SAVREMENA POLITIČKA ISTORIJA

Obeležja modernog doba

Savremena politička istorija

• VREME: “Kratki dvadeseti vek” - obuhvata period od Prvog svetskog rata 1914. godine do sloma socijalističkih država u Evropi 90-tih godina 20. veka.

• PROSTOR: Fokus je na svetskoj istoriji uz osvrt na nacionalnu istoriju 20. veka.

• SADRŽAJ: Okosnicu predmeta čine najvažniji procesi pojave i događaji koji su obeležili 20. vek (ratovi, sudari ideologija...).

Sajt predmeta: http://spi.fpn.bg.ac.rs

• Opis predmeta (kurikulum)

• Savremena politička istorija

-Ispitna pitanja

-Rider

-Pitanja za test

Spisak predavanja u PDF formatu

Vežbe

Način ocenjivanja

• Kolokvijum - 25 bodova

• Prisustvo na časovima vežbi i predavanja - 10

• Rad na časovima vežbi - 15

• Usmeni deo ispita - 50 bodova

Literatura

• Rider: spisak tekstova sa brojem strana nalazi se na sajtu predmeta:

http://spi.fpn.bg.ac.rs/node/27

Modernizacija

• Modernizacija podrazumeva transformaciju društva iz agrarne, statične, hijerarhijski ustrojene i u najvećoj meri samodovoljne zajednice u kojoj je veliku ulogu igra crkva u visoko mobilno, socijalno pokretljivo, globalno povezano, urbano društvo u kome je prisutna visoka politička participacija građana oba pola, a javni život je sekularizovan.

TRADICIONALNA DRUŠTVA MODERNA DRUŠTVA

STAGNACIJA RAST STANOVNIŠTVA

SEOSKO STANOVNIŠTVO URBANIZACIJA

AGRARNO INDUSTRIJSKO

USMENA KULTURA PISMENOST

VLADAVINA MANJINE PARTICIPACIJA GRAĐANA

STATIČNOST MOBILNOST

KLASNA NEJEDNAKOST SOCIJALNA MOBILNOST

VELIKA ULOGA CRKVE SEKULARIZACIJA

POLNA NEJEDNAKOST PARTICIPACIJA ŽENA

Demografske promene u 20. veku

• Demografske promene predstavljaju najznačajniju odliku

20.veka.

• Broj stanovnika na zemlji se u 20. veku povećao čak tri

puta: sa 1.6 milijardi 1900. godine na oko 6 milijardi

2000. godine (danas na svetu živi 7 milijardi 195 miliona

stanovnika).

• Na rast broja stanovnika uticalo je više faktora:

tehnološki napredak, zdravstvena zaštita, iskorenjivanje

gladi u većem delu sveta ....

• Rast stanovništva u 20. veku nije bio ravnomeran na

svim kontinentima. U Evropi je u drugoj polovini veka

broj stanovnika počeo da stagnira, a na američkom

kontinetu, u Africi i Okeaniji da se povećava.

RAST STANOVNIŠTVA Godina Stanovnika Godišnji porast (%)

1800 813, 112,500

1850 1,128 140 200

1900 1,550 176 200

1920 1,860 000 000

1940 2,300 000 000

1950 2,556,518,868 1.47

1960 3,040,617,514 1.33

1970 3,707,921,742 2.06

1980 4,447,068,714 1.68

1990 5,274,320,491 1.58

2000 6,073,265,234 1.24

2008 6,682,477,937 1.16

2050 9,404,296,384

Mobilnost stanovništva • Pravci kretanja stanovništva:

-iz sela u gradove;

-iz manje razvijenih zemalja u razvijene;

-sa jednog kontineta na drugi;

-fenomen seljenja radne snage(gasterbajteri);

-turizam kao vid kretanja stanovništva.

• Na početku veka najveći broj stanovnika živi na selu, a

jedina država na svetu u kojoj je više urbanog nego

seoskog stanovništva je Velika Britanija.

• Na kraju dvadesetog veka većina stanovništva živi u

gradovima, a pojedini države su gotovo u potpunosti

urbane (Belgija 97%, Japan 91.3%, Australija 89%, SAD

82%, Velika Britanija 80%).

• Veliki broj Evropljana se početkom veka selio na druge

kontinente, (posebno iz Italije i Irske). Taj broj je iznosio

preko 1. 5 miliona ljudi godišnje. Najčešće su se

iseljavali u SAD.

URBANIZACIJA SVETA DRŽAVA URBANO STANOVNIŠTVO

EVROPA 71 %

AUSTRALIJA 91 %

AZIJA 46 %

SEVERNA AMERIKA 81%

AFRIKA 40 %

LATINSKA AMERIKA 79%

SVET 52 %

SRBIJA 56 %

BOSNA I HERCEGOVINA 49 %

BURUNDI 13 %

PISMENOST 1900 DRŽAVA NEPISMENI

Švajcarska Danska Švedska Norveška Nemačka

5 %

Velika Britanija 10 %

Francuska 17%

Italija 48 %

Španija 52 %

Rusija 73 %

Srbija 80 %

OBAVEZNO ŠKOLOVANJE

• Švajcarska 1830

• Nemačka 1857

• Austrija 1869

• Francuska 1806, oba pola 1880

• Britanija 1881

• Srbija 1883

Pismenost danas

Država Nepismeni

Švajcarska Danska Švedska Norveška Nemačka

0%

SAD 1%

Francuska 1%

Italija 0.3%

Španija 2.3%

Rusija 0.3

Srbija 2%

PRAVO GLASA 1900

DRŽAVA MUŠKARCI ŽENE

FINSKA 75% 1906.

NEMAČKA 35-40 % 1918.

ŠVAJCARSKA 35-40 % 1976.

VELIKA

BRITANIJA

35-40% 191 9. (za žene

starije od 30)

ITALIJA 13 % 1946

SRBIJA oko 98 % 1945

Države u kojima su žene imale pravo glasa pre Prvog svetskog rata. -U drugoj polovini XIX veka u pojedinim državama žene su dobile pravo da glasaju na lokalnim izborima (Velika Britanija, Švedska)

-Prva država na svetu u kojoj su žene stekle pravo glasa bio je Novi Zeland 1893. godine

-U Evropi žene su pravo glasa prvo stekle u Finskoj 1906. godine.

-U SAD žene su imale pravo glasa u četiri savezne države, a od 1920. u svim državama.

Nacija i nacionalna država

• Pojam nacije je teško definisati. Volter Bejghot kaže: “znamo šta je

to kada nas ne pitate, ali ne možemo brzo da ga objasnimo ili

definišemo.“

• U pitanju je složena pojava koja se često meša sa pojmovima

zajednica, narod, država, etnička grupa, rasa.

• Naciju možemo definisati kao grupa ljudi koji imaju isti jezik, veru,

kulturu, istoriju i tradiciju, ali i kolektivne političke težnje u vidu

zahteva za formiranjem nacionalne države.

• Ovaj termin razlikujemo od užeg pojma etničke grupe za koju

kažemo da je čini grupa ljudi koji imaju zajednički kulturni i istorijski identitet i da su povezani verovanjem u zajedničko poreklo.

Dva modela nacije u 19. veku

• U 19. veku nacije su se formirale na osnovu dva modela: nacija kao

kulturna zajednica i nacija kao politička zajednica.

• Nacija kao kulturna zajednica: zajednički jezik, zajednička kultura

zapravo ono što je nemački pesnik i filozof Herder nazvao

Volksgeist/duh naroda. Volksgeisse iskazivao u zajedničkim

pesmama mitovima, legendama-kolektivnmo pamćenju jednog

naroda.

• Po ovom shvatanju nacije su prirodne organske tvorevine koje

postoje od davnina i koje će trajati dok traje ljudsko društvo. Njih je

oblikovala geografija i istorija, a ne politika

• Pripadnost naciji -po kulturnom modelu- je stvar nasleđenog

etničkog identiteta, zajedničkog porekla iste krvi.

• Primer nacije stvorene po kulturnom modelu: Nemci, Rusi...

Nacija kao politička zajednica

• Po ovom konceptu nacija je grupa ljudi koju povezuje

zajedničko državljanstvo bez obzira na kulturnu,

etničku i versku pripadnost.

• Nastao je za vreme Francuske revolucije 1789. godine.

• Pripadnici nacije dobrovoljno prihvataju skup zajedničkih

načela i ciljeva.

• Primer nacije kao političke zajednice Francuska i SAD.

Faktori koji su doveli do širenja ideje nacije.

• Širenje komunikacija i razvoj saobraćaja: pruge, putevi,

telegraf, poštanski saobraćaj.

• Kodifikacija jezika (nacionalna država je stvorila

nacionalni jezik). U vreme Francuske revolucije 1789.

godine 13% govorilo moderni francuski jezik. U vreme

ujedinjenja Italije 60-tih godina XIX veka u ovoj zemlji

italijanski govorilo 2.5% stanovnika.

• Porast pismenosti: obevezno obrazovanje, širenje

novina, knjige postaju dostupnije.

NAMETANJE ZAJEDNIČKIH VREDNOSTI

• Da bi stvorile naciju i širili nacionalnu kulturu države

su otvarale nacionalne ustanove –stubove nacije- univerzitet, pozorište, galerija, biblioteka, arhiv, vojska.

• Nacionalne institucije imaju zadatak da objedine naciju i razviju patriotizam.

• Simbolični znaci nacionalne identifikacije – HIMNE, ZASTAVE, GRB

• Podižu se nacionalni spomenici i slave svetkovine u čast nacije.

SRBIJA U 19. VEKU

GODINA POVRŠINA STANOVNIKA POVEĆANJE

1833 37.000km2 700.000

1878 48.300 1.665.000 1/3

1913 87.800 oko 4.5 miliona 2,37