İRAN ÜLKE BÜLTENİ - etonet.org.tr

Cumhurbakan Dr. Hassan Rouhani (ayn zamanda Hükümet Bakan)
Milli Günü 11 ubat
Bakent Tahran
Balca ehirleri Tahran, Mehed, sfahan, Tebriz, iraz, Ahvaz, Bander Abbas, Urumiye, Kerej
Para Birimi* Riyal (Halk arasnda Tümen ifadesi kullanlmaktadr.)
1 Tümen = 10 Riyal
Üç döviz kuru bulunmaktadr
https://ticaret.gov.tr/data/5b8a43345c7495406a2270a3/D%C3%B6viz%20Kurlar%C4%B1.pdf
Milli Günü 11 ubat
Haftasonu tatili Perembe & Cuma
Ylba (yeni yl) tatili 21-24 Mart (nevruz)
Uluslararas Telefon +98
Kodu
(*Tomen diye basl resmi bir kat veya madeni para yoktur. Tomen, fiktif bir para birimidir. ran halknn tamamna yakn gündelik hayatnda para birimi olarak Riyal tanmn kullanmaz ve parasal büyüklükleri Riyal olarak telaffuz etmez. Riyal cinsinden olan herhangi bir fiyat, mebla veya banknotu zihninde 10’a böler ve Tomen (Tümen) olarak söyler. Mesela, hiçbir ran’l 100.000 Riyal’lik banknotu gördüünde 100.000 Riyal demez, 10.000 Tomen veya sadece 10.000 der. Hatta 10 der. Dolaysyla fiyat ve içinde parasal büyüklükler olan görümelerde çok dikkatli olmak gerekir. Riyal ve Tomen ayrm mutlaka netletirilmelidir.)
Corafi Konum Tarihi pek Yolu sayesinde eski çalardan bu yana Avrupa ve Asya’nn kesime noktasnda stratejik konumda yer alan ran’n Umman Körfezi, Basra Körfezi ve Hazar Denizi’ne kys bulunmaktadr. Bakent Tahran’n denizden yükseklii (rakm) 1.200 metredir. Ülkenin karadan ve denizden 15 ülke ile snr vardr.
Siyasi ve dari Yap
ah yönetimi 11 ubat 1979 tarihinde devrilmi ve dini esasa dayal bir devlet düzeni kurulmutur. ran Anayasas 3 Aralk 1979 tarihinde yürürlüe girmi, 1989 ylnda revize edilmitir. ran’da gücün ulema ile halk tarafndan seçilen temsilciler arasnda hiyerarik olarak paylald, dini teokrasi ile Bakanlk sistemi karm kendine özgü bir yönetim biçimi hâkimdir. ran’da siyasi parti temelinde bir yaplanma bulunmamaktadr.
Siyasi hayatta, partiler yerine daha çok bask/çkar gruplar olarak adlandrlabilecek hizib veya fraksiyon ad verilen yaplanmalar rol oynamakta, bu gruplar seçim zamanlarnda büyük ittifaklarn çats altnda toplanmakta ve seçimlerden sonra tekrar dalmaktadr.
Dini Lider/Rehber (Supreme Leader): ran'da kuvvetler ayrl prensibi geçerli olmakla beraber, erkler (yasama, yürütme ve yarg) Rehber'in gözetimi altndadr. Hâlihazrdaki dini lider (Rehber),
Birçok kurum dorudan Dini Lidere baldr. Bu kurumlarn yöneticilerinin, yönetim kurulu üyelerinin atanmas veya görevden alnmas Rehber’in yetkisindedir. Nizami ordu, ran Devrim Muhafzlar Ordusu, çileri Bakanl ve istihbarat kurulular ile ran slam Cumhuriyeti Radyo ve Televizyonu dorudan Dini Lidere baldr. Dini Lider, çileri Bakanl üzerindeki yetkilerini Cumhurbakanna devredebilir. Dini Liderin özellikle dini vakflar araclyla da ekonomik yaam üzerinde önemli bir etkisi vardr.
Yasama (slam Danma Meclisi/ran slam Parlamentosu): 4 yllk dönemler için halkn dorudan ve gizli oy ile seçtii 290 milletvekilinden oluan ran Danma Meclisi (parlamento), sadece bir yasama organ niteliinde olmayp; idarenin tüm eylem ve ilemlerinde inceleme ve aratrma yapma yetkisine sahiptir. Kanun teklifi Bakanlar Kurulu Üyelerinin ortak karar, kanun tasarlar ise en az 15 milletvekilinin talebi ile meclise sunulur.
Yürütme (Hükümet): Anayasay Koruyucular Konseyi’nin onayn alm adaylar arasndan belirlenen ve 4 yllk dönemler için dorudan halk tarafndan (genel seçimlerde) seçilen Cumhurbakan ayn zamanda Hükümet bakandr. Hükümetin göreve balayabilmesi için Parlamentodan güvenouyu almas gerekmektedir. Halen cumhurbakanl görevini Dr. Hasan Rouhani yürütmektedir. Babakanlk Kurumu bulunmamaktadr. Son Cumhurbakanl seçimleri 19 Mays 2017 tarihinde düzenlenmi olup, Cumhurbakan Ruhani, oylarn %57’sini alarak ilk turda ve ikinci kez Cumhurbakan seçilmitir.
Yarg: Yasama ve yürütmeden bamsz olarak i görmektedir. Adalet Bakanl, yarg ve yürütme erkleri arasndaki koordinasyonu salamakla yükümlüdür. Yarg erkinin ileyiinden, Dini Lider tarafndan içtihat verme yetkisine haiz ulema arasndan 5 yllk süre için atanan Yarg Erki Bakan sorumludur. ran devriminin ardndan mevcut Kara Avrupas Hukuk Sistemi, slâm Hukuku ile birletirilerek oluturulan ran hukuk sisteminde, slâm hukuku daha çok aile hukuku ve ceza hukuku alanlarnda uygulanmaktadr.
dare: ran’da “Ostan” ad verilen 31 vilayet bulunmaktadr. Ostanlarn valilerine ostandar denmektedir. Ostandarlar, çileri Bakannn teklifiyle Hükümet tarafndan atanmaktadr. ran’daki yönetim anlay genel anlamyla merkeziyetçi bir görünüm arz etmektedir.
Nüfus ve stihdam ran nüfusu 2019 ylnda yaklak 83 milyondur. %49,4’ü kadndr. Nüfusu genç olup, %69’u 15-64 ya grubundadr. Ortalama ömür süresi 64’dür. Kentleme oran %75’tir. (Dünya Bankas)
ran toplumu geleneksel ve modern olmak üzere iki ana bölüme ayrlmtr. Geleneksel ksmda yer alan snflar, “bazar”da ya da i dünyasnda aile irketleri olanlardr. Modern segmentte yer alan kesimler ise, Batl yaam tarz ve kültürüne yakndr.
ran’n resmi dini slam’dr. Resmi mezhebi ise Caferiliktir. Nüfusun %90’ ii, %8’i Sünni müslümanlardan olumaktadr. Geri kalan ise Zerdüt, Yahudi, Hristiyan’dr. ran'da Fars, Türk, Beluc, Lor, Arap, Afgan gibi farkl milletler yaamaktadr.
Aktif igücü (27,9 milyon) kapsamndaki genel isizlik oran 2019 ylnda %11,4 olmutur. Kadn igücü kapsamndaki issizlik oran %19 olup, erkek igücü içindeki isizlik ise %10’dur. Genç (15-24 ya) isizlik ise, 2019 yl sonunda %26'ya dümütür. (Dünya Bankas)
Günlük 5.5 Dolar üst-orta gelir eiinde (2011 PPP) ölçülen ran'daki yoksulluk 2013 ylnda tarihinin en düük seviyesi olan %8'e gerilemitir. Ancak, enflasyondan dolay sosyal yardmlarn reel olarak azalmasnn da etkisiyle 2017 ylnda %11’e çkmtr. Öte yandan, 2018'deki negatif ekonomik büyüme, yüksek enflasyon ve nakit desteklerin deerinin reel olarak dümesi ve müteakiben 2019 yl Kasm ayndaki yüksek benzin fiyatlarnn bir araya gelmesiyle, yoksulluun daha da artm olabilecei deerlendirilmektedir. Hükümetin 18 milyon haneye nakit destek transferinin bu olumsuz etkiyi hafifletmeye yardmc olaca öngörülmektedir. (Dünya Bankas)
Doal Kaynaklar ve Çevre
ran’n balca doal kaynaklar olan petrol ve doalgaz rezervleri haricinde; çinko, bakr, demir, uranyum, kurun, krom, manganez, kömür, sülfür ve altn gibi madenler bakmndan da zengindir. ran, dünyann en büyük çinko, ikinci büyük bakr rezervine ve ayrca dokuzuncu büyük demir rezervlerine sahiptir. Bununla birlikte, ran'da madencilik sektörünün yeterince gelitii söylenemez. Maden yataklarnn gelitirilmesi Hükümetin öncelikleri arasnda yer almakta ve sektörde yatrmlar tevik edilmektedir.
Engebeli ve dalk arazilerin yan sra, çöllerle kapl düzlüklere de sahip olan ran topraklarnn %55’i çayr (otlak), %23’ü çöl, %14’ü ekilebilir alan ve %8’i ormandr. (www.fao.org)
ran üç iklim kuanda yer almaktadr. Ülke genelinde kurak ve yar-kurak iklim hakim olmakla beraber, Hazar Denizi kylarnda subtropikal iklim görülmektedir. Tahran’da yazlar scak ve kurak geçmekte (30–40°C), klar ise hava scakl 0–15°C arasnda deimektedir. Kn yüksek kesimlerde kar ya görülebilmektedir. Ülkedeki iklim farkllklarnn tüketici alkanlklar üzerine etkileri farkldr.
Kentlerde tat emisyonlar, rafineriler ve sanayi atklar kaynakl olarak hava kirlilii görülmektedir. Ormanlk alanlarn tahribi, hayvanlarn ar otlatlmas, çölleme, Basra Körfezi’nde petrol kirlilii, sulak arazilerin kuraklamas, topran tuzlanmas, içme suyu kaynaklarnn yetersizlii, kanalizasyon atklarnn yol açt su kirlilii ve sanayi atklarndan doan kirlenme ülkenin balca çevresel sorunlardr.
GSYH (SAGP*) milyar $ 1.549 1.637 1.586 1.491 1.411 1.483
GSYIH büyüme hz (sabit fiyat) % 12,5 3,7 -5,4 -7,6 -6 3,1
Kii ba GSYH büyüme (SAGP) % 11 2,5 -6,5 -8,6 -7 2,1
Enflasyon (tüketici fiyatlar ort) % 9 9,6 31 41 34 33,5
Kamu dengesi /GSYH % -2,3 -1,8 -1,9 -5,6 -9,8 -7,7
sizlik oran (aktif igücü içinde) % 12,4 12 12 13,5 16,3 16,7
Cari Hesap Dengesi / GSYH % 4 3,8 2,1 -0,1 -4,1 -3,4
Kaynak: IMF /2020 Nisan (*Satn Alma Gücü Paritesi)
ran ekonomisi; geliri esas itibaryla petrol ve doalgaz ihracatna bal, ar düzenleyici çerçeveye sahip, içe dönük ve kapal, kstl rekabetin olduu, vergilemenin etkili bir ekilde çalmad, sübvansiyonlarn yaygn bir ekilde bulunduu, düük faktör verimliliine sahip kamunun baskn olduu bir ekonomik görünüm sunmaktadr. Öte yandan, ekonominin petrole dayal yapsnn krlarak sanayi üretiminin çeitlendirilmesi kalknma hedefleri arasndadr. Bu çerçevede, son yllarda özelletirmeler de yaplmak suretiyle, özel sektör de gelime göstermektedir.
Kamu arlkl ekonomide devletin sosyal politikalar da etkindir. Temel mallar veya enerji tüketimi bata olmak üzere halkn geni kesimine farkl dönemlerde büyük ölçekli sübvansiyonlar salanmaktadr. Bu sübvansiyonlar dorudan mal ve hizmet yardmlar veya nakit eklinde olabilmektedir. Örnein su, elektrik, telefon, ehir içi ulam gibi hizmetlerin ise piyasa fiyatnn altnda saland görülmektedir. Ayrca, hem hane halk hem de irketlere sübvansiyonlu enerji salanmaktadr. Öte yandan, ülkedeki sigorta sisteminin nüfusun %65’ini kapsad yetkililerce açklanmtr.
1980’li yllardan beri maruz kald uluslararas yaptrmlar/ambargolar ülke ekonomisinin potansiyelinden az gelimesine sebep olmutur. Sözkonusu ambargolar, geçmi dönemde ran riyalinin ar deer kaybetmesine, resmi kur ile piyasa kuru arasndaki farkn büyümesine yol açmtr. Döviz kurlarnda yükselme, fiyatlar genel düzeyinde art da beraberinde getirmitir. Döviz kurundaki yükselme büyük ölçüde ithal girdi ile çalan ran imalat sektöründe maliyet artna ve enflasyona sebep olmutur. Ekonominin petrol ve doalgaz gelirlerine baml olmasnn da etkisiyle, ambargolarn yol açt ticaretteki gerileme ekonomik zayflamay da beraberinde getirmitir. Ayrca, bankaclk sektörünün küresel bankaclk sistemi ile entegrasyonunun gecikmesi de, iktisadi kalknma için ihtiyaç duyulan yabanc sermaye yatrmlarnn ve d ticaretin gelimesini engellemitir.
Bu çerçevede, ekonominin öncelikleri arasnda; yüksek enflasyonun kontrol altna alnmas, isizliin düürülmesi, mali disiplin ve döviz kurunda istikrarn salanmas (ve resmi ve piyasa döviz kuru arasndaki farkn azaltlmas), (özellikle yabanc sermaye için) yatrm ortamnn iyiletirilmesi, finansal kaynaklara/kredilere ulamn kolaylatrlmas, özel sektörün ekonomideki paynn artrlmas, özel sektör yatrmlarnn gelitirilmesi suretiyle ekonomik büyümenin (makro-ekonomik istikrarn) salanmas ve böylelikle sosyal koullarn da düzeltilmesi yer almtr.
Ancak, son olarak ABD’nin 2018 ylnda Nükleer Anlamadan çekilmesinin ardndan ABD yaptrmlar 2018 ylnn Austos ve Kasm aylarnda olmak üzere iki aamada tekrar yürürlüe konmutur. ran’dan sfr petrol ihracat politikasnn esas oluturduu yaptrmlarla belirli sektörler ve ahslar hedef alnmtr. Yabanc yatrmlar durma noktasna gelmi, 2016-2018 döneminde ülkeye giren yabanc firmalarn birçou ülkeden geri çekilmitir. ran’n petrol üretimi ve ihracat geliri dümütür. ABD Yaptrmlarnn güncel durumu hakknda detayl
bilgiye Bakanlmz web sayfasndan ulalmas mümkündür. (https://ticaret.gov.tr/data/5ee096ae13b87625c823d0ba/%C4%B0RAN%20pazar%20bilgileri%20220620.pdf)
ran Hükümeti ise, yaptrmlara kar tedbir balamnda, yerli üretimin ve döviz kaynaklarnn verimli kullanlmas gerekçesiyle de, birçok ürünün ithalatna yasak koymu, ithalatta ön-kayt
sistemine geçmi, döviz ilemlerine snrlama getirmitir. (https://ticaret.gov.tr/data/5b8a43345c7495406a2270a3/Yapt%C4%B1r%C4%B1m%20ve%20%C3%9Cr%C3%B
Cn%20Gruplar%C4%B1.pdf)
Dünya Bankas’nn 2020 yl Mays aynda yapt deerlendirmeye göre; 2019 yl itibaryla
tahminen 463 milyar Dolar büyüklüündeki ran ekonomisi, hidrokarbon, tarm ve hizmet
sektörlerinin yan sra imalat ve finansal hizmetlerde gözle görülür bir devlet varl ile
tanmlanmaktadr. Hükümet, 2016/17-2021/22 arasndaki be yllk dönem için piyasa temelli
reformlar içeren altnc kalknma plann yürürlüe koymutur. Plan, dayankl bir ekonominin
geliimi, bilim ve teknolojideki ilerleme ve kültürel mükemmelliin desteklenmesi olmak üzere üç
ana unsurdan olumaktadr. Bu çerçevede, yllk %8'lik bir ekonomik büyümenin yansra, kamu
iktisadi teebbüsleri ile finans ve bankaclk sektörlerinde reformlar planlanmaktadr. Petrol
gelirlerinin tahsisi ve yönetimi hükümetin yine öncelikleri arasnda yer almtr. Ancak, 2018 ylnda
ve ayrca akabinde petrol sektörünün daralmas ve zayf iç talep nedeniyle 2019 ylnda GSYH
azalmtr. ABD yaptrmlarnn yeniden uygulanmaya balanacann duyurulmasnn ardndan,
2018-2019 döneminde yaanan petrol sektöründeki daralma, GSYH’deki küçülmeye en fazla
katky yapmtr. Petrol d sektör de 2018-19 döneminde %2,1 küçülmü olmakla birlikte, biraz
toparlanma iaretleri de göstermitir. 2019 yl Nisan-Aralk döneminde, tarm ve petrol d sanayi
yllk %2 büyürken, katma deerli hizmetler gerilemitir. Ekonominin orta vadede yava
toparlanmas beklenmektedir. 2020'de COVID-19 salgn da dahil olmak üzere maruz kalaca ek
dsal oklar nedeniyle GSYH'nn 2020-23 döneminde daha da daralmas (ekonomik büyümenin
zayf kalmas) beklenmektedir. Yüksek ithalat fiyatlar ve ticaret kstlamalarnn önümüzdeki
yllarda enflasyonu %20'nin üzerinde tutmas muhtemel görülmektedir. Rial’in deer kaybetmesi
ve ithalattaki büyük düüe ramen, petrol ihracatndaki azalmann cari ilemler dengesi üzerinde
daha önceki yaptrmlara göre daha ar etki brakmas beklenmektedir. Sebebi ise, petrol
fiyatlarnn 2013'e göre çok daha düük seyretmesidir. Ekonominin durgun seyri, igücü piyasas
dinamikleri yeni istihdam alanlar yaratlmas üzerinde daha fazla bask oluturmas muhtemeldir.
Yoksulluk, 2013 yl sonrasnda
ran’n son yllarda izledii da açlma politikalar ve (1996 yl Haziran aynda üyelik bavurusunu yapt) Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) üyelik hedefi dorultusunda birçok ürünün ithalatnda uygulanan tarife d engeller kaldrlm ve birçok yasakl ürünün ithalatna izin verilmitir. Üyelik bavurusu kapsamnda 2005 yl Mays aynda DTÖ bünyesinde kurulan çalma komitesi (working party) henüz toplanmamtr.
Yerli sanayiyi korumak amacyla ithalatta uygulanan yüksek Ticari Kazanç Vergisi uygulamas ise 21 Mart 2005 tarihinde kaldrlmtr. Ancak, yerli sanayii korumak amacyla baz temel
sanayi dallarnda (tekstil, otomotiv vb.) ithalatta uygulanan gümrük vergisi oranlar yüksek tutulmaktadr.
ran’n d ticareti yllar içinde yaptrmlara bal olarak önemli dalgalanmalar yaamaktadr. Yaptrmlarn siyasi, askeri ve ticari boyutlar bulunmaktadr. ran’a yönelik olarak BM gibi
uluslararas kurulular, Avrupa Birlii (AB) gibi ulus üstü kurulular, srail ve ABD gibi ülkeler tarafndan muhtelif yaptrmlar uygulanmtr. ran ile uluslararas toplumun dier üyeleri
arasnda ran ekonomisinin uluslararas alana yeniden entegre olmasna imkan salayacak olan
ve 16 Ocak 2016 tarihinde yürürlüe giren Kapsaml Ortak Eylem Plan (KOEP) imzalanmtr. ABD’nin 8 Mays 2018 tarihinde, KOEP’ten çekileceini, ran’a yönelik yaptrmlarda KOEP’ten
önceki duruma dönüleceini, ABD ile i yapmak isteyen firmalarn 90 ve 180 günlük süreler içinde ran pazarndan çkmamalar halinde ABD ile i yapamayacaklarn belirten açklamas ile ran içinde olduumuz yaptrm dönemine girmitir. Yaptrmlar oldukça dinamik bir konu olduu için
firmalarmzn yaptrmlarla ilgili olarak Bakanlmzn sitesindeki aadaki balantdaki yaptrmlar bölümünü incelemesi ve Ticaret Müavirliimizle temasa geçmesi önemlidir. (https://ticaret.gov.tr/yurtdisi-teskilati/guney-asya/iran/raporlar/musavirlik-raporlari)
Öte yandan, ran’la i yapmak isteyen firmalarmzn ABD Hazine Bakanl tarafndan yaynlanan SDN Listesini de kapsamlca incelemeleri faydal olacaktr. Bu listedeki kii ve kurumlarla ticari iletiimde bulunmak, ABD’nin yaptrmlarndan firmalarmzn da etkilenmesi sürecini beraberinde getirme ihtimalini tamaktadr. (https://sanctionssearch.ofac.treas.gov/)
ran’n ABD yaptrmlarnn üstesinden gelmek için ihracatn çeitlendirmek, maden ve mineraller, çimento, gübre, temel tarm ve sanayi ürünleri, petrokimya ürünleri gibi alanlar kapasite gelitirmeye çalmak olmutur. Genel olarak ülke sanayisinin ürettii ürünlerin kalitesinin düük olduu veya uluslararas alanda fiyat veya kalitesiyle rekabet edemedii görülmektedir.
ran’n son dönemde yaptrmlar nedeniyle petrol satamamas devlet elindeki fabrikalar özelletirerek gelir elde etmeye, etkili bir vergi politikas uygulamaya, bir yandan da kamu giderlerini azaltmak için ülkedeki sübvansiyonlar kaldrmaya çalt görülmektedir. Son olarak, ran Hükümeti ülkeden döviz çkn azaltmak amacyla lüks ürünler olarak da addedilen 8’li GTP baznda 1.727 ürünün ithalatna yasak getirmitir.
(https://ticaret.gov.tr/data/5b8a43345c7495406a2270a3/Yapt%C4%B1r%C4%B1m%20ve%20%C3%9Cr%C3%B Cn%20Gruplar%C4%B1.pdf
(Ticaret, Sanayi ve Maden Bakanl: http://en.mimt.gov.ir/)
YILLAR HRACATI (1000$) THALATI (1000$) HACM DENGE
2001 23 904 000 16 173 078 40 077 078 7 730 922
2005 60 012 000 38 674 660 98 686 660 21 337 340
2010 108 580 979 55 729 565 164 310 544 52 851414
2015 60 040 642 40 043 150 100 083 792 19 997 492
2016 78 267 311 42 702 118 120 969 429 35 565 193
2017 91 737 444 51 612 277 143 349 721 40 125 167
2018 96 617 521 41 236 168 137 853 689 55 381 353
2019 27 106 527 27 308 940 54 415 467 - 202 413
Kaynak:Trademap-mirrordata/ran (9.7.20)
ABD yaptrmlar nedeniyle 2019 ylnda d ticareti az miktarda olsa ilk defa açk vermitir.
D ticaret hacmindeki azalma ihracat ve ithalatndaki gerilemeden kaynaklanmtr. hracatn yansra, ABD yaptrmlar ve buna karn ran Hükümetinin döviz kontrolü ve ithalat snrlandrma politikas nedeniyle ithalat da dümütür.
ran'n D Ticaret Göstergeleri (milyon dolar)
m ily
o n
d o
la r
23904
21337
19997
27107
16173
20000
7731
0
hracat
20000 Mineral yaktlar, yalar
10000
3197 kireç
0
Kaynak:Trademap Detayl tablo için tklaynz
ran’n 2019 yl ihracatnn %48’i ham petroldür. Bunu etilen polimerleri, demir cevheri, metil alkol, antep fst ve doalgaz takip etmektedir. Hampetrol Çin, Hindistan, G. Kore, Japonya ve Hollanda’ya sevkedilmitir. Geçmi dönemlerde Çin’in yansra Hindistan da ran’n en büyük petrol müterisi olmutur.
thalat
m ily
o n
d o
la r
10546 Hububat
Organik kimyasallar
Eczaclk ürünleri
3514 3413 yem
1341 1277 1136 1043 910 910 829 Plastikler ve mamulleri
Hayvansal ve bitkisel kat ve sv yalar
Ürün Gruplar Dierleri
Ürün itibaryla ithalatnda pirinç, msr, soya küspesi, soya fasulyesi, arpa ve (dozlandrlm) tbbi ilaçlar ile telefonlar önde gelmektedir.
Balca Ülkeler tibar ile D Ticareti
hracat
Japonya 1165 milyon $ %4
Türkiye 3100 milyon $ Azerbaycan 453 milyon $ %11 %2
Rusya 391 milyon $
Ermenistan 324 milyon $ %1
En çok ihracat yapt ülke Çin’dir. hracatn yaklak yars ham petroldür. Dier balca ürünler etilen polimerler, demir cevheri, metil alkol, ilenmemi bakr alamlar ve antep fstdr.
thalat
Malezya 432 milyon $ Fransa 420 milyon $
%2 %2 Dierleri 4162 milyon $ %15
Hollanda 542 milyon $ %2
talya 923 milyon $ %3
Rusya 1198 milyon $ %4
Almanya 1696 milyon $ %6
Türkiye 2263 milyon $
4. DORUDAN YABANCI YATIRIMLAR
Dorudan Yabanc Yatrmlarn Görünümü
Ülkedeki rejim deiiklii sonrasnda çiftliklerin, irketlerin ve bankalarn devletletirildii ve yabanc sermayenin yasakland ran’da, 4. ve 5. Be Yllk Kalknma Plânlar ile birlikte yatrm ortam iyiletirilerek yabanc sermaye giriinin önü açlmtr. Kasm 1985’den beri yaplan baz temel düzenlemeler kapsamnda; yabanc irketlerin ran’da pazarlama ve sat ofisi açmalarna izin verilmi; 1993 ylnda Serbest Bölgeler Kanunu, Haziran 2002’de ise yeni Yabanc Yatrm Tevik ve Koruma Kanunu (FIPPA) yürürlüe girmitir. FIPPA ile, devletin kararlar dorultusunda ortaya çkabilecek irket zararlar ile ana sermaye ve kârlarn yurt dna transferi devlet garantisi altna alnmtr.
Yeni Kanun kapsamnda yabanc sermayenin bir ran irketi ile ortakl belli bir yüzde ile snrlandrlmam, yabanc sermayenin ülkeye giri ve çknda serbest piyasa kurunun geçerli olmas garanti altna alnm, yabanc irketler için vergiler %60’lardan %20’lere indirilmi, ayrca yatrm yaplan bölgelere göre 10–15 yllk vergi muafiyeti dönemleri öngörülmütür. Dier taraftan, yatrmn ranl bir ortakla gerçekletirilmesi halinde yatrmn mahiyetine göre %80’ine varan oranlarda ran yatrm mallarnn ithalat, gümrük vergisinden muaf tutulmutur. Yaklak 510 Dolar civarndaki içi maliyetlerinin 440 Dolar’a kadar olan bölümü vergiden muaf, bu snr aan ksm ise %10 vergiye tabidir.
Ajans: http://www.investiniran.ir/en/home)
ran’da yatrmlara verilen önemli tevikler olmasna ramen; uygulamada bürokrasinin ar ilemesi, merkez/yerel kurumlar arasnda koordinasyon bulunmamas, muafiyetlerden yararlanlmas gibi etkenler yatrmn hayata geçirilmesi konusunda güçlüklere yol açmaktadr. Çalma ve oturma izni alnmasna yönelik prosedürlerin uzunluu firmalar zaman bakmndan zorlamaktadr. Sözkonusu gecikme, genellikle firmalarn eksik evrak vermesinden yada bavurular tek tek yapp takip etmesinden kaynaklanmakta olup, kurumlam firmalar bu sknty daha az yaamaktadr. Evraklar tam olan bir bavurunun, çalma izinleri için yaklak 3 hafta, ikamet izinleri içinse yaklak iki buçuk ay içinde sonuçlanabilmektedir. Yabanc yatrmlar bakmndan önemli bir konu, mahkemelerde alnan kararlarn uygulanmasnda yaanan skntlardr.
ran’a yaplan hazr giyim ihracatn zorlatran 9 Ekim 2016 tarihli “ran’da Konfeksiyon Ürünleri Sat Yapan irketler çin Düzenleme Genelgesi” uyarnca, ran’a hazr giyim ihracat yapmak isteyen yabanc firmalarn öncelikle ran’da %20 üretim yapmas, bu üretimi zaman içinde belli bir planda artrmas ve üretimlerinin %50’sini ihraç etmesi gibi koullar karlamas gerekmektedir.
ran’a ylda ortalama 3 milyar dolarlk yabanc sermaye yatrm gelmekte, ambargo dönemlerinde bu rakam azalmaktadr. Ülkede %100 yabanc sermaye ile irket kurulabilmektedir.
Serbest Bölgeler
(ran Yatrm
transfer edilebilmektedir. (http://www.investiniran.ir/en/whyiran1/investmentincentives/industialzones)
2-Özel Ekonomik Bölgeler: ran’n iç bölgelerinde yer alan Özel Ekonomik Bölgeler (Special Economic Zones), yatrmclara daha cazip yatrm ve altyap koullar sunmaktadr. ran’da toplam 22 adet Özel Ekonomik Bölge bulunmaktadr. (http://www.freezones.ir/)
5. TÜRKYE ile TCARET
Türkiye-ran D Ticareti (1.000$)
2001 360 536 839 800 1 200 336 -479 264
2005 912 940 3 469 706 4 382 646 -2 556 766
2010 3 044 177 7 645 008 10 689 185 -4 600 831
2015 3 664 043 6 096 254 9 760 297 -2 432 211
2016 4 968 851 4 699 777 9 668 628 269 074
2017 3 259 270 7 492 104 10 751 374 -4 232 834
2018 2 392 949 6 931 258 9 324 207 -4 538 309
2019 2 263 251 3 100 087 5 363 338 - 836 836
Kaynak: Trademap-directdata/Türkiye
Türkiye’nin genel ihracatnda ran %1,3 pay ile 20, ithalatnda ise %1,5 pay ile 15. srada yer almtr.
m ily
o n
d o
la r
12000 10000
9760 9324
-2557
-2432
hracat thalat Hacim Denge Kaynak:Trademap
Öte yandan, ran’n ithalat sralamasnda ise Türkiye %8,3 pay ile üçüncü srada yer almtr.
Türkiye'nin ran'a hracatnda Balca Ürün Gruplar 2019 (milyon dolar)
m ily
o n
d o
la r
1000 Plastikler ve mamulleri
800
600 maddeler Motorlu kara tatlar
Örme giyim eyas ve aksesuar
400
200 178 149
105 100 90
Ürün Gruplar Dierleri
Kaynak: Trademap Detayl tablo için tklaynz
Ürün itibaryla ihracatta ilenmi tütün, kat/karton tabakalar, oto yedek parça, çinko cevheri, çocuk bezi/hijyen eya ve hallar ile tiörtler ilk srada yer almaktadr.
Türkiye’nin ran’dan thalatnda Balca Ürünler Etilen polimerleri, ilenmemi çinko ve alüminyum ile bakr kablo 2019 ylnda ran’dan ithal edilen balca ürünler olmutur.
Türkiye'nin ran'dan thalatnda Balca Ürün Gruplar 2019 (milyon dolar)
m ily
o n
d o
la r
150
norganik kimyasallar
0
Ürün Gruplar
EKLER:
GTP
Pay Deiim (%,
(%, 2019) 2018-2019)
TOPLAM HRACAT (Dierleriyle) 91 737 444 96 617 521 27 106 527 100 -71,9
Ham petrol (petrol yalar ve
2709 bitümenli minerallerden elde edilen 47 186 277 50 823 249 13 134 857 48,5 -74,2
yalar)
3901 Etilen polimerleri (ilk ekillerde) 3 692 639 3 385 526 2 824 436 10,4 -16,6
2601 Demir cevherleri ve konsantreleri 1 106 252 841 611 1 274 815 4,7 51,5
Asiklik alkoller ve bunlarn
2905 halojenlenmi, sülfolanm, 1 931 670 2 186 469 1 209 718 4,5 -44,7
nitrolanm veya nitrozalanm
Dier kabuklu meyveler
0802 (taze/kurutulmu) (kabuu 1 239 930 487 820 537 364 2 10,2
çkarlm/soyulmu)
2711
Petrol gazlar ve dier gazl 5 594 370 5 276 162 477 917 1,8 -90,9
hidrokarbonlar
7403
Rafine edilmi bakr ve bakr 192 661 403 569 404 806 1,5 0,3
alamlar (ham)
7207
Demir veya alamsz çelikten yar 1 300 980 1 521 848 311 530 1,1 -79,5
mamuller
2902 Siklik hidrokarbonlar 1 134 513 859 758 278 736 1 -67,6
3102
Azotlu mineral veya kimyasal 764 619 839 942 205 111 0,8 -75,6
gübreler
3903 Stiren polimerleri (ilk ekillerde) 217 135 323 701 196 340 0,7 -39,3
Petrol koku, petrol bitümeni ve
2713
petrol yalarnn veya bitümenli 706 755 858 615 180 025 0,7 -79
minerallerden elde edilen yalarn
2710
Petrol yalar ve bitümenli 7 030 097 9 011 956 178 438 0,7 -98
minerallerden elde edilen yalar
7901 lenmemi çinko 361 358 241 749 157 359 0,6 -34,9
2503
65 866 95 612 137 445 0,5 43,8
ve kolloidal kükürt hariç)
GTP
Pay Deiim (%,
(%, 2019) 2018-2019)
TOPLAM THALAT (Dierleriyle) 51 612 277 41 236 168 27 308 940 100 -33,8
1006 Pirinç 1214041 1628522 1452591 5,3 -35,8
1005 Msr 1642515 2115338 1357619 4,9 30
2304
503259 651244
1201 Soya fasulyesi 943344 1161100 782039 2,8 -4,7
1003 Arpa 518533 602794 574402 2,1 -51,8
Tedavide veya korunmada
3004 kullanlmak üzere hazrlanan ilaçlar 1134133 1115232 537582 2 -30,5
(dozlandrlm)
Telefon cihazlar, ses, görüntü veya
8517 dier bilgileri almaya veya vermeye 1362741 770248 535328 1,9 -34,1
mahsus dier cihazlar
905549 690438
parçalar
1701 Kam/pancar ekeri ve kimyaca saf 415141 102722 427201 1,5 -27,8
sakkaroz (kat halde)
9018 veterinerlikte kullanlan alet ve 675057 556773 402109 1,4 -25,1
cihazlar
1512 ve bunlarn fraksiyonlar (kimyasal 439469 521934 390942 1,4 3,2
olarak deitirilmemi)
386292 1,1 -2,1
toksin vb. Ürünler
4011 Kauçuktan yeni d lastikler 427780 319413 312803 1 23,6
Ortopedik cihazlar; cebireler, krklar
283315 1 -4
cihazlar
1511
278706 0,9 -13,7
ÜLKELER (ilk 15)
Pay Deiim (%,
(%, 2019) 2018-2019)
1. Çin 18 544 260 21 098 883 13 401 559 49,4 -36,5
2. Hindistan 11 084 449 14 778 965 3 375 420 12,5 -77,2
3. Türkiye 7 492 104 6 931 258 3 100 087 11,4 -55,3
4. G. Kore 8 013 842 4 091 022 2 134 329 7,9 -47,8
5. Japonya 3 574 223 3 452 657 1 164 593 4,3 -66,3
6. Pakistan 327 624 375 386 532 615 2 41,9
7. Azerbaycan 239 706 414 764 452 628 1,7 9,1
8. Rusya 392 167 533 138 391 357 1,4 -26,6
9. Ermenistan 174 489 269 199 324 485 1,2 20,5
10. Tayland 529 630 725 388 296 462 1,1 -59,1
11. Almanya 467 787 520 650 231 280 0,9 -55,6
12. Özbekistan 57 050 133 070 203 437 0,8 52,9
13. Gürcistan 102 387 168 112 187 106 0,7 11,3
14. talya 3 805 015 3 457 892 170 542 0,6 -95,1
15. Brezilya 40 857 39 917 116 392 0,4 191,6
ÜLKELER (ilk 15)
Pay Deiim (%,
(%, 2019) 2018-2019)
1. Çin 18 642 027 14 008 984 9 608 726 35,2 -31,4
2. Hindistan 2 597 498 2 851 233 3 855 008 14,1 35,2
3. Türkiye 3 259 270 2 392 949 2 263 251 8,3 -5,4
4. Brezilya 2 559 657 2 267 926 2 209 599 8,1 -2,6
5. Almanya 3 364 853 3 186 742 1 695 708 6,2 -46,8
6. Rusya 1 314 796 1 207 811 1 197 541 4,4 -0,9
7. talya 1 966 634 1 990 079 922 732 3,4 -53,6
8. Hollanda 1 206 982 845 644 541 767 2 -35,9
9. Malezya 757 500 691 459 431 846 1,6 -37,5
10. Fransa 1 695 340 1 025 816 420 470 1,5 - 59
11. Arjantin 446 983 381 653 379 254 1,4 -0,6
12. sviçre 544 588 480 102 332 871 1,2 -30,7
13. Kazakistan 484 544 426 769 299 518 1,1 -29,8
14. G. Kore 4 026 924 2 294 259 281 610 1 -87,7
15. Belçika 673 678 510 546 256 384 0,9 -49,8
Ek-5: Türkiye’nin ran’a hracatnda Balca Ürünler (bin dolar)
GTP
Pay Deiim (%,
(%, 2019) 2018-2019)
Homonize edilmi tütün ve tütün
2403 yerine geçen madde hülasalar ve 64 269 94 370 100 481 4,4 6,5
esanslar
4811
44 304
selüloz liften tabakalar
124 382
parçalar
2608 Çinko cevherleri ve konsantreleri 71 484 71 966 54 894 2,4 -23,7
Hijyenik havlular ve tamponlar,
9619 bebek bezleri ve benzeri hijyenik 56 838 83 356 48 864 2,2 -41,4
eya
Dokunmu hallar ve dokumaya
5702 elverili maddelerden dier yer 25 937 39 446 44 974 2 14
kaplamalar
Tiörtler, fanilalar, atletler,
6109 kakorseler ve dier iç giyim eyas 13 316 12 195 43 166 1,9 254
(örme)
Kadnlar ve kz çocuk için takm
6204 elbise, takm, ceket, blazer, elbise, 9 943 22 382 40 397 1,8 80,5
etek, pantolon etek, vb.(yüzme
maddelerden lif levhalar
Dokunmam mensucat
5603 (emdirilmi, svanm, kaplanm 50 371 47 760 28 388 1,3 -40,6
veya lamine edilmi olsun olmasn)
3920
18 191 28 052 1,2 54,2
film, folye (gözeneksiz)
Sanayide ve içecek imalinde
3302 hammadde veya koku verici 19 600 20 185 27 242 1,2 35
maddeler ve karmlar
1507 Soya ya ve fraksiyonlar (kimyasal 0 0 25 198 1,1 0
olarak deitirilmemi)
tabakalarndan kutu, mafhaza,
15 648 24 677 1,1 57,7
bulunmayan dier tatlar;
Ek-6: Türkiye’nin ran’dan thalatnda Balca Ürünler (bin dolar)
GTP
Pay Deiim (%,
(%, 2019) 2018-2019)
3901 Etilen polimerleri (ilk ekillerde) 270 511 252 204 164 118 5,3 -34,9
7901 lenmemi çinko 206 636 184 600 154 377 5 -16,4
7601 lenmemi aluminyum 135 668 134 702 72 637 2,3 -46,1
7408 Bakr teller 392 24 784 56 922 1,8 129,7
Petrol koku, petrol bitümeni ve
2713
petrol yalarnn veya bitümenli 21 306 66 167 54 230
1,7
-18
7403
Rafine edilmi bakr ve bakr 6 302 9 089 52 207
1,7
474,4
7214 naat demiri 68 17 880 49 660 1,6 177,7
3902
1,6
-54,7
polimerleri (ilk ekillerde)
7404 Bakr döküntü ve hurdalar 32 593 12 446 45 075 1,5 262,2
7202 Ferro alyajlar 19 092 28 334 40 774 1,3 43,9
3903 Stiren polimerleri (ilk ekillerde) 68 375 60 135 17 979 0,6 -70,1
Vazelin, parafin, petrol mumu,
2712 yal mum, ozakerit, linyit mumu, 16 240 18 064 17 805 0,6 -1,4
turb mumu vb.
7411 Bakrdan ince ve kaln borular 6 298 13 390 16 310 0,5 21,8
Float cam ve yüzeyi talanm
7005 veya parlatlm cam (plakalar 5 569 6 112 15 658 0,5 156,2
halinde)
3817 Karm halinde alkalibenzenler, 11 178 10 179 14 132 0,5 38,8
alkalinaftalenler

Documents

İRAN ÜLKE BÜLTENİ - etonet.org.tr