Recht Doen In Het Gezin

1Expertisecentrum Veiligheid Avans Hogeschool

Deelsessie 8:Werken met het sociaal systeem

Marco BrokBureau Buitenland Reclassering Nederland

Bas VogelvangExpertisecentrum Veiligheid Avans Hogeschool


Bevorderen van

desistance from crime tijdens

reclasseringstoezicht met de

gezinsrelaties als aangrijpingspunt

Bas Vogelvang

Lector reclassering en veiligheidsbeleid


• Vogelvang, B.O., & Van Alphen. H. (2011): Justice for all: Family

matters in offender supervision. In: C. Trotter, P. Raynor, F. McNeill

(red.), Offender Supervision: New directions in theory, research and

practice. Cullompton, Willan Publishing.

• Vogelvang, B.O (2011): Familierelaties en het stoppen met misdaad.

Aangrijpingspunten voor het reclasseringswerk. Justitiële

Verkenningen (5): pp. 102-120


Familie duurt een mensenleven lang

• Een cliënt van de reclassering: verdachte of dader en altijd ook een

kind van zijn ouders, en vaak een broer, een partner, vader van zijn

kinderen, en een oom of neef.

• Periode van (detentie en) reclasseringstoezicht is relatief kort, maar

familie duurt een mensenleven lang *.

• Het adequaat vervullen van de diverse familie- en gezinsrollen

draagt bij aan de persoonlijke levensvervulling. Een goede partner,

vader of kind zijn, leidt tot acceptatie en wederkerigheid in relaties.

• Van der Knaap & Alberda 2007:

– Problemen met gezinsrelaties zijn nadrukkelijk aanwezig bij 56% cliënten van de

reclassering (n=2.797 RISc afnames)

– Gezinsproblemen leveren geen significante bijdrage aan de voorspelling van

recidive, m.u.v. huiselijk geweld..

* Gerrit Achterberg: gedicht Bruiloft


Family matters …

• Reclasseringswerkers rapporteren ook positieve aspecten van

gezinsrelaties. In minimaal 30% zelfs uitsluitend positief (Bambacht &

van Deursen 2009).

• Partners en andere gezinsleden:

– Bieden steun en advies

– Kunnen dader wijzen op de negatieve gevolgen van dreigend nieuw

delictgedrag.

– Kunnen dader aanspreken op zijn verantwoordelijkheid en hem aanmoedigen

hulp en begeleiding te accepteren en vol te houden.

– Bredere familie is vaak van cruciaal belang voor huisvesting en het vinden van

werk na detentie (La Vigne, Schollenberger & Debus 2009).

• Impact van justitiële interventies en slagen van re-integratie na

detentie kan worden verhoogd wanneer partners en andere

gezinsleden worden betrokken (Garland, Pettigrew & Saunders 2001, POPS

2007).

• Naast de W van Wederhelft is er ook de W van Wortels


Sociaal kapitaal

• Gezins- en partnerrelaties:

cruciaal voor het stoppen met en

voortaan afzien van delictgedrag

(desistance) (Farrall 2000; Gendreau, Little

& Goggin 1996, McNeill 2002; Maruna & Toch

2003).

• Farrall en Calverley (2006)

benadrukken hierbij circulaire

causaliteit / wederkerigheid: – het sociaal netwerk „geeft‟, maar

desistance ontwikkelt zich juist door

het aangrijpen daarvan door de dader

(en angst voor verlies respect en

reputatie), waardoor hij zijn discipline,

vaardigheden en zelfwaardering

ontwikkelt en daarmee geeft. Deze

vorderingen dragen weer bij aan het

geven door het sociaal netwerk.

menselijk kapitaal

sociaal kapitaal

en levensovergangen

narratieveidentiteit& motivaties

• Keerzijde: Sociaal kapitaal kan

door de interventie van justitie

onder grote druk komen te staan


Wordt het potentieel van de gezinsrelaties

door de reclassering aangesproken?

• Onderzoek Avans 2010:

– Gezin vaak alleen informant, zoekt naar meer betrokkenheid

– Gezinsprobleem RISc 37% doel

– Positief aspect gezin 41% doel

• Gezinsgericht werken onder druk

– Individuele verantwoordelijkheid en gedragsverandering (RNR)

– Recent meer ruimte voor desistance in strategisch beleidskader

2011-2015 Reclassering Nederland, „Continuïteit en

vakmanschap‟. Huisbezoeken.

• Summiere aanwijzingen (herstel in 2012)

– Drempels? Is het gezin een leeuwenkuil ?

• Opmaat: kader Nagy voor verbinding gezinsgerichte

aandacht met desistance


Ivan Boszormenyi-Nagy

• Boedapest, 1920 - Glenside (Pennsylvania), 2007

• Hongaars-Amerikaanse psychiater en

psychotherapeut die op de praktijk van

gezinstherapie in Nederland, Vlaanderen en

Frankrijk grote invloed heeft gehad.

• Kernthema: relationele ethiek, met hierin de

begrippen loyaliteit en verdienste.

• Elk gezinsleven is doortrokken van (on-)

rechtvaardigheid. Een voorbeeld:

– Reclasseringswerker: Kreeg u steun van uw familie toen u

vastzat?

– Vader: Nauwelijks. Het was een rotperiode.

– Kind: Maar pa, hoe kun je dat nu zeggen! We kwamen

steeds op bezoek!


Relationele ethiek

• Een relatie wordt ervaren als eerlijk of rechtvaardig als de ander

wordt ervaren als een betrouwbaar persoon.

• De mate waarin een gezinslid als betrouwbaar wordt ervaren is

afhankelijk van zijn acties, zijn concrete gedrag (zoals visites tijdens

detentie).

• Iemand vertrouwen betekent in Nagy‟s perspectief: bereid zijn om

afhankelijk te zijn van iemand die we betrouwbaar achten op grond

van zijn gedrag.

• Het totale systeem van de ervaren rechtvaardigheid in gezinnen en

families berust op concreet geven en ontvangen, en niet op praatjes,

beloften of goede wil.


Reclasseringswerk

• Welke voorbeelden van relationele ethiek

vind je in casuïstiek?

– Onbetrouwbaar / betrouwbaar zijn van cliënt

of familie / partner?

– Jezelf verdienstelijk maken door je gedrag:

concreet geven en concreet ontvangen, geen

praatjes of beloften?


Loyaliteit

• Eerste en meest fundamentele factor.

• Onuitwisbare en sterk gevoelde verplichting om binnen

bloedverwantschap of aangetrouwde relaties aan de anderen te geven en

ook de verplichting om te ontvangen.

• Geven en ontvangen van alle gezinsleden moet onderling in evenwicht zijn,

waardoor het gehele gezinssysteem betrouwbaar blijft. Elk gezinslid houdt

daarom rekening met de rechten en behoeften van alle andere gezinsleden. – Wanneer een gezinslid een delict pleegt, kan hij de behoeften van alle gezinsleden in gevaar

brengen. Daardoor brengt de dader zijn gezinssysteem uit balans.

• De tegenhanger van loyaliteit is „gerechtigd zijn‟ (entitlement), de

overtuiging het recht te hebben om te geven en te ontvangen.– Mishandelde partner: ik heb recht op rust en veiligheid (ontvangen). Laat hij nu eerst maar

eens zien dat hij wil veranderen door in therapie te gaan (geven).

• Destructieve gerechtigdheid : de overtuiging het recht te hebben anderen –

ook anderen buiten het gezin - te beschadigen en/of hen voor eigen gewin

te gebruiken. Nemen zonder te geven. RISc: antisociale attitude.


Verdienste

• Een goede partner, vader, kind zijn (concreet geven en concreet

ontvangen) leidt tot verdienste, en dat maakt je betrouwbaar.

• De verdiensten van alle gezinsleden worden bijgehouden op een grootboek:

gezinsleden weten precies wie bij elkaar nog in de schuld staat en wie

verdienste heeft opgebouwd. – Dit maakt ook de familierelaties hybride

• Wie een delict pleegt (ook uit loyaliteit!) en zijn gezin daarmee in de

problemen brengt, verliest zijn verdienste, komt in de schuld te staan.

• Tegelijkertijd moet ook degene die recht op inlossing heeft, loyaal blijven!

Anders wordt men onbetrouwbaar naar elkaar.

• Loyaliteit het meest basaal, maar het is de verdienste die telt.

• Kinderen voelen door de bloedbanden een onverbrekelijke loyaliteit en een

diepe wens om koste wat kost verdienstelijk voor de ouders te zijn. De

ouders houden recht op deze loyaliteit, zelfs als zij erg onbetrouwbaar zijn

geweest en hun verdienste hebben verloren (ook bij adoptie Spoorloos).


Toezicht = ethiek

• In het reclasseringswerk is aandacht voor relationele ethiek

onontkoombaar.

• In gang helpen zetten van een desistance-proces met de

gezinsrelaties als aangrijpingspunt, moet via het besteden van

aandacht aan relationele ethiek verlopen.

• Geven en ontvangen door dader en gezinsleden is gratis,

onbaatzuchtig, echt, appelleert aan herstel en maakt mogelijk dat

gezinsleden zich op de toekomst kunnen richten.

– Primary good in Good Lives Model

• Complexe dynamiek: ingewikkelde en ambivalente situaties. Een

reclasseringswerker is geen gezinstherapeut.


De wereld van Westside:“Loyaliteit”(AT5)

• Het betreft een Marokkaans gezin.

• Moeder heeft (samen met haar dochter) informatie ingewonnen over een baan in het ziekenhuis.

• Vader weet dit nog niet en vraagt zich af waar zij zijn geweest.

• Bij thuiskomst probeert hij de regie over het gezin weer duidelijk in handen te nemen. Dit leidt tot een conflict.

• Wanneer je de video bekijkt, zul je opmerken dat er verschillende dingen door elkaar heen lopen:


• Er worden feiten genoemd. Bijvoorbeeld: “wij zijn al vier jaar niet op vakantie geweest”.

• Er worden individuele wensen, opvattingen en karakters zichtbaar.

• Er zijn systeemkenmerken zichtbaar. Deze zijn moeilijker te onderscheiden, want zij zijn abstracter. Je kunt die ontdekken door te letten op de betrekkingen (regels, grenzen, rollen) en vooral op de communicatie in het gezin.

• Er is altijd relationele ethiek aanwezig. Probeer met name in de video hierop te letten:

– De gezinsleden proberen zich vanuit hun loyaliteit verdienstelijk temaken door te geven. Bij welke thema’s zie je dat in de video? Hoe willen zij betrouwbaar zijn?

– De gezinsleden zijn vanuit hun loyaliteit ook verplicht te ontvangen.Hoe doen zij dat? Let daarbij ook op de rol van de kinderen.

– Op een bepaald moment wordt vader agressief. De kinderen grijpen in. Wat betekent dit voor de relationele ethiek?

De wereld van Westside:“Loyaliteit”(AT5)


4 dimensies

• Nagy brengt de risico‟s en kansen voor (on)betrouwbaarheid onder

in vier dimensies.

• Zij vormen ook voor het reclasseringswerk een kader om met

kwesties rond relationele ethiek om te gaan.

1. Feiten

2. Individuele psychologie

3. Systeemkenmerken

4. Relationele ethiek


4 contextuele dimensies

Feiten

Systeem-

kenmerken

Relationele

ethiek

Individuele

psychologie

Delict

Slachtofferschap

Handicaps

Leeftijd

Vaardigheden,

Denkpatronen,

Emoties, Motivaties,

Identiteit

Gezinspatronen

rond affectie en

structuur (regels,

macht, taken)

Loyaliteit en

verdienste.

Grootboek,

Ontschuldiging


Toepassing door de

reclasseringswerker

• Adviesfase:

– Nadruk op het stoppen met criminaliteit op basis van feiten en

hun gevolgen voor gezinsleden en het hele gezin.

– Hoe kan de cliënt verdienstelijk en (weer) betrouwbaar zijn?

– Hoe kan het gezin en de familie daarbij helpen?

– Reclasseringswerker is meerzijdig partijdig. hij neemt de rechten

en behoeften van alle gezinsleden serieus. Niemand wordt

vergeten.

– Genogram maakt gesprek over de vier dimensies aantrekkelijk.

– Gedrag van de cliënt om weer verdienstelijk te zijn moet een

bijzondere betekenis hebben

– Stress door justitiële bemoeienis en andersoortige problemen:

adequate verwijzing naar individuele hulp of gezinsbegeleiding.


Toepassing door de

reclasseringswerker • Toezicht: idem adviesfase, plus:

• Kans op uitsluiting of ingezogen raken groter Drie typen interventies voor

empowerment (“in de eigen kracht zetten”) van het gezin en de familie van

de cliënt:

• 1. Geef alle betrokkenen de ervaring dat zij controle kunnen hebben over de

gesprekken en samenwerking.

– motiverende gespreksvoering.

– familieberaad of de echt-recht bijeenkomst

• 2. Geef cliënt en de gezinsleden de ervaring dat zij in staat zijn tot

verandering.

– Anders definiëren van problemen en hun oorzaken, werken met kleine,

haalbare doelen. Benadruk verandering van toon in het gesprek zelf.

– Kijk of ontschuldiging haalbaar is

• 3. Responsieve context rondom het gezin: betrouwbare bemoeienis.

– wraparound care


Discussie

• Stelling: “Er is teveel aandacht voor het individueel

functioneren in relatie tot andere drie dimensies”

• Welke tips / best practices zijn er voor

reclasseringswerkers om het systeem te activeren en

relationele ethiek als thema te gebruiken?

• Hoe verhoudt het werken met het sociale systeem zich

met hybride werken (begeleiding en controle)? De

reclasseringswerker „eist‟ dat de cliënt zich betrouwbaar

gedraagt.


Slot

• Aandacht van de reclassering voor het gezin kan komen op het moment dat

het gezin dit het hardst nodig heeft.

• De reclasseringswerker heeft de aandacht van het gezin voor de cliënt hard

nodig.

• Relationele ethiek in het gezin is belangrijk aangrijpingspunt, dat kan

bijdragen aan het desistance-proces van daders.

• Voorwaarden: – Nalopen van instrumenten voor gestructureerde risicotaxatie, begeleidingsmethoden /

interventies, en case-management (Mullins & Toner 2008).

– Aanvullende training

• Desistance from crime kan zo sterker worden ondersteund, omdat ook het

„recht doen in het gezin‟ methodisch onderbouwd wordt.

• Handboek methodiek WIGK 2012


Twee stellingen voor het plenaire deel

Documents

Recht Doen In Het Gezin