108
Różnice kulturowe we współpracy międzynarodowej Elbląg 7.10.2015 Prof. UG dr hab. Dorota Simpson [email protected]

Różnice kulturowe-wykład

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Różnice kulturowe-wykład

Różnice kulturowe we współpracy międzynarodowej

Elbląg 7.10.2015

Prof. UG dr hab. Dorota Simpson

[email protected]

Page 2: Różnice kulturowe-wykład

Program

• Istota kultury i inteligencji kulturowej,

• Elementy, warstwy i poziomy kultury

• Czy jesteśmy „Globalną wioską”?

• Modele analizowania kultur jako narzędzie ułatwiające zrozumienie przedstawicieli innych kultur

• Szok kulturowy

Page 3: Różnice kulturowe-wykład

Definicje kultury

• Pojęcie kultury istnieje od ponad 100 lat i doczekało się około 160 definicji

• Większość definicji zalicza do kultury prawa, zwyczaje oraz określone wytwory danej grupy społecznej

Kultura to jak woda dla ryby – jest wciąż obecna, ale ryby nie zdają sobie z tego sprawy

Page 4: Różnice kulturowe-wykład

Definicje kultury

• Definicje antropologiczne – podkreślają, że kultura to wyuczone zachowania, zbiór przekonań i sposobów myślenia, zwyczajów i tradycji oraz wierzeń wyznawanych przez przedstawicieli danej społeczności

Page 5: Różnice kulturowe-wykład

Definicje kultury

• Kultura to zbiorowe zaprogramowanie umysłu, które odróżnia członków jednej grupy lub kategorii ludzi od drugiej (Hofstede)

• Kultury nie dziedziczymy lecz uczymy się

• Nie powinna być mylona z osobowością i naturą ludzką

Page 6: Różnice kulturowe-wykład

Specyficzna dla

jednostki

Dziedziczona i nabyta

osobowość

kultura

natura ludzka

Specyficzna dla

grupy lub

kategorii

Nabyta

uniwersalna Dziedziczona

Page 7: Różnice kulturowe-wykład

Relatywizm kulturowy

Żadna kultura nie dysponuje kryterium absolutnym, które uprawniałoby ją do

przyznawania „wyższości” lub „niższości” wytworom innej kultury; Levi-Strauss

Page 8: Różnice kulturowe-wykład

Inteligencja kulturowa

Inteligencja kulturowa (CQ) to zdolność jednostki do funkcjonowania, skutecznego

zarządzania i radzenia sobie w zróżnicowanym kulturowo środowisku [ Ang and Song 2015]

Inteligencja kulturowa składa się z czterech komponentów

Page 9: Różnice kulturowe-wykład

Inteligencja kulturowa - komponenty

1. metapoznawczy – zdolności umysłowe pozwalające na zdobycie i ocenę własnej wiedzy kulturowej

• koncentruje się na uświadomieniu sobie i monitorowaniu procesu poznawczego w odniesieniu do własnej tożsamości kulturowej i tożsamości kulturowej innych, podczas wzajemnych interakcji

Page 10: Różnice kulturowe-wykład

Inteligencja kulturowa - komponenty

2. poznawczy – odnoszący się do ogólnej wiedzy jednostki na temat kultur i występujących pomiędzy nimi różnic 3. motywacyjny - wewnętrzna motywacja jednostki do podjęcia wysiłku w celu skutecznego funkcjonowania w odmiennym kulturowo otoczeniu 4. behawioralny - zdolność do odpowiedniej reakcji werbalnej i niewerbalnej podczas kontaktów z przedstawicielami innych kultur

Page 11: Różnice kulturowe-wykład

Elementy kultury

• Język (werbalny i niewerbalny)

• Religia

• Gospodarka i polityka

• Instytucje społeczne

• Wartości i postawy

• Zwyczaje

• Edukacja

• Elementy materialne i estetyka itp.

Page 12: Różnice kulturowe-wykład

Warstwy kultury – metafory cebuli, góry lodowej

• Zewnętrzna – dająca się zaobserwować i stosunkowo łatwo poznać

• Środkowa normy, wartości, zwyczaje, postawy – trudniejsza do zaobserwowania i przyswojenia

• Wewnętrzna – składają się na nią fundamentalne stwierdzenia dotyczące bytu, celu istnienia, pojęcia dobra i zła.

Page 13: Różnice kulturowe-wykład

Poziomy kultury

• Kultura narodowa (lub kultury narodowe w przypadku imigrantów)

• Poziom kultury związany z przynależnością do grupy regionalnej, etnicznej, językowej

• Poziom kultury związanej z przynależnością do danej płci

Page 14: Różnice kulturowe-wykład

Poziomy kultury

• Poziom kultury pokoleniowej - generacje

• Poziom kultury klasy społecznej - związany z możliwościami zdobycia wykształcenia i zawodu

• Poziom kultury organizacyjnej lub korporacyjnej - rola i stanowisko w miejscu pracy

Page 15: Różnice kulturowe-wykład

Czy stajemy się „Globalną wioską”? Czy następuje homogenizacja kultury?

• Wzrost mobilności ludzi

• Rozwój masowej turystyki międzynarodowej

• Komercjalizacja kultury

• Rozprzestrzeniający się konsumpcjonizm

• Makdonaldyzacja społeczeństw

Page 16: Różnice kulturowe-wykład

Wg Hannerza mogą być 4 formy homogenizacji kultury

1. Powstanie jednolitej, globalnej kultury, z dominacją wzorców kultury zachodniej

2. Stopniowe, trwające kilka pokoleń, eliminowanie lokalnych wzorców kulturowych

Page 17: Różnice kulturowe-wykład

Wg Hannerza mogą być 4 formy homogenizacji kultury

3. Deformacja kulturowa – przefiltrowanie, dostosowywanie i przyjmowanie niektórych wzorców zachodnich

4. Amalgamacja kulturowa – kultura zachodnia przejmie niektóre wzorce kultur lokalnych, kultury lokalne przyjmą wybrane elementy wzorców zachodnich, nadając im własną interpretację

Page 18: Różnice kulturowe-wykład

Modele analizowania kultur

• Kluckhohna-Strodtbecka

• Hofstede

• Halla

• Gestelanda

• Trompenaarsa i Hampden Turnera

• Warner i Beamer

• Adler

• Scheina

Page 19: Różnice kulturowe-wykład

Model Kluckhohna-Strodtbecka

• Stosunek do środowiska

• Stosunek do czasu

• Istota natury ludzkiej

• Stosunek do działania

• Akcentowanie odpowiedzialności

• Pojmowanie przestrzeni

Page 20: Różnice kulturowe-wykład

Stosunek do środowiska

• Pytanie – czy ludzie są podporządkowani środowisku, współistnieją z nim w harmonii, czy dominują nad nim

• Bliski Wschód – życie uzależnione jest od przeznaczenia, Ameryka Pn. – ludzie mogą sprawować kontrolę nad przyrodą, Daleki Wschód, kraje skandynawskie – harmonia z naturalnym środowiskiem człowieka

Page 21: Różnice kulturowe-wykład

Ustalanie celów

• W społeczeństwach podporządkowanych środowisku nie ma to większego znaczenia, gdyż ludzie niewiele mogą zdziałać, aby osiągnąć zamierzone cele

• Społeczeństwa żyjące w harmonii z naturą dopuszczają ustalanie celów, ale i odchylenia od ich realizacji

• Społeczeństwa dominujące wyznaczają cele i kary za ich niewykonanie

Page 22: Różnice kulturowe-wykład

Stosunek do czasu

• Czy dana kultura koncentruje się na przeszłości, teraźniejszości, czy przyszłości?

• Kultury zachodnie – czas jako zasób („czas to pieniądz”) i należy go umiejętnie wykorzystywać – krótkoterminowa ocena efektywności pracowników (w amerykańskich firmach co 6 miesięcy lub raz w roku).

Page 23: Różnice kulturowe-wykład

• Niektóre kraje skupiają się na przeszłości i tradycji, z której czerpią wzorce

• Znajomość stosunku do czasu w danej kulturze pozwala łatwiej zrozumieć system planowania, wyznaczania i przestrzegania terminów spotkań itp

Page 24: Różnice kulturowe-wykład

Natura ludzka

• Czy dana kultura traktuje ludzi jako dobrych, złych, czy mieszankę dobra i zła?

• Przykłady:

USA – ludzie są na ogół z natury dobrzy, ale uważają, aby inni ich nie wykorzystywali,

w wielu krajach rozwijających się panuje przekonanie, że ludzie są dobrzy,

w Korei postrzega się ludzi jako z natury złych

Page 25: Różnice kulturowe-wykład

Stosunek do działania

• w pewnych kulturach ludzie koncentrują się na działaniu,

• w innych na istnieniu – życie chwilą, korzystanie z życia i natychmiastowe zaspokajanie pragnień

• W jeszcze innych kładzie się nacisk na sprawowanie kontroli – opanowanie swoich pragnień poprzez oderwanie się od przedmiotów

Page 26: Różnice kulturowe-wykład

Stosunek do działania

• USA – nastawienie na działanie, ludzie ciężko pracują i oczekują, że należy im się za to nagroda (awanse, podwyżki płac i inne formy uznania)

• Meksyk i wiele krajów latynoskich – nastawienie na istnienie – ludzie cenią sobie radość chwili

• Francuzi – nastawienie na kontrolę – ważne wartości to racjonalność i logika działania

Page 27: Różnice kulturowe-wykład

Stosunek do działania

• Wiedza na temat stosunku do działania w danej kulturze ułatwia zrozumienie, dlaczego w taki a nie inny sposób ludzie podchodzą do:

• pracy,

• wypoczynku,

• w jaki sposób podejmują decyzje,

• jakie kryteria stosują przy przyznawaniu nagród

Page 28: Różnice kulturowe-wykład

Stosunek do działania

• W kulturach nastawionych na istnienie często decyzje podejmowane są pod wpływem emocji,

• w kulturach nastawionych na działania przeważa pragmatyzm,

• W kulturach, gdzie dominuje kontrola przeważa racjonalność

Page 29: Różnice kulturowe-wykład

Akcentowanie odpowiedzialności

Gdzie mieści się odpowiedzialność za innych i ich dobrobyt?

• W niektórych kulturach kładzie się nacisk na indywidualizm – osiągnięcia i cechy osobiste jednostki, która jest odpowiedzialna za swój byt (USA)

• W innych krajach zwraca się uwagę na odpowiedzialność grupy (kultury kolektywistyczne)

Page 30: Różnice kulturowe-wykład

Akcentowanie odpowiedzialności

• W innych duża rola przypada stosunkom hierarchicznym – istnieje hierarchia grup i ich pozycja jest w zasadzie niezmienna w czasie (Francja, W. Brytania)

• Ten wymiar kultury wywiera wpływ na planowanie zadań w organizacji, podejmowanie decyzji, komunikację, system motywowania i dobór pracowników

Page 31: Różnice kulturowe-wykład

Pojmowanie przestrzeni

Chodzi tu o swego rodzaju „własność” przestrzeni

• Niektóre kultury są bardzo otwarte i publicznie prowadzą interesy. Na drugim biegunie znajdują się kultury, w których przywiązuje się bardzo dużą wagę do prywatności

• Trzecia grupa to kultury mieszane

Page 32: Różnice kulturowe-wykład

Model Hofstede

• Badania Hofstede objęły 116 tys. pracowników IBM w 40 krajach

• Badania Hofstede potwierdziły duży wpływ kultury narodowej na postawy i wartości wyznawane przez pracowników i manifestowane w miejscu pracy

• Kultura bardziej różnicowała niż płeć, wiek, zawód i pozycja pracownika

Page 33: Różnice kulturowe-wykład

Wymiary kultur

• Indywidualizm lub kolektywizm

• Dystans władzy

• Unikanie niepewności

• Męskość lub kobiecość

• Orientacja długo i krótkookresowa – pragmatyczna i normatywna

• Tolerancja

Page 34: Różnice kulturowe-wykład

Indywidualizm a kolektywizm

• Jednostka musi sama dbać o siebie i swoich najbliższych.

• W społeczeństwach indywidualistycznych pozostawia się jednostce duży stopień swobody

• Więzy pomiędzy jednostkami są luźne

Page 35: Różnice kulturowe-wykład

• Przedstawiciele społeczeństw kolektywistycznych oczekują od innych członków grupy pomocy w trudnych sytuacjach życiowych

• Uważają że w zamian są winni grupie pełną lojalność

Page 36: Różnice kulturowe-wykład

Indywidualizm a praca

• Duże znaczenie czasu wolnego od pracy, w którym można się zająć sprawami prywatnymi i rodzinnymi

• Duże znaczenie swobody w wyborze stylu pracy

• Wyzwania - praca ma stanowić wyzwanie i dawać poczucie samorealizacji

Page 37: Różnice kulturowe-wykład

Kolektywizm a praca

• Praca ma zapewnić podnoszenie kwalifikacji zawodowych np. poprzez szkolenia

• Duże znaczenie mają warunki pracy w miejscu pracy

• Istotne znaczenie ma pełne wykorzystanie umiejętności pracowników

Page 38: Różnice kulturowe-wykład

Indywidualizm – przykłady krajów

• Stany Zjednoczone

• Australia

• Wielka Brytania

• Kanada

• Holandia

• Nowa Zelandia

• Włochy

• Kraje skandynawskie

Page 39: Różnice kulturowe-wykład

Kolektywizm - kraje

• Najbiedniejsze kraje Ameryki Łacińskiej

• Tajwan

• Korea

• Tajlandia

• Malezja

• Portugalia

• Grecja

Page 40: Różnice kulturowe-wykład

Dystans władzy

• Według Hofstede jest to miara stopnia, w jakim dane społeczeństwo godzi się z nierównomiernym podziałem władzy w organizacjach i instytucjach

• Społeczeństwa o dużej odległości władzy akceptują znaczne różnice w stopniu dysponowania władzą w organizacjach

Page 41: Różnice kulturowe-wykład

• Pracownicy okazują duży szacunek wobec sprawujących władzę

• Stopnie stanowiska i tytuły służbowe oraz pozycja mają duże znaczenie

Do negocjacji międzynarodowych powinno się wysyłać przedstawicieli o tytułach służbowych

takich samych, jakie posiadają partnerzy

Page 42: Różnice kulturowe-wykład

Duży dystans władzy - przykłady

• Filipiny

• Wenezuela

• Indie

Page 43: Różnice kulturowe-wykład

Mały dystans władzy

• Społeczeństwa o małym dystansie władzy starają się ograniczać nierówności

• Przełożeni mają władzę, ale pracownicy nie boją się ich

• Dania

• Szwecja

• Izrael

Page 44: Różnice kulturowe-wykład

Unikanie niepewności

• Jest to stopień zagrożenia, jakie odczuwają przedstawiciele danej społeczności wobec nowych, nieznanych lub niepewnych sytuacji

• Mówi do jakiego stopnia są oni skłonni zaakceptować nieprzewidywalność stosunków społecznych i niepewność przyszłości

Page 45: Różnice kulturowe-wykład

Unikanie niepewności

• Przyszłość jest w dużym stopniu nieznana, toteż społeczeństwa różnie reagują na tę niepewność

• Niektóre wychowują swoich członków tak, aby przyjmowali ją ze spokojem i traktowali jak normalną sytuację

• W społecznościach tych ludzie są stosunkowo tolerancyjni wobec odmiennych opinii i zachowań

Page 46: Różnice kulturowe-wykład

Niski stopień unikania niepewności

• Społeczeństwa te określane są przez Hofstede niskim stopniem unikania niepewności

• Przykłady:

• Dania

• Szwajcaria

• Singapur

Page 47: Różnice kulturowe-wykład

Wysoki stopień unikania niepewności

• Przejawia się w stosunkowo wysokim poziomie niepokoju, jaki demonstrują przedstawiciele danej kultury

• Społeczeństwa o wysokim stopniu unikania niepewności cechuje duży stopień unikania ryzyka

• Zaobserwować można publiczne okazywanie emocji i stosunkowo wyższe spożycie alkoholu

Page 48: Różnice kulturowe-wykład

• Przejawami poczucia niepewności są:

• agresja,

• stres,

• nerwowość

• Powstają tam mechanizmy zwiększające poczucie bezpieczeństwa i ograniczające ryzyko

Page 49: Różnice kulturowe-wykład

• Organizacje w tych krajach mają na ogół sformalizowane zasady postępowania

• Brak jest tolerancji wobec odmiennych koncepcji i zachowań odbiegających od normy

• Członkowie tych społeczeństw chętniej wierzą w prawdy absolutne

Page 50: Różnice kulturowe-wykład

• W krajach o dużym stopniu unikania ryzyka pracownicy są na ogół mało mobilni

• Przykłady krajów:

• Japonia

• Portugalia

• Grecja

Page 51: Różnice kulturowe-wykład

Męskość i kobiecość

• Wg Hofstede społeczeństwa można podzielić na takie, w których ludzie:

• godzą się na podejmowanie wielu różnych ról zarówno przez mężczyzn, jak i kobiety

• przestrzegają sztywnego podziału ról związanych z płcią

Page 52: Różnice kulturowe-wykład

Społeczeństwa męskie

• Nacisk na asertywność i zdobywanie środków pieniężnych oraz dóbr materialnych

• Mniejsza troska o innych

• Przykłady krajów: Japonia, Austria, Wenezuela, Włochy, Szwajcaria, Meksyk, Irlandia, Jamajka, Wielka Brytania, Niemcy, Filipiny, Kolumbia, Afryka Pd., Ekwador, Stany Zjednoczone

Page 53: Różnice kulturowe-wykład

Społeczeństwa kobiece

• W krajach tych nie ma wyraźnego podziału ról ze względu na płeć

• przykłady: kraje skandynawskie (gdzie nierzadko mężczyźni prowadzą gospodarstwa domowe i biorą urlopy wychowawcze), Holandia, Kostaryka, Chile, Portugalia, Tajlandia

Page 54: Różnice kulturowe-wykład

Orientacja długo i krótkookresowa – pragmatyczna i normatywna

• O. długookresowa - koncentracja na przyszłości, ceniona jest wytrwałość, zapobiegliwość, przedsiębiorczość

• O. krótkookresowa – koncentracja na przeszłości i teraźniejszości, ceni się tradycję, stabilizację, równowagę

Page 55: Różnice kulturowe-wykład

Orientacja pragmatyczna i normatywna

• Wymiar ten pokazuje, w jaki sposób ludzie odnoszą się do faktu, że tak wiele otaczających ich zjawisk i zdarzeń nie może być wyjaśnionych i wytłumaczonych

Page 56: Różnice kulturowe-wykład

Społeczeństwa normatywne

• ludzie odczuwają silną potrzebę wytłumaczenia wszystkiego, co możliwe,

• mają tendencję do formułowania prawd absolutnych

• przywiązują dużą wagę do tradycji

• oczekują szybkich efektów swoich działań

Page 57: Różnice kulturowe-wykład

Społeczeństwa pragmatyczne

• ludzie nie odczuwają potrzeby wytłumaczenia wszystkiego

• uważają, że jest to niemożliwe – życie jest zbyt złożone i skomplikowane

• wyzwaniem nie jest poznanie prawdy absolutnej, ale życie dające satysfakcję i zadowolenie

Page 58: Różnice kulturowe-wykład

Społeczeństwa pragmatyczne

• „prawda” w dużej mierze zależy od sytuacji, kontekstu i czasu

• ludzie demonstrują umiejętność dostosowania tradycji i zwyczajów do zmieniających się warunków

• wykazują skłonność do oszczędzania i inwestowania, racjonalnego gospodarowania zasobami

Page 59: Różnice kulturowe-wykład

Tolerancja (pobłażliwość) - powściągliwość

• Postawa tolerancyjna wobec naturalnych zachowań ludzkich, jakimi są demonstrowanie radości życia i zabawa

• Społeczeństwa powściągliwe ograniczają i regulują tego typu zachowania poprzez formułowanie i egzekwowanie surowych norm społecznych

Page 60: Różnice kulturowe-wykład

Polska wg Hofstede http://geert-hofstede.com/poland.html

• Dystans władzy – wskaźnik 68 plasuje Polskę w grupie społeczeństw hierarchicznych,

• Ludzie akceptują nierówności

• Popularna jest centralizacja

• Podwładni oczekują, że otrzymają od przełożonych jasny przekaz, co i jak mają wykonywać

• Szefowie prezentują na ogół styl autokratyczny

Page 61: Różnice kulturowe-wykład

Polska wg Hofstede

• Indywidualizm – wskaźnik 60 stawia Polskę w grupie krajów indywidualistycznych

• Wysoki wskaźnik dystansu władzy i indywidualizmu stanowi pewne wyzwanie dla menedżerów zagranicznych

• Muszą każdemu w firmie dać do zrozumienia, że jest ważny, choć nie jest równy

Page 62: Różnice kulturowe-wykład

Polska wg Hofstede

• Męskość – wskaźnik 64 oznacza, że Polska jest krajem męskim

• Ludzie nastawieni są na konkurowanie, sukces i osiągnięcia

• W tego typu krajach ludzie „żyją, aby pracować”

Page 63: Różnice kulturowe-wykład

Polska wg Hofstede

• Unikanie niepewności – wskaźnik 93 stawia Polskę w czołówce tego typu krajów

• Utrzymują one sztywne kodeksy dotyczące zachowań

• Brak jest tolerancji dla nietypowych zachowań, pomysłów, idei

• Istnieje emocjonalna potrzeba zasad, nawet wówczas jeśli w praktyce nie działają

Page 64: Różnice kulturowe-wykład

Polska wg Hofstede

• Czas to pieniądz,

• ludzie mają wewnętrzną potrzebę by być zajętym i ciężko pracować

• Innowacje mogą napotkać opór

• Bezpieczeństwo jest ważnym elementem motywacji jednostki

Page 65: Różnice kulturowe-wykład

Polska wg Hofstede

• Orientacja długoterminowa (pragmatyczna) – krótkoterminowa (normatywna) – wskaźnik 38 oznacza, że Polska jest krajem bardziej normatywnym niż pragmatycznym

• Ludzie mają tendencję do ustanawiania prawd absolutnych

• Przejawiają wielki szacunek dla tradycji • Małą wagę przywiązują do oszczędzania na

przyszłość • Oczekują szybkich rezultatów swych działań

Page 66: Różnice kulturowe-wykład

Polska wg Hofstede

• Tolerancja – powściągliwość, wskaźnik dla Polski to 29, co oznacza kulturę restrykcyjną (powściągliwą)

• W tego typu kulturach dominuje tendencja do cynizmu i pesymizmu

• Ludzie nie przykładają dużej wagi do czasu wolnego i wypoczynku

• Uważają, że ich działania są ograniczane przez normy społeczne

• Są przeświadczeni, że używanie życia jest czymś złym, nagannym

Page 67: Różnice kulturowe-wykład

Model analizowania kultur wg Halla

• Stosunek do czasu – monochroniczny/polichroniczny

• Pojmowanie przestrzeni – stosunek do środowiska (zagospodarowanie publicznej i prywatnej przestrzeni)/fizyczny i emocjonalny dystans do innych ludzi

• Język (komunikacja) – wysoki/niski kontekst

• Przyjaźnie - koncentracja na zadaniach/relacjach

Page 68: Różnice kulturowe-wykład

Model Halla – kontinuum kultur od niskiego do wysokiego kontekstu

Modele analizowania kultur

Informacja

Wysoki kontekst

Niski kontekst

Kontekst, znaczenie

Page 69: Różnice kulturowe-wykład

Kultury wysokiego kontekstu

• W kulturach wysokiego kontekstu komunikacja jest oszczędna i efektywna

• Obowiązuje wspólny kod porozumiewania się, nieczytelny dla „obcych”

• Duże znaczenie ma sytuacja, kontekst,

• zachowania niewerbalne pomagają w tworzeniu i interpretacji komunikatu

Page 70: Różnice kulturowe-wykład

Kultury wysokiego kontekstu

• Członkowie tego typu kultur od najwcześniejszych lat uczą się interpretacji określonych zachowań i znaków podczas rozmowy z drugą osobą

• Myśli nie artykułuje się w sposób bezpośredni

• Relacje międzyludzkie mają długotrwały charakter

• Ludzie czują się związani z tymi, z którymi wchodzą w relacje biznesowe lub prywatne

Page 71: Różnice kulturowe-wykład

Kultury wysokiego kontekstu

• Preferowane są raczej ustne niż pisemne umowy

• Podpisany kontrakt nie zawsze musi być obowiązujący

• Nierzadko po podpisaniu kontraktu zgłaszane są dodatkowe życzenia i postulaty odnośnie do zmiany ustalonych warunków

Page 72: Różnice kulturowe-wykład

Kultury wysokiego kontekstu

• Występuje rozróżnienie pomiędzy „swoimi” i „obcymi”

• Obcy to ktoś, kto nie jest członkiem rodziny, klanu, organizacji lub danego społeczeństwa

• Wzorce kulturowe są głęboko zakorzenione i niepodatne na zmiany

• Do tego typu kultur zalicza się większość społeczności azjatyckich

Page 73: Różnice kulturowe-wykład

Kultury niskiego kontekstu

• Większość społeczeństw „zachodnich” zalicza się do kultur niskiego kontekstu

• Dużą wagę przywiązuje się do komunikacji werbalnej

• Zachowania niewerbalne na ogół są ignorowane

• Relacje między ludźmi są powierzchowne i krótkotrwałe

Page 74: Różnice kulturowe-wykład

Kultury niskiego kontekstu

• Komunikacja ma dostarczyć najważniejszych informacji

• Dominuje bezpośredni styl porozumiewania się

• Strony koncentrują się na merytorycznej zawartości przekazu a nie jego kontekście

Page 75: Różnice kulturowe-wykład

Kultury niskiego kontekstu

• Rozróżnienie między „swoimi” a „obcymi” nie ma większego znaczenia

• Cudzoziemcy stosunkowo łatwo się adaptują

• Wzorce kulturowe nie są głęboko zakorzenione i stosunkowo szybko się zmieniają

Page 76: Różnice kulturowe-wykład

Kultury niskiego kontekstu

• Umowy mają charakter pisemny

• Podpisany kontrakt traktuje się jako ostateczny, posiadający moc prawną

• Klauzule kontraktów są szczegółowo spisywane i mają być dokładnie zrealizowane

• Zawarcie kontraktu nie wymaga wcześniej długotrwałego budowania relacji

Page 77: Różnice kulturowe-wykład

• W kulturach niskokontekstowych dominuje sekwencyjne, monochroniczne podejście do czasu

• W kulturach wysokokontekstowych częściej występuje polichroniczne traktowanie czasu

Page 78: Różnice kulturowe-wykład

Model Gestelanda

• W biznesie międzynarodowym obowiązują dwie żelazne zasady:

1.Oczekuje się, że sprzedający dostosuje się do kupującego

2.Oczekuje się, że gość będzie szanował kulturę gospodarza i dostosuje się do miejscowych zwyczajów - trzeba być sobą, ale równocześnie być świadomym różnic kulturowych

Page 79: Różnice kulturowe-wykład

„Wielki podział” kultur:

1. nastawione na biznes i nastawione na relacje

2. formalne i nieformalne

3. o sztywnym podejściu do czasu i o elastycznym podejściu do czasu

4. ekspresyjne i powściągliwe

Page 80: Różnice kulturowe-wykład

Kultury zadaniowe - propartnerskie

• Kultury nastawione na biznes są zorientowane zadaniowo (business first)

• Kultury nastawione na relacje są zorientowane na ludzi (relationships first, then business)

• Konflikty mogą pojawić się już na etapie negocjacji

Page 81: Różnice kulturowe-wykład

Kultury zadaniowe - propartnerskie

• Negocjatorzy z krajów zorientowanych na relacje postrzegają tych drugich jako niegrzecznych, źle wychowanych a nawet aroganckich i agresywnych

• Negocjatorzy z krajów nastawionych na biznes postrzegają tych drugich jako opieszałych, niejednoznacznych i nieprzeniknionych

Page 82: Różnice kulturowe-wykład

Przykłady

Kultury nastawione na biznes to między innymi

• kraje nordyckie i germańskie,

• Wielka Brytania,

• Ameryka Północna,

• Australia,

• Nowa Zelandia,

• Południowa Afryka

Page 83: Różnice kulturowe-wykład

Przykłady

Kultury umiarkowanie nastawione na biznes:

• kraje romańskie,

• Europa Wschodnia i Środkowa,

• kraje basenu Morza Śródziemnego,

• Hong Kong,

• Singapur

Page 84: Różnice kulturowe-wykład

Przykłady

Kultury nastawione na relacje:

• kraje arabskie,

• większość krajów afrykańskich

• większość krajów azjatyckich

Page 85: Różnice kulturowe-wykład

Kultury formalne i nieformalne

• Problemy pojawiają się , gdy przedstawiciele kultury nieformalnych, egalitarnych spotykają się z przedstawicielami kultur formalnych, gdzie istnieje hierarchia i liczy się status społeczny

• Zarówno jedni, jak i drudzy nie czują się komfortowo, gdy przychodzi im negocjować i załatwiać wspólne biznesy

Page 86: Różnice kulturowe-wykład

Przykłady

• Kultury skrajnie nieformalne: Australia, Stany Zjednoczone

• Umiarkowanie nieformalne: Kanada, Nowa Zelandia, Dania, Norwegia

• Kultury formalne: większość krajów europejskich, region Morza Śródziemnego, kraje arabskie, Ameryka Łacińska, większość krajów azjatyckich

Page 87: Różnice kulturowe-wykład

Kultury o sztywnym i elastycznym podejściu do czasu

(monochroniczne i polichroniczne)

• Dla części kultur czas jest wyznacznikiem

wszystkich działań • Trzymają się ściśle przestrzegania

harmonogramów, punktualności i ustalonych terminów

• Dla innych kultur czas i przestrzeganie terminów nie są najważniejsze, liczą się przede wszystkim ludzie, którzy ich otaczają

Page 88: Różnice kulturowe-wykład

Kultury monochroniczne a polichroniczne

• Prowadzi to często do konfliktów pomiędzy przedstawicielami kultur o odmiennym podejściu do czasu

• Ci pierwsi postrzegają tych drugich jako leniwych, niezdyscyplinowanych a nawet niegrzecznych

• Z kolei ci drudzy uważają tamtych za arogantów, zniewolonych przez terminy (deadlines)

Page 89: Różnice kulturowe-wykład

Przykłady

Skrajnie monochroniczne:

• nordycka

• germańska Europa

• Ameryka Północna

• Japonia

Page 90: Różnice kulturowe-wykład

Przykłady

Kraje umiarkowanie monochroniczne: • Australia • Nowa Zelandia • Europa Środkowa i Wschodnia • Singapur • Hong Kong • Tajwan • Chiny • Korea Południowa

Page 91: Różnice kulturowe-wykład

Przykłady

Kraje polichroniczne:

• Kraje arabskie

• Afryka

• Ameryka Łacińska

• Południowo-Wschodnia Azja

Page 92: Różnice kulturowe-wykład

Kultury ekspresyjne i powściągliwe

• W kulturach ekspresyjnych ludzie komunikują się zupełnie inaczej niż w kulturach powściągliwych

• Nie ma znaczenia czy jest to komunikacja werbalna czy niewerbalna

Page 93: Różnice kulturowe-wykład

Kultury ekspresyjne i powściągliwe

• Problemy wynikające z różnic w komunikacji prowadzą do nieudanych negocjacji, promocji i sprzedaży produktów na innych rynkach, czy zarządzania pracownikami

• Komunikacja biznesowa ma swoją specyfikę a wspomniane różnice w sposobie porozumiewania się mocno ograniczają jej skuteczność

Page 94: Różnice kulturowe-wykład

Przykłady

Kultury bardzo ekspresyjne:

• kraje basenu Morza Śródziemnego,

• kraje romańskie

• Ameryka Łacińska

Page 95: Różnice kulturowe-wykład

Przykłady

Kraje umiarkowanie ekspresyjne:

• Stany Zjednoczone

• Kanada

• Australia,

• Nowa Zelandia

• Europa Wschodnia i Środkowa

• Południowa Azja

Page 96: Różnice kulturowe-wykład

Przykłady

Kultury powściągliwe:

• Azja Wschodnia

• Azja Południowo-Wschodnia

• kraje nordyckie

• kraje germańskie

Page 97: Różnice kulturowe-wykład

Akulturacja

• To wszystkie zjawiska towarzyszące kontaktom bezpośrednim lub pośrednim przedstawicieli dwóch kultur

• Prowadzą one do zmian wzorców kulturowych albo jednej, albo drugiej grupy bądź obu

Page 98: Różnice kulturowe-wykład

Szok kulturowy/stres akulturacyjny

• Szok kulturowy to naturalną reakcją jednostki, gdy znajdzie się w nowym środowisku kulturowym

• jest psychologiczną dezorientacją, wywołaną przez ciągły stres

• Przyczyna - dziesiątki irytujących, niezrozumiałych zdarzeń i sytuacji, których nie można przyrównać do żadnych wcześniejszych doświadczeń

Page 99: Różnice kulturowe-wykład

Szok kulturowy/stres akulturacyjny

• Jest pogłębiany przez barierę komunikacyjną, wynikającą z nieznajomości miejscowego języka, zwyczajów, wierzeń, percepcji rzeczywistości i priorytetów lokalnej społeczności

• Początkowo drobne incydenty nie wywierają większego wpływu na przybyszu,

• ich stopniowa kumulacja sprawia, że jednostka doznaje poczucia nierealności sytuacji, w jakiej się znalazła

Page 100: Różnice kulturowe-wykład

Symptomy…

• poczucie wyobcowania, niechęci do uczenia się oraz używania miejscowego języka oraz ogólnie negatywny stosunek do przedstawicieli lokalnej kultury, nawiązywanie kontaktów wyłącznie z przedstawicielami własnej kultury,

Page 101: Różnice kulturowe-wykład

Symptomy…

• potrzeba samotności i separacji od wszystkiego, co wiąże się z miejscową kulturą, nierzadko traktowanie picia alkoholu lub zażywania narkotyków, jako sposobu na radzenie sobie z zaistniałą sytuacją.

Page 102: Różnice kulturowe-wykład

Przebieg szoku kulturowego

• konfrontacja z nowym otoczeniem lub sytuacją,

• nieefektywna komunikacja kulturowa i interpersonalna,

• zagrożenie dla dobrego samopoczucia psychicznego i emocjonalnego ekspatrianta,

Page 103: Różnice kulturowe-wykład

Przebieg szoku kulturowego

• potrzeba odpowiedniego zmodyfikowania własnego zachowania po to, aby uzyskać pozytywne wsparcie ze strony nowego otoczenia

• rosnące doświadczenie i zdobywana praktyczna wiedza o nowej kulturze

• szok kulturowy może stanowić dobra okazje do uczenia się nowej kultury

Page 104: Różnice kulturowe-wykład

Pozytywne aspekty szoku kulturowego

• istotne doświadczenie międzykulturowe

• możliwość zdobycia gruntownej wiedzy,

• Szansa na osiągnięcie wysokiego stopnia samoświadomości oraz rozwoju osobistego

• ułatwia zrozumienie samego siebie a przez to pozwala na zmianę postawy oraz zachowania

Page 105: Różnice kulturowe-wykład

Odwrócony szok kulturowy

• Ponowny szok kulturowy, gdy powraca się z dłuższego pobytu za granicą do swego macierzystego kraju,

Page 106: Różnice kulturowe-wykład

Etapy procesu adaptacji kulturowej „U-curve”

• miesiąc miodowy,

• szok kulturowy,

• dostosowanie,

• mistrzostwo.

Page 107: Różnice kulturowe-wykład

Kategorie ludzi narażonych na szok kulturowy

• Uchodźcy

• Emigranci

• Studenci

• Naukowcy

• Pracownicy kontraktowi – ekspatrianci, inpatrianci

• Biznesmeni

Page 108: Różnice kulturowe-wykład

Źródła:

• R. R. Gesteland, Różnice kulturowe a zachowania w biznesie, Wyd. naukowe PWN, Warszawa 2000,

• G. Hofstede, G. J. Hofstede, M. Minkov, Kultury i organizacja, PWE, Warszawa 2011

• D. Simpson, Export Marketing of Small and Medium-Sized Enterprises in the South Baltic Region, ed. H. Treder, P. Kulawczuk, Gdańsk University Press, Gdańsk 2012, p. 173-185 http://www.ctfsbp.eu/

• D. Simpson, Modele analizowania różnorodności kulturowej w biznesie międzynarodowym, [w:] Wyzwania gospodarki globalnej, Prace i Materiały Instytutu Handlu Zagranicznego UG, Gdańsk 2012, s. 585-606

• D. Simpson, Uwarunkowania kulturowe jako determinanta stylów przywództwa, [w:] Zarządzanie międzykulturowe w jednoczącej się Europie, red. R. Krzykała-Schaefer, Wyd. WSB w Poznaniu, Poznań 2010,