SchimmelsVakopdracht

Susanne van der Werf08/11/’12

Inleiding:Voor u ligt een les voor de groep 3 van basisschool de Stern. De les gaat over het verteren van voedsel en materialen. Ik ben op het idee gekomen vanuit een vage herinnering van een soortgelijk proefje dat ik zelf ooit op mijn basisschool heb gedaan. Dit heb ik uitgewerkt tot het proefje dat in dit document zit. Het lesje valt onder het vakgebied biologie en duurt ongeveer 20 minuten. De kinderen uit groep 3 van de basisschool de Stern hebben nog niet eerder les gehad over schimmels, verteren of het milieu. Ze hebben wel een les gehad over het lichaam en gezond eten. Dit lesje werd, net als dit lesje, in een kring gegeven en het duurde even lang. Uit deze ervaring heb ik er vertrouwen in dat de kinderen 20 minuten lang hun aandacht kunnen vasthouden voor dit onderwerp.

Productdoel: De kinderen weten aan het einde van de les dat als iets ‘verteert’ dit betekent dat het wordt ‘opgegeten’

door schimmels. De kinderen weten aan het einde van de les dat niet alles verteert. De kinderen hebben aan het einde van de les een idee gevormd over welke producten wel en niet

verteren en hebben ideeën over hoe dit komt. De kinderen weten aan het einde van de les dat als je dingen op straat gooit, dit slecht is voor het milieu

en dat dieren hier ziek van kunnen worden. De kinderen kennen aan het einde van de les de betekenis van de woorden: schimmels, verteren, en

milieuvervuiling.

Procesdoel: De leerlingen leren zorg te dragen voor het milieu. De leerlingen leren welk voedsel en materialen wel/ niet verteren. De leerlingen leren samenwerken en naar elkaar te luisteren.

Verantwoording didactiek:De les vind plaats in een observatiekring. De hele groep is onder leiding van de leerkracht bezig met hetzelfde materiaal. Doordat de groep gezamenlijke een proef doet, wordt er spanning en sfeer opgebouwd. Hoewel niet alle kinderen het materiaal in handen in handen hebben, kan de betrokkenheid alsnog groot zijn. De leerkracht kan immers goed inspelen op suggesties en zelf zorgen voor onverwachte wendingen. Deze observatiekring zal reacties uitlokken en de kinderen leren nauwkeurige waarnemingen van het materiaal te onderzoeken. Er is gekozen voor een kring en geen hoefijzer, omdat tijdens de eerste demonstratie van de leerkracht nog geen bevindingen genoteerd hoeven worden op een werkblad. De leerkracht stelt tijdens deze les veel voorspellingsvragen, zodat de kinderen zich bewust worden waar het om gaat (Vaan&Marell, 2012).

Schimmels

Inleiding (inleidend gesprek over eten dat schimmelt, ongeveer 5 minuten)

Organisatie:In de pauze zet ik de kring en de materialen alvast klaar (6 potjes met laagje aarde, lesvoorbereiding, 2 A3 vellen papier, marker, liniaal, notitieboek). Als de kinderen na de pauze de klas binnen komen, kunnen ze meteen in de kring komen zitten en gaan we direct van start met de les. Als ik aan het woord ben, kijken de kinderen naar mij maar tijdens het groepsgesprek is het de bedoeling dat de kinderen zich ook tot elkaar richten (Vaan&Marell, 2012).

In de kring vertel ik de kinderen dat ik 6 potjes heb meegenomen. De potjes heb ik gevuld met aarde van buiten. In de potjes zit verder nog niks. Ik vertel de kinderen dat we gaan onderzoeken met de klas of de dingen die wij op straat gooien verteren. Ik vraag de kinderen of ze wel eens dingen op straat hebben gegooid of dingen hebben zien liggen. Wat vinden de kinderen hier van? Waarschijnlijk komt het gesprek uit op milieu vervuiling of zieke dieren. Als dit onderwerp niet aan de orde komt stuur ik het hier zelf op aan. Kinderen die eerst zeiden het dat ze het niet erg vonden dat er vuil op straat ligt, vraag ik het nog een keer nu ze weten dat er dieren en planten dood aan kunnen gaan. Ik leg uit dat verteren betekent dat iets wordt “ opgegeten” door de schimmels. Ik vraag de kinderen of zij weten wat schimmels zijn en zeg dat ze die misschien wel eens op oud brood of fruit hebben gezien.

Verwerking (potjes vullen en schema’s maken, ongeveer 8 minuten)

Organisatie:Ik pak een tafeltje waar ik de potjes op kan zetten en zet deze middel in de kring. Als we de potjes gaan vullen mogen de kinderen die hier materiaal voor aanleveren dit zelf in een potje doen. De rest van de klas blijft in de kring zitten en mag niet van zijn plek. Als de potjes gevuld zijn, zet ik ze op de kast. Ik maak het tafeltje schoon, als deze vies is geworden, zodat ik de schema’s kan maken op de vellen papier. Ook nu blijft de groep in de kring zitten en mag niet opstaan. Als ik klaar ben met de schema’s, prik ik deze op het bord achterin de klas. Ik vraag de kinderen of ze ideeën hebben wat voor voorwerpen we in de potjes kunnen doen om te ontdekken wat er zal verteren. De kinderen komen waarschijnlijk met brood, fruit, pakje drinken, zakje van een boterham, papier of aluminium folie. Als de kinderen hier niet zelf op komen zal ik ze aansturen om tot deze dingen te komen. Daarna vraag ik de kinderen die iets van deze dingen bij zich heeft, dit op beurten in een potje te doen (zelf heb ik alle voorwerpen meegenomen mochten de kinderen niks mee hebben wat bruikbaar is). Als de potjes gevuld zijn maak ik een schema op een A3 vel papier. Hier schrijf ik de namen van de kinderen op in tweetallen. Op een ander vel papier maak ik een schema tot aan de mijn volgende stagedag (7 dagen). Per dag teken ik 2 hokjes, 1 voor de ochtend en 1 voor de middag. Ik leg aan de kinderen uit dat ze elke dag ’s ochtends en ’s middags om de beurt met hun maatjes moeten tekenen hoe de potjes eruit zien. Als er iets is verandert, het is bijvoorbeeld gaan stinken, dan zetten de kinderen dit bij hun tekening. Door dit schema kunnen we de veranderingen goed bijhouden. Ik zet op het schema met de namen welke maatjes als eerste een tekening mogen maken en wanneer de andere kinderen aan de beurt zijn.Ik vertel de kinderen dat ze het schema moeten bijhouden tot ik er weer ben om samen met ze naar de uitkomst te kijken.

Slot (verwachtingen bespreken checken of het duidelijk is wat de leerlingen de komende week moeten doen, ongeveer 7 minuten)

Organisatie:De schema’s zijn opgehangen, de potjes staan op de kast en het tafeltje wordt weer uit de kring gehaald. Ik ga weer in de groep zitten en pak mijn notitieboek om de verwachtingen van de kinderen in te noteren.

Ik vraag aan de kinderen wat voor verwachtingen zij hebben van wat er gaat gebeuren met het voedsel en de materialen die in de potjes zitten. Waar denken ze dat schimmels op komen en waar niet? Waarom zou dit zo zijn? Wat zal als eerste gaan schimmelen en waarom? Ik geef verklap nog niks maar vraag enkel aan de kinderen wat zij verwachten dat er gaat gebeuren. Ik noteer voor mijzelf een aantal van de verwachtingen om over een week nog eens op terug te komen. Dan vraag ik een kind om nog eens uit te leggen wat de klas de komende

week moet gaan doen om het proces van de schimmels bij te houden (elke dag moeten maatjes een tekening maken en noteren wat de ontwikkelingen zijn). Als dit kind de opdracht goed begrijpt stel ik hem/ haar aan als verantwoordelijke dat dit de komende week gaat gebeuren. De juf zal de kinderen elke dag vertellen wanneer en hoelang de kinderen tijd hebben om hieraan te werken.

Les van volgende week:

Organisatie: De kinderen zitten weer in de kring. Ik heb de potjes en schema’s gepakt.

De kinderen zitten in de kring. Ik pak de potjes en het schema erbij. Ik vraag aan de kinderen of zij mij kunnen vertellen wat er allemaal met de potjes is gebeurd. De kinderen zullen waarschijnlijk zeggen dat de meeste potjes niet zijn veranderd, maar dat het fruit en het brood groen is geworden van de schimmel. Misschien zeggen ze zelfs dat het heel erg stinkt. Ik lees van mijn notitieblok een aantal verwachtingen op die de kinderen vorige week hadden van het proces. We kijken of dit een beetje overeenkomt met wat er is gebeurd. Ik vraag aan de kinderen of ze kunnen ontdekken welke producten wel/ niet zijn gaan schimmelen en hoe dat zou komen. Ik probeer het gesprek zo te sturen dat we bij de juiste antwoorden komen en vul dit eventueel zelf aan. Als we de theorie over schimmels samen ‘uitgevonden’ hebben checken we nogmaals of dit klopt bij onze proefjes.Ik vraag of ze nog weten wat we de vorige les besproken hebben over vuil weggooien op straat of in de natuur. Ik vraag de kinderen hoe ze daar nu tegenover staan, nu ze met eigen ogen hebben gezien dat heel veel dingen niet verteren.

Vervolgles:

We gaan verder in op schimmels. Ik laat plaatjes zien van verschillende schimmels en zeg dat er ook schimmel zijn die gezond en lekker zijn om te eten. Ik vraag de kinderen of ze weten wat dat zou kunnen zijn. Ik leg de kinderen uit dat er een schimmel is waaruit lekkere champignons groeien. Ik laat een champignon zien die ik heb meegenomen. Ik vraag welke kinderen de champignon kennen en het wel eens eten. Ik laat een plaatje van de groeicyclus van een paddenstoel zien. Ik leg kort uit wat er gebeurt op het plaatje. Hierna gaan we met de klas champignonsoep maken.

Bron

Vaan&Marell (2012) Praktische didactiek voor natuuronderwijs. Bussum: Uitgeverij Coutinho