslodavcem u ovoj brani. Poslovni procesi i informaciona tehnologija su vodei na svojim poljima. Takoe su ponosni vlasnik IATA certifikata.4.2.2. MisijaNain na koji se djeluje je pouzdan i orijentiran na rezultat. Radi se unutar vlastite globalne mree kompanija. Schenker snosi odgovornost za svoje kupce, uposlenike, javnost i ovjekovu okolinu. Kupcima se nude prednosti kroz inovacije koje utiu na trite. Zapoljavaju se samo najbolji uposlenici. Proizvodi se kvalitet konstantno.

4.2.3. Klijenti i trite

Pristup tritu je orijentisan prema kupcu, inovativan i kompetentan u okviru brane u kojoj Schenker djeluje. DB Schenkerovi proizvodi nude znaajne trine prednosti i prihvaeni su od strane kupaca. DB Schenkerove lokacije na svim kontinentima nude neposrednu blizinu kupcima; one ispunjavaju najvie tehnike zahtjeve omoguavajui organizaciju transporta irom svijeta shodno motu: Od kue do kue sa samo jednog izvora.

4.2.4. UposleniciKompetentno osoblje unutar globalne DB Schenkerove mree predstavlja osnovu za inovativna, kvalitetna i ekonomina rjeenja. Uspjeh kompanije zasniva se na angaovanom, motivisanom i samostalnom pristupu uposlenika oni su najvei kapital kompanije. Daje se veliki prioritet kolegijalnom, timski orijentisanom radu unutar jedne multikulturalne zajednice i nude se individualne mogunosti za razvoj svakog pojedinca. Kako bi se i ubudue mogli osloniti na ljudske i strune kvalitete uposlenika, u Schenkeru zahtijevaju i podravaju dugogodinje uenje i usavravanje.4.2.5. Proizvodi i usluge

Moe se rei da su specijalisti za logistike usluge na poljima kopnenog, avio i pomorskog transporta. DB Schenkerovi kupci profitiraju od inovativnih proizvoda prilagoenih njihovim individualnim potrebama. Kao svjetska marka, kupcima se nudi sve iz prve ruke.4.2.6. Drutveni odnosi

Ovo je multikulturalna kompanija i kao takva misli i postupa globalno i lokalno. vrsto vjeruju u moralne vrijednosti, korektan odnos ljudi i pridravaju se zakonskih odredbi. Realizirajui svoje usluge vode rauna o zatiti okoline i resursa. Preuzimaju aktivnu ulogu u oblikovanju socijalnog i ekonomskog okruenja i stvaraju prednosti i izvan kompanije.

DB Schenker BiH pripada regionu Jugoistone Evrope, ija je centrala u Beu, Austrija. Pored DB Schenkera u BiH, naem regionu pripadaju i eka, Slovaka, Maarska, Rumunija, Moldavija, Austrija, Slovenija, Hrvatska, Srbija, Makedonija, Bugarska, Turska, Grka i Kipar.

ZAKLJUAKJedan od osnovnih preduslova za formiranje racionalnog transportnog sistema jeste vre povezivanje svih uesnika u transportnom lancu, posebno privrede i korisnika transporta, a kao tipian primjer takvog povezivanja moe se navesti logistiki centar. On svojom funkcijom omoguava racionalizaciju tokova robe, optimizaciju transportnog lanca i na taj nain predstavlja neophodnu kariku u povezivanju mikro i makro distribucije materijalnih dobara. Kako transport spada u jednu od najznaajnijih logistikih funkcija dijelom zbog visokih trokova koji sa sobom nosi, a dijelom to zauzima prvo (transport sirovina za proizvodnju) i posljednje (transport gotovog proizvoda do potroaa) mjesto u proizvodnom procesu moemo rei da bi zaustavljanje transporta znailo zaustavljanje proizvodnje.Tako je od velikog znaaja za logistike centare u BiH a posebno logistiki centar Intereuropa Sarajevo, kao vodeeg preduzea na tritu, uspostavljanje dobre organizacije i upravljanja procesom transporta. Da bi sam proces organizacije i upravljanja transportom u logistikom centru Intereuropa Sarajevo bio to efikasniji potrebno je izvriti iznalaenje optimalne organizacije transporta, izbora izvrilaca transporta (ako se usluga transporta rentira) i koordinaciju njihovih aktivnosti od momenta preuzimanja robe pa do momenta predaje primaocu.

LITERATURA

1) Prof. Dr. Slobodan Zeevi; "Logistiki outsoursing logistika trgovine", Beograd 1999. god.

2) Dr. Vadan B, Dr. Slobodan A, "Marketing logistika", Beograd 2004. god.

3) Intereuropa RTC, Globalni logistiki servis, Sarajevo - prezentacijski materijal (katalog) 2008.god.

4) Doc.dr. Abidin Deljanin, "Predavanja 2009. god.", Fakultet za saobraaj i komunikacije SarajevoPOPIS SLIKA

5Slika 11. Prikaz funkcija jednog logistikog centra

6Slika 12. Vrste logistikih centara

12Slika 13. Struktura potpuno razvijenog logistikog centra

20Slika 14. Struktura logistike usluge

22Slika 15. Karakteristike usluga

24Slika 21. Glavne grupe logistikih aktivnosti

26Slika 22. Alternative organizovanja logistikih aktivnosti

27Slika 23. Utjecaj analize tipa make or by" na organizovanje logistikih aktivnosti

31Slika 41. Poslovna mrea kompanije INTEREUROPA

34Slika 42. ematski prikaz organizacione strukture logistikog centra Intereuropa

35Slika 43. Predloena ema organizacione strukture logistikog centra Intereuropa

39Slika 44. 10 godina Schenkera u BiH

EF odjela za odravanje voznog parka

EF odjela za logistiku

EF odjela za trite Sarajevo

EF odjel za trite i marketing

Direktor pravnih poslova

Direktor finansiskog sektora

Direktor komercijalnog sektora

Direktor intereuropa

SARAJEVO

Direktor pravnih poslova

Direktor finansiskog sektora

Direktor komercijalnog sektora

ef odjeljenja za unutranju i vanjsku trgovinu

ef odjeljenja za odravanje

ef odjeljenja za logistiku

ef odjeljenja za trite Sarajevo

ef odjeljenja za trite i marketing

Direktor intereuropa Sarajevo

HYPERLINK "http://www.logistika.ba" www.logistika.ba

Prof. Dr. Slobodan Zeevi;"Logistiki outsoursing logistika trgovine", Beograd 1999 godine

Perii, R., "Sistem kvaliteta usluga, logistika i informatika",Beograd, 2000. god.

Dr. Vadan B, Dr. Slobodan A, "Marketing logistika", Beograd 2004. god.

Koncerni nastaju udruivanjem veeg broja firmi ili poduzea, obino iste privredne grane, kao to su automobilska ili elektroindustrijska, hemijska, prehrambena i druge industrije, razne proizvodne, trgovake ili uslune djelatnosti. Prvi su koneerni nastali okupljanjem odreenog broja firmi oko jedne firme i njezina vlasnika, ije ime obino i nosi koncern.

2