Živi arhivi

– Relikvije

zajedničkog

kulturnog

nasleđana

Dobri susedi stvaraju zajedničkubudućnost

3

Naziv projekta: Živi arhivi – Relikvije zajedničkog kulturnog nasleđaAkronim: LIVESIdentifi kacioni broj: HUSRB/1602/32/0218Ukupan budžet projekta: 205.057,67 EURIznos sredstava Evropske unije (IPA): 174.299,01 EURPočetak projekta: 1. mart 2018. godineKraj projekta: 29. februar 2020. godineVodeći korisnik: Istorijski arhiv, SentaKorisnik: Javno neprofi tno d.o.o. „Nacionalni istorijski spomen-park u Opustaseru”

O PROJEKTUO PROJEKTU

Glavni cilj projekta „Živi arhivi – Relikvije zajedničkog kulturnog nasleđa” predstavlja otkrivanje i prikupljanje onih elemenata kulturnog nasleđa koji raspolažu istovetnim korenima sa obe strane državne granice i koji nas povezuju.

Saradnja obuvata sledeće delatnosti:

sveobuhvatno i temeljito istraživanje arhivskih dokumenata; uspostavljanje baze podataka koja sadrži rezultate istraživanja; izdavanje četiri knjige i organizovanje knjižnih promocija; organizovanje dečjih i omladinskih kampova; formiranje putujuće izložbe; organizovanje naučne konferencije; izgradnju zgrade za izlaganje poljoprivrednih mašina; restauraciju poljoprivrednih mašina; postavljanje informativnih panoa.

Glavni zadatak projekta predstavlja istraživanje i prikazivanje onih s kraja 19. i po-četka 20. veka potičućih industrijskih i agrarno-istorijskih vrednosti DKMT euroregije na koje do sada nije bila obraćana potrebna pažnja.

Ove vrednosti sa strane Nacionalno istorijskog spomen-parka u Opustaseru prvenst veno čine poljoprivredna sredstva i mašine, a sa strane Istorijskog arhiva u Senti pak takvi spisi čijim posredstvom možemo upoznati ekonomski život epohe, iza predmeta skrivenu sveukupnu predstavu o društvu, društvene procese i individualne ljudske sudbine.

Rezultate istraživanja obrađuju predstavnici društvenih nauka (arhivisti, etnolozi i istoričari) i prikazuju ih putem raznih priredbi, javnih manifestacija, promotivnih materijala, publikacija i omladinskih kampova.

Stari, do sada nepublikovani spisi, odnosno njihova adekvatna interpretacija, obezbeđuju naučno zaleđe za razumevanje poljoprivredne, industrijske i društve-

ne situacije u regiji. Smatramo da je ovo istraživačka oblast na koju do sada nije u dovoljnom obimu bila obraćana pažnja.

Zahvaljujući saradnji u značajnoj meri raste količina dostupnih in-formacija o zajedničkom kulturnom nasleđu, delatnost

partnerskih ustanova proširuje se i postaje sve raznovrsnija.

Dobri susedi stvaraju zajedničkubudućnost

O PROJEKTNIM PARTNERIMAO PROJEKTNIM PARTNERIMA

Istorijski arhiv u Senti i Nacionalni istorijski spomen-park u Opustaseru predstav-ljaju dve važne ustanove koje čuvaju kulturno nasleđe njihovih država i nacija. Obe ustanove se – u vlastitim regijama i u sopstvenoj oblasti delovanja – ubrajaju među najaktivnije.

Stručni, naučni rad Istorijskog arhiva u Senti prati intenzivna publicistička i izda-vačka delatnost. Isto tako ona ima važnu ulogu i u širenju svesti o važnosti kulturnog nasleđa i istraživačkog rada u društvu.

Nacionalni istorijski spomen-park u Opustaseru ima aktivnu ulogu u primeni moderne muzejske tehnike, muzealne pedagogije, čuvanju duhovnih kulturnih vrednosti i kulturnog nasleđa uopšte.

Uloga Istorijskog arhiva u Senti u kooperaciji predstavlja obezbeđenje metodo-loškog i eksplorativnog zaleđa za realizaciju projekta, dok Nacionalni istorijski spo-men-park pruža svoje 20-godišnje iskustvo koje je stekao u sveobuhvatnoj i interak-tivnoj prezentaciji istorije.

Istorijski arhiv u Senti nastoji da implementacijom prakse partnera iz Mađarske što više uključi javnost u svoj rad, te da od partnera preuzima metode putem kojih moguće je na bazi naučnih radova stvoriti atraktivne turističke sadržaje za širu jav-nost. Nacionalni istorijski spomen-park u Opustaseru bi učeći od svog partnera iz Srbije pak želeo da dospe u krvotok nauke.

5

PRIKUPLJANJE PODATAKA, ARHIVSKO ISTRAŽIVANJEPRIKUPLJANJE PODATAKA, ARHIVSKO ISTRAŽIVANJE

Predmeti koji dozvoljavaju uvid u svakodnevicu (porodični život, rad, itd.) najmarkan-tije su ispoljivi elementi susreta sa prošlošću, čijim posredstvom pak istorija pribli-žava se čoveku. Iza predmeta skrivena sveukupna predstava o društvu, društvenim procesima, lokalne i/ili individualne ljudske povesti i sudbine rasvetljavaju, međutim, pisani izvori.

U subotičkom i senćanskom Istorijskom arhivu, kao i u Arhivu županije Čongrad Mađarskog državnog arhiva čuvani adekvatni dokumenti (na primer spisi suda za vođenje trgovačkog registra, pojedinih privrednih udruženja ili poljoprivrednih društava) organski se uklapaju uz predmetni materijal od neprocenjive vrednosti Nacionalnog istorijskog spomen-parka u Opustaseru koji prikazuje poljoprivredu na prekretnici 19 i 20 veka, te je u određenom smislu dopunjuju. Obilje podataka dokumentarnog materijala kompanija poljoprivrednog profi la u razmatranom pe-riodu sa više strana dočarava agrarni život na prekretnici vekova. U ovoj kolekciji dokumenata fi guriraju pravne formulacije, fi nansijski podaci, testamenti, krštenice, ugovori, itd. Posredstvom njih i raznorodnih spisa organa javne uprave moguće je rekonstruisati kakvim su pravnim zaleđem raspolagali zemljoposednici te epohe, koliki su kapital nagomilali, kako su nastajala porodična gazdinstva, te kakva je bila socijalna struktura poljoprivrednika.

Prikupljanje podataka i arhivsko istraživanje obavljaće se u subotičkom i senćan-skom Istorijskom arhivu, kao i u Arhivu županije Čongrad Mađarskog državnog ar-hiva.

Dobri susedi stvaraju zajedničkubudućnost

ZAVIČAJNO-ISTORIJSKI KONKURS ZA UČENIKEZAVIČAJNO-ISTORIJSKI KONKURS ZA UČENIKE

Partnerske ustanove su u aprilu 2018. raspisale konkurs za učenike srednjih škola pod nazivom „Zaboravljena prošlost – koreni industrijske i poljoprivredne proizvod-nje”. Prispeli radovi imaju zadatak da što bolje predstave poljoprivredu, industriju, ekonomsko razviće i osobenosti DKMT euroregije na prekretnici 19 i 20 veka. Cilj konkursa je popularizacija istorijskih, etnografskih i zavičajno-istorijskih istraživanja i proširenje spoznaja učenika skopčanih sa predmetnim periodom. Posredstvom stručnog žirija dva najbolje ocenjena rada biće uvrštena u prvi tom studijske publi-kacije.

7

INTERNET STRANICA, BAZA PODATAKAINTERNET STRANICA, BAZA PODATAKA

Na internet stranici projekta (www.ipalives.com) svi posetioci mogu naći dnevno ažurirane informacije o samom projektu, o partnerima koji učestvuju u projektu, o postignutim rezultatima, odnosno o planiranim događanjima.

U svakom slučaju foto prilozi prate prikaze događaja koji se realizuju.Pregled sudskih spisa koji se mogu naći po arhivima, njihovo sistematsko istraži-

vanje i obrada u velikoj meri nadopunjuju u Istorijskom arhivu u Senti čuvane spise koje se odnose na fi rme, odnosno u prilici smo da dođemo do dopunskih informacija koje se odnose na delovanje nama nepoznatih kompanija (o kojima nemamo arhiv-skih spisa u našem arhivu). Prilikom digitalizacije istraženog materijala formiramo na internetu, svakome dostupnu i pretraživu bazu podataka. Baza podataka će u znat-noj meri potpomoći kako sam rad arhiva, tako i sve stručnjake istoriografske struke, no ne mogu se izostaviti ni osobe zainteresovane za zavičajno-istorijska istraživanja i pisanja. Važan i istaknuti deo internet stranice je deci namenjen kviz znanja, uz pomoć kojeg se uz igru mogu upoznati sa radom i zadacima zbirki koje učestvuju u programu, kao i sa tokom konkursa realizovanim investicijama, mašinskim parkom,

rezultatima arhivskog istraživanja i izdatim strukovnim tomovima.

Dobri susedi stvaraju zajedničkubudućnost

PUBLIKACIJEPUBLIKACIJE

Prva knjiga studija (na srpskom i mađarskom jeziku, sa rezimeom na engleskom) prikazuje agrarno-istorijsku prošlost regije. Cilj knjige je da korišćenjem muzealnih vrednosti i dokumenata od istorijske vrednosti pruži objedinjenu, kompleksnu sliku o seljačkom, poljoprivrednom društvu epohe i njegovom životu. Publikacija će u najdostupnijem mogućem stilu animirati čitaoce, odnosno da pokuša da zaintere-sovane uvede u uzbudljivi svet javnih zbirki.

Na osnovu istraživanja izgrađena, mrežno alocirana, svakome dostupna i pre-traživa baza podataka u svojoj pojednostavljenoj, uređenoj varijanti, dospeće u dve izvorne publikacije. Osnovni podaci o fi rmama u njoj fi guriraju u jednostavnom, lako preglednom, tabelarnom obliku. Podaci otkriveni u spisima subotičkog i segedin-skog Mađarskog kraljevskog sudbenog stola biće objavljeni u zasebnim publikacija-ma. Introduktivna studija u oba toma predočava istorijat sudbenih stolova, metodo-logiju istraživanja i način prezentacije.

Četvrta publikacija predstavljaće tom koji predočava konkretne studije slučaja. Iz spisa segedinskog i subotičkog suda za vođenje trgovačkog registra – koji smo prilikom izrade izvornika već temeljito upoznali – biće apostrofi rani predmetni spisi 6–8 fi rmi koji se mogu smatrati srazmerno kompletnim, a uz čiju pomoć mogu biti prikazane industrijske i privredne osobenosti regije, odnosno epohe.

PUTUJUĆA IZLOŽBAPUTUJUĆA IZLOŽBA

Dvojezična (mađarski, srpski) izložba sačinjena od deset izložbenih segmenata pri-kazuje rad partnera u projektu, postignute rezultate, predstavlja istraživački rad koji se odvija u arhivima, osobene, karakteristične tipove referentnih spisa, odnosno u spomen-parku izvršene investicije, sa posebnim osvrtom na proces restauracije mašina.

Izložba će ponajpre biti otvorena u Nacionalnom istorijskom spomen-parku u Opustaseru u jesen 2019. godine. Izložba će nakon toga krenuti na put i i biće otvo-rena u ustanovama u kojima se odvija istraživanje: Arhiv županije Čongrad Mađar-skog državnog arhiva, Istorijski arhiv u Subotici, a na kraju će biti prikazana i u Senti.

9

DEČJI I OMLADINSKI KAMPDEČJI I OMLADINSKI KAMP

U okviru letnjeg kampa koji dolazi na red u leto 2019. godine, učenici osnovnih i srednjih škola mogu se u njihovom uzrastu primerenom obliku upoznati sa svojim zajedničkim istorijskim korenima i nasleđem.

Metodološki pristup kampova (izleti, posete raznim javnim zbirkama, te posred-stvom projektnih partnera organizovane interaktivne promocije i igre) će prema na-šim očekivanjima predati mladima u projektu prikupljeno znanje, te će nastojati da ih što bolje uključi u aktivno negovanje našeg kulturnog nasleđa.

Dečji kamp u kojem učestvuju učenici osnovnih škola biće organizovan u Opusta-seru, dok će onaj za srednjoškolce biti priređen u Senti.

Dobri susedi stvaraju zajedničkubudućnost

NAUČNE KONFERENCIJENAUČNE KONFERENCIJE

Prva naučna konferencija projekta biće održana u Opustaseru u jesen 2019. godi-ne. Konferencija će predstaviti pripremljene publikacije o izvornicima, sumiraće do tada postignute rezultate i predstojeće delatnosti. Završna konferencija projekta biće upriličena u februaru 2020. godine u Senti.

Konferencija će sumirati rezultate projekta, odnosno istraživanja prethodne dve godine.

11

RESTAURACIJA POLJOPRIVREDNIH MAŠINA RESTAURACIJA POLJOPRIVREDNIH MAŠINA

Fond zbirke poljoprivrednih mašina spomen-parka od neprocenjive vrednosti je u nedostatku pokrivenog izložbenog prostora tokom proteklih decenija u znatnoj meri ruiniran.

Od početka osamdesetih godina 20 veka prikupljane mašine koje su korišćene u biljnoj proizvodnji svoje su mesto ispočetka dobile na obodu muzeja, na u ove svrhe izgrađenom ogromnom betonskom prstenu. U zbirku su u tom periodu dospele i epohi strane poljoprivredne mašine. Nakon smene vekova saradnici segedinskog muzeja „Ferenc Mora” su, osetivši kontradikciju, inicirali pročišćavanje profi la izlože-nog materijala. Kao rezultat rada iz izložbe su izbačeni npr. kombajn za žetvu pirinča i poljoprivredni avion, te je doneta odluka o identifi kaciji izloženih sredstava.

Iako su i ranije pravljeni planovi za izgradnju jednog pokrivenog, od kiše zaštićenog prezentacionog prostora, mašine su u nedostatku fi nansijskih sredstava i zadovolja-vajućeg rešenja protekli period preležale pod otvorenim nebom.

Tokom projekta mašine će biti obnovljene, a zbirku će predstaviti kvalitetan pre-zentacioni materijal.

Dobri susedi stvaraju zajedničkubudućnost

IZGRADNJA IZLOŽBENE ZGRADEIZGRADNJA IZLOŽBENE ZGRADE

Za obnovljene poljoprivredne mašine biće izgrađen pokriveni izložbeni prostor. Prilikom projektovanja zgrade za zbirku mašina kao uzor su poslužili onovremeni seljački i vlastelinski tipovi zgrada, pretežno poljoprivredne zgrade namenjene drža-nju životinja, skladištenju plodova i čuvanju mašina.

Pošto je područje memorijalnog parka obuhvatilo početkom 20 veka opstojeći mašinski park Palavičinijevog imanja, koji je pak slično sadašnjoj zbirci već sadrža-vao pogonske mašine, vršalice, traktorske vučne mašine, konjske plugove i drljače, na koncu su mašinski park jednog vlastelinskog majura, odnosno njegov ondašnji smeštaj, dali primer za uobličavanje zgrade.

13

O PROGRAMU INTERREG–IPA CBC MAĐARSKA-SRBIJA O PROGRAMU INTERREG–IPA CBC MAĐARSKA-SRBIJA

Interreg–IPA program prekogranične saradnje Mađarska–Srbija implementira se u okviru fi nansijskog perioda 2014–2020 Evropske unije, putem Instrumenta za pretpristupnu pomoć (IPA). Po principu „zajedničkog sistema upravljanja“ zema-lja učesnica – Mađarske i Srbije, program fi nansira i podržava projekte saradnje organizacija iz Programske oblasti – okruga Čongrad (Csongrád) i Bač-Kiškun (Bács-Kiskun) u Mađarskoj i okruga Zapadna Bačka, Severna Bačka, Južna Bačka, Severni Banat, Srednji Banat, Južni Banat i Srem u Srbiji.

Program pomaže razvoj i stabilnost pograničnog regiona, unapređuje opšti kvali-tet života u njemu, omogućava ekonomsku saradnju organizacija iz ove dve zemlje, neguje zajednički identitet, kulturno i istorijsko nasleđe pograničnog regiona i dopri-nosi njegovoj ekološkoj održivosti i sigurnosti.

Za više informacija, molimo posetite veb-sajt programa: www.interreg-ipa-hu-srb.com.

Dobri susedi stvaraju zajedničkubudućnost

NAPOMENA

Ovaj dokument je izrađen uz fi nansijsku podršku Evropske unije. Sadržaj ovog dokumenta je isključivo odgovornost Istorijskog arhiva u Senti i ne odražava zvanično mišljenje Evropske unije i/ili Upravljačkog tela.