REDACTIONEEL

Samenwerking farma-industrie en academische onderzoekers bijtegenvallende onderzoeksuitkomsten

E. van der Does

In 1999 is een rapport uitgebracht door de Canadese

vereniging van University Teachers als reactie op een

vier jaar durend geschil in het ‘Hospital for Sick Child-

ren’ in Toronto, met als kernprobleem de pogingen van

een geneesmiddelenfabrikant om publicatie van tegen-

vallende onderzoeksresultaten van een van diens produc-

ten te voorkomen.

Het geschil begon toen een onderzoekster (Dr. Oli-

vieri) zich in geweten verplicht voelde een vertrouwelijke

overeenkomst met de firma te verbreken. Zij publiceerde

ongunstige resultaten over deferipron, een stof die als

chelatietherapie wordt onderzocht bij thalassemie en

waarmee ze bij jonge kinderen vergelijkend onderzoek

had gedaan. Het middel was door een grote farmaceu-

tische industrie weggedaan wegens toxiciteit, een kleinere

firma had de rechten overgenomen. Deze resultaten

werden gepubliceerd in THE NEW ENGLAND JOURNAL OF

MEDICINE!

De firma dreigde met juridische stappen en de onder-

zoekster werd ontslagen door het ziekenhuisbestuur. Het

bovengenoemde rapport heeft haar echter geheel gezui-

verd en er werd geconstateerd dat haar academische vrij-

heid geweld was aangedaan. De onderzoekster merkt

bitter op in een artikel van een plaatselijke krant, dat

noch het ziekenhuis noch de faculteit haar enige steun

boden bij het nakomen van haar ethische plicht ten

opzichte van haar patientjes en de wetenschap. Dit

leverde haar vijf jaar ellende op in de vorm van laster,

vergeldingsdreiging en pesterijen. Een van de medeon-

derzoekers verklaarde dat haar grootste zorg was, dat dit

geen op zichzelf staand geval is, maar dat dergelijke

praktijken overal in het land gebeuren.

Het ziekenhuis verklaarde dat er intussen ‘A full and

thorough investigation’ was uitgevoerd en merkte op dat

noch het ziekenhuis, noch de universiteit voorkwamen in

het rapport van de bovengenoemde Canadian Associa-

tion of University Teachers en: ‘dat deze club niks te

maken had met ziekenhuisartsen en ook geen enkele

standing had in dit verband.’ De relatie tussen clinici en

onderzoekssponsors was nu duidelijk geregeld en de dis-

cussie hiermee gesloten. De universiteit, die uiteraard

ook in het geding was, verklaarde enige tijd na de verkla-

ring van het ziekenhuis, dat ze een overeenkomst hadden

gesloten met hun onderwijs-(opleiding-) ziekenhuizen

om het beleid, wat betreft wetenschappelijk onderzoek

te harmoniseren, en daarbij strenge ethische richtlijnen te

hanteren onder openbare verantwoording. ‘Peer review’

is de hoeksteen van research en onderzoekers zijn gerech-

tigd om hun bevindingen te verspreiden zonder dat spon-

sors deze verspreiding op enigerlei wijze zouden mogen

beınvloeden.

Intussen was er ook een rapport verschenen van pro-

fessor A. Schafer, directeur van het Centrum voor

Beroeps- en Toegepaste Ethiek van de universiteit van

Manitoba, die veronderstelde dat doordat de overheids-

subsidie terugloopt de invloed van de farma-industrie

met haar fondsen toeneemt. Het gevaar is dan dat zaken-

belangen (lees: winst) gaan domineren boven de traditi-

onele waarden van de medische wetenschap (de

veiligheid van de patient en de integriteit van het weten-

schappelijk onderzoek).

Aan de onderzoekster die door het ziekenhuis was

ontslagen, was nog geen recht gedaan. Nadat twee

belangrijke personen vooraf onder leiding van de presi-

dent van de universiteit van Toronto hadden bemiddeld

bij het ziekenhuis, werd de onderzoekster volledig in het

gelijk gesteld en werd haar de begeleiding aangeboden

van een haemoglobinopathie onderzoeksprogramma

voor volwassenen in het naburige Toronto Ziekenhuis.

Het kinderziekenhuis betaalt alle juridische kosten van

Medisch Farmaceutische Mededelingen, 2002, jaargang 40 (2002) 40:125–126

DOI 10.1007/BF03057926

13

Dr. Olivieri en alle correspondentie betrekking hebbende

op het geschil zou worden vernietigd. Zo kwam de zaak

na jaren toch nog tot een goed einde.

‘Wiens brood men eet, diens woord men spreekt,’ is al

een oude Nederlandse uitdrukking. In contracten moet

juist het slechtst mogelijke scenario goed zijn geregeld.

Wat moet mij zijn toegestaan als het middel van de con-

current beter blijkt, als de placebo-arm er beter uitkomt,

als de toxiciteit zorgwekkend is, als het generische pre-

paraat even goed blijkt (levothyroxine). Het lijkt er soms

op dat kleinere firma’s vaker problemen maken dan de

hele grote maar wees altijd op uw hoede. Klokkenluiders

zijn geen graag geziene gasten.

Redactie MFM: MFM komt al 40 jaar zonder enige

externe inkomsten behalve abonnementsgelden

tot u.

Literatuur

Spurgeon D. BMJ 2001; 323: 1085.Spurgeon D. BMJ 1999; 318: 77.Spurgeon D. BMJ 1999; 318: 351.Olivieri N et al. NEJM; 1998; 339: 417-23.PRESCRIRE INTERNATIONAL october 2000; 131-5.

126 Medisch Farmaceutische Mededelingen, 2002, jaargang 40 (2002) 40:125–126

13