94
www.lawcommission.gov.np 1 sDkgL P]g, @)^# k|df0fLs/0f ldlt @)^#.&.!& ;+zf]wg ug]{ P]g != s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^$ @)^$.%.( @= sDkgL -klxnf] ;+zf]wg_ P]g, @)&$ @)&$.!.!( #= g]kfnsf] ;+ljwfg cg's"n agfpg s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&% @)&%.!!.!( @)^# ;fnsf] P]g g+= !* sDkgL ;DaGwL sfg"gnfO{ ;+zf]wg / PsLs/0f ug{ ag]sf] P]g k|:tfjgf M cfly{s pbf/Ls/0fåf/f pBf]u, Jofkf/ / Joj;fosf If]qdf nufgL k|j4{g u/L d'n'ssf] cfly{s ljsf;df ultzLntf Nofpg tyf sDkgLsf] ;+:yfkgf, ;~rfng tyf k|zf;gnfO{ cem a9L ;'ud, ;/n / kf/bzL{ agfpg sDkgL ;DaGwL sfg"gnfO{ ;+zf]wg / PsLs/0f ug{ jf~5gLo ePsf]n], k|ltlglw;efsf] 3f]if0ff, @)^# hf/L ePsf] klxnf] jif{df k|ltlglw;efn] of] P]g agfPsf] 5 . kl/R5]b–! k|f/lDes != ;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ o; P]gsf] gfd æsDkgL P]g, @)^#Æ /x]sf] 5 . -@_ of] P]g ;Djt\ @)^# ;fn c;f]h @) ut]b]lv k|f/De ePsf] dflgg]5 . @= kl/efiff M ljifo jf k|;Ën] csf]{ cy{ gnfu]df o; P]gdf,– -s_ æsDkgLÆ eGgfn] o; P]g adf]lhd ;+:yflkt sDkgL ;Demg' k5{ . -v_ æk|fOe]6 sDkgLÆ eGgfn] o; P]g adf]lhd ;+:yflkt k|fOe]6 sDkgL ;Demg' k5{ . -u_ æklAns sDkgLÆ eGgfn] k|fOe]6 sDkgL afx]ssf] sDkgL ;Demg' k5{ . -3_ æd'Vo sDkgLÆ eGgfn] ;xfos sDkgLnfO{ lgoGq0fdf /fVg] sDkgL ;Demg' k5{ . -ª_ æ;xfos sDkgLÆ eGgfn] d'Vo sDkgLsf] lgoGq0fdf /x]sf] sDkgL ;Demg' k5{ . -r_ æljb]zL sDkgLÆ eGgfn] g]kfn /fHoaflx/ ;+:yflkt sDkgL ;Demg' k5{ . -5_ æ;"rLs[t sDkgLÆ eGgfn] lwtf]kq ljlgdo ahf/df cfˆgf] lwtf]kq ;"rLs[t u/]sf] klAns sDkgL ;Demg' k5{ . -h_ æd'gfkmf ljt/0f gug]{ sDkgLÆ eGgfn] s'g} p2]Zo k|flKtsf nflu cflh{t d'gfkmf jf artsf] /sdaf6 nfef+z jf cGo s'g} /sd ;b:ox?nfO{ ljt/0f ug{ jf e'QmfgL ug{ gkfpg] zt{df kl/R5]b–!( cGtu{t ;+:yflkt sDkgL ;Demg' k5{ . -em_ æ;+:yfksÆ eGgfn] sDkgL ;+:yfkgf ug{sf] nflu sfof{no ;dIf bflvn ul/g] k|aGwkq tyf lgodfjnLdf n]lvPsf] s'/fnfO{ d~h'/ u/L ;+:yfkssf] x}l;otn] x:tfIf/ ug]{ JolQm ;Demg' k5{ .

sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

  • Upload
    others

  • View
    4

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

1

sDkgL P]g, @)^#

k|df0fLs/0f ldlt

@)^#.&.!&

;+zf]wg ug]{ P]g

!= s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^$ @)^$.%.(

@= sDkgL -klxnf] ;+zf]wg_ P]g, @)&$ @)&$.!.!(

#= g]kfnsf] ;+ljwfg cg's"n agfpg s]xL g]kfn P]gnfO{

;+zf]wg ug]{ P]g, @)&% @)&%.!!.!(

@)^# ;fnsf] P]g g+= !*

sDkgL ;DaGwL sfg"gnfO{ ;+zf]wg / PsLs/0f ug{ ag]sf] P]g

k|:tfjgf M cfly{s pbf/Ls/0fåf/f pBf]u, Jofkf/ / Joj;fosf If]qdf nufgL k|j4{g u/L d'n'ssf]

cfly{s ljsf;df ultzLntf Nofpg tyf sDkgLsf] ;+:yfkgf, ;~rfng tyf k|zf;gnfO{ cem a9L

;'ud, ;/n / kf/bzL{ agfpg sDkgL ;DaGwL sfg"gnfO{ ;+zf]wg / PsLs/0f ug{ jf~5gLo ePsf]n]],

k|ltlglw;efsf] 3f]if0ff, @)^# hf/L ePsf] klxnf] jif{df k|ltlglw;efn] of] P]g agfPsf] 5 .

kl/R5]b–!

k|f/lDes

!= ;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ o; P]gsf] gfd æsDkgL P]g, @)^#Æ /x]sf] 5 .

-@_ of] P]g ;Djt\ @)^# ;fn c;f]h @) ut]b]lv k|f/De ePsf] dflgg]5 .

@= kl/efiff M ljifo jf k|;Ën] csf]{ cy{ gnfu]df o; P]gdf,–

-s_ æsDkgLÆ eGgfn] o; P]g adf]lhd ;+:yflkt sDkgL ;Demg' k5{ .

-v_ æk|fOe]6 sDkgLÆ eGgfn] o; P]g adf]lhd ;+:yflkt k|fOe]6 sDkgL ;Demg' k5{ .

-u_ æklAns sDkgLÆ eGgfn] k|fOe]6 sDkgL afx]ssf] sDkgL ;Demg' k5{ .

-3_ æd'Vo sDkgLÆ eGgfn] ;xfos sDkgLnfO{ lgoGq0fdf /fVg] sDkgL ;Demg' k5{ .

-ª_ æ;xfos sDkgLÆ eGgfn] d'Vo sDkgLsf] lgoGq0fdf /x]sf] sDkgL ;Demg' k5{ .

-r_ æljb]zL sDkgLÆ eGgfn] g]kfn /fHoaflx/ ;+:yflkt sDkgL ;Demg' k5{ .

-5_ æ;"rLs[t sDkgLÆ eGgfn] lwtf]kq ljlgdo ahf/df cfˆgf] lwtf]kq ;"rLs[t u/]sf]

klAns sDkgL ;Demg' k5{ .

-h_ æd'gfkmf ljt/0f gug]{ sDkgLÆ eGgfn] s'g} p2]Zo k|flKtsf nflu cflh{t d'gfkmf jf

artsf] /sdaf6 nfef+z jf cGo s'g} /sd ;b:ox?nfO{ ljt/0f ug{ jf e'QmfgL

ug{ gkfpg] zt{df kl/R5]b–!( cGtu{t ;+:yflkt sDkgL ;Demg' k5{ .

-em_ æ;+:yfksÆ eGgfn] sDkgL ;+:yfkgf ug{sf] nflu sfof{no ;dIf bflvn ul/g]

k|aGwkq tyf lgodfjnLdf n]lvPsf] s'/fnfO{ d~h'/ u/L ;+:yfkssf] x}l;otn]

x:tfIf/ ug]{ JolQm ;Demg' k5{ .

Page 2: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

2

-`_ ækbflwsf/LÆ eGgfn] sDkgLsf] ;~rfns, sfo{sf/L k|d'v, k|aGws, sDkgL] ;lrj,

lnlSj8]6/ / ljefuLo lhDd]jf/L lng] s'g} sd{rf/L ;d]t ;Demg' k5{ .

-6_ æk|aGwkqÆ eGgfn] sDkgLsf] k|aGwkq ;Demg' k5{ .

-7_ ælgodfjnLÆ eGgfn] sDkgLsf] lgodfjnL ;Demg' k5{ .

-8_ æljj/0fkqÆ eGgfn] sDkgLn] bkmf @# adf]lhd k|sfzg ug'{ kg]{ ljj/0fkq ;Demg'

k5{ .

-9_ æz]o/Æ eGgfn] sDkgLsf] z]o/ k'FhLsf] ljeflht c+z ;Demg' k5{ .

-0f_ æcu|flwsf/ z]o/Æ eGgfn] o; P]g adf]lhd cu|flwsf/ z]o/sf] ?kdf hf/L ul/Psf]

z]o/ ;Demg' k5{ .

-t_ æ;fwf/0f z]o/Æ eGgfn] cu|flwsf/ z]o/ afx]ssf] z]o/ ;Demg' k5{ .

-y_ æaf]g; z]o/Æ eGgfn] sDkgLsf] d'gfkmfaf6 ePsf] art jf hu]8f sf]ifnfO{

k'FhLs/0f u/L z]o/wgLx?nfO{ cltl/Qm z]o/sf] ?kdf hf/L ul/Psf] z]o/ ;Demg'

k5{ / ;f] zAbn] art jf hu]8f sf]ifnfO{ k'FhLs/0f u/L z]o/sf] r'Qmf /sd j[l4

u/]sf] cj:yf ;d]tnfO{ hgfp“5 .

-b_ æz]o/wgLÆ eGgfn] sDkgLsf] z]o/df :jfldTj ePsf] JolQm ;Demg' k5{ .

-w_ æl8a]~r/Æ eGgfn] sDkgLsf] hfoh]yf lwtf] /fvL jf g/fvL sDkgLn] hf/L u/]sf]

C0fkq ;Demg' k5{ .

-g_ æl8a]~r/ 6«i6LÆ eGgfn] sDkgLn] l8a]~r/ lgisfzg ubf{ l8a]~r/jfnfsf] lxt

;+/If0fsf] lhDd]jf/L lng] ;+ul7t ;+:yf ;Demg' kb{5 .

-k_ æbtf{ lstfaÆ eGgfn] bkmf $^ adf]lhd v8f ul/Psf]] z]o/wgL jf l8a]~r/jfnfsf]

btf{ lstfa ;Demg' k5{ .

-k!_ æljB'tLo clen]vÆ eGgfn] ljB'tLo :j?kdf sDkgLn] sfof{no ;dIf k]z u/]sf

;a} k|sf/sf sfuhft tyf sfof{non] sDkgLnfO{ k7fPsf sfuhftnfO{ ;'/lIft

?kn] sDKo'6/ k|0ffnLdf ul/g] e08f/0f ;Demg' k5{ .

-km_ æsDkgLsf] 5fkÆ eGgfn] sDkgLn] k|of]u ug{] sDkgLsf] 5fk ;Demg' k5{ .

-a_ ælwtf]kq af]8{Æ eGgfn] lwtf]kq lgoldt / Jojl:yt ug{ k|rlnt sfg"g adf]lhd

;+:yfkgf ePsf] lwtf]kq af]8{ ;Demg' k5{ .

-e_ ælwtf]kqÆ eGgfn] sDkgLn] hf/L u/]sf] z]o/, a08, l8a]~r/ jf C0fkq ;Demg' k5{

/ ;f] zAbn] lwtf]kqsf] w/f}6L ;DaGwL e/kfO{ tyf lwtf]kq ;DaGwL xs /

clwsf/kq ;d]tnfO{ hgfp“5 .

-d_ æ;~rfnsÆ eGgfn] sDkgLsf] ;~rfns ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] a}slNks ;~rfns

;d]tnfO{ hgfp“5 .

-o_ æ;~rfns ;ldltÆ eGgfn] sDkgLsf] ;~rfns ;ldlt ;Demg' k5{ .

-/_ æk|aGw ;~rfnsÆ eGgfn] sDkgLsf] k|aGw ;~rfns ;Demg' k5{ .

klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .

Page 3: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

3

-n_ ælk|ldod d"Nosf] z]o/Æ eGgfn] z]o/sf] cl°t d"NoeGbf a9L d"Nodf laqmL x'g] u/L

sDkgLn] hf/L u/]sf] z]o/ ;Demg' k5{ .

-j_ æv'b ;DklQ -g]6 jy{_Æ eGgfn] sDkgLsf] tTsfn sfod /x]sf] s'n hfoh]yfaf6

r'Qmf k'FhL tyf z]o/wgLsf] xs nfUg] h'g;'s} gfdfs/0f ul/Psf] hu]8f, sf]if jf

;l~rt d'gfkmf jf sDkgLsf] s'g} Voflt eP ;f] afx]ssf] cGo ;Dk"0f{ bfloTj /sd

/ ;°lnt gf]S;fgL eP ;f] ;d]t s§f u/L afFsL /x]sf] /sdnfO{ ;Demg' k5{ .

-z_ æ;j{;Ddt ;Demf}tfÆ eGgfn] k|fOe]6 sDkgLsf] tTsfn sfod /x]sf] ;Dk"0f{

z]o/wgLx?n] sDkgLsf] ;~rfngsf ;DaGwdf ;j{;Ddltaf6 u/]sf] ;Demf}tf

;Demg' k5{ .

-if_ æsfof{noÆ eGgfn] sDkgLsf] k|zf;g ug{ g]kfn ;/sf/n] :yfkgf u/]sf] sDkgL

/lhi6«f/sf] sfof{no ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] sDkgL /lhi6«f/sf] sfof{nosf] zfvf

sfof{nonfO{ ;d]t hgfpF5 .Æ

-;_ æ/lhi6«f/Æ eGgfn] sfof{nosf] /lhi6«f/ ;Demg' k5{ .

-x_ æ:jtGq ;~rfnsÆ eGgfn] bkmf *^ sf] pkbkmf -#_ adf]lhd lgo'Qm :jtGq

;~rfns ;Demg' k5{ .

-If_ æcbfntÆ eGgfn] g]kfn ;/sf/n] ;jf]{Rr cbfntsf] ;xdlt lnO{ g]kfn /fhkqdf

;"rgf k|sfzg u/L tf]lslbPsf] cbfntsf] jfl0fHo Ohnfz ;Demg' k5{ .

-q_ æglhssf] gft]bf/Æ eGgfn] Psf;uf]nsf] c+lzof/ jf klt, kTgL, afa', cfdf, ;f;",

;;'/f, bfh' efO, lbbL, alxgL, efph", a'xf/L, ;fnf, ;fnL, legfh', sfsf, sfsL,

dfdf, dfOh", 5f]/f, 5f]/L, 5f]/fa'xf/L, gflt, gfltgL, gfltgLa'xf/L jf Hjf“O ;Demg'

k5{ .

-1_ ætf]lsPsf]Æ jf ætf]lsP adf]lhdÆ eGgfn] g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf

k|sfzg u/L tf]lsPsf] jf tf]lsP adf]lhd ;Demg' k5{ .

kl/R5]b–@

sDkgLsf] ;+:yfkgf

#= sDkgLsf] ;+:yfkgf M -!_ d'gfkmfsf] p2]Zo lnO{ s'g} pBd ug{ rfxg] JolQmn] PSn} jf c?;Fu

;d"xa4 eO{ k|aGwkqdf pNn]v eP adf]lhd Ps jf PseGbf a9L p2]Zo k|flKtsf nflu sDkgL

;+:yfkgf ug{ ;Sg]5 .

-@_ klAns sDkgLsf] ;+:yfkgfsf] nflu sDtLdf ;fthgf ;+:yfks x'g' kg]{5 .

t/ s'g} klAns sDkgLn] csf]{ klAns sDkgL ;+:yfkgf ubf{ ;fthgf ;+:yfkssf]

cfjZostf kg]{ 5}g .

-#_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg kl/R5]b–!( df ul/Psf]

Joj:yfsf] cwLgdf /xL Ps jf PseGbf a9L p2]Zo k|flKtsf nflu d'gfkmf ljt/0f gug]{ sDkgL

;+:yfkgf ug{ ;lsg]5 .

klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

Page 4: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

4

$= sDkgL ;+:yfkgfsf] nflu lgj]bg lbg' kg]{ M -!_ bkmf # adf]lhd sDkgLsf] ;+:yfkgf ug{ rfxg]

JolQmn] ljB'tLo dfWodaf6 sDkgLsf] k|:tfljt gfd :jLs[ltsf] nflu sfof{no ;dIf lgjb]g

lbg' kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd sDkgLsf] gfd sfof{noaf6 :jLs[t ePsf] hfgsf/L k|fKt

ePdf lgj]bsn] b]xfodf plNnlvt sfuhft ljB'tLo dfWodaf6} sDKo'6/ k|0ffnLdf cknf]8

u/L sfof{no ;dIf tf]lsP adf]lhdsf] 9fFrfdf lgj]bg k]z ug'{ kg]{5 M–

-s_ k|:tfljt sDkgLsf] k|aGwkq,

-v_ k|:tfljt sDkgLsf] lgodfjnL,

-u_ klAns sDkgL eP sDkgL ;+:yfkgf ug'{ cl3 ;+:yfksx?aLr s'g}

;Demf}tf ePsf] /x]5 eg] To:tf] ;Demf}tfsf] k|ltlnlk,

-3_ k|fOe]6 sDkgL eP ;j{;Ddt ;Demf}tf ePsf] /x]5 eg] To:tf]

;Demf}tfsf] k|ltlnlk,

-ª_ sfg"g adf]lhd s'g} vf; k|sf/sf] Joj;fo jf sf/f]af/ ;~rfng ug]{

sDkgL btf{ ug'{ cl3 sfg"g adf]lhd s'g} lgsfosf] k"j{:jLs[lt jf

Ohfht lng' kg]{ Joj:yf ul/Psf] eP To:tf] :jLs[lt jf Ohfhtkq,

-r_ g]kfnL gful/s ;+:yfks ePdf gful/stfsf] k|df0fkqsf] k|dfl0ft

k|ltlnlk / ;+ul7t ;+:yf ;+:yfks ePdf To:tf] ;+:yfsf] btf{

k|df0fkq, sDkgL ;+:yfkgf ug]{] ;DaGwL ;~rfns ;ldltsf] lg0f{o /

To:tf] ;+:yfsf] ;+:yfkgf ;DaGwL k|d'v lnvt,

-5_ ljb]zL JolQm jf sDkgL jf lgsfo ;+:yfks ePdf sfg"g adf]lhd

g]kfndf nufgL jf Joj;fo jf sf/f]af/ ug]{ ;DaGwdf k|fKt

cg'dltkq,

-h_ ljb]zL JolQm ;+:yfks ePdf lgh s'g d'n'ssf] gful/s xf] To:tf]

k|dfl0ft ug]{ lnvt,

-em_ ljb]zL sDkgL jf lgsfo ;+:yfks ePdf To:tf] sDkgL jf lgsfosf]

;+:yfkgfsf] k|df0fkqsf] k|dfl0ft k|ltlnlk tyf ;+:yfkgf ;DaGwL

k|d'v lnvt .

-#_ pkbkmf -@_ sf] v08 -v_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg Ps JolQm dfq

;+:yfks /x]sf] Psn z]o/wgL ePsf] sDkgLsf] ;+:yfkgfsf] nflu tf]lsPsf] lgodfjnLsf]

9fFrfnfO{ g} ;+:yfksn] :jLsf/ ug{ d~h'/ u/]df k|:tfljt sDkgLsf] lgodfjnL k]z ug{

cfjZos kg]{ 5}g .

Page 5: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

5

%= sDkgL btf{ ug'{ kg]{ M -!_ bkmf $ adf]lhd sDkgL ;+:yfkgf ug{ lgj]bg k/]df sfof{non]

cfjZos hFfra'em u/L lgj]bg k/]sf] ldltn] ;ft lbgleq tf]lsPsf] b:t'/ lnO { To:tf] sDkgL

btf{ u/L tf]lsP adf]lhdsf] 9fFrfdf lgj]bsnfO{ sDkgL btf{sf] k|df0fkq lbg' kg]{5 . tf]lsPsf]

;doleq btf{ gePdf sfof{non] k|:tfljt sDkgLnfO{ tLg lbgleq sf/0f ;lxtsf] hfgsf/L

lbg'kg]{ 5 .

-!s_ lgj]bg tyf k|df0fkq ;DaGwL sfuhftx? k|df0fLs/0f ubf{ ljB'tLo x:tfIf/;d]t

dfGo x'g]5 / sfuhftx? ljB'tLo dfWodaf6 k|:t't ug{ ;lsg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd sDkgL btf{ ePkl5 sDkgL ;+:yfkgf ePsf] dflgg]5 .

-#_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] lgldQ tf]lsP adf]lhdsf] 9fFrfdf sfof{non] sDkgL btf{

lstfa /fVg]5 .

-$_ o; bkmf adf]lhd sDkgL ;+:yfkgf ePkl5 o; P]gsf] cwLgdf /xL k|aGwkq /

lgodfjnLdf n]lvPsf s'/fx? sDkgL / o;sf k|To]s z]o/wgL tyf z]o/wgLx?aLr Ps

cfk;df ePsf] 5'§f5'§} ;Demf}tfdf ul/Psf] Joj:yf ;/x sDkgL / o;sf z]o/wgLx?nfO{

aGwgsf/L x'g]5g\ .

-%_ o; P]g adf]lhd sDkgL btf{ gu/L s'g} JolQmn] sDkgL zAbsf] k|of]u u/L s'g} kmd{

jf ;+:yfsf] gfdaf6 s'g} klg lsl;dsf] sf/f]af/ ug{ kfpg] 5}g .

^= sDkgL btf{ ug{ OGsf/ ug{ ;lsg] M -!_ b]xfosf] s'g} cj:yfdf sfof{non] sDkgL btf{ ug{

OGsf/ ug{ ;Sg]5 M–

-s_ k|:tfljt sDkgLsf] gfd cl3 btf{ eO{ sfod /x]sf] s'g} sDkgLsf] gfd jf

6«]8dfs{sf] gfd;Fu ldNg] ePdf jf e|d l;h{gf x'g ;Sg] u/L To:tf] sDkgLsf]

gfd jf 6«]8dfs{sf] gfd;Fu ldNbf]h'Nbf] x'g] ePdf,

-v_ k|:tfljt sDkgLsf] gfd jf p2]Zo k|rlnt sfg"g ljk/Lt ePdf jf ;fj{hlgs

lxt, g}ltstf, ;bfrf/, lzi6frf/ cflb s'g} b[li6sf]0fn] cg'ko'Qm jf cjf~5gLo

b]lvPdf jf kmf}hbf/L sfo{sf] cfzo emNsg] b]lvPdf,

-u_ k|:tfljt sDkgLsf] gfd o; P]g adf]lhd btf{ vf/]hLdf k/]sf] jf k|rlnt sfg"g

adf]lhd bfdf;fxLdf k/]sf] sDkgLsf] gfd;Fu ldNg] ePdf jf e|d l;h{gf x'g

;Sg] u/L ldNbf]h'Nbf] x'g] ePdf / To;/L btf{ vf/]hLdf k/]sf] jf bfdf;fxLdf

k/]sf] cjlw kfFr jif{ k'/f eOg;s]sf] ePdf,

-3_ o; P]g adf]lhd sDkgL ;+:yfkgf x'gsf] lgldQ cfjZos zt{x? k'/f gePdf .

-@_ pkbkmf -!_ df plNnlvt s'g} cj:yf k/L sfof{non] s'g} sDkgL btf{ ug{ OGsf/

u/]sf]df ;f]sf] sf/0f;lxtsf] ;"rgf bkmf $ adf]lhd sDkgL ;+:yfkgf ug{sf] nflu lgj]bg

k/]sf] ldltn] kGw| lbgleq lgj]bsnfO{ lbg' kg]{5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd sfof{non] s'g} sDkgL btf{ ug{ OGsf/ u/]df jf pkbkmf -@_

adf]lhd ;"rgf glbPdf lrQ ga'‰g] JolQmn] kGw| lbgleq cbfntdf ph"/ ug{ ;Sg]5 .

klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . klxnf] ;+zf]wgåf/f yk . klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

Page 6: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

6

&= sDkgL ;+ul7t ;+:yf x'g] M -!_ o; P]g adf]lhd ;+:yflkt sDkgL cljlR5Gg pQ/flwsf/jfnf

Ps :jzfl;t / ;+ul7t ;+:yf x'g]5 .

-@_ sDkgLn] o; P]gsf] cwLgdf /xL JolQm ;/x rn crn ;DklQ k|fKt ug{, /fVg,

a]rlavg ug{ jf cGo lsl;dn] Joj:yf ug{ ;Sg]5 .

-#_ sDkgLn] cfˆgf] gfdaf6 gfln; ph"/ ug{ / sDkgL pk/ klg ;f]xL gfdaf6 gfln;

ph"/ nfUg ;Sg]5 .

-$_ sDkgLn] JolQm;/x s/f/ ug{ / s/f/ adf]lhdsf] clwsf/ k|of]u ug{ tyf bfloTj

lgjf{x ug{ ;Sg]5 .

*= bfloTj ;Lldt x'g] M o; P]g adf]lhd ;+:yflkt sDkgLsf] sf/f]af/sf] ;DaGwdf z]o/wgLsf]

bfloTj lghn] vl/b u/]sf] jf vl/b ug{ sa'n u/]sf] z]o/sf] clwstd /sd;Dd dfq ;Lldt

/xg]5 .

(= z]o/wgLx?sf] ;ª\Vof M -!_ k|fOe]6 sDkgLsf] z]o/wgLx?sf] ;ª\Vof Ps;o PseGbf a9L x'g'

x'Fb}g .

-!s_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|rlnt sfg"g adf]lhd btf{ eO{

;~rflnt oftfoft Joj;foL ;ldltdf cfa4 oftfoft Joj;foLx¿ ldnL k|fO{e]6 sDkgL

;+:yfkgf u/L oftfoft Joj;fo ;~rfng ug{ of] pkbkmf k|f/De ePsf] ldltn] tLg dlxgfleq

lgj]bg lbPdf pkbkmf -!_ df n]lvPeGbf a9L z]o/ wgL ;Î\of eP klg To:tf] k|fO{e]6 sDkgL

btf{ ug{ afwf kg]{ 5}g .

-@_ bkmf # sf] pkbkmf -@_ sf] k|ltaGwfTds jfSof+zsf] cwLgdf /xL klAns sDkgLsf]

z]o/wgLx?sf] ;ª\Vof sDtLdf ;fthgf / a9Ldf hlt;'s} klg x'g ;Sg]5 .

-#_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg sd{rf/Lx?nfO{ z]o/ laqmL ug]{

of]hgf cGtu{t sDkgLsf] z]o/ vl/b u/]sf sd{rf/L jf To:tf] of]hgf cGtu{t z]o/ vl/b

ul/;s]sf t/ tTsfn sDkgLsf] ;]jfdf g/x]sf sd{rf/LnfO{ z]o/wgLsf] ?kdf u0fgf ul/g]

5}g .

!)= sDkgLn] kfng ug'{ kg]{ zt{x? M o; P]g adf]lhd ;+:yflkt sDkgLn] of] P]g, k|aGwkq jf

lgodfjnLdf n]lvPsf zt{x?sf cltl/Qm b]xfosf zt{x?sf] kfngf ug'{ kg]{5 M–

-s_ cfk"mn] ug]{ ;Dk"0f{ sfd sf/f]af/x? ;f] sDkgLsf] gfdaf6 ug'{ kg]{5 .

-v_ k|fOe]6 sDkgLn] cfˆgf] gfdsf] k5fl8 æk|fOe]6 lnld6]8Æ / klAns sDkgLn] cfˆgf]

gfdsf] k5fl8 ælnld6]8Æ n]Vg' kg]{5 .

t/ d'gfkmf ljt/0f gug]{ sDkgLsf] xsdf of] Joj:yf nfu" x'g] 5}g .

-u_ k|fOe]6 sDkgLn] cfˆgf] z]o/ tyf l8a]~r/ v'Nnf?kdf laqmL ug'{ x'Fb}g .

-3_ k|aGwkq, lgodfjnL jf ;j{;Ddt ;Demf}tfdf Joj:yf ul/Psf] sfo{ljlw k'/f gu/L

k|fOe]6 sDkgLn] cfˆgf] lwtf]kq z]o/wgLx? afx]s cGo JolQmnfO{ lwtf] aGws

/fvL jf cGo s'g} lsl;dn] xs 5f8L lbg x'Fb}g .

-ª_ sDkgLn] ;fem]bf/L jf k|fOe]6 kmd{ vf]Ng x'Fb}g .

klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . g]kfnsf] ;+ljwfg cg's"n agfpg s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&% 4f/f yk .

Page 7: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

7

-r_ o; P]gdf cGoyf Joj:yf ul/Psf]df afx]s d'gfkmf ljt/0f gug]{ sDkgLn] cfˆgf

;b:ox?nfO{ nfef+z ljt/0f ug{ jf ;b:o jf lghsf glhssf gft]bf/nfO{ k|ToIf

jf ck|ToIf ?kn] s'g} /sd e'QmfgL ug{ x'Fb}g .

!!= klAns sDkgLsf] r'Qmf k'FhL M -!_ k|rlnt sfg"gdf jf g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf

k|sfzg u/L s'g} vf; sDkgLsf] r'Qmf k'FhL a9L x'g' kg]{ u/L cGoyf Joj:yf ul/Psf]df afx]s

klAns sDkgLsf] r'Qmf k'FhL sDtLdf Ps s/f]8 ?k}ofF x'g' kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg of] P]g k|f/De x'Fbfsf avt ;f]xL

pkbkmfdf plNnlvt r'Qmf k'FhL gePsf] klAns sDkgLn] ;Djt\ @)^% ;fn cflZjg @@ ut]leq

pkbkmf -!_ adf]lhdsf] k'FhL sfod ug'{ kg]{5 .

!@= s]xL vf; sf/f]af/ ug{ klAns sDkgL x'g' kg]{ M o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP

tfklg a}lÍu sf/f]af/, ljQLo sf/f]af/, ladf Joj;fo ;DaGwL sf/f]af/, lwtf]kq ahf/ ;DaGwL

Joj;fo, lgj[Qe/0f sf]if jf ;fd"lxs art sf]if -Do'Ro'cn km08_ ;~rfng ug]{ sDkgLÙ

kfFr s/f]8eGbf a9L r'Stf k'FhL ePsf] b"/;~rf/ ;]jf k|bfos sDkgL jf tf]lsP adf]lhdsf]

cGo Joj;fo jf sf/f]af/ ;~rfng ug]{ sDkgL klAns sDkgLsf] ?kdf ;+:yfkgf x'g' kg]{5 .

xfn btf{ ePsf k|fOe]6 sDkgLx?n] b'O{ jif{leq o; bkmf adf]lhd klJns sDkgLdf kl/0ft

eO;Sg' kg]{5 .

!#= k|fOe]6 sDkgL klAns sDkgLdf kl/0ft x'g] M -!_ s'g} k|fOe]6 sDkgL b]xfosf cj:yfdf o;

bkmf adf]lhd klAns sDkgLdf kl/0ft x'g]5 M–

-s_ k|fOe]6 sDkgLsf] ;fwf/0f ;efn] ljz]if k|:tfj kfl/t u/L ;f] sDkgLnfO{ klAns

sDkgLdf kl/0ft ug]{ lg0f{o u/]df,

t/ klAns sDkgL x'gsf] lgldQ o; P]g adf]lhd cfjZos zt{x? k'/f

gu/]df k|fOe]6 sDkgL klAns sDkgLdf kl/0ft x'g ;Sg] 5}g .

-v_ ===================

-u_

=====================

-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ sf] cj:yfdf ;f] v08df plNnlvt lg0f{osf] k|ltlnlk

;+nUg /fvL ;DalGwt k|fOe]6 sDkgLn] klAns sDkgLdf kl/0ft x'gsf] nflu To;/L lg0f{o

ePsf] ldltn] tL; lbgleq sfof{no ;dIf tf]lsP adf]lhdsf] b:t'/ ;lxt tf]lsP adf]lhd

lgj]bg lbg' kg]{{5 .

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd sfof{no ;dIf lgj]bg k|fKt x'gcfPdf ;DalGwt k|fOe]6

sDkgLn] o; P]g adf]lhd klAns sDkgLsf] ?kdf sf/f]af/ ;~rfng ug{sf nflu cfjZos

zt{x? k'/f u/]sf] ePdf sDkgL btf{ lstfadf To:tf] sDkgLnfO{ klAns sDkgLdf kl/0ft

u/]sf] Joxf]/f hgfO{ ;f7L lbgleq tf]lsP adf]lhd sDkgL kl/0ft ePsf] k|df0fkq lbg' kg]{5 .

-$_

==============

-%_

==============

-^_

=============

klxnf] ;+zf]wgåf/f yk . klxnf] ;+zf]wgåf/f yk . klxnf] ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .

Page 8: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

8

-&_

==============

-*_ o; bkmf adf]lhd s'g} k|fOe]6 sDkgL klAns sDkgLdf kl/0ft ePdf To;/L kl/0ft

ePsf] ldltb]lv o; P]g adf]lhd klAns sDkgLsf] ;DaGwdf nfu" x'g] Joj:yfx? To:tf]

sDkgLnfO{ :jtM nfu" ePsf] dflgg]5 .

-(_ o; bkmf adf]lhd s'g} k|fOe]6 sDkgL klAns sDkgLdf kl/0ft ePsf]df To;/L

kl/0ft ePsf] k|fOe]6 sDkgLsf] ;a} ;DklQ tyf bfloTjx? kl5Nnf] sDkgLdf ;g]{5 .

!$= klAns sDkgL k|fOe]6 sDkgLdf kl/0ft x'g] M -!_ b]xfosf] cj:yfdf s'g} klAns sDkgL o;

bkmf adf]lhd k|fOe]6 sDkgLdf kl/0ft x'g]5 M–

-s_ s'g} klAns sDkgLsf] z]o/wgLsf] ;ª\Vof ;fthgf eGbf sd ePdf,

-v_ klAns sDkgLn] bkmf !! adf]lhd cfˆgf] r'Qmf k'FhL sfod ug{ g;s]df jf bkmf

%& adf]lhd k'FhL 36fPsf] sf/0fn] bkmf !! adf]lhdsf] r'Qmf k'FhL sfod

g/x]df .

t/ bkmf !! sf] pkbkmf -@_ adf]lhdsf] sDkgLsf] xsdf of] Joj:yf nfu" x'g] 5}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cj:yf k/]df ;DalGwt klAns sDkgLn] 5 dlxgfleq cfˆgf]

k|aGwkq / lgodfjnLdf cfjZos ;+zf]wg u/L k|fOe]6 sDkgLdf kl/0ft ug'{ kg]{5 .

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd ;+zf]wg ePsf] k|aGwkq / lgodfjnLsf] k|ltlnlk ;+nUg /fvL

;DalGwt klAns sDkgLn] k|fOe]6 sDkgLdf kl/0ft x'gsf] nflu To;/L ;+zf]wg ePsf] tL;

lbgleq sfof{no ;dIf tf]lsP adf]lhdsf] b:t'/ ;lxt tf]lsP adf]lhdsf] 9f“rfdf lgj]bg

lbg' kg]{5 .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd sfof{no ;dIf lgj]bg k|fKt x'g cfPdf sDkgL btf{ lstfadf

To:tf] sDkgLnfO{ k|fOe]6 sDkgLdf kl/0ft u/]sf] Joxf]/f hgfO{ ;f7L lbgleq tf]lsP adf]lhd

k|fOe]6 sDkgLdf kl/0ft ePsf] k|df0fkq lbg' kg]{5 .

-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd klAns sDkgL k|fOe]6 sDkgLdf kl/0ft ePdf To;/L kl/0ft

x'g] klAns sDkgLsf] ;a} ;DklQ tyf bfloTjx? kl5Nnf] sDkgLdf ;g]{5 .

!%= Dofb, ;"rgf cflb tfd]n ug]{ M -!_ k|rlnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g}

sDkgL, ;~rfns, z]o/wgL, l8a]~r/jfnf jf sd{rf/LnfO{ sDkgLsf] sf/f]af/ jf sDkgL;Fu

;Da4 ljifosf] ;DaGwdf s'g} ;"rgf, Dofb, aGb;jfn cflb tfd]n ug'{ k/]df ;f] sDkgLsf]

/lhi68{ sfof{nodf To:tf] ;"rgf, Dofb, aGb;jfn cflb a'emfPdf jf /lhi6«L u/L x'nfs dfk{mt

k7fPdf jf To:tf] sfof{nodf /flvPsf] 6]lnˆofS;, Od]n, 6]n]S; jf o:t} cGo ljB'tLo pks/0f

dfk{mt k7fPdf /Ltk"j{s tfd]n ePsf] dflgg]5 . To;/L s'g} ;"rgf, Dofb, aGb;jfn OToflb

tfd]n x'g g;s]df ;DalGwt sDkgL, ;~rfns jf sd{rf/LnfO{ /]l8of], 6]lnlehg jf

/fli6«o:t/sf] b}lgs klqsfdf tT;DaGwL ;"rgf k|;f/0f jf k|sfzg u/L ;f]sf] hfgsf/L u/fpg

;lsg]5 . To;/L ul/Psf] ;"rgfnfO{ lghn] hfgsf/L kfPsf] dflgg]5 .

-@_ k|rlnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg sDkgLsf s'g} ;~rfns, z]o/wgL,

l8a]~r/jfnf jf s'g} sd{rf/LnfO{ sDkgLsf] tkm{af6 jf s'g} clwsf/ k|fKt clwsf/L jf

cbfntsf] tkm{af6 kbLo sfo{;Fu ;DalGwt ljifodf s'g} Dofb, ;"rgf, aGb;jfn cflb tfd]n

ug'{ k/]df To:tf] ;~rfns, z]o/wgL jf sd{rf/Ln] lghsf] 6]n]S;, Od]n, 6]lnˆofS;sf] 7]ufgf

lbPsf] /x]5 eg] To:tf] 7]ufgfdf / To:tf] 7]ufgf glbPsf] cj:yfdf x'nfsåf/f kqfrf/ ug{

lbPsf] 7]ufgfdf x'nfsåf/f /lhi6«L u/L k7fpg ;lsg]5 / To;/L k7fOPsf]df To:tf] ;"rgf,

Dofb, aGb;jfn cflb /Ltk"j{s tfd]n ePsf] dflgg]5 .

Page 9: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

9

-#_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg sDkgLn] o; P]g adf]lhd s'g}

z]o/wgL, l8a]~r/jfnf jf ;~rfnsnfO{ k7fpg' kg]{ ;"rgf jf hfgsf/L pknAw u/fpFbf jf

lghx?af6 s'g} hfgsf/L k|fKt ubf{ sDkgLsf] lgodfjnLdf Joj:yf eP adf]lhd jf lghx?sf]

;xdlt ePdf ljB'tLo ;~rf/ dfWodsf] k|of]u u/L lghx?n] pknAw u/fPsf] ljB'tLo

;~rf/sf] 7]ufgfdf k7fpg ;lsg]5 .

t/ ljB'tLo ;~rf/ dfWodaf6 To:tf] ;"rgf jf hfgsf/L k|fKt ug{ ;xdlt glbg]

z]o/wgL, l8a]~r/jfnf jf ;~rfnsnfO{ x'nfs jf cGo e/kbf]{ dfWodaf6 To:tf] ;"rgf jf

hfgsf/L k7fpg' kg]{5 .

!^= /lhi6«f/sf] sfd / st{Jo M -!_ o; P]gsf] sfof{Gjog tyf sDkgLsf] k|zf;g ug{] st{Jo

/lhi6«f/sf] x'g]5 .

-@_ pkbkmf -!_ sf] ;j{dfGotfdf k|lts"n gx'g] u/L o; P]gsf] sfof{Gjog tyf sDkgLsf]

k|zf;g ;DaGwL sfo{ k|efjsf/L jf Jojl:yt ?kdf ;Dkfbg ug{sf] nflu /lhi6«f/n] cfjZos

lgb]{lzsf agfO{ hf/L ug{ ;Sg]5 / ;f] lgb]{lzsfsf] kfngf ug'{ u/fpg' k|To]s sDkgL tyf

kbflwsf/Lsf] st{Jo x'g]5 .

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd hf/L ePsf] lgb]{lzsf ;j{;fwf/0fnfO{ pknAw x'g ;Sg] u/L

k|sfzg ug'{ kg]{5 .

-$_ /lhi6«f/n] o; P]g cg';f/ cfk"mnfO{ k|fKt clwsf/dWo] s]xL clwsf/ cfjZostf

cg';f/ sfof{nosf] s'g} clws[t sd{rf/LnfO{ k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .

-%_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} lgodgsf/L lgsfon] k|rlnt

sfg"g adf]lhd s'g} sDkgLnfO{ lbPsf] lgb]{zg jf To:tf] sDkgLsf ;DaGwdf ;f] lgsfon]

k|rlnt sfg"g adf]lhd k|of]u ug]{ clVtof/LnfO{ o; bkmfn] ;Lldt u/]sf] dflgg] 5}g .

!&= ;+:yfkgf k"j{ s/f/ M -!_ sDkgL ;+:yfkgf x'g'eGbf cl3 u/]sf] s/f/ k|:tfljt s/f/ dfq x'g]5

/ To:tf] s/f/ sDkgLsf nflu aGwgsf/L x'g] 5}g .

-@_ sDkgL ;+:yfkgf x'g' cufj} s'g} JolQmn] sDkgLsf] tkm{af6 s'g} sf/f]af/ u/]df jf

;fk6L lnPdf To;/L ul/Psf] sf/f]af/;Fu ;DalGwt s/f/k|lt pkbkmf -#_ sf] cwLgdf /xL

To:tf] JolQmn] JolQmut ?kdf lhDd]jf/L axg ug'{ kg]{5 .

-#_ s'g} sf/f]af/df plNnlvt ;doleq jf sDkgL ;+:yfkgf eO{;s]kl5 dgfl;a ;doleq

sDkgLsf] sfd sf/afxL, Jojxf/ jf cfr/0faf6 cfk"mn] sf/f]af/ z'? ug]{ clwsf/ k|fKt u/]sf]

ldlteGbf cl3 ePsf sfd sf/afxL jf lnPsf] ;fk6LnfO{ :jLsf/ u/]df jf To:tf] sfd sf/afxL

k|lt ;xdlt hgfpdf ;f] sf/f]af/ sDkgL tyf s/f/sf] csf]{ kIfsf] nflu afWofTds x'g]5 /

sDkgLsf] tkm{af6 To:tf] sfd sf/afxL ug]{ JolQmn] pkbkmf -@_ adf]lhd Joxf]g'{ kg]{ JolQmut

bfloTjaf6 5'6 k|fKt ug]{5 .

-$_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|fOe]6 sDkgL ;+:yfkgf x'g'

cufj} ePsf s/f/sf ;DaGwdf To:tf] sDkgLsf] ;j{;Ddt ;Demf}tfdf n]lvP adf]lhd x'g]5 .

kl/R5]b–#

k|aGwkq, lgodfjnL tyf ljj/0fkq

!*= k|aGwkq M -!_ sDkgLsf] k|aGwkqdf b]xfosf s'/fx? pNn]v ePsf] x'g' kg]{5 M–

klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

Page 10: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

10

-s_ sDkgLsf] gfd,

-v_ sDkgLsf] /lhi68{ sfof{no /xg] 7]ufgf,

-u_ sDkgLsf] p2]Zo,

-3_ sDkgLsf] p2]Zo k|fKt ug{ ul/g] sfdx?,

-ª_ sDkgLsf] clws[t k'FhLsf] c°, sDkgLn] tTsfn hf/L ug]{ z]o/ k'FhLsf] c° /

sDkgLsf] ;+:yfksn] r'Qmf ug{ sa'n u/]sf] cÍ,

-r_ sDkgLsf] z]o/sf] lsl;d, To:tf z]o/df lglxt xs, clwsf/, k|To]s z]o/sf]

d"No / ljleGg k|sf/sf] z]o/ ;ª\Vof,

-5_ z]o/ vl/b jf x:tfGt/0f ug{ s'g} aGb]h /x]sf] eP ;f] s'/f,

-h_ ;+:yfksx?n] tTsfn lng sa'n u/]sf] z]o/ ;ª\Vof,

-em_ z]o/sf] /sd e'QmfgLsf zt{x?,

-`_ z]o/wgLx?sf] bfloTj ;Lldt /xg] s'/f,

-6_ k|fOe]6 sDkgLsf] xsdf z]o/wgLx?sf] clwstd ;ª\Vof,

-7_ cGo cfjZos s'/fx? .

-@_ pkbkmf -!_ df n]lvPsf s'/fx?sf] cltl/Qm b]xfosf s'g} s'/f ul/g] jf x'g] ePdf

To:tf s'/fx? ;d]t k|aGwkqdf pNn]v ePsf] x'g' kg]{5 M–

-s_ ;+:yfks jf cGo s'g} JolQmn] gub afx]s c? s'g} lsl;daf6 z]o/ vl/b ug{]

jf z]o/df xs kfpg] eP ;f] s'/f,

-v_ sDkgLn] sf/f]af/ z'? ubf{sf] avt ;+:yfks jf cGo s'g} JolQmaf6 s'g}

lsl;d;Fu s'g} ;DklQ k|fKt ug]{ eP ;f] s'/f,

-u_ sDkgLsf] ;+:yfkgf ubf{ nfu]sf] vr{ sDkgLn] g} Joxf]g'{ kg]{ eP ;f] s'/f,

-3_ ;+:yfks jf cGo s'g} JolQmn] sDkgLaf6 s'g} ljz]if ;x'lnot jf clwsf/ kfpg]

eP ;f] s'/f .

-#_ pkbkmf -@_ sf] v08 -s_ df pNn]v eP adf]lhd ;+:yfks jf cGo s'g} JolQmn]

gub afx]s c? s'g} lsl;daf6 z]o/ vl/b ubf{ jf z]o/df xs k|fKt ubf{ gub afx]s cGo

s'/fsf] / v08 -v_ df pNn]v eP cg';f/ sDkgLsf] sfd z'? ubf{sf] cj:yfdf ;+:yfks jf

cGo s'g} JolQmaf6 sDkgLn] s'g} ;DklQ k|fKt ubf{ klAns sDkgLsf] xsdf k|rlnt sfg"g

adf]lhd d"Nof°g ug{ k|df0fkqk|fKt OlGhlgo/ jf n]vf Joj;foLaf6 To:tf] ;DklQsf] d"Nof°g

u/fpg' kg]{5 .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd s'g} ;DklQsf] d"Nof°g ug]{ cfwf/ tf]lsP adf]lhd x'g]5 /

To;/L gtf]lsPsf]df To:tf] ;DklQ d"NofÍg ug]{ JolQmn] ;DklQsf] ljj/0f d"NofÍg ubf{sf]

cfwf/ pNn]v ug'{ kg]{5 .

-%_ k|aGwkq o; P]g;Fu aflemPdf aflemPsf] xb;Dd :jtM ab/ x'g]5 .

-^_ k|aGwkqsf] 9fFrf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .

!(= k|aGwkqdf ;xL5fk ug'{ kg]{ M -!_ k|aGwkqdf sDkgLsf] ;+:yfksx?sf] k'/f gfd / 7]ufgf

pNn]v u/L k|To]s ;+:yfksn] s] slt z]o/ lng d~h'/ u/]sf] xf] ;f] ;d]t b]vfOPsf] / lghx?

;a}sf] ;xL5fk k/]sf] x'g' kg]{5 .

Page 11: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

11

-@_ k|To]s ;+:yfkssf] nflu 5'§f5'§} ;fIfLsf] gfd / 7]ufgf k|i6;Fu v'n]sf] x'g' kg]{5 /

To:tf] ;fIfLsf] ;xL5fk ;d]t k|aGwkqdf k/]sf] x'g' kg]{5 .

-#_ k|To]s ;+:yfksn] ;f] sDkgLsf] lgodfjnLdf tf]lsP adf]lhd / To;/L gtf]lsPsf]df

sDtLdf Ps ;o lsQf z]o/ vl/b ug{ d~h'/ u/]sf] x'g' kg]{5 .

-$_ sDkgL ;+:yfkgf ePsf] Ps jif{leq sDkgLsf] ;~rfns ;ldltsf] lg0f{on] bkmf $

adf]lhd lbOPsf] lgj]bg;fy k]z ul/Psf] k|aGwkq tyf lgodfjnLdf b]lvPsf ;fdfGo q'6L jf

5kfO{ jf 6fOksf] uNtLnfO{ ;RofO{ kfpg sfof{no ;dIf lgj]bg lbg ;lsg]5 .

-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd lgj]bg kg{ cfPdf To; pk/ 5fglag u/L pko'Qm b]v]df

sfof{non] To:tf] q'6L jf uNtLnfO{ ;RofO{ ;f]sf] clen]v /fVg]5 .

t/ sDkgLsf] d"n p2]Zodf km/s kg]{ u/L s'g} s'/f ;Rofpg ;lsg] 5}g .

@)= lgodfjnL M -!_ k|aGwkqdf plNnlvt p2]Zox? k|fKt ug{ / sDkgLn] cfˆgf] sfd sf/afxL

;'Aojl:yt ?kn] ;~rfng ug{ lgodfjnL agfpg' kg]{5 .

-@_ lgodfjnLdf b]xfosf s'/fx? pNn]v ePsf] x'g' kg]{5 M–

-s_ sDkgLsf] ;fwf/0f ;ef af]nfpg] tl/sf, ;efsf] nflu lbg' kg]{ ;"rgf ;DaGwL

s'/fx?,

-v_ ;fwf/0f ;efsf] sfo{ljlw,

-u_ ;~rfnssf] ;ª\Vof, a}slNks ;~rfnssf] Joj:yf eP ;f] s'/f / ;~rfnssf]

sfo{sfn,

-3_ ;fwf/0f ;ef tyf ;~rfns ;ldltsf] lg0f{osf] clen]v / To;sf] k|ltlnlk tyf

lg/LIf0f ;DaGwL Joj:yf,

-ª_ s'g} JolQmn] sDkgLsf] ;~rfns lgo'Qm x'g z]o/ lng' kg]{ eP Go"gtd z]o/

;ª\Vof,

-r_ klAns sDkgL eP :jtGq ;~rfnssf] of]Uotf / ;ª\Vof,

-5_ z]o/wgLafx]ssf] cGo s'g} Jofj;flos JolQmnfO{ ;~rfns lgo'Qm ug]{ eP

lghx?sf] ;ª\Vof, sfo{sfn, of]Uotf tyf lgo'lQm k|lqmof ;DaGwL Joj:yf,

-h_ ;~rfns ;ldlt / k|aGw ;~rfnssf] clwsf/ / st{Jox?,

-em_ ;~rfnsx?sf] clVtof/L tyf clVtof/Lsf] k|Tofof]hg,

-`_ ;~rfns ;ldltsf] a}7ssf] u0fk"/s ;ª\Vof, a}7ssf] ;"rgf tyf a}7ssf]

sfo{ljlw,

-6_ z]o/df lnog /xg] s'/f,

-7_ ljleGg ju{sf z]o/x? / To:tf z]o/df lgxLt xs, clwsf/ tyf aGb]hx?,

-8_ z]o/ afktsf] /sdsf] e'QmfgLsf] dfu tyf z]o/ hkmt ;DaGwL Joj:yf,

-9_ z]o/ x:tfGt/0f ;DaGwL Joj:yf,

-0f_ z]o/ k'FhL yk36 ug{] s'/f,

-t_ sDkgLn] cfˆgf] z]o/ cfkm}+ vl/b ug{] eP ;f] s'/f,

-y_ sDkgL ;lrjsf] lgo'lQm,

Page 12: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

12

-b_ ;~rfnssf] kfl/>lds, eQf / ;'ljwf ;DaGwL Joj:yf,

-w_ cfˆgf] sf/f]af/df 5fk k|of]u ug]{ eP sDkgLsf] 5fksf] k|of]u,

-g_ sDkgLsf] n]vf, lx;fa lstfa tyf n]vfk/LIf0f,

-k_ C0f jf l8a]~r/ p7fpg ;Sg] Joj:yf,

-km_ sDkgL ufleg] s'/f,

-a_ s'g} vf; Joj;fo ug]{ sDkgLsf] lgodfjnLdf v'nfpg' kg]{ egL k|rlnt sfg"gdf

s'g} Joj:yf ul/Psf] eP To:tf] s'/f,

-e_ lgodfjnLdf v'nfpg' kg]{ cGo cfjZos s'/fx? .

-#_ sDkgLsf] ;~rfns jf kbflwsf/Lsf] arfp ;DaGwdf lgodfjnLdf ul/Psf] s'g}

Joj:yf nufot of] P]g tyf k|aGwkq;Fu s'g} Joj:yf aflemPdf aflemPsf] xb;Dd ab/ x'g]5 .

-$_ lgodfjnLsf] 9fFrf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .

@!= k|aGwkq jf lgodfjnLdf ;+zf]wg M -!_ sDkgLsf] ;fwf/0f ;efn] ljz]if k|:tfj kfl/t u/L bkmf

^ sf] cwLgdf /xL k|aGwkq jf lgodfjnL ;+zf]wg ug{ ;Sg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k|aGwkq jf lgodfjnLdf ;+zf]wg ul/Psf] Joxf]/fsf] hfgsf/L

sDkgLn] tL; lbgleq sfof{nonfO{ lbg' kg]{5 / sfof{non] To:tf] hfgsf/L k|fKt u/]sf] ;ft

lbgleq clen]v u/L ;DalGwt sDkgLnfO{ To;sf] hfgsf/L lbg' kg]{5 .

-#_ pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} sDkgLn] cfˆgf] gfd ;+zf]wg

ug'{ k/]df ;fwf/0f ;efdf ljz]if k|:tfj kfl/t u/L tf]lsP adf]lhdsf] b:t'/ ;lxt sfof{nosf]

k"j{ :jLs[ltsf] nflu lgj]bg lbg' kg]{5 / To;/L k|fKt ePsf] lgj]bg cg';f/ gfd ;+zf]wg ug{

sfof{non] :jLs[lt lbPdf sDkgLsf] gfd ;+zf]wg x'g]5 .

-$_ klAns sDkgLsf] p2]Zodf ;+zf]wg ul/Psf] s'/fdf lrQ ga'em]df ;f]sf] sf/0f v'nfO{

;f] ;+zf]wgnfO{ cdfGo 3f]lift u/fpg ;f] sDkgLsf] z]o/wgLn] cbfnt ;dIf b]xfosf zt{x?

k'/f u/L lgj]bg lbg ;Sg]5 M–

-s_ ;+zf]wg jf kl/jt{g ug{ ;xdlt k|bfg ug]{ jf dt lbg] z]o/wgLx? afx]s

sDkgLsf] r'Qmf k'FhLsf] sDtLdf kfFr k|ltzt z]o/ lng] z]o/wgL jf

z]o/wgLx?n] lgj]bg lbg' kg]{,

-v_ sDkgLsf] p2]Zo ;+zf]wg ug]{ k|:tfj kfl/t ePsf] PSsfO; lbgleq lgj]bg

lbO;s]sf] x'g' kg]{,

-u_ lgj]bg lbg kfpg] clwsf/ ePsf Ps jf PseGbf a9L z]o/wgLx?sf tkm{af6

s;}n] lgj]bg lbg' kbf{ ;f] k|of]hgsf nflu lnlvt ?kdf clwsf/ lbOPsf] JolQmn]

lgj]bg lbg' kg]{ .

-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd lbOPsf] lgj]bgsf] Joxf]/f, ldlt, ;do / :yfgsf] ;DaGwdf

sDkgLnfO{ klg hfgsf/L lbPsf] 5 eGg] af/]df cbfnt ;Gt'i6 geP;Dd ;f] lgj]bg pk/

;'g'jfO{ x'g] 5}g .

t/ ;DalGwt sDkgLn] ;f] ;"rgf a'lem glnPsf] Joxf]/f cbfnt ;dIf k]z ePsf]

sfuhftaf6 b]lvPdf cbfntaf6 ;'g'jfO{ x'g afwf kg]{ 5}g .

-^_ pkbkmf -$_ adf]lhd cbfntdf lgj]bg k/]sf]df cbfntaf6 ;f] ljifodf clGtd

lg0f{o jf cfb]z geP;Dd sDkgLsf] p2]Zodf ul/Psf] ;+zf]wg k|efjsf/L x'g] 5}g .

Page 13: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

13

-&_ pkbkmf -$_ adf]lhdsf] lgj]bg pk/ cbfntn] b]xfosf zt{ tyf cj:yfx? tf]sL

pko'Qm cfb]z hf/L ug{ ;Sg]5 M–

-s_ sDkgLsf] p2]Zodf ePsf] ;+zf]wg k"0f{ jf cf+lzs ?kdf dfGo jf cdfGo 3f]lift

ug{,

-v_ sDkgLsf] d"n p2]Zo kl/jt{g ug]{ s'/fdf c;xdt eO{ pkbkmf -$_ adf]lhd

lgj]bg lbg] z]o/wgLx?n] lnPsf] z]o/ tyf cGo xs plrt d"Nodf sDkgLn]

vl/b ug{,

-u_ v08 -v_ adf]lhd z]o/ vl/b ubf{ bkmf ̂ ! sf] pkbkmf -@_ adf]lhdsf] /sdaf6

ug{' kg{] / To:tf] /sd gx'g] sDkgLsf] xsdf sDkgLn] ljz]if k|:tfj kfl/t u/L

To;/L z]o/ vl/b u/]sf] xb;Dd z]o/ k'FhL 36fP;/x dflgg] u/L sDkgLsf]

k'FhL 36fpg] cfb]z lbg] / To:tf] cfb]z ePsf]df sDkgLn] cfˆgf] k|aGwkq tyf

lgodfjnLdf o; P]gsf Joj:yfx?sf] cwLgdf /xL ;+zf]wg ug'{ kg]{5 .

-*_ of] P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cbfntsf] cfb]z cg';f/ sDkgLsf]

p2]Zo ;+zf]wg ug{ sDkgLn] u/]sf] lg0f{o k"0f{ jf cf+lzs ?kdf ab/ ug]{ cfb]z hf/L u/]sf]

eP cbfntsf] cg'dlt ljgf jf cbfntsf] cfb]z ljk/Lt x'g] u/L ;f] ljifodf sDkgLn] k|aGwkq

jf lgodfjnLdf ;+zf]wg ug{ ;Sg] 5}g .

-(_ cbfntsf] cfb]zaf6 sDkgLsf] k|aGwkq jf lgodfjnLdf kl/jt{g ul/Psf] ePdf jf

sDkgLn] u/]sf] ;+zf]wg k"0f{ jf cf+lzs ?kdf cbfntaf6 cg'df]bg ul/Psf] ePdf To:tf]

kl/jt{g jf cg'df]bg sDkgLsf] ;fwf/0f ;efaf6 g} kl/jt{g jf cg'df]bg ePsf] ;/x dfgL

nfu" ul/g]5 .

@@= k|aGwkq / lgodfjnL k|sfzg ug'{ kg]{ M -!_ klAns sDkgLn] cfˆgf] k|aGwkq / lgodfjnL

sf/f]af/ z'? ug]{ Ohfht k|fKt u/]sf] tLg dlxgfleq k|sfzg ug'{ kg]{5 .

-@_ klAns sDkgLsf] k|aGwkq / lgodfjnLdf s'g} ;+zf]wg ePdf To:tf] ;+zf]wg ePsf]

tLg dlxgfleq ;+zf]lwt k|aGwkq tyf lgodfjnL k|sfzg ug'{ kg]{5 .

-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd k|sfzg ul/Psf] k|aGwkq tyf lgodfjnL klAns

sDkgLn] ;/f]sf/jfnfåf/f dfu ePsf] avt pknAw u/fpg ;lsg] u/L sDkgLsf] /lhi68{

sfof{nodf /fVg' kg]{5 .

@#= ljj/0fkq k|sfzg ug'{ kg]{ M -!_ klAns sDkgLn] cfˆgf] lwtf]kq ;fj{hlgs lgisfzg ug'{

cufj} ljj/0fkq k|sfzg ug'{ kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ljj/0fkq k|sfzg ug'{cl3 sDkgLsf ;a} ;~rfnsx?n]

ljj/0fkqdf ;xL5fk u/L :jLs[ltsf] nflu lwtf]kq ;DaGwL k|rlnt sfg"g adf]lhd lwtf]kq

af]8{ ;dIf lnlvt ?kdf lgjb]g lbg' kg{]5 .

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd lwtf]kq af]8{n] :jLs[t u/L ;fj{hlgs lgisfzgsf] cg'dlt

k|bfg u/L To:tf] ljj/0fkqsf] Ps k|lt sfof{nodf btf{ gu/fP;Dd s'g} klg sDkgLn] jf ;f]

sDkgLsf] tkm{af6 s'g} JolQmn] To:tf] sDkgLsf] ljj/0fkq k|sfzg ug{ u/fpg x'Fb}g .

-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd k]z ePsf] ljj/0fkqdf s'g} dxTjk"0f{ s'/f pNn]v ug{ 5'6

ePsf] jf cgfjZos s'/f pNn]v ePsf] b]lvPdf lwtf]kq af]8{n] To:tf] ljj/0fkqdf sfg"g

adf]lhd cfjZos ;+zf]wg jf yk36 ug{ nufO{ k|sfzg ug{ :jLs[lt k|bfg ug]{5 .

-%_ pkbkmf -@_ adf]lhd k]z ePsf] ljj/0fkq lwtf]kq af]8{åf/f :jLs[t ePdf ;DalGwt

sDkgLn] ;f] s'/fsf] hfgsf/L lnlvt ?kdf lwtf]kq af]8{sf] :jLs[ltkqsf] k|ltlnlk ;lxt

Page 14: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

14

sfof{nonfO{ lbg]5 / ;f] hfgsf/L k|fKt ePkl5 sfof{non] o; bkmf adf]lhd ljj/0fkq btf{

ug{]5 .

t/ o; P]gdf Joj:yf ePsf s'g} s'/f kfngf gePsf] b]lvPdf sfof{non] btf{ ug{ OGsf/

ug{ ;Sg]5 .

-^_ sfof{non] pkbkmf -%_ adf]lhd btf{ u/]sf] ljj/0fkqsf] k|ltlnlk s'g} klg JolQmn]

dfu u/]df tf]lsPsf] z'Ns lnO{ lbg' kg{]5 .

-&_ sDkgLn] pkbkmf -!_ adf]lhd ljj/0fkq k|sfzg ubf{ ;f] ljj/0fkq lwtf]kq af]8{af6

:jLs[lt k|fKt u/]sf] / sfof{nodf btf{ u/]sf] s'/f ldlt ;d]t pNn]v u/L v'nfPsf] x'g' kg]{5 .

-*_ k|To]s ljj/0fkqsf] cfj/0f k[i7df To:tf] ljj/0fkq o; bkmf adf]lhd btf{ ePsf]

/ ;f] ljj/0fkqdf plNnlvt s'/fx?sf ;DaGwdf lwtf]kq af]8{ jf sfof{non] s'g} klg lsl;dsf]

lhDd]jf/L axg ug'{ gkg]{ s'/f ;d]t pNn]v ug'{ kg]{5 .

-(_ lwtf]kq af]8{n] s'g} sDkgLsf] ljj/0fkq :jLs[t ug'{cl3 ;DalGwt sDkgLn] o;

P]gsf] Joj:yfsf] kfngf ePsf] ;DaGwdf lwtf]kq af]8{ ;dIf pb\3f]if0f ug'{ kg]{5 / ;f] ;DaGwdf

lwtf]kq af]8{n] cfjZos b]v]df sfof{nosf] /fo lng ;Sg]5 .

-!)_ ljj/0fkq k|sfzg ubf{ k'/f ug'{ kg]{ cGo sfo{ljlw / ljj/0fkqdf v'nfpg' kg]{

s'/fx? lwtf]kq sf/f]af/ ;DaGwL k|rlnt sfg"gdf pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .

@$= ljj/0fkqdf n]lvPsf] s'/fsf] hjfkmb]xL M -!_ bkmf @# adf]lhd k|sfzg ePsf] ljj/0fkqdf

n]lvPsf s'/fx?sf] kfngf ug'{ ;DalGwt sDkgLsf] st{Jo tyf bfloTj x'g]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ljj/0fkqdf pNn]v ePsf s'/fx?sf] hjfkmb]xL ;f]

ljj/0fkqdf ;xL5fk ug]{ ;~rfnsx?sf] x'g]5 .

-#_ ablgot;fy jf hfgfhfgL e'm§f s'/fx? pNn]v u/L ljj/0fkq k|sfzg ul/Psf] /x]5

/ ;f] ljj/0fkqdf ljZjf; u/L lwtf]kq vl/b u/]sf] sf/0faf6 s'g} JolQmnfO{ xflg gf]S;fgL

x'g uPsf] /x]5 eg] To;/L x'g uPsf] jf:tljs xflg gf]S;fgLsf] Ifltk"lt{ ljj/0fkqdf ;xL5fk

ug]{ ;~rfnsn] JolQmut ?kdf Joxf]g{' kg]{5 .

t/ ljj/0fkq k|sfzg ug]{ ljifodf sDkgLaf6 lg0f{o x'g'eGbf cufj} /fhLgfdf lbg] jf

ljj/0fkqdf e'm§f s'/f n]lvPsf] yfxf kfO{ lwtf]kq laqmL jf afF8kmfF8 x'g'cl3 g} ;f] s'/fsf]

;"rgf ;j{;fwf/0fn] yfxf kfpg] u/L k|sfzg ug]{ jf ljj/0fkqdf n]lvPsf] Joxf]/f unt xf]

eGg] yfxf lyPg egL k|dfl0ft ug]{ ;~rfnsn] To:tf] Ifltk"lt{ Joxf]g'{ kg]{ 5}g .

@%= k|ltlnlk lbg' kg]{ M -!_ k|aGwkq, lgodfjnL, ljj/0fkq, jflif{s lx;fa / n]vfk/LIf0f jf

;~rfnssf] k|ltj]bg jf sDkgLn] sfof{nodf k]z u/]sf] s'g} lnvtsf] k|ltlnlk s'g} z]o/wgL

jf c? s'g} ;/f]sf/jfnfn] dfu u/]df ;DalGwt sDkgLn] lgodfjnLdf tf]lsPsf] b:t'/ lnO{

To:tf] lnvtsf] k|ltlnlk pknAw u/fpg' kg]{5 .

t/ klAns sDkgLsf] eP hf] ;'s}n] klg dfu ug{ ;Sg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;DalGwt sDkgLaf6 To:tf lnvtx?sf] k|ltlnlk pknAw

gu/fPdf sfof{non] tf]lsPsf] b:t'/ lnO{ cfk"m;Fu /x]sf] clen]vaf6 To:tf] lnvtx?sf]

k|ltlnlk pknAw u/fpg]5 .

@^= sDkgLsf] 5fk / ;f]sf] k|of]u M -!_ cfˆgf] sf/f]af/df 5fk k|of]u ug{ rfxg] sDkgLn] :ki6

b]lvg] cIf/df cfˆgf] gfdsf] 5fk agfpg' kg{]5 .

Page 15: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

15

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] 5fk k|of]u ug]{ sDkgLsf] tkm{af6 k]z x'g] k|ltj]bg, clen]v

tyf sDkgLsf] gfdaf6 k|of]u x'g] Jofkfl/skq, lx;fa lstfasf] ljj/0f, aLn, lahs, dfu

cfb]z kmf/fd, s'g} ;"rgf tyf sDkgLsf cflwsfl/s k|sfzgx?, ljlgd]o clwsf/kq,

ljlgdokq, k|lt1fkq / sDkgLsf] tkm{af6 ;xL ul/Psf jf hf/L ul/Psf cflwsfl/s lnvtx?df

k|of]u ug'{ kg{]5 .

-#_ s'g} JolQmn] sDkgLsf] tkm{af6 pkbkmf -@_ df pNn]v ePsf lnvtx?df ;xL ubf{

sDkgLsf] gfd gv'nfPdf To:tf] JolQm g} ;f]sf] nflu JolQmut ?kdf hjfkmb]xL x'g]5 .

kl/R5]b–$

z]o/ / l8a]~r/

@&= z]o/sf] cl°t d"No / b/vf:t M -!_ k|fOe]6 sDkgLsf] z]o/sf] clÍt d"No lgodfjnLdf tf]s]

adf]lhd x'g]5 .

-@_ klAns sDkgLsf] z]o/sf] cl°t d"No k|lt z]o/ krf; ?k}ofF jf bz cÍn] efu hfg]

;f]eGbf a9L cÍn] x'g cfpg] u/L k|aGwkq tyf lgodfjnLdf Joj:yf eP adf]lhdsf] /sd

a/fa/ x'g]5 .

-#_ klAns sDkgLn] z]o/ vl/bsf] nflu b/vf:t cfJxfg ubf{ k|lt z]o/sf] clÍt d"Nosf]

krf; k|ltzteGbf a9L /sd b/vf:t;fy dfu ug'{ x'Fb}g .

t/ sDtLdf tLg jif{cl3b]lv ;~rfngdf /x]sf sDkgLn] ljj/0fkq k|sfzg ubf{ cfˆgf]

cl3Nnf] tLg jif{sf] n]vfk/LIf0f ePsf] cfly{s ljj/0f k|sfzg u/L k'FhL p7fpFbf of] Joj:yf

nfu" x'g] 5}g .

-$_ klAns sDkgLsf] z]o/ vl/b ug{ rfxg] JolQmn] tf]lsP adf]lhdsf] 9fFrfdf b/vf:t

lbg' kg]{5 .

@*= z]o/sf] afF8kmfF8 M -!_ klAns sDkgLn] z]o/ vl/bsf] nflu ;j{;fwf/0f ;dIf b/vf:t cfJxfg

u/]sf]df z]o/ lgisf;g aGb ePsf] ldltn] a9Ldf tLg dlxgfleq z]o/sf] aFf8kmfF8 u/L

z]o/wgLnfO{ tf]lsP adf]lhdsf] 9fFrfdf ;"rgf lbg' kg]{5 .

t/ ;fj{hlgs lgisfzg ul/Psf] z]o/sf] sDtLdf krf; k|ltzt z]o/ vl/b ug]{ af/]df

k|Tofe"lt ;Demf}tf gePsf] cj:yfdf ;fj{hlgs lgisfzg ul/Psf]] hDdf z]o/sf] sDtLdf krf;

k|ltzt z]o/ laqmL x'g g;Sg] ePdf z]o/sf] afF8kmfF8 ug{' x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|ltaGwfTds jfSof+zdf plNnlvt sf/0fn] ubf{ ;f] pkbkmfdf

plNnlvt Dofbleq z]o/sf] afF8kmfF8 x'g g;s]sf] Joxf]/f v'nfO{ sDkgLn] ;f] Dofb gf3]sf] ;ft

lbgleq lgj]bg lbPdf sfof{non] z]o/ afF8kmfF8sf] nflu tLg dlxgf;Ddsf] Dofb ylklbg]5 .

o;/L Dofb yk ul/Psf] cjlwleq klg z]o/ afF8kmfF8 x'g g;s]df To;/L afF8kmfF8 x'g g;s]sf

z]o/x? sDkgLn] jftf{ jf cGo s'g} tl/sfn] afF8kmfF8 ug{ ;Sg]5 .

-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhdsf] Dofbleq klg z]o/sf] afF8kmfF8 x'g g;s]df To:tf]

Dofb e'Qmfg ePsf] lbgb]lv z]o/ vl/b afkt k|fKt /sd / To:tf] /sddf lkmtf{ a'emfpg]

lbg;Ddsf] tf]lsP adf]lhdsf] Aofh ;d]t lkmtf{ lbg' kg]{5 .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd lkmtf{ ug'{ kg]{ /sd lkmtf{ ug{ gk'u ePdf gk'u eP hlt

/sd ;+:yfks tyf ;~rfnsx?n] JolQmut ?kdf Joxf]g'{ kg]{5 .

klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

Page 16: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

16

-%_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd z]o/sf] afF8kmfF8 ubf{ e]befjk"0f{ tl/sfn] jf s'g}

nufgLstf{nfO{ xflg gf]S;fgL k'¥ofpg] lgotn] afF8kmfF8 ePsf]df ;f] ljifodf s'g} nufgLstf{n]

;f]sf] sf/0f v'nfO{ ;f] ljifo pk/ cbfnt ;dIf ph"/L lbg ;Sg]5 .

-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd ph"/L kg{ cfPdf sDkgLsf] s'g} kbflwsf/Ln] hfgL hfgL of]

bkmfsf] pNnª\3g u/]sf] jf To:tf] pNnª\3g ug{ s;}nfO{ cg'dlt lbPsf] sf/0faf6 s'g}

nufgLstf{nfO{ xflg gf]S;fgL ePsf] /x]5 eg] ;f]sf] Ifltk"lt{ / d'2f dfldnfdf ePsf] dgfl;a

vr{ ;d]t To:tf] kbflwsf/Laf6 JolQmut ?kdf e/fpg] u/L cbfntn] cfb]z lbg ;Sg]5 .

@(= lk|ldod d"Nosf] z]o/ hf/L ug{ ;lsg] M -!_ lwtf]kq ;DaGwL k|rlnt sfg"g adf]lhd

lwtf]kqsf] ;fj{hlgs lgisfzg ug{ ;Sg] s'g} klAns sDkgLn] lwtf]kq ;DaGwL k|rlnt

sfg"gdf plNnlvt zt{ tyf cj:yf adf]lhd lk|ldod d"Nosf] z]o/ hf/L ug{ ;Sg]5 . t/

k|fOe]6 sDkgL jf lwtf]kq ;DaGwL k|rlnt sfg"g adf]lhd lwtf]kqsf] ;fj{hlgs lgisfzg ug{]

Joj:yf gu/]sf] cGo klAns sDkgLn] bfloTjeGbf ;DklQ a9L ePsf] cj:yfdf ;fwf/0f

;efaf6 :jLs[lt lnO{ lk|ldod d"Nosf] z]o/ hf/L ug{ ;Sg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lk|ldod d"Nodf z]o/ laqmL ePsf]df ;f]af6 k|fKt /sddWo]

cl°t d"NoeGbf a9L /sd lk|ldod vftf vf]nL hDdf ug'{ kg{]5 .

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] vftfdf /x]sf] /sdnfO{ sDkgLn] b]xfosf sfdsf] nflu k|of]u

ug{ ;Sg]5 M–

-s_ hf/L gul/Psf] z]o/ k'FhLdWo]af6 z]o/wgLx?nfO{ k"0f{ d"No r'Qmf ePsf] af]g;

z]o/ afF8kmfF8 u/L hf/L ug{,

-v_ lkmtf{ x'g] s'g} cu|flwsf/ z]o/ lkmtf{ ubf{ ltg'{ kg]{ lk|ldodsf] ;DaGwdf /sd

Joj:yf ug{,

-u_ sDkgLn] u/]sf] k|f/lDes vr{ ldGxf ug{,

-3_ sDkgLsf] z]o/ hf/L ug]{ ;DaGwdf ePsf] vr{ jf e'QmfgL ul/Psf] sldzg jf

l8:sfp06 /sd Joxf]g{ jf zf]wegf{ ug{ .

-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd lk|ldod d"Nosf] z]o/ hf/L ug{ sfof{nosf] :jLs[lt dfu ubf{

tLg jif{sf] n]vfk/LIf0f ePsf] cfly{s ljj/0f sfof{nonfO{ pknAw u/fpg' kg]{5 .

#)= km/s clwsf/ ePsf z]o/ / To:tf z]o/wgLsf] clwsf/ M -!_ sDkgLsf] k|aGwkq tyf

lgodfjnLdf Joj:yf u/L sDkgLn] km/s–km/s clwsf/ x'g] u/L ljleGg ju{sf z]o/x? hf/L

ug{ ;Sg]5 .

-@_ sDkgLsf] lgodfjnLdf cGoyf Joj:yf ul/Psf]df afx]s s'g} vf; ju{sf z]o/wgLsf]

clwsf/df s'g} x]/km]/ ug'{ k/]df ;DalGwt ju{sf z]o/wgLx?sf] :jLs[lt cfjZos kg]{5 .

t/ s'g} csf]{ ju{sf z]o/wgLx?sf] xs clwsf/df k|lts"n c;/ kg]{ u/L s'g} vf; ju{sf

z]o/wgLx?sf] clwsf/df x]/km]/ ug{ ;lsg] 5}g .

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd vf; ju{sf z]o/df /x]sf] clwsf/df x]/km]/ ug]{ ljifodf ePsf]

lg0f{o pk/ lrQ ga'‰g]] ju{sf sDtLdf bz k|ltzt z]o/sf] k|ltlglwTj ug]{ z]o/wgLn] ;f]

x]/km]/ u/]sf] lg0f{o ab/ u/L kfpF egL cbfntdf lgj]bg lbPdf cbfntn] cGoyf lg0f{o jf

cfb]z gu/];Dd To:tf] ju{sf z]o/wgLx?sf] clwsf/df x]/km]/ ug]{ af/]df ePsf] lg0f{o nfu"

x'g] 5}g .

Page 17: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

17

-$_ vf; ju{sf z]o/df /x]sf] clwsf/ kl/jt{g ug]{ lg0f{o ePsf] tL; lbgleq pkbkmf

-#_ adf]lhd lgj]bg lbg' kg]{5 / ;f] Dofb Joltt geP;Dd pkbkmf -@_ adf]lhdsf] lg0f{o

sfof{Gjog ug{ ;lsg] 5}g .

-%_ ;DalGwt ju{sf z]o/wgLnfO{ k|fKt clwsf/ x]/km]/ ubf{ lgj]bs z]o/wgLx?sf] clxt

x'g] b]lvPdf ;f] ju{sf z]o/wgLx?sf] clwsf/df x]/km]/ ug]{ af/]df ul/Psf] lg0f{o cbfntn]

ab/ ug{ ;Sg]5 .

-^_ pkbkmf -@_ adf]lhd s'g} vf; ju{sf z]o/wgLx?sf] clwsf/ x]/km]/ ug]{ ;DaGwL

k|:tfj ;~rfns ;ldltn] ;DalGwt ju{sf z]o/wgLx?sf] ;fwf/0f ;efdf k]z ug'{ kg]{5 /

To:tf] k|:tfj ;fwf/0f ;efaf6 ljz]if k|:tfjsf] ?kdf kfl/t ug'{ kg]{5 .

-&_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg z]o/wgLsf] x}l;otn] g]kfn

;/sf/sf] k"0f{ jf cf+lzs :jfldTj ePsf] sDkgL lghLs/0f ;DaGwL k|rlnt sfg"g cg';f/

lghLs/0f ubf{ To:tf] sDkgLdf g]kfn ;/sf/sf] nufgL sfod /x];Dd b]xfosf] ljifodf lg0f{o

ubf{ lgodfjnLdf Joj:yf eP adf]lhd g]kfn ;/sf/sf] ljz]if dtflwsf/ /xg ;Sg]5 M–

-s_ bkmf !)% sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ adf]lhd xs 5fl8 lbg] k|:tfj pk/

lg0f{o ubf{,

-v_ sDkgLsf] :j]lR5s vf/]hL ;DaGwL lg0f{o ubf{,

-u_ sDkgLnfO{ csf]{ sDkgLdf ufEg] lg0f{o ubf{ .

#!= z]o/sf] ljj/0f sfof{nodf k7fpg] M -!_ sDkgLn] lgisfzg tyf afF8kmfF8 ePsf] z]o/sf] lsQf,

To;sf] hDdf /sd, ;f] z]o/ lng]sf] gfd, 7]ufgf / z]o/lkR5] c;'n ePsf] / c;'n x'g afFsL

/sdsf] lx;fa z]o/ afF8kmfF8 ePsf] tL; lbgleq sfof{nodf k7fpg' kg]{5 .

-@_ z]o/ afF8kmfF8 x'Fbf s'g} z]o/sf] d"No gub afx]s cGo tj/af6 k"0f{ jf cf+lzs ?kdf

e'QmfgL ul/Psf] ePdf z]o/ afF8kmfF8af6 ;f] z]o/df xs k|fKt ug]{ JolQmnfO{ z]o/ laqmL jf

;]jfsf] s/f/ jf cGo s] s:tf] s] k|ltkmn afkt z]o/ afF8kmfF8 ePsf] xf] ;f] ;DaGwL lnvt

/ afF8kmfF8 ul/Psf] z]o/ ;ª\Vof tyf To:tf] z]o/sf] clÍt d"No / slt xb;Dd z]o/sf] d"No

r'Qmf ePsf] dflgg] xf] ;f]sf] ljj/0f ;d]t sDkgLn] sfof{nodf k7fpg' kg]{5 .

#@= lwtf]kq sf/f]af/ ug]{ M -!_ s'g} klAns sDkgLn] cfˆgf] lwtf]kq ;j{;fwf/0fnfO{ lgisfzg ubf{

To:tf] lwtf]kq laqmL, afF8kmfF8, /sd c;'nL h:tf ;a} sfo{sf nflu sf/f]af/ ug{ dfGotfk|fKt

lwtf]kq Joj;foL dfk{mt dfq sf/f]af/ ug'{ kg]{5 .

-@_ klAns sDkgLn] s'g} ;+:yfdfk{mt lwtf]kq sf/f]af/ ug]{ ;DaGwdf u/]sf] ;Demf}tfsf]

Ps k|lt To:tf] ;Demf}tf ePsf] ldltn] ;ft lbgleq sfof{nodf lbg' kg]{5 .

##= z]o/ k|df0fkq M -!_ k|To]s z]o/wgLnfO{ lghn] lnPsf] z]o/ afkt z]o/ afF8kmfF8 ePsf] ldltn]

b'O{ dlxgfleq klAns sDkgL eP s'g} ;~rfns jf sDkgLsf] sfo{sf/L k|d'v jf sDkgL

;lrjdWo] s'g} b'O{hgfsf] / k|fOe]6 sDkgL eP lgodfjnL jf ;j{;Ddt ;Demf}tfdf plNnlvt

JolQmsf] b:tvt / sDkgLsf] 5fk eP 5fk nufO{ tf]lsP adf]lhdsf] 9f“rfdf z]o/ k|df0fkq

lbg' kg]{5 .

-@_ b'O{ jf ;f]eGbf a9L JolQmx?n] ;femf u/L lnPsf] z]o/ afkt z]o/ k|df0fkq lb+bf

lghx?sf] gfd k|df0fkqdf hgfO{ ;f] dWo] s;}nfO{ z]o/ k|df0fkq lbg ;lsg]5 .

t/ z]o/wgLsf] btf{ lstfadf eg] ;a} z]o/wgLsf] gfd hgfpg' kg]{5 .

Page 18: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

18

-#_ z]o/ k|df0fkq x/fPdf, b}jL k/L jf cGo s'g} sf/0fn] gi6 ePdf z]o/wgLn] To;/L

z]o/ k|df0fkq x/fPsf], b}jL k/L jf cGo s'g} sf/0fn] gi6 ePsf] yfxf x'gf;fy sDkgLsf]]

/lhi68{ sfof{nonfO{ hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd s'g} lgj]bg kg{ cfPdf sDkgLn] ;f] ;DaGwdf cfjZos ;a}

s'/f a'emL lgj]bgdf plNnlvt Joxf]/f dgfl;a b]lvP k|ltlnlk afkt lgodfjnLdf tf]lsPsf]

b:t'/ lnO{ lgj]bsnfO{ csf]{ z]o/ k|df0fkq lbg' kg]{5 / ;f] s'/f z]o/wgLsf] btf{ lstfadf klg

hgfO{ /fVg' kg]{5 .

-%_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;"rLs[t sDkgLn] lwtf]kq lgIf]k

;]jf k|bfg ug{ k|rlnt sfg"g adf]lhd clwsf/k|fKt lwtf]kq /lhi6«f/nfO{ bkmf $^ sf] pkbkmf

-^_ adf]lhd btf{ lstfa /fVg nufPsf] eP z]o/wgLnfO{ z]o/ k|df0fkqsf] ;§f lwtf]kq lgIf]k

kf;a's jf lgh z]o/wgL ePsf] k|dfl0ft ug]{ cGo s'g} k|df0fkq lbg] Joj:yf ug{ ;lsg]5 .

-^_ s'g} z]o/wgL jf l8a]~r/jfnfn] wf/0f u/]sf] z]o/ jf l8a]~r/sf] ;ª\Vof v'nfO{

sDkgLn] cfˆgf] clwsf/k|fKt kbflwsf/Lsf] ;xL / sDkgLn] 5fk k|of]u ug]{ eP ;f] k|of]u u/L

hf/L u/]sf] k|df0fkq To:tf] z]o/ jf l8a]~r/ pk/ lghsf] :jfldTjsf] k|f/lDes k|df0f x'g]5 .

-&_ s'g} sDkgLn] k|rlnt sfg"g adf]lhd Ohfhtk|fKt lwtf]kq sf/f]af/ ug]{ ;+:yfsf]

k|ltlglwnfO{ s'g} z]o/ jf l8a]~r/ afF8kmfF8 u/]sf] jf To:tf] z]o/ jf l8a]~r/ x:tfGt/0f

u/]sf] eP To:tf] z]o/ jf l8a]~r/sf ;DaGwdf pkbkmf -!_ sf] Joj:yf nfu" x'g] 5}g .

#$= C0f jf l8a]~r/ p7fpg] M -!_ s'g} klAns sDkgLn] C0f jf l8a]~r/ p7fpg cfjZos 7fg]df

To;sf] sf/0f, To;af6 ;DkGg x'g] sfo{ of]hgf / To;sf] nflu cfjZos ah]6 ;d]t lgwf{/0f

u/L sDkgLsf] crn hfoh]yf lwtf] jf aGws /fvL jf g/fvL C0f jf l8a]~r/ p7fpg ;Sg]5 .

t/ sf/f]af/ z'? ug]{ :jLs[lt lnO{ cfˆgf] hf/L k'FhL k"0f{?kdf r'Qmf geP;Dd l8a]~r/

p7fpg ;lsg] 5}g .

-@_ k|rlnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg pkbkmf -!_ sf] cwLgdf /xL

sDkgLn] cl3Nnf ;fx"x?nfO{ n]lvlbPsf] ;'/If0fn] vfd];Dd ;f]xL ;'/If0f /fvL cl3sf] ;fx" /

y}nL ;d]t ;a} :ki6 b]vfO{ c? C0f jf l8a]~r/ p7fpg ;Sg]5 .

-#_ k|rlnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg sDkgLn] lnP jf lbPsf] C0fsf]

zt{, efvf / Aofh ;DaGwL s'/fx? ;fx" / cf;fdLsf aLrdf ePsf] lnvt jf s/f/ adf]lhd

x'g]5 .

-$_ sDkgLn] pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd C0f jf l8a]~r/ p7fpg] ePdf To;sf] sf/0f

;lxtsf] hfgsf/L sfof{nonfO{ lbg' kg]{5 .

#%= l8a]~r/ p7fpg] sfo{ljlw M -!_ klAns sDkgLn] o; P]g adf]lhd l8a]~r/ lgisfzg ubf{

l8a]~r/ 6«i6Lsf] Joj:yf u/L l8a]~r/ lgisfzg ug'{ kg]{5 . To:tf] l8a]~r/ 6«i6L lwtf]kq

af]8{af6 :jLs[ltk|fKt l8a]~r/ 6«i6L x'g' kg]{5 .

-@_ l8a]~r/ 6«i6L /fvL l8a]~r/ lgisfzg ubf{ ;fx" cf;fdL ;DaGwL s'/f To:tf] 6«i6L

/ sDkgLaLr x'g] ;Demf}tfdf pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .

-#_ l8a]~r/ z]o/df kl/0ft x'g ;Sg] Joj:yf k|aGwkq jf lgodfjnLdf ul/Psf] jf

l8a]~r/ lgisfzg ug'{cl3 g} ;f] zt{ pNn]v ul/Psf] eP z]o/ k'FhL ;DaGwL o; P]gsf

k|fjwfgsf] cwLgdf /xL s'g} l8a]~r/ z]o/df kl/0ft ug{ ;lsg]5 .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd l8a]~r/ z]o/df kl/0ft ul/g] eP ;f] s'/f ljj/0fkqdf :ki6

?kdf v'nfpg' kg]{5 .

Page 19: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

19

-%_ k|rlnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} klAns sDkgLn] lgisfzg

u/]sf] l8a]~r/ vl/b ug]{ ;DaGwdf sDkgL / s'g} JolQmaLr ;DkGg s/f/sf] kl/kfngf

u/fpgsf] nflu cbfntn] cfjZos 7fg]df oyfjt\ kl/kfngfsf] cfb]z hf/L ug{ ;Sg]5 .

#^= l8a]~r/ 6«i6L / sDkgLaLr ;Demf}tf x'g' kg]{ M -!_ s'g} sDkgLn] p7fpg] l8a]~r/sf ;DaGwdf

l8a]~r/ lgisfzg ug]{ sDkgL / l8a]~r/jfnfx?sf] lxt ;+/If0f ug{ 6«i6Lsf] ?kdf sfd ug]{

l8a]~r/ 6«i6LaLr ;Demf}tf x'g' kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;Demf}tf ubf{ To:tf] ;Demf}tfdf b]xfosf s'/fx? v'nfpg'

kg]{5 M–

-s_ l8a]~r/ 6«i6Ln] sDkgLsf] ;DklQsf] d"NofÍg, kl/of]hgf ljZn]if0f jf Joj:yfkg

ljZn]if0f ug{ u/fpg ;Sg] s'/f,

-v_ l8a]~r/jfnfn] vl/b u/]sf] l8a]~r/sf] ;fjfF / Aofh e'QmfgL ug]{ ;do, Aofh

b/, ;fFjf Aofh e'QmfgL ug]{ k|lqmof / l8a]~r/nfO{ z]o/df kl/0ft ug]{ Joj:yf

eP tT;DaGwL s'/f,

-u_ sDkgLsf] hfoh]yfdf c? ;fx"sf] xs / eljiodf pTkGg x'g] bfloTjsf ;DaGwdf

ePsf] Joj:yf ;DaGwL s'/f,

-3_ ;Demf}tfdf plNnlvt zt{x? pNnª\3g ePdf jf k'/f gu/]df jf cGo s'g}

dgfl;j sf/0fn] sDkgLsf] cfly{s sf/f]af/ lgoGq0fdf lng' kg]{ ePdf jf

;Demf}tf adf]lhdsf] lwtf] sAhfdf lng' kg]{ ePdf l8a]~r/ 6«i6Ln] To:tf]

sDkgLsf] hfoh]yf jf ;DklQ jf l8a]~r/ 6«i6Ln] lwtf] hdfgtdf lnPsf] ;DklQ

cfˆgf] sAhfdf lng ;Sg] jf lwtf] hdfgt cfkm}n] /fVg jf lnnfd a9fa9 jf

cGo pko'Qm tl/sfn] laqmL ug{ ;Sg] s'/f,

-ª_ l8a]~r/ 6«i6Lsf] ;]jf z'Ns tyf cGo k|ToIf vr{x? sDkgLn] e'Qmfg ug'{ kg]{

k|lqmof ;DaGwL s'/f,

-r_ l8a]~r/ 6«i6Lsf] x}l;otn] sfo{ ubf{ sDkgL jf l8a]~r/jfnfnfO{ s'g} xflg

gf]S;fgL jf 3f6f ePdf lhDd]jf/L jxg gug]{ s'/f,

-5_ sDkgL lj36g ug'{ kg]{ cj:yf pTkGg ePdf l8a]~r/ 6«i6Ln] l8a]~r/jfnfsf]

tkm{af6 ug{ ;Sg] sfg"gL sf/afxL / l8a]~r/jfnfsf] clwsf/ k|of]u ug]{ s'/f,

-h_ l8a]~r/jfnfsf] lxt ;+/If0f ;DaGwL cfjZos cGo s'/f .

-#_ l8a]~r/ 6«i6Ln] l8a]~r/jfnfsf] lxt ;+/If0fsf] lgldQ sDkgLsf] hfoh]yf

;'/If0f:j?k lng / To:tf] ;'/If0f k|rlnt sfg"g adf]lhd cfˆgf] gfddf kfl/t u/fO{ /fVg

;Sg]5 .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd ;'/If0f lng'cl3 l8a]~r/ 6«i6Ln] cfjZos 7fg]df ;'/If0fdf

lnOg] ;DklQ jf hfoh]yfsf] d"Nof°g tyf sDkgLsf] kl/of]hgf ljZn]if0f jf Joj:yfkg

ljZn]if0f ;d]t ug{ u/fpg ;Sg]5 .

-%_ o; bkmf adf]lhd l8a]~r/ 6«i6L / sDkgLsf] aLrdf ;Demf}tf eO;s]kl5 To:tf]

sDkgLn] yk l8a]~r/ p7fpg] ePdf l8a]~r/ 6«i6Lsf] :jLs[lt lng' kg]{5 .

#&= l8a]~r/ 6«i6Ln] hfFra'em ug{ / ljj/0f dfu ug{ ;Sg] M l8a]~r/ 6«i6Ln] l8a]~r/ 6«i6Lsf] ?kdf

sfd ug{ sDkgL;Fu ;Demf}tf ug'{cl3 b]xfosf ljifodf cfjZos hfFra'em ug{ / ljj/0f, ;"rgf

jf hfgsf/L lng jf dfu ug{ ;Sg]5 / To;/L dfu ePdf ;DalGwt sDkgLn] ;f] pknAw

u/fpg' kg]{5 M–

Page 20: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

20

-s_ sDkgLsf] k|aGwkq jf lgodfjnLdf C0f jf l8a]~r/ p7fpg ;Sg] Joj:yf 5 jf

5}g / To:tf] Joj:yf ePdf To;/L l8a]~r/ p7fpg] lg0f{o ug{ ;Sg] clwsf/ ;f]

sDkgLsf] ;~rfns ;ldltnfO{ 5 jf 5}g,

-v_ sDkgLsf] k|aGwkq jf lgodfjnL adf]lhd l8a]~r/ 6«i6Ldfk{mt l8a]~r/ p7fpg

;Sg] Joj:yf 5 jf 5}g,

-u_ sDkgLsf] df}h'bf hfoh]yfn] p7fpg] l8a]~r/sf] d"No vfDg ;Sg] l:ylt 5 jf 5}g,

-3_ sDkgLsf cGo ;fx" tyf bfloTjx? ;DaGwL ljifo,

-ª_ sDkgLsf] jf;nft tyf n]vfk/LIfssf] k|ltj]bg,

-r_ l8a]~r/ 6«i6Ln] pko'Qm 7fg]sf] cGo cfjZos ljifo .

#*= sDkgLn] l8a]~r/ 6«i6L ;dIf cfjlws ljj/0f k]z ug'{ kg]{ M -!_ bkmf #^ adf]lhd sDkgL /

l8a]~r/ 6«i6Lsf] aLrdf ;Demf}tf eP kl5 sDkgLn] k|To]s 5 dlxgfdf cfly{s sf/f]af/ ;DaGwL

cfˆgf] ljj/0f l8a]~r/ 6«i6L ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .

-@_ l8a]~r/ p7fO ;s]kl5 sDkgLsf] Joj:yfkgdf kl/jt{g ePdf jf :jfldTjdf s'g}

lsl;dsf] kl/jt{g ePdf To;/L kl/jt{g ePsf] ;ft lbgleq ;f]sf] hfgsf/L sDkgLn] l8a]~r/

6«i6LnfO{ lbg' kg]{5 .

-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd sDkgLn] k]z u/]sf] ljj/0f jf hfgsf/Lsf] cltl/Qm s'g}

ljifodf yk ljj/0f, hfgsf/L jf ;"rgf cfjZos k/]df l8a]~r/ 6«i6Ln] sDkgLaf6 To:tf]

ljj/0f, hfgsf/L jf ;"rgf dfu ug{ ;Sg]5 / To;/L dfu u/]sf] ljj/0f, hfgsf/L jf ;"rgf

l8a]~r/ 6«i6LnfO{ pknAw u/fpg' sDkgLsf] st{Jo x'g]5 .

#(= l8a]~r/ 6«i6Lsf] clwsf/ / bfloTj M -!_ sDkgLn] bkmf #^ adf]lhd ePsf] ;Demf}tfdf plNnlvt

s'g} zt{ pNnª\3g u/]df l8a]~r/ 6«i6Ln] To:tf] sDkgLnfO{ ;f] zt{ oyfzL3| k'/f ug{ jf

lglZrt Dofb tf]sL l8a]~r/jfnfsf] ;fFjf Aofh lkmtf{ ug{ dfu ug{ ;Sg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lkmtf{ u/]sf] sf/0faf6 jf cGo dgfl;j sf/0fn] sDkgLsf]

cfly{s sf/f]af/ lgoGq0fdf lng' kg]{ jf ;Demf}tf adf]lhdsf] lwtf] sAhfdf lng' kg]{ ePdf

l8a]~r/ 6«i6Ln] k|rlnt sfg"gsf] cwLgdf /xL To:tf] sDkgLsf] hfoh]yf, ;DklQ jf lwtf]kq

cfˆgf] sAhfdf lng ;Sg]5 / To;/L sAhfdf lnPsf] hfoh]yf jf ;DklQ cfkm}n] /fVg jf

lnnfd a9fa9 u/L jf gu/L laqmL ug{ jf cGo pko'Qm Joj:yf ug{ ;Sg]5 .

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd sDkgLsf] hfoh]yf sAhf u/]kl5 hfoh]yf laqmLaf6 p7]sf]

/sdaf6 l8a]~r/jfnfsf] /sd e'QmfgL ul/g]5 . l8a]~r/jfnfsf] /sd e'QmfgL u/L s'g} /sd

afFsL /x]df ;f] /sd l8a]~r/ 6«i6Ln] ;DalGwt sDkgLnfO{ lkmtf{ lbg' kg]{5 .

-$_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg l8a]~r/ 6«i6Ln] lwtf] lnPsf]

hfoh]yf l8a]~r/ 6«i6L cfkm}n] ;sf/L lnPsf] cj:yfdf afx]s l8a]~r/ 6«i6Ln] lwtf] jf sAhfdf

lnO{ laqmL u/]sf] ;DklQaf6 p7]sf] /sdaf6 l8a]~r/jfnfsf] ;Dk"0f{ /sd r'Qmf x'g g;Sg]

ePdf l8a]~r/ 6«i6Ln] l8a]~r/jfnfnfO{ bfdf;fxLsf] lx;faaf6 /sd e'QmfgL ug]{5 / l8a]~r/

6«i6Lsf] ;DklQaf6 To:tf] gk'u /sd Joxf]l/g] 5}g .

-%_ s'g} l8a]~r/ 6«i6Ln] l8a]~r/ wgLsf] lxtdf sfd ug{ g;s]sf] sf/0f b]vfO{ To:tf]

l8a]~r/ 6«i6L x6fO{ kfpg krf; k|ltzteGbf a9L] l8a]~r/ lnPsf] l8a]~r/ wgLn] lwtf]kq

af]8{;dIf lgj]bg lbg ;Sg]5 .

-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd k/]sf] lgj]bg hfFra'em ubf{ Joxf]/f dgfl;j b]lvPdf lwtf]kq

af]8{n] To:tf] l8a]~r/ 6«i6LnfO{ x6fO{ csf]{] l8a]~r/ 6«i6Lsf] Joj:yf ug]{5 .

Page 21: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

21

$)= l8a]~r/ 6«i6Ln] ;]jf z'Ns lng] M -!_ l8a]~r/ 6«i6Ln] l8a]~r/ 6«i6Lsf] x}l;otdf sfd u/]

afkt sDkgL;Fu ;]jf z'Ns lng ;Sg]5 . To:tf] ;]jf z'Nssf] /sd l8a]~r/ 6«i6L / ;DalGwt

sDkgLsf] aLrdf ePsf] ;Demf}tf adf]lhd x'g]5 .

-@_ l8a]~r/ 6«i6Ln] l8a]~r/jfnf jf sDkgLsf] tkm{af6 s'g} sfd ubf{, sDkgLsf]

hfoh]yfsf] d"Nof°g ubf{, sAhf ubf{ jf lnnfd laqmL ubf{ nfu]sf] jf:tljs vr{ ;DalGwt

sDkgL;Fu c;'n u/L lng ;Sg]5 .

$!= l8a]~r/ 6«i6LnfO{ l8a]~r/jfnfsf] clwsf/ x'g] M -!_ l8a]~r/ p7fpg] sDkgL lj36g ePdf jf

cGo s'g} sf/0fn] To:tf] sDkgL bfdf;fxLdf k/]df l8a]~r/ 6«i6Ln] l8a]~r/jfnfsf] tkm{af6

k|ltlglwTj ug]{5 .

-@_ l8a]~r/jfnfsf] ;fFjf Aofh lkmtf{sf] nflu jf cGo s'g} sf/0faf6 l8a]~r/jfnfsf]

tkm{af6 d'2f ug'{ kg]{ cj:yf k/]df l8a]~r/ 6«i6LnfO{ l8a]~r/jfnfsf] tkm{af6 d'2f ug]{ clwsf/

x'g]5 .

$@= z]o/ jf l8a]~r/ laqmL ug{ jf lwtf]aGws /fVg ;lsg] M -!_ o; P]g, k|aGwkq / lgodfjnLsf

cwLgdf /xL sDkgLsf] z]o/ jf l8a]~r/ rn ;DklQ;/x laqmL ug{ jf lwtf]aGws /fVg

;lsg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cGo s'g} sDkgLaf6 C0f glnPsf]

k|fOe]6 sDkgL afx]s cGo sDkgLsf] ;+:yfksn] sDkgLsf] k|yd ;fwf/0f ;ef geP;Dd /

lghsf] gfddf hf/L ePsf] z]o/sf] dfu /sd k'/f r'Qmf gu/];Dd cfk"mn] lnPsf] z]o/ laqmL

ug{ jf lwtf]aGws /fVg kfpg] 5}g .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd z]o/ jf l8a]~r/ lwtf]aGws lbPsf]df ;f] Joxf]/f btf{ lstfadf

hgfpgsf] lgldQ lwtf]aGws lng]n] tf]lsP adf]lhdsf] 9f“rfdf tf]lsPsf] b:t'/ ;lxt

sDkgLsf] /lhi68{ sfof{nodf lgj]bg lbg' kg]{5 . To;/L lbOg] lgj]bg;fy lgj]bsn]

lwtf]aGws;Fu ;DalGwt lnvt / z]o/ jf l8a]~r/sf] k|df0fkq ;d]t k]z ug'{ kg]{5 .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd lgj]bg k/]df sDkgLn] To;/L z]o/ jf l8a]~r/ lwtf]aGws lbP

lnPsf] Joxf]/f btf{ lstfadf hgfpg' kg]{5 / To;/L lwtf]aGws /fv]sf] z]o/ jf l8a]~r/

lgvg]sf] hgfp kfPkl5 To:tf] lwtf] aGwsLsf] nut btf{ lstfaaf6 s§f ug'{ kg]{5 .

$#= z]o/ jf l8a]~r/ bflvn vf/]h ug]{ M -!_ bkmf $@ sf] pkbkmf -!_ / -@_ sf cwLgdf /xL z]o/

jf l8a]~r/ laqmL ePsf]df ;f] vl/b u/L lng] JolQmn] To:tf] z]o/ jf l8a]~r/sf] bflvn vf/]h

ug{sf] lgldQ tf]lsP adf]lhdsf] 9fFrfdf lgodfjnLdf tf]lsPsf] b:t'/ ;lxt sDkgLsf] /lhi68{

sfof{nodf lgj]bg lbg' kg]{5 . To;/L lbOg] lgj]bg ;fy lgj]bsn] z]o/ jf l8a]~r/ vl/b

laqmL;Fu ;DalGwt lnvt / z]o/ jf l8a]~r/sf] k|df0fkq ;d]t k]z ug'{ kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg k/]df sDkgLn] lgj]bg k/]sf] kGw| lbgleq btf{ lstfadf

;flas z]o/wgL jf l8a]~r/jfnfsf] gfd vf/]h u/L xfnjfnfsf] gfd btf{ ug'{ kg]{5 .

-#_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg lwtf]kq sf/f]af/ ;DaGwL k|rlnt

sfg"gdf sDkgLsf] z]o/ jf l8a]~r/sf] xs x:tfGt/0f ug{ x:tfGt/0f ;DaGwL lnvtsf]

cfjZostf gkg]{ Joj:yf u/]sf] eP ;f] cg';f/ lgj]bg lb+bf To:tf] lnvt k]z ug'{ kg]{ 5}g .

-$_ s'g} lwtf]kq x:tfGt/0f u/L lbg]n] s'g} z]o/ jf l8a]~r/ x:tfGt/0fsf] Joxf]/f hgfO{

kfpF egL z]o/ vl/b laqmL ;DaGwdf vl/bstf{sf] ;xL5fk ePsf] lnvt ;d]t ;+nUg u/L

lgj]bg lbPdf klg sDkgLn] z]o/ jf l8a]~r/ x:tfGt/0f u/L lng]n] g} lgj]bg lbPsf] ;/x

dfgL z]o/ jf l8a]~r/ x:tfGt/0f u/L lng]sf] gfd z]o/wgL btf{ lstfa jf l8a]~r/jfnfsf]

btf{ lstfadf btf{ ug'{ kg]{5 .

Page 22: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

22

-%_ k|rlnt sfg"gdf ul/Psf] cGo s'g} Joj:yf cg';f/ s'g} z]o/ jf l8a]~r/df s'g}

JolQmsf] xs sfod eO{ cfPdf To:tf] JolQmsf] gfd z]o/wgL jf l8a]~r/jfnfsf] ?kdf btf{

ug{ pkbkmf -!_ df ul/Psf] Joj:yfn] sDkgLnfO{ /f]s nufPsf] dflgg] 5}g .

$$= z]o/ jf l8a]~r/sf] btf{ ug{ OGsf/ ug{ ;lsg] M -!_ bkmf $@ jf $# df h'g;'s} s'/f n]lvPsf]

eP tfklg b]xfosf] cj:yfdf sDkgLn] z]o/ lwtf]aGws /flvPsf] s'/f btf{ lstfadf hgfpg

jf vl/b laqmL ePsf]df z]o/ jf l8a]~r/sf] bflvn vf/]h u/L lbg OGsf/ ug{ ;Sg]5 M–

-s_ z]o/ afktsf] dfu /sd e'Qmfg gul/Psf] ePdf,

-v_ bflvn vf/]h ubf{ sDkgLsf] lgodfjnL jf z]o/wgLx?aLr ePsf] ;Demf}tfsf]

ljk/Lt x'g] ePdf,

-u_ x:tfGt/0f b:t'/ lgj]bg ;fy k]z x'g gcfPdf .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd z]o/ jf l8a]~r/ lwtf]aGws /x]sf] s'/f btf{ lstfadf hgfpg

jf z]o/ jf l8a]~r/ bflvn vf/]h ug{ OGsf/ ubf{ sDkgLn] lgj]bg k/]sf] ldltn] kGw| lbgleq

To;sf] ;"rgf z]o/ jf l8a]~r/ lwtf]aGws jf vl/b laqmL u/L lng] lbg] b'j}nfO{ lbg' kg]{5 .

$%= z]o/ jf l8a]~r/ bflvn vf/]h x'g] cGo cj:yf M s'g} z]o/wgL jf l8a]~r/jfnf d/L jf lghn]

cfˆgf] hfoh]yf ;fx"nfO{ bfdf;fxL u/fO{ jf c? s'g} Joxf]/fn] lghsf] z]o/ jf l8a]~r/df

k|rlnt sfg"g adf]lhd c? s;}sf] xs x'g cfPdf ;f] s'/fsf] ;a't k|df0f ;fy To;/L xs

k|fKt ug]{ jf xs sfod eO{ cfPsf] JolQmn] tf]lsP adf]lhdsf] 9fFrfdf tf]lsPsf] b:t'/ ;lxt

sDkgLdf lgj]bg lbPdf sDkgLn] To:tf] z]o/ jf l8a]~r/ lghsf] gfddf bflvn vf/]h ul/lbg'

kg]{5 .

t/ To;/L xs sfod eO{ cfPsf] xsjfnfsf] gfddf z]o/ x:tfGt/0f eO{ g;s]sf] eP

tfklg ;fljs z]o/wgLsf] gfdsf] z]o/ tyf ;f] ;DaGwL lghsf] cGo xssf] x:tfGt/0fsf]

lnvt k|rlnt sfg"g adf]lhd sfod x'g cfPsf] lghsf] xsbf/n] ul/lbPsf] ePdf To:tf]

xsjfnfsf] gfddf ;f] z]o/ x:tfGt/0f eO{ ;s]sf] dfgL To:tf] x:tfGt/0f /Ltk"j{s ePsf]

dflgg]5 .

$^= z]o/wgL / l8a]~r/jfnfsf] btf{ lstfa M -!_ k|To]s sDkgLn] tf]lsPsf] 9f“rfdf z]o/wgLsf]

btf{ lstfa / l8a]~r/jfnfsf] btf{ lstfa v8f u/L sDkgLsf] /lhi68{ sfof{nodf /fVg' kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] z]o/wgLsf] btf{ lstfadf z]o/sf] qmd;ª\Vof cg';f/ k|To]s

z]o/wgLsf] ;DaGwdf b]xfosf s'/f v'nfO{ /fVg' kg]{5 M–

-s_ z]o/wgLsf] k'/f gfd / 7]ufgf,

-v_ z]o/wgLn] lnPsf] z]o/ ;ª\Vof,

-u_ z]o/wgLn] z]o/ afkt r'Qmf u/]sf] hDdf /sd / r'Qmf ug{ afFsL /sd,

-3_ z]o/wgLsf] ?kdf lghsf] gfd btf{ ePsf] ldlt,

-ª_ z]o/wgLsf] gfd vf/]h ePsf] ldlt,

-r_ z]o/wgLsf] z]ifkl5 z]o/df xs nfUg] u/L s'g} JolQmnfO{ OR5fOPsf] eP To:tf]

JolQmsf] gfd / 7]ufgf .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] l8a]~r/jfnfsf] btf{ lstfadf l8a]~r/sf] qmd;ª\Vof cg';f/

k|To]s l8a]~r/jfnfsf] ;DaGwdf b]xfosf s'/fx? v'nfO{ /fVg' kg]{5 M–

-s_ l8a]~r/jfnfsf] k'/f gfd / 7]ufgf,

Page 23: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

23

-v_ l8a]~r/jfnfn] lnPsf] l8a]~r/ ;ª\Vof,

-u_ l8a]~r/jfnfn] l8a]~r/ afkt r'Qmf u/]sf] hDdf /sd / r'Qmf ug{ afFsL /sd,

-3_ l8a]~r/jfnfsf] ?kdf lghsf] gfd btf{ ePsf] ldlt,

-ª_ l8a]~r/jfnfsf] gfd vf/]h ePsf] ldlt,

-r_ l8a]~r/jfnfsf] z]ifkl5 l8a]~r/df xs nfUg] u/L s'g} JolQmnfO{ OR5fOPsf] eP

To:tf] JolQmsf] gfd / 7]ufgf .

-$_ sDkgLsf] z]o/wgL jf l8a]~r/jfnfn] pkbkmf -!_ adf]lhd v8f u/]sf] btf{ lstfa

lg/LIf0f ug{ rfx]df sDkgLn] lg/LIf0f ug{ lbg' kg]{5 .

t/ klAns sDkgLsf] xsdf /fli6«o:t/sf] klqsfdf ;ft lbg cufj} ;"rgf k|sfzg u/L

/ k|fOe]6 sDkgLsf] xsdf lgodfjnL jf ;j{;Ddt ;Demf}tfdf pNn]v eP adf]lhd Ps jif{df

k}+tfnL; lbgdf ga9fO{ Ps k6sdf a9Ldf tL; lbg;Dd btf{ lstfasf] lg/LIf0f aGb ug{

;lsg]5 .

-%_ s;}n] z]o/wgLsf] btf{ lstfasf] k|ltlnlk lng rfx]df pkbkmf -$_ sf] k|ltaGwfTds

jfSof+z adf]lhd lg/LIf0f aGb ul/Psf] cj:yfdf afx]s klAns sDkgLsf] xsdf tf]lsP

adf]lhdsf] / k|fOe]6 sDkgLsf] xsdf k|aGwkq, lgodfjnL jf ;j{;Ddt ;Demf}tfdf pNn]v

eP adf]lhdsf] b:t'/ lnO{ k|ltlnlk lbg' kg]{5 .

-^_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;"rLs[t sDkgLn] lwtf]kq lgIf]k

;]jf k|bfg ug{ k|rlnt sfg"g adf]lhd dfGotfk|fKt lwtf]kq /lhi6«f/nfO{ btf{ lstfa /fVg

nufpg ;Sg]5 . To;/L /flvPsf] btf{ lstfasf] Ps k|lt k|To]s jif{ jflif{s ;fwf/0f ;ef x'g]

;"rgf ug'{eGbf cl3 sDkgLsf] /lhi68{ sfof{nodf /fVg' kg]{5 . ;f] btf{ lstfadf pkbkmf -@_

/ -#_ df plNnlvt s'/fx? v'nfOPsf] x'g' kg]{5 .

-&_ pkbkmf -^_ cg';f/ /flvPsf] btf{ lstfadf s;}sf] xs lxtdf c;/ kg]{ u/L e'm§f

s'/f clen]v u/]sf] kfOPdf To:tf] lwtf]kq /lhi6«f/, lghsf] ;~rfns, kbflwsf/L tyf

sd{rf/LnfO{ bkmf !^) df plNnlvt b08 hl/afgfsf cltl/Qm e'm§f clen]v /flvPsf] sf/0faf6

k'Ug uPsf] xflg gf]S;fgL ;d]t ;DalGwt kIfn] e/fO{ lng kfpg]5 .

$&= z]o/df /x]sf] xs ;DaGwL hfgsf/L M -!_ s'g} sDkgLsf] s'g} z]o/wgLn] lghsf] gfddf btf{

ePsf] k"0f{ dtflwsf/k|fKt z]o/x? lghn] s'g x}l;otdf k|fKt u/]sf] xf] jf To:tf] z]o/wgLsf]

gfddf btf{ ePsf] z]o/df c? s'g} JolQmsf] nufgL /x]sf] jf g/x]sf] jf To:tf] z]o/df c?

s'g} JolQm lxtu|fxL -a]g]lkmz/L_ eP To:tf] JolQmsf] klxrfg / lghsf] xssf] k|s[ltsf] af/]df

sDkgLn] hfgsf/L dfu u/]df tL; lbgleq sDkgLnfO{ hfgsf/L u/fpg' To:tf] z]o/wgLsf]

st{Jo x'g]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd dfu ePsf] hfgsf/L sDkgLnfO{ k|fKt ePkl5 To:tf] hfgsf/L

dfu ePsf] ldlt, hfgsf/L k|fKt ePsf] ldlt / k|fKt hfgsf/Lsf] Joxf]/f ;DalGwt z]o/wgLsf]

gfdsf] ;Fu} z]o/ btf{ lstfadf clen]v u/L ;ft lbgleq ;f] ;DaGwL hfgsf/L sfof{nodf

k7fpg' kg]{5 .

$*= z]o/wgLsf] 7]ufgf M -!_ cGoyf ;"rgf u/L x]/km]/ ul/Psf]df afx]s z]o/wgL btf{ lstfadf

pNn]v ul/Psf] z]o/wgLsf] 7]ufgf lghsf] jf:tljs 7]ufgf dflgg]5 .

-@_ z]o/wgLsf] 7]ufgf kl/jt{g ePdf kl/jt{g x'g] ljlQs} gofF 7]ufgfsf] ;"rgf lnlvt

?kdf sDkgLsf] /lhi68{ sfof{nodf lbg' kg]{5 .

Page 24: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

24

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] ;"rgf k|fKt ePkl5 ;~rfns jf sDkgL ;lrjn] z]o/wgLsf]

btf{ lstfadf ;f] adf]lhd kl/jt{g ePsf] 7]ufgf pNn]v ul//fVg' kg]{5 .

-$_ z]o/wgLn] pknAw u/fPsf] 7]ufgfdf ;"rgf k7fP kl5 cGoyf k|dfl0ft ePsf]df

afx]s o; P]g adf]lhd sDkgLn] z]o/wgLnfO{ pknAw u/fpg' kg]{ ;"rgf /Ltk"j{s k7fPsf] /

;DalGwt z]o/wgLn] k|fKt u/]sf] dflgg]5 .

$(= z]o/wgLsf] ;"rL M -!_ z]o/wgL btf{ lstfaaf6 g} z]o/wgLx?sf] gfdsf] ;"rL -OG8]S;_ :ki6

x'g] lsl;dn] btf{ lstfa v8f ul/Psf] cj:yfdf afx]s krf; hgfeGbf a9L z]o/wgL ePsf]

k|To]s sDkgLn] cfˆgf] z]o/wgLsf] gfdfjnLsf] Pp6f 5'§} ;"rL -OG8]S;_ tof/ u/L /fVg' kg]{5 .

-@_ z]o/wgLsf] btf{ lstfadf s'g} kl/jt{g ul/Pdf ;f] kl/jt{g ePsf] ldltn] tL;

lbgleq pkbkmf -!_ adf]lhd tof/ kfl/Psf] ;"rLdf ;d]t cfjZos kl/jt{g ug'{ kg]{5 .

-#_ z]o/wgLsf] btf{ lstfaaf6 ;a} z]o/wgLsf] ;DaGwdf cfjZos hfgsf/L ;lhn};Fu

kfpg ;Sg] u/L z]o/wgLsf] ;"rL /fVg' kg]{5 .

-$_ z]o/wgLx?sf] gfdsf] ;"rL z]o/wgL btf{ lstfa;fy /fVg' kg]{5 .

-%_ s'g} sDkgLn] o; bkmfsf] kfngf gu/]df o; P]gsf] kfngf gePsf] dflgg]5 .

%)= cfwf/e"t z]o/wgLx? M -!_ s'g} klg JolQmn] cfˆgf] gfddf jf lghsf] k|ltlglw dfk{mt z]o/

lnPsf] s'g} klAns sDkgLsf] r'Qmf k'FhLsf] kfFr k|ltzt jf ;f]eGbf a9L k"0f{ dtflwsf/ ePsf]

;fwf/0f z]o/ lnPsf] eP To:tf] sDkgLdf lghsf] cfwf/e"t z]o/ :jfldTj /x]sf] dflgg]5 .

t/ kRrL; s/f]8 ?k}ofFeGbf a9L r'Qmf k'FhL ePsf] sDkgLsf] xsdf To:tf] sDkgLsf]

s'n r'Qmf k'FhLsf] Ps k|ltzt jf ;f]eGbf a9L z]o/ lnPsf] eP klg cfwf/e"t z]o/ :jfldTj

/x]sf] dflgg]5 .

-@_ k|To]s klAns sDkgLsf] cfwf/e"t z]o/wgLn] cfk"m ;f] sDkgLsf] cfwf/e"t z]o/wgL

ePsf] yfxf kfPsf] tL; lbgleq cfˆgf] gfd, 7]ufgf v'nfO{ cfˆgf] gfddf jf k|ltlglwsf] gfddf

btf{ ePsf] z]o/sf] k"0f{ ljj/0f ;d]t v'nfO{ sDkgLnfO{ ;"rgf lbg' kg]{5 .

-#_ s'g} JolQm s'g} klAns sDkgLsf] cfwf/e"t z]o/wgL sfod g/x]df ;f] yfxf kfPsf]

ldltn] tL; lbgleq cfˆgf] gfd v'nfO{ cfk"m ;f] sDkgLsf] cfwf/e"t z]o/wgLsf] x}l;otdf

sfod g/x]sf] ldlt / cGo ljj/0fx? tyf s] sf/0fn] cfwf/e"t z]o/wgLsf] x}l;ot g/x]sf] xf]

;f];d]t v'nfO{ sDkgLnfO{ ;"rgf lbg' kg]{5 .

-$_ k|To]s klAns sDkgLn] pkbkmf -!_, -@_ / -#_ sf] k|of]hgsf] nflu Pp6f 5'§} btf{

lstfa v8f ug'{ kg]{5 .

%!= z]o/, l8a]~r/ / C0fsf] nut M -!_ k|To]s sDkgLn]

]=========== jflif{s ;fwf/0f ;ef

x'g'eGbf tL; lbg cl3;Dd tTsfn sfod /x]sf / vf/]h ePsf z]o/wgL / l8a]~r/jfnfx?sf]

nut jflif{s ;fwf/0f ;ef x'g'eGbf PSsfO; lbg cl3 tof/ u/L /fVg' kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] nutdf cGo s'/fsf cltl/Qm b]xfosf s'/fx? ;d]t v'nfpg'

kg]{5 M–

-s_ sDkgLsf] clws[t k'FhL / z]o/sf] ;ª\Vof,

s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^$ åf/f lemlsPsf] . klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .

Page 25: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

25

-v_ sDkgLsf] hf/L z]o/ k'FhL,

-u_ sDkgLsf] r'Qmf k'FhL,

-3_ z]o/lkR5] dfu ePsf] /sd,

-ª_ ls:tf c;'n ePsf] hDdf /sd,

-r_ c;'n x'g afFsL /x]sf] hDdf /sd,

-5_ z]o/ jf l8a]~r/df bnfnL b:t'/ afkt lbPsf] hDdf /sd,

-h_ s'g} z]o/ hkmt ul/Psf]df To:tf] z]o/sf] hDdf ;ª\Vof, hkmt ePsf] sf/0f /

ldlt,

-em_ a}°, ljQLo ;+:yf jf cGo s'g} JolQmaf6 lnPsf] C0f jf sDkgLn] lbPsf] hdfgt,

-em!_ cGo sDkgLsf] z]o/ jf l8a]~r/df nufgL u/]sf] eP To:tf] sDkgLsf] gfd

/ btf{ gDa/ tyf z]o/ jf l8a]~r/df u/]sf] nufgL /sd .

-`_ axfnjfnf ;~rfnssf] gfd / 7]ufgf .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] nut sDkgLsf] jflif{s ;fwf/0f ;ef ePsf] ldltn] tL;

lbgleq / jflif{s ;fwf/0f ;ef gug]{ sDkgL eP k|rlnt sfg"g adf]lhd ;DalGwt lgsfosf]

:jLs[lt rflxg] sf/f]af/ ug]{ eP To:tf] :jLs[lt k|fKt u/]sf] / :jLs[lt grflxg] eP btf{

ePsf] Ps jif{leq sDtLdf Pshgf ;~rfnsn] ;xL u/L sfof{nodf k7fpg' kg]{5

================= .

-$_ ;fwf/0f ;ef gug]{ sDkgLn] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] nut cfly{s jif{ ;dfKt

ePsf] ldltn] 5 dlxgfleq sfof{nodf k]z ug{' kg]{5

-%_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} sDkgLn] bkmf &* adf]lhd

k]z ug{' kg]{ k|ltj]bgdf pkbkmf -@_ adf]lhdsf ljj/0fx? ;d]t pNn]v u/]sf] eP To:tf]

sDkgLn] o; bkmf adf]lhd 5'§} nut sfof{nodf k7fpg' kg]{ 5}g .

%@= z]o/df bfaL M z]o/wgLx?n] sDkgLnfO{ ltg{ afFsL /x]sf] z]o/sf] /sd jf sfg"g adf]lhd

sDkgLnfO{ a'emfpg' kg]{ afFsL /sd afkt lghx?sf gfddf btf{ ePsf] z]o/ / ;f] afkt afFl8g]

nfef+z ;d]t sDkgLn] /f]Ssf ug{ / To:tf] /sd nfef+zaf6 s§f u/L lng ;Sg]5 .

%#= z]o/ afktsf] /sdsf] e'QmfgL M -!_ z]o/ afktsf] /sd lgodfjnL adf]lhd dfu ul/Psf]

cjlwleq e'Qmfg u/L r'Qmf ug'{ kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd sDkgLn] ls:tf dfu ubf{ k|To]s z]o/wgLsf] gfddf a'emfpg'

kg]{ ls:tf /sd, ;do / :yfg vf]nL sDtLdf tL; lbgsf] cjlw lbO{ tf]lsP adf]lhdsf] 9fFrfdf

lnlvt ;"rgf k7fpg' kg]{5 . klAns sDkgLn] To:tf] ;"rgf /fli6«o:t/sf] b}lgs klqsfdf ;d]t

sDtLdf b'O{ k6s k|sfzg ug'{ kg]{5 .

-#_ s'g} z]o/wgLn] z]o/ afkt e'Qmfg ug{' kg]{ ?k}ofF pkbkmf -@_ df plNnlvt cjlwleq

e'Qmfg gu/]df ;f] cjlw gf3]sf] ldltn] tLg dlxgfsf] yk cjlw lbO{ ;f] cjlwleq a'emfpg

klxnf] ;+zf]wgåf/f yk . klxnf] ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] . klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

Page 26: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

26

NofPdf tf]lsP adf]lhdsf] b/n] Aofh;d]t nufO{ a'lemlng] / ;f] cjlwleq klg a'emfpg gNofP

lghsf] z]o/ hkmt x'g] s'/f :ki6 vf]nL ;DalGwt z]o/wgLnfO{ ;"rgf lbg' kg]{5 . klAns

sDkgLsf xsdf To:tf] ;"rgf /fli6«o:t/sf] b}lgs klqsfdf sDtLdf tLgk6s k|sfzg u/fpg'

kg]{5 . ;f] adf]lhdsf] ;"rgfsf] Dofbdf klg ls:tf ga'emfPdf sDkgLn] h'g z]o/sf] ;DaGwdf

;f] ;"rgf lbPsf] xf] ;f] z]o/ afkt e'Qmfg ePsf] /sd jf ;f] z]o/ afkt s'g} nfef+z /f]Ssf

ePsf] /x]5 eg] ;f] /sd ;d]tn] vfd]hlt ;ª\Vofsf] z]o/ lghsf] gfddf sfod /fvL afFsL

z]o/ jf ;Dk"0f{ z]o/ hkmt ug{ ;Sg]5 .

t/ z]o/ hkmt ug'{cl3 sDkgL vf/]hL jf bfdf;fxLdf kl/;s]sf] /x]5 eg] hkmt x'g

;Sg] z]o/ afkt a'emfpg afFsL /sd k|rlnt sfg"g adf]lhd C0f;/x c;'n ug{ ;lsg]5 .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd z]o/ hkmt ePsf]df ;~rfns ;ldltn] To;/L hkmt ePsf

z]o/ afkt e'QmfgL eO;s]sf] /sd / To:tf z]o/ afkt s'g} nfef+z /f]Ssf ePsf] /x]5 eg]

;f] a/fa/sf] /sd lkmtf{ ug{ jf ;f] /sdn] vfd];Ddsf] z]o/ lbg ;Sg]5 / /sd lkmtf{ ug]{

ePdf z]o/ hkmt ePsf] tLg dlxgfleq /sd lkmtf{ ul/;Sg' kg]{5 .

-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd tLg dlxgfleq /sd lkmtf{ gu/]df ;f] cjlw gf3]kl5 ;f]

/sddf nfUg] Jofh;d]t lbg' kg]{5 .

-^_ pkbkmf -#_ adf]lhd hkmt ul/Psf] z]o/ lgodfjnLsf] cwLgdf /xL ;~rfns

;ldltn] dgfl;a 7x/fPsf] lsl;daf6 laqmL ug{ jf vf/]h ug{ ;Sg]5 .

-&_ nuftf/ tLg jif{ jf ;f]eGbf a9L d'gfkmfdf ;~rfng ePsf] sDkgLn] ;fwf/0f ;efdf

ljz]if k|:tfj kfl/t u/L e'QmfgL dfu gePsf] cfˆgf] z]o/ k'FhLsf] s]xL c+z sDkgL vf/]h x'Fbf

jf bfdf;fxLdf uPsf] cj:yfdf afx]s e'QmfgL dfu ug{ gkfpg] u/L lgwf{/0f ug{ ;Sg]5 .

-*_ pkbkmf -^_ adf]lhd ljz]if k|:tfj kfl/t ePkl5 ;f] k|:tfjdf pNn]v eP cg';f/sf]

e'QmfgL dfu ug{ afFsL z]o/ k'FhLsf] /sd ;fwf/0f ;efaf6 k'gM csf]{ ljz]if k|:tfj kfl/t u/L

dfu ug]{ lg0f{o ePsf]df afx]s sDkgL vf/]h x'Fbf jf bfdf;fxLdf uPsf] cj:yfdf afx]s dfu

ug{ ;lsg] 5}g .

%$= ;femf u/L lnPsf] z]o/sf] /sd r'Qmf ug]{ M -!_ ;femf u/L lnPsf] z]o/sf] ls:tf /sd k|To]s

;fem]bf/n] cfˆgf] :jfldTjsf] cg'kftdf a'emfpg' kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lnPsf] z]o/df o;sf] olt efu 5 eGg] /Ltk"j{ssf] lnvt

ePsf]df afx]s hlthgfsf] gfddf z]o/ /x]sf] 5 plthgfsf] gfddf a/fa/ lx:;f /x]sf]

dflgg]5 .

%%= z]o/ l8a]~r/df xsbf/ dflgg] M s'g} sDkgLn] hf/L u/]sf] z]o/ jf l8a]~r/sf] :jfldTjsf]

ljifodf ljjfb pTkGg ePdf cGoyf k|dfl0ft ePsf]df afx]s sDkgLn] v8f u/]sf] z]o/ jf

l8a]~r/sf] btf{ lstfadf h;sf] gfd btf{ ePsf] 5 lgh g} To:tf] z]o/ jf l8a]~r/sf] xsbf/

ePsf] dflgg]5 .

%^= z]o/ k'FhL x]/km]/ ug]{ sDkgLsf] clwsf/ M -!_ lgodfjnLdf ul/Psf] Joj:yfsf] cwLgdf /xL

;fwf/0f ;efdf ljz]if k|:tfj kfl/t u/L s'g} sDkgLn] b]xfo adf]lhd cfˆgf] z]o/ k'FhL x]/km]/

ug{ ;Sg]5 M–

-s_ sDkgLn] pko'Qm 7fg]sf] /sdsf] gofF z]o/ l;h{gf u/L sDkgLsf] clws[t z]o/

k'FhLdf j[l4 u/]/,

-v_ sDkgLsf] ;a} jf s]xL z]o/ k'FhLnfO{ clÍt d"NoeGbf a9L jf 36L d"Nosf]

z]o/df PsLs[t jf ljefhg u/]/,

Page 27: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

27

-u_ k|:tfj kfl/t x'Fbfsf lbg;Dd s;}n] klg glnPsf] jf z]o/ lng d~h'/ gu/]sf]

jf bkmf %# sf] pkbkmf -#_ adf]lhd hkmt ePsf] z]o/ vf/]h u/L ;f] vf/]h

ePsf] z]o/sf] d"No a/fa/sf] sDkgLsf] z]o/ k'FhLsf] /sd 36fP/ .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k'FhLsf] x]/km]/ ug]{ ljz]if k|:tfj kfl/t ePdf ;f]xL xb;Dd

;DalGwt sDkgLsf] k|aGwkq / lgodfjnL ========== ;+zf]wg ePsf] dflgg]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd kfl/t k|:tfjsf] clen]v tyf k|aGwkq / lgodfjnL ;+zf]wgsf

nflu tf]lsPsf] b:t'/ ;lxt sfof{nodf k]z ug'{ kg]{5 / sfof{non] To;/L k]z ePsf] ;ft

lbgleq ;f]xL adf]lhd sDkgLsf] k'FhLdf x]/km]/ / k|aGwkq / lgodfjnL ;+zf]wg ePsf] Joxf]/f

clen]v u/L sDkgLnfO{ hfgsf/L lbg' kg]{5 .

-$_ pkbkmf -!_ sf] v08 -u_ adf]lhd z]o/ vf/]h ePsf]df ;f] sfo{ sDkgLsf] z]o/

k'FhL 36fpg] k|of]hgsf] nflu eP u/]sf] dflgg] 5}g .

-%_ sDkgLnfO{ cfˆgf] clws[t k'FhLsf] xb;Dd hf/L k'FhL a9fpg cfjZos k/]df ;fwf/0f

;efdf ;fdfGo k|:tfj kfl/t u/L To:tf] k'FhL a9fpg ;Sg]5 .

-^_ klAns sDkgLn] pkbkmf -%_ adf]lhd z]o/ k'FhL a9fO{ cfˆgf] z]o/ ;fj{hlgs

lgisfzg ug'{ k/]df o; P]g / lwtf]kq ;DaGwL k|rlnt sfg"gdf lgwf{l/t k|lqmof k'/f ug'{

kg]{5 .

t/ To:tf]] sDkgLn] tTsfn sfod /x]sf z]o/wgLx? tyf sd{rf/Ln] dfq vl/b ug{

kfpg] u/L xsk|b z]o/ -/fO6 z]o/_ / af]g; z]o/ hf/L ubf{ jf pkbkmf -(_ adf]lhd z]o/

hf/L ubf{ To:tf] k|lqmof k'/f ug'{ kg]{ 5}g .

-&_ klAns sDkgLn] tTsfn sfod /x]sf z]o/wgLx?n] dfq vl/b ug{ kfpg] u/L xsk|b

z]o/ hf/L ug]{ ;"rgf To:tf] z]o/ hf/L ug'{eGbf kGw| lbgcl3 /fli6«o:t/sf] b}lgs klqsfdf

sDtLdf nuftf/ tLgk6s k|sfzg ug'{ kg]{5 .

-*_ pkbkmf -&_ adf]lhd hf/L ul/Psf] z]o/ vl/b ug]{ klxnf] xs tTsfn sfod /x]sf

z]o/wgLn] lnO{ /fv]sf] z]o/sf] cg'kftsf] cfwf/df To:tf] z]o/wgLx?nfO{ x'g]5 .

-(_ pkbkmf -*_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg sDkgLn] hf/L ug{] b]xfo adf]lhdsf

z]o/x?df sDkgLsf tTsfn sfod /x]sf z]o/wgLsf] klxnf] xs x'g] 5}g M–

-s_ sDkgLn] gubafx]s c? s'g} k|ltkmn afkt hf/L ug]{ z]o/,

-v_ sDkgL;Fu ePsf] ;Demf}tfsf] zt{ cg'?k k|bfg ul/Psf] s'g} clwsf/ jf ;'ljwf

cGtu{t s'g} JolQmnfO{ hf/L ul/Psf] z]o/,

-u_ sd{rf/L z]o/ of]hgf cGtu{t hf/L ul/Psf] z]o/,

-3_ s'g} sDkgL / To;sf ;fx"x?aLr ePsf] ;Demf}tf cg';f/ hf/L ul/Psf] z]o/,

-ª_ s'g} sDkgLn] cu|flwsf/ z]o/nfO{ ;fwf/0f z]o/df jf l8a]~r/nfO{ z]o/df

kl/0ft ubf{ sfod ePsf z]o/,

-r_ sDkgLsf] Joj:yfkg, k'FhL jf C0fsf] k'g;{+/rgf ug]{ qmddf jf bfdf;fxL

;DaGwL k|rlnt sfg"g cg';f/ ;Da4 kIfx?aLr :jLs[t k'g;{+/rgf sfo{qmd

sfof{Gjog ug]{ qmddf jf s'g} Ps klAns sDkgL csf]{ klAns sDkgLdf ufleg]

s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^$ åf/f lemlsPsf] .

Page 28: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

28

sfo{qmd sfof{Gjog ug]{ qmddf ;DalGwt kIfx?aLr ;DkGg ;Demf}tf cg';f/

hf/L ePsf z]o/ .

-!)_ sDkgLn] u/]sf] d'gfkmf jf d'gfkmfaf6 ;[lht sf]ifaf6 afx]s sDkgLsf] ;DklQsf]

k'gd"{NofÍg u/L z]o/ k'FhL a[l4 ug{ jf af]g; z]o/ lgisfzg ug{ x'Fb}g .

-!!_ o; bkmf adf]lhd z]o/ hf/L ubf{ tTsfn sfod /x]sf z]o/wgLx?nfO{ z]o/ vl/b

ug{ sDtLdf k}+tL; lbgsf] Dofb lbg' kg]{5 . ;f] Dofbleq To:tf z]o/wgLx?n] z]o/ vl/b

gu/]df jf z]o/ vl/b ug]{ xs c?nfO{ laqmL jf x:tfGt/0f gu/]df sDkgLsf] ;~rfns ;ldltn]

lg0f{o u/] adf]lhd To:tf z]o/ cGo s'g} lsl;daf6 laqmL ug{ ;lsg]5 .

%&= z]o/ k'FhL 36fpg] M -!_ sDkgLn] cfˆgf] z]o/ k'FhL 36fpg rfx]df ;f] ljifodf ;fwf/0f ;efdf

ljz]if k|:tfj kfl/t u/L cbfntsf] :jLs[lt lnO{ ;f] adf]lhd k|aGwkq / lgodfjnLdf cfjZos

x]/km]/ jf ;+zf]wg u/L z]o/ k'FhL 36fpg ;Sg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cbfntsf] :jLs[lt k|fKt u/]kl5 sDkgLn] b]xfo adf]lhd x'g]

u/L z]o/ k'FhL 36fpg ;Sg]5 M–

-s_ ls:tf dfu u/]sf] z]o/sf] /sd r'Qmf gePsf]df hlt r'Qmf ePsf] 5 Toltdfq

k'FhL sfod u/L,

-v_ r'Qmf eO{;s]sf] k'FhL lkmtf{ u/L,

-u_ sDkgLnfO{ 7"nf] gf]S;fgL k/]df jf b}jL k|sf]k k/]df z]o/sf] clÍt d"No 36fO{ .

-#_ pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|rlnt sfg"g adf]lhd bfdf;fxLdf

kl/;s]sf] sDkgLn] o; bkmf adf]lhd cfˆgf] k'FhL 36fpg ;Sg] 5}g .

%*= z]o/ k'FhL 36fpg cbfntsf] :jLs[lt k|fKt ug]{ sfo{ljlw M -!_ bkmf %& adf]lhd sDkgLn] k'FhL

36fpg] ljz]if k|:tfj kfl/t u/]df ;f]sf] :jLs[ltsf] nflu cbfnt ;dIf lgj]bg lbg' kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] lgj]bg k/]sf]df ;f] pk/ ;'g'jfO{ x'g'eGbf klxn] sDkgLsf]

z]o/ k'FhL 36fpg] af/]df cbfntdf ;'g'jfO{ x'g] ldlt / :yfg v'nfO{ ;DalGwt sDkgLn] sDtLdf

tLgk6s /fli6«o:t/sf] b}lgs klqsfdf ;fj{hlgs ;"rgf k|sfzg ug'{ kg]{5 .

-#_ sDkgLsf] vf/]hL jf bfdf;fxL k|lqmof z'? x'Fbf k|rlnt sfg"g adf]lhd C0f jf s'g}

e'QmfgLsf] bfaL ug{ kfpg] x}l;ot ePsf k|To]s JolQmn] sDkgLsf] z]o/ k'FhL 36fpg] k|lqmofdf

cfˆgf] bfaL tyf lj/f]w k]z ug{ kfpg]5 .

-$_ sDkgLsf] k'FhL 36fpg] lgj]bg pk/ ;'g'jfO{ x'Fbf sDkgLsf] ;~rfns jf sDkgL

;lrjn] cbfntn] dfu] adf]lhd sDkgLsf] ;fx"x? eP lghx?sf] gfd, 7]ufgf tyf lghx?

k|To]snfO{ a'emfpg' kg]{ C0fsf] /sd;d]t v'nfO{ jf:tljs tyf ;f“rf] Joxf]/fsf] ;"rL cbfnt

;dIf k]z ug'{ kg]{5 .

-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd k]z ePsf] ;"rLdf gfd ;dfj]z ePsf ;fx"x?dWo] C0f r'Qmf

x'g jf C0f lglZrt x'g afFsL ;fx"x?sf] k'FhL 36fpg] s'/fdf ;xdlt eP jf geP klg ;fx"x?n]

bfaL u/]sf] C0f jf bfaLsf] k"/} /sd sDkgLn] ;sf/ u/]df jf gu/]df klg To:tf] /sd r'Qmf

ug{ cfjZos /sd Joj:yf ug{ :jLsf/ u/L k'/f /sd lglZrt ldltleq r'Qmf ug]{ sa'lnot

u/L cfjZos Joj:yf ldnfPsf] cj:yfdf z]o/ k'FhL 36fpg cbfntn] cfb]z lbg ;Sg]5 .

-^_ z]o/ k'FhL afkt sDkgLnfO{ z]o/wgLx?n] a'emfpg afFsL /sd jf z]o/ afkt

a'emfO{Psf] /sd s'g} z]o/wgLnfO{ lkmtf{ ubf{ ;f] /sd dfq 36\g] u/L z]o/ k'FhL 36fpg] k|:tfj

Page 29: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

29

pk/ :jLs[ltsf] nflu sf/afxL ubf{ pknAw k|df0f / kl/l:yltnfO{ x]/L cbfntn] pko'Qm 7fg]df

pkbkmf -#_ jf -$_ sf] Joj:yf s'g} vf; ;fx"sf] xsdf nfu" gx'g] u/L cfb]z lbg ;Sg]5 .

-&_ pkbkmf -$_ adf]lhd ;fx"x?sf] ;"rL k]z ubf{ s'g} s'/f 5'6fPsf] jf unt ljj/0f

k]z u/]sf] kfOPdf To:tf] ;"rL k]z ug]{ sDkgLsf ;~rfns / To:tf] ;"rLdf ;xL ug]{

kbflwsf/LnfO{ of] P]g adf]lhd ;hfo x'g]5 .

t/ To:tf] ;"rLdf ;xL ug]{ kbflwsf/Ln] lghsf] hfgsf/L lagf s'g} s'/f 5'6 ePsf] jf

uNtL ePsf] jf ;f] 5'6 jf uNtL ePsf] lghn] yfxf kfpgf ;fy o; bkmf adf]lhd cbfntn]

cfb]z ug'{cl3 To:tf] 5'6 jf uNtL ;RofO{ cbfntnfO{ hfgsf/L u/fPdf jf To:tf] 5'6 jf

uNtL /f]Sgsf] nflu kof{Kt xf]l;of/L lnPsf] lyof] eGg] s'/f k|dfl0ft u/]df ;f] ;hfo x'g] 5}g .

-*_ k'FhL 36fpg] k|:tfj pk/ pkbkmf -#_ adf]lhd bfaL lj/f]w ug{ kfpg] ;fx"x?sf] C0f

jf bfaL e'QmfgL af/]df ;fx"x?sf] :jLs[lt k|fKt ePsf] C0f jf bfloTj e'QmfgL eO;s]sf], C0f

jf bfaL olsg eO{ e'QmfgL x'g] cj:yfdf ePsf] jf C0f jf bfaL ;'/lIft ePsf] s'/fdf cbfnt

;Gt'i6 ePdf pko'Qm zt{x? lgwf{/0f u/L cbfntn] k'FhL 36fpg] cfb]z lbg ;Sg]5 .

-(_ pkbkmf -*_ adf]lhd :jLs[lt lbPsf]df cbfntnfO{ pko'Qm nfu]df k'FhL 36fpg]

:jLs[ltsf] cfb]z lbPsf] sDkgLsf] gfdsf] k5fl8 lglZrt ;dofjlw;Dd æk'FhL 36fOPsf]Æ eGg]

jfSof+z n]Vg / o;/L k'FhL 36fpg' k/]sf] sf/0f tyf kl/l:ylt / o; ;DaGwL cGo dxTjk"0f{

s'/f ;j{;fwf/0fsf] hfgsf/Ldf Nofpg cfjZos ;"rgf k|sfzg ug'{ egL ;DalGwt sDkgLnfO{

cfb]z lbg ;Sg]5 .

-!)_ pkbkmf -(_ adf]lhd sDkgLsf] gfdsf] k5fl8 æk'FhL 36fOPsf]Æ eGg] jfSof+z n]Vg'

eGg] cfb]z hf/L ePsf]df cbfntn] lgwf{/0f u/]sf] ;dofjlw Joltt geP;Dd ;f] jfSof+z

sDkgLsf] gfdsf] cleGg cËsf] ?kdf /xg]5 .

-!!_ k'FhL 36fpg] k|:tfjsf] :jLs[lt lbg] qmddf o; bkmf adf]lhd cbfntn] hf/L u/]sf]

cfb]zdf plNnlvt zt{x?sf] Joxf]/f sDkgLsf] k|aGwkq tyf lgodfjnLdf :jtM ;dfj]z ePsf]

dflgg]5 / ;f]xL xb;Dd k|aGwkq tyf lgodfjnL ;+zf]wg ePsf] dflgg]5 .

-!@_ o; bkmf adf]lhd k'FhL 36fpg] k|:tfj pk/ bfaL lj/f]w ug{ kfpg] ;fx"sf] gfd

hfgL hfgL n'sfpg], l5kfpg] jf bafpg] jf hfgL hfgL C0f jf bfaLsf] /sd jf bfloTjsf]

ljifodf e'm§f ljj/0f tof/ ug]{ jf k]z ug]{ jf To:tf] C0f jf bfloTj n'sfpg], l5kfpg] jf

e'm§f ljj/0f tof/ ug]{ u/fpg] ;~rfns jf ;f] sfo{df ;xof]u k'¥ofpg] sDkgLsf] kbflwsf/L

jf sd{rf/LnfO{ o; P]g adf]lhd ;hfo x'g]5 .

-!#_ o; bkmf adf]lhd sDkgLsf] z]o/ k'FhL 36fOPsf]df To:tf] sDkgLn] hf/L u/]sf

k|To]s z]o/ k|df0fkqdf sDkgLsf] ;~rfns jf sDkgL ;lrjn] ;f] s'/f hgfO{ k|dfl0ft ug'{

kg]{5 .

%(= k'FhL 36fOPsf] z]o/df z]o/wgLx?sf] bfloTj M -!_ o; bkmfdf cGoyf Joj:yf ul/Psf]df afx]s

z]o/ k'FhL 36fpg cbfntn] lbPsf] cfb]zdf plNnlvt s'g} z]o/sf] ;DaGwdf To:tf] z]o/sf]

lgwf{l/t d"Noaf6 z]o/ afkt e'Qmfg ul/Psf] jf:tljs /sd jf e'QmfgL ul/Psf] egL dflgPsf]

/sd 36fp“bf x'g cfpg] /sdeGbf a9L] /sd a'emfpg o:tf] z]o/ lng] ;fljs jf tTsfn

sfod /x]sf] z]o/wgL afWo x'g] 5}g .

t/ cbfnt ;dIf sDkgLsf] k'FhL 36fpg] k|:tfjdf bfaL lj/f]w ug]{ clwsf/k|fKt sDkgLsf

;fx"sf] ;"rL k]z ubf{ s'g} ;fx"sf] gfd 5'6]sf] /x]5 / sDkgLsf] k'FhL 36fpg] cfb]z k|fKt ePkl5

Page 30: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

30

To:tf] ;fx"sf] C0f ltg{ sDkgLn] g;Sg] cj:yf ePdf pkbkmf -#_ jf -$_ df pNn]v eP

adf]lhd /sd ltg{ sDkgLsf z]o/wgL afWo x'g]5g\ .

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|ltaGwfTds jfSof+zdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} ;fx"sf]

cfˆg} uNtL jf x]nr]So|fO{+af6 cbfnt ;dIf k]z ul/Psf] ;"rLdf To:tf] ;fx"sf] gfd jf s'g}

bfaL 5'6\g uPsf]df To:tf] /sd a'emfpg z]o/wgL afWo x'g] 5}gg\ .

-#_ cbfntn] sDkgLsf] k'FhL 36fpg] cfb]z hf/L u/]sf] cl3Nnf] lbg ;DalGwt sDkgL

bfdf;fxLdf k/L ;f] ;DaGwL sf/afxL z'? ul/Psf] eP To:tf] sDkgLsf] z]o/wgLn] cfk"mn]

lnPsf] z]o/ afkt hlt /sd a'emfpg' kg]{ lyof] ;f]xL a/fa/sf] /sd a'emfpg sDkgLsf] k'FhL

36fpg] k|:tfj :jLs[t ug]{ cfb]z hf/L ePsf] lbgdf sDkgLsf] z]o/wgL sfod /x]sf] JolQm

afWo x'g]5 .

-$_ sDkgL bfdf;fxLdf k/]sf] ePdf cbfntdf ;fx"sf] ;"rL k]z ubf{ gfd 5'6\g uPsf]

elgPsf ;fx"n] gfd 5'6\g uPsf] s'/fsf] k|df0f ;lxt lgj]bg lbPdf cbfntn] pko'Qm b]v]df

To:tf] ;fx"sf] C0f ltg{sf] nflu cfjZos kg]{ /sd sDkgLdf a'emfpg' kg]{ bfloTj ePsf

z]o/wgLx?sf] ;"rL tof/ u/L To:tf] ;"rLdf gfd k/]sf z]o/wgLx?nfO{ sDkgLsf] bfdf;fxLsf]

k|lqmofdf lghx?n] a'emfpg' kg]{ /sd ;/x lghx?af6 z]o/sf] /sdsf] dfu ug]{ cfb]z lbg

;Sg]5 .

-%_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cfk"mn] z]o/ vl/b ubf{sf avt

lnPsf] z]o/sf] cl°t d"NoeGbf a9L /sd ltg{ s'g} klg z]o/wgL afWo x'g] 5}g .

^)= sDkgLsf] v'b ;DklQ 36]df ;~rfns lhDd]jf/ x'g] M -!_ klAns sDkgLsf] v'b ;DklQ -g]6

jy{_ 36\g uO{ r'Qmf k'FhLsf] cfwf jf ;f]eGbf sd x'g cfPdf To:tf] Joxf]/f hfgsf/Ldf cfPsf]

k}+tL; lbgleq ;~rfnsx?n] sDkgL tyf z]o/wgL ;d]tsf] lxtsf nflu pko'Qm /0fgLlt tof/

ug'{ kg]{5 / ;f] hfgsf/L ePsf] nuQ} kl5 a:g] ;fwf/0f ;efdf o; ;DaGwL 5'§} k|:tfj /fVg'

kg]{5 .

t/ ;f] /0fgLlt sfo{fGjog ug{ ;fwf/0f ;efsf] :jLs[lt lng' kg]{ ePdf oyfzL3| ljz]if

;fwf/0f ;ef af]nfpg' kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd /0fgLlt tof/ gug]{, jflif{s ;fwf/0f ;efdf k|:tfj g/fVg] jf

ljz]if ;fwf/0f ;ef gaf]nfpg] jf hfgL hfgL To:tf] ;ef gaf]nfOPsf] l:ylt sfod /xg lbg]

sDkgLsf ;~rfnsnfO{ o; P]g adf]lhd ;hfo x'g]5 .

-#_ ;~rfnsn] ablgot lrtfO{ jf å]ifk"0f{ nfk/jfxLsf] sf/0fn] sDkgLsf] v'b ;DklQ

pkbkmf -!_ adf]lhd 36\g uPsf] s'/f 7x/]df ;f]sf] Ifltk"lt{;d]t To:tf] sfd ug]{ ;~rfnsn]

ltg'{ kg]{5 .

^!= sDkgLn] cfˆgf] z]o/ cfk}mn] vl/b ug{ gx'g] M -!_ sDkgLn] cfˆgf] z]o/ cfk}m vl/b -afO Aofs_

ug{ jf hdfgtdf /fvL C0f lbg' x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf cj:yfdf sfof{nonfO{

hfgsf/L u/fO{ nfef+zsf] ?kdf ljt/0f x'g ;Sg] ;l~rt d'gfkmfsf] /sdaf6 sDkgLn] cfˆgf]

z]o/ cfk}m vl/b ug{ ;Sg]5 M–

-s_ sDkgLn] hf/L u/]sf] z]o/sf] ;Dk"0f{ /sd r'Qmf eO{;s]sf] eP,

-v_ klAns sDkgLn] hf/L u/]sf] z]o/ lwtf]kq af]8{df btf{ eO{;s]sf] eP,

Page 31: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

31

-u_ cfˆgf] z]o/ cfk}m vl/b ug{ ;Sg] Joj:yf ;DalGwt sDkgLsf] lgodfjnLdf

ePsf] eP,

-3_ cfˆgf] z]o/ cfkm} vl/b ug{ ;Sg] u/L ;DalGwt sDkgLsf] ;fwf/0f ;efdf ljz]if

k|:tfj kfl/t ePsf] eP,

-ª_ sDkgLn] r'Qmf ug'{ kg]{ C0f /sd sDkgLn] cfˆgf] z]o/ cfk}m vl/b u/L ;s]kl5

k'FhL tyf ;fwf/0f hu]8f sf]ifsf] /sdsf] cg'kftdf bf]Aa/eGbf a9L gx'g] eP,

:ki6Ls/0f M o; v08sf] k|of]hgsf nflu æC0f /sdÆ eGgfn] sDkgLn] shf{

lnPsf] ;'/lIft tyf c;'/lIft ;Dk"0f{ C0f /sd ;Demg' k5{ .

-r_ sDkgLn] vl/b ug]{ cfˆgf] z]o/sf] /sd sDkgLsf] s'n r'Qmf k'FhL tyf ;fwf/0f

hu]8f sf]ifsf] /sdsf] aL; k|ltzteGbf a9L gx'g] eP,

-5_ cfˆgf] z]o/ cfk}m vl/b ug]{ ;DaGwdf sfof{non] ;do ;dodf hf/L u/]sf]

lgb]{zg k|lts"n gx'g] eP .

-#_ pkbkmf -@_ sf] v08 -3_ adf]lhd ;fwf/0f ;efdf k]z ul/g] k|:tfjdf b]xfosf]

ljj/0f pNn]v ePsf] x'g' kg]{5 M–

-s_ cfˆgf] z]o/ cfk}m vl/b ug'{ kg]{ sf/0f / cfjZostf,

-v_ cfˆgf] z]o/ cfk}m vl/b u/]sf] sf/0faf6 ;DalGwt sDkgLsf] cfly{s l:yltdf

kg{ ;Sg] ;Defljt k|efj d"Nof°gsf] ljj/0f,

-u_ vl/b ug{ k|:tfj ul/Psf] z]o/sf] lsl;d / ;f]sf] ;ª\Vof,

-3_ v08 -u_ adf]lhdsf] z]o/ vl/b ug{ nfUg] clwstd jf Go"gtd /sd / ;f]sf]

cfly{s ;|f]t,

-ª_ cfˆgf] z]o/ cfk}m vl/b ug{ ;Sg] ;dofjlw,

-r_ z]o/ vl/b ug]{ tl/sf,

-5_ cfˆgf] z]o/ cfk}m vl/b ug]{ ;DaGwdf sfof{non] tf]s]sf] tyf k|rlnt sfg"g

adf]lhd v'nfpg' kg]{ cGo cfjZos s'/fx? .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] ljz]if k|:tfj ;fwf/0f ;efaf6 kfl/t ePdf ;f] kfl/t ePsf]

afx| dlxgfsf] cjlwleq ;DalGwt sDkgLn] b]xfosf] s'g} pkfoaf6 cfˆgf] z]o/ cfk}m vl/b ug{

;Sg]5 M–

-s_ lwtf]kq ahf/ dfk{mt vl/b u/]/,

-v_ sDkgLsf sd{rf/LnfO{ 5'6\ofOPsf] z]o/ ;DalGwt sd{rf/Laf6 vl/b u/]/,

-u_ tTsfn sfod /x]sf z]o/wgLaf6 ;dfg'kflts ?kdf vl/b u/]/ .

-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd sDkgLn] cfˆgf] z]o/ cfk}m vl/b u/]sf]df To:tf] z]o/ vl/b

u/]sf] ldltn] tL; lbgleq cfk"mn] vl/b u/]sf] z]o/ ;ª\Vof, ;f] afkt e'QmfgL ePsf] /sd /

cGo cfjZos ljj/0fx? sfof{nonfO{ hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .

-^_ pkbkmf -$_ adf]lhd cfˆgf] z]o/ cfkm} vl/b u/]sf] cl°t d"No a/fa/sf] /sd 5'§}

k'FhL lkmtf{ hu]8f sf]if v8f u/L ;f] sf]ifdf bflvnf ug'{ kg]{5 / ;f] sf]ifsf] /sdnfO{ r'Qmf

k'FhL;/x sfod /fVg' kg]{5 .

Page 32: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

32

-&_ pkbkmf -$_ adf]lhd sDkgLn] cfˆgf] z]o/ cfkm} vl/b u/]sf]df cfk"mn] vl/b u/]

hlt z]o/ To;/L vl/b u/]sf] ldltn] Ps ;o aL; lbgleq /2 u/L ;Sg' kg]{5 .

-*_ o; bkmf adf]lhd sDkgLn] s'g} ju{sf z]o/ vl/b ul/;s]kl5 af]g; z]o/ hf/L ug]{

jf cfˆgf] bfloTj r'Qmf ug]{ afx]s cfˆgf] z]o/ cfkm}n] vl/b u/]sf] b'O{ jif{ geO{ k'gM ;f]xL

ju{sf] z]o/ lgisfzg ug{ ;Sg] 5}g .

-(_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg klAns sDkgLn] sfod ug'{ kg]{

Go"gtd z]o/wgLsf] ;ª\Vof sd x'g] jf Go"gtd r'Qmf k'FhL sd x'g] u/L To:tf] sDkgLn] cfˆgf]

z]o/ cfkm} vl/b ug{ ;Sg] 5}g .

-!)_ sDkgLn] cfˆgf] z]o/ cfkm} vl/b ug{ g;Sg] cGo cj:yf / cfˆgf] z]o/ cfkm} vl/b

ubf{ kfngf ug'{ kg]{ cGo zt{x? tf]lsP adf]lhd x'g]5 .

^@= sDkgLn] cfˆgf] z]o/ vl/b ug{ s'g} C0f jf cfly{s ;xof]u lbg gx'g] M sDkgLn] cfˆgf] jf

cfˆgf] d'Vo sDkgL jf ;xfos sDkgLsf] z]o/ vl/b jf s'g} Joxf]/fn] ;f] z]o/df xs

k|fKt ug{sf] nflu s;}nfO{ C0f jf s'g} lsl;dsf] cfly{s ;xof]u pknAw u/fpg' x'Fb}g .

t/ sDkgLsf sd{rf/Lx?nfO{ z]o/ laqmL ug]{ of]hgf cGtu{t sd{rf/LnfO{ ;DalGwt

sDkgLsf] jf sDkgLsf] d'Vo sDkgLsf] k'/f d"No r'Qmf ePsf] z]o/ vl/b ug{ jf To:tf] z]o/df

s'g} Joxf]/fn] :jfldTj k|fKt ug{sf] nflu C0f pknAw u/fpg o; bkmfdf n]lvPsf] s'g} s'/fn]

afwf k'¥ofpg] 5}g .

^#= sf/f]af/ k|f/De ug{ :jLs[lt lng' kg]{ M -!_ o; P]g cGtu{t ;+:yflkt klAns sDkgLn] sf/f]af/

ug]{ :jLs[lt k|fKt gu/L cfˆgf] sf/f]af/ k|f/De ug{' x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd :jLs[lt kfpgsf] nflu klAns sDkgLsf] ;+:yfksn] vl/b ug{

sa'n u/]sf] z]o/ afktsf] /sd dWo] dfu ePsf] k'/f /sd r'Qmf eO{;s]sf] k|df0f ;dfj]z

u/L sfof{no ;dIf lgj]bg lbg' kg]{5 .

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd lgj]bg k/]sf]df ;+:yfksx?n] vl/b ug{ sa'n u/]sf] z]o/

afktsf] /sddWo] dfu ePsf] /sd r'Qmf ePsf] k|dfl0ft ePdf sfof{non] sf/f]af/ ug]{ :jLs[lt

k|bfg ug]{5 .

t/ z]o/ afkt r'Qmf ePsf] /sd bkmf !! sf] pkbkmf -!_ df pNn]v ePsf] /sdeGbf

sd x'g] ePdf :jLs[lt lbg] 5}g .

-$_ o; bkmf adf]lhd sf/f]af/ k|f/De ug{ :jLs[lt glnO{ ljz]if ;fwf/0f ;ef, ;~rfns

;ldltsf] a}7s, sDkgLsf] Joj:yfkg h:tf s'/f afx]s ljj/0fkq k|sfzg ug]{ jf bfloTj

l;h{gf x'g] s'g} lsl;dsf sfo{ ug'{ x'Fb}g .

-%_ pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} vf; Joj;fo ;~rfng ug]{

sDkgLsf] xsdf k|rlnt sfg"g adf]lhd To:tf] Joj;fo lgoldt ug]{ clwsf/k|fKt lgodgsf/L

lgsfoaf6 Ohfhtkq k|bfg ubf{ To:tf] Joj;fo z'? ug'{cl3 s'g} zt{ lgwf{/0f ul/Psf] eP

To:tf] zt{ k'/f u/]sf] k|df0f k]z geP;Dd sf/f]af/ z'? ug]{ :jLs[lt k|bfg ul/g] 5}g .

-^_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|fOe]6 sDkgLn] sfof{nodf btf{

ePsf] k|df0fkq kfpgf ;fy cfˆgf] sf/f]af/ z'? ug{ ;Sg]5 .

klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .

Page 33: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

33

t/ s'g} vf; sf/f]af/ ug{ k|rlnt sfg"g adf]lhd s'g} ;DalGwt lgsfoaf6 :jLs[lt

lng' kg{] ePdf To:tf] :jLs[lt lnPkl5 dfq sf/f]af/ z'? ug'{ kg]{5 .

^$= l8:sfp06df z]o/ lgisfzg ug{ jf laqmL ug{ gx'g] M -!_ sDkgLn] l8:sfp06df cfˆgf] z]o/

lgisfzg jf laqmL ug'{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg sDkgLsf] ;fwf/0f ;efn] ljz]if

k|:tfj kfl/t u/L ;f]xL k|:tfjdf tf]lsP adf]lhdsf] k|ltztdf g36\g] u/L b]xfosf] cj:yfdf

l8:sfp06df z]o/ lgisfzg jf laqmL ug{ ;Sg]5 M–

-s_ sDkgLsf] k'FhL k'g;{+/rgf ug{] of]hgf cg';f/ z]o/ lgisfzg jf laqmL ubf{,

-v_ ;fx"x?sf] ;xdlt cg';f/ sDkgLn] lnPsf] C0fnfO{ z]o/df kl/0ft ug{] of]hgf

cg';f/ z]o/ lgisfzg jf laqmL ubf{,

-u_ sd{rf/L z]o/ of]hgf cg';f/ z]o/ lgisfzg jf hf/L ubf{,

-3_ sfof{non] :jLs[t u/]sf] cGo cj:yfdf z]o/ hf/L ubf{ .

^%= cu|flwsf/ z]o/ M -!_ sDkgLn] of] P]g, k|aGwkq jf lgodfjnLdf Joj:yf eP adf]lhd

cu|flwsf/ z]o/ hf/L ug{ ;Sg]5 .

-@_ lgodfjnLdf Joj:yf ul/P adf]lhd afx]s pkbkmf -!_ adf]lhd hf/L ul/Psf] z]o/

;fwf/0f z]o/df kl/0ft x'g ;Sg] 5}g .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd cu|flwsf/ z]o/ hf/L ubf{ cGo s'/fsf] cltl/Qm b]xfosf s'/f

v'nfPsf] x'g' kg{]5 M–

-s_ ;fwf/0f z]o/eGbf cufl8 nfef+z k|fKt ug{] jf gug]{ ;f] s'/f,

-v_ cu|flwsf/ z]o/wgLn] slt k|ltzt nfef+z k|fKt ug{] xf] ;f] s'/f,

-u_ k|To]s jif{ nfef+z hf]l8b}+ hfg] -So'd'n]l6e_ xf] jf d'gfkmf ePsf] jif{ dfq d'gfkmf

-gg\ So'd'n]l6e_ ljt/0f x'g] xf] ;f] s'/f,

-3_ sDkgL vf/]h ePsf] cj:yfdf z]o/sf] /sd lkmtf{ ubf{ cu|flwsf/ lbg] jf glbg]

s'/f,

-ª_ dtflwsf/ x'g] jf gx'g] / dtflwsf/ x'g] eP cu|flwsf/ z]o/sf] ljifodf dfq

jf cGo ljifodf klg x'g] xf] ;f] s'/f,

-r_ v08 -ª_ adf]lhd cGo s'/fdf klg dtflwsf/ x'g] eP s'g cg'kftdf dtflwsf/

x'g] xf] ;f] s'/f,

-5_ ;fwf/0f z]o/df kl/jt{g x'g ;Sg] jf g;Sg] s'/f,

-h_ cu|flwsf/ z]o/ /sd lglZrt cjlw kl5 lkmtf{ ug{ ;lsg] -l/l8d]jn_ jf lkmtf{

ug{ g;lsg]] -Ol/l8d]jn_ s] x'g] xf] ;f] s'/f,

-em_ cu|flwsf/ z]o/ lkmtf{ ubf{ lk|ldod ;lxt jf lk|ldod lagf lkmtf{ x'g] xf] ;f]

s'/f .

-$_ lkmtf{ x'g] zt{df s'g} cu|flwsf/ z]o/ hf/L ul/Psf] eP To:tf] z]o/sf] d"No k'/f

e'QmfgL geP;Dd ;f] z]o/ lkmtf{ ug{ ;lsg] 5}g .

Page 34: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

34

-%_ nfef+zsf] ?kdf ljt/0f x'g ;Sg] d'gfkmfsf] /sd jf z]o/ lkmtf{ ug]{ k|of]hgsf] nflu

sDkgLn] hf/L u/]sf gof“ z]o/af6 k|fKt /sdafx]s cGo /sdaf6 cu|flwsf/ z]o/sf] /sd

lkmtf{ ug{ ;lsg] 5}g .

-^_ lkmtf{ x'g] u/L hf/L ul/Psf s'g} cu|flwsf/ z]o/ lk|ldod ;lxt lkmtf{ ul/g] eP

To:tf] z]o/ /sd lkmtf{ ug]{ k|of]hgsf nflu sDkgLsf] d'gfkmf jf sDkgLsf] z]o/ lk|ldod

vftfaf6 pko'Qm /sdsf] 5'§} sf]ifsf] Joj:yf ug'{ kg]{5 .

-&_ pkbkmf -%_ adf]lhd gof“ z]o/ hf/L u/L k|fKt ePsf] /sdaf6 lkmtf{ x'g] cu|flwsf/

z]o/sf] /sd lkmtf{ ul/Psf] cj:yfdf afx]s o; P]g adf]lhd cu|flwsf/ z]o/sf] /sd lkmtf{

ubf{ sDkgLsf] d'gfkmfaf6 nfef+z ljt/0f ug{sf] nflu k|fKt x'g ;Sg] /sdaf6 lkmtf{ ul/Psf]

z]o/sf] cl°t d"No a/fa/sf] /sd k'FhL lkmtf{ hu]8f sf]if v8f u/L ;f] sf]ifdf bflvnf ug'{

kg]{5 .

-*_ pkbkmf -&_ adf]lhd v8f ePsf] k'FhL lkmtf{ hu]8f sf]ifnfO{ r'Qmf k'FhL ;/x dfgL

sfod /fVg' kg]{5 .

-(_ o; bkmf adf]lhd lkmtf{ ul/Psf] s'g} cu|flwsf/ z]o/ lkmtf{ ug]{ sfo{ ;dfKt ePkl5

To:tf] z]o/ :jtM vf/]h ePsf] dflgg]5 .

-!)_ s'g} sDkgLn] cu|flwsf/ z]o/ lkmtf{ ubf{ o; bkmfsf] cwLgdf /xL sDkgLsf]

lgodfjnLdf tf]lsPsf] zt{ / k|lqmof cjnDag ug'{ kg]{5 / o;/L cu|flwsf/ z]o/sf] /sd

lkmtf{ ePsf]df ;f]xL sf/0fn] sDkgLsf] clws[t z]o/ k'FhL 36fOPsf] dflgg] 5}g .

-!!_ sDkgLn] s'g} cu|flwsf/ z]o/ /sd lkmtf{ u/]df jf lkmtf{ ug]{ k|:tfj u/]df To;/L

lkmtf{ ul/Psf] jf lkmtf{ ul/g] z]o/sf] cl°t d"No a/fa/sf] gof“ z]o/ hf/L ug{ ;Sg]5 .

-!@_ sDkgLn] s'g} cu|flwsf/ z]o/ lkmtf{ u/]sf] Ps dlxgfleq To;sf] ;"rgf sfof{nonfO{

lbg' kg]{5 / o:tf] ;"rgf k|fKt x'g cfPdf sfof{non] To:tf] ;"rgfnfO{ sDkgLsf] btf{ lstfadf

hgfpg' kg]{5 .

-!#_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg pkbkmf -&_ adf]lhd v8f

ePsf] k'FhL lkmtf{ hu]8f sf]ifaf6 sDkgLn] cfˆgf z]o/wgLx?nfO{ k"0f{ d"No r'Qmf ePsf] af]g;

z]o/sf] ?kdf gof“ z]o/ hf/L ug{ ;Sg]5 .

^^= gfafns / sfg"g adf]lhd s/f/ ug{ cof]Uo JolQm ;+:yfks x'gdf aGb]h M -!_ ;f]x| jif{ pd]/

gk'u]sf] gfafns / sfg"g adf]lhd s/f/ ug{ cof]Uo JolQm sDkgLsf] ;+:yfks x'g ;Sg] 5}g .

t/ ck'tfnL k/L jf sfg"gsf] kl/rfngaf6 gfafns jf sfg"g adf]lhd s/f/ ug{ cof]Uo

JolQmn] ;+:yfksåf/f vl/b u/]sf] sDkgLsf] z]o/df xs k|fKt ug{ o; bkmfn] afwf k'¥ofPsf]

dflgg] 5}g .

-@_ s'g} gfafns jf sfg"g adf]lhd s/f/ ug{ cof]Uo JolQmn] s'g} sDkgLsf] z]o/ jf

l8a]~r/ vl/b laqmL ug'{ kbf{ To:tf] JolQmsf] afa', cfdf jf klt jf kTgL jf sfg"g adf]lhd

lgo'Qm ;+/Ifs jf cleefjsn] ug'{ kg]{5 .

kl/R5]b–%

sDkgLsf] ;ef

^&= sDkgLsf] ;fwf/0f ;ef M -!_ sDkgLsf] ;fwf/0f ;ef b]xfo adf]lhd x'g]5g\ M–

-s_ jflif{s ;fwf/0f ;ef,

Page 35: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

35

-v_ ljz]if ;fwf/0f ;ef .

-@_ klAns sDkgLsf] jflif{s ;fwf/0f ;ef ug{sf] lgldQ sDtLdf PSsfO{; lbg cufj} /

ljz]if ;fwf/0f ;ef ug{sf] lgldQ sDtLdf kGw| lbg cufj} z]o/wgLx?nfO{ lghx?n] sDkgLnfO{

pknAw u/fPsf] 7]ufgfdf ;ef x'g] 7fp“, ldlt / 5nkmn ug]{ ljifo vf]nL ;"rgf k7fpg'

kg]{5 . ;f] s'/fsf] ;"rgf sDtLdf b'O{k6s /fli6«o:t/sf] b}lgs klqsfdf klg k|sfzg ug'{ kg]{5 .

t/ :ylut ePsf] s'g} ;fwf/0f ;ef af]nfp“bf To:tf] ;efdf gof“ ljifodf 5nkmn

gx'g] ePdf sDtLdf ;ft lbgcl3 ;f] ;efsf] ;"rgf /fli6«o:t/sf] b}lgs klqsfdf k|sflzt

u/]df /Ltk"j{s ;"rgf lbPsf] dflgg]5 .

-#_ b]xfosf] cj:yfdf afx]s pkbkmf -@_ adf]lhd klxn] g} ;"lrt gul/Psf ljifodf

;fwf/0f ;efdf s'g} lg0f{o ug{ ;lsg] 5}g M–

-s_ o; P]gsf] cGo bkmfx?df cGoyf n]lvPsf]df afx]s ;fwf/0f ;efdf dtbfg ug{

kfpg] sDkgLsf] hDdf z]o/sf] ;t;¶L k|ltzt z]o/nfO{ k|ltlglwTj ug]{

z]o/wgLx? :jo+ jf k|ltlglw dfk{mt pkl:yt eO{ s'g} ljifodf lg0f{o lng] kIfdf

dtbfg u/]df,

-v_ :ylut ePsf] s'g} ;fwf/0f ;efdf 5nkmnsf] lgldQ ;"lrt ul/Psf] s'g} ljifo

ePdf .

-$_ sfof{non] cGoq ;fwf/0f ;ef ug{ k"j{ :jLs[lt lbPsf] cj:yfdf afx]s klAns

sDkgLsf] ;fwf/0f ;ef To:tf] sDkgLsf] /lhi68{ sfof{no /x]sf] lhNnf jf /lhi68{ sfof{nosf]

lhNnf;Fu hf]l8Psf] clwsf+z z]o/wgLnfO{ kfos kg]{ 7fp“df ug'{ kg]{5 .

t/ k|fOe]6 sDkgLsf] lgodfjnLdf cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s To:tf] sDkgLsf]

;fwf/0f ;ef g]kfn /fHoleq jf aflx/ s'g} 7fp“df x'g ;Sg]5 .

-%_ sDkgLn] tTsfn sfod /x]sf z]o/wgLx?sf] gfd, 7]ufgf / lghx?n] lnPsf] z]o/

;ª\Vof pNn]v ePsf] ;"rL z]o/wgLx?af6 x'g] lg/LIf0fsf] nflu ;ef :yndf /fVg' kg]{5 .

-^_ ;fwf/0f ;efdf To:tf] ;efsf] ;"rgfsf ;fy k7fOPsf] 5nkmnsf] ;"rLdf k/]sf]

ljifo pk/ ;j{k|yd 5nkmn tyf lg0f{o ul/g]5 .

-&_ ;fwf/0f ;efsf] cWoIftf ug]{ JolQmn] cfjZostf cg';f/ ;ef :ylut ug{ ;Sg]5 .

h'g ;fwf/0f ;ef :ylut ePsf] xf] ;f] ;ef x'g] lbgeGbf klxn] jf kl5 o; P]g cg';f/ ;"rgf

lbOPsf] s'g} klg ljifo pk/ o;/L :ylut eO{ af]nfOPsf] ;efdf 5nkmn / lg0f{o ug{ ;lsg]5 .

-*_ klxn] a;]sf] / ;f] :ylut eP kl5 a;]sf] ;efnfO{ ;dfg clwsf/ x'g]5 . :ylut

;efdf kfl/t k|:tfj ;f] :ylut ;ef a;]sf] ldltdf kfl/t ePsf] dflgg]5 .

-(_ s'g} ;+ul7t ;+:yfn] s'g} sDkgLsf] z]o/ vl/b u/]sf] ePdf To:tf] ;+ul7t ;+:yfåf/f

lgo'Qm JolQmn] To:tf] ;+:yfsf] tkm{af6 sDkgLsf] ;fwf/0f ;efdf efu lng / dt lbg kfpg]5 .

-!)_ e"njz s'g} ;"rLs[t sDkgLsf] z]o/wgLsf] 7]ufgfdf ;fwf/0f ;efsf] ;"rgf k7fpg

5'6]sf] jf s'g} z]o/wgLn] To:tf] sDkgLnfO{ pknAw u/fPsf] 7]ufgfdf k7fOPsf] ;"rgf lghn]

k|fKt gu/]sf] sf/0fn] dfq s'g} ;fwf/0f ;efdf ePsf] sfd sf/afxL ab/ jf cdfGo x'g] 5}g .

-!!_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|fOe]6 sDkgLsf] ;fwf/0f ;ef

/ ;f]sf] sfo{ljlw lgodfjnLdf jf ;j{;Ddt ;Demf}tfdf Joj:yf ul/P adf]lhd x'g]5 . To;/L

Joj:yf gePsf] cj:yfdf o; P]gsf] Joj:yf nfu" x'g]5 .

Page 36: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

36

-!@_ ;fwf/0f ;efsf] sfo{ljlw ;DaGwL cGo Joj:yf sDkgLsf] lgodfjnLdf n]lvP

adf]lhd x'g]5 .

^*= ;~rfns pkl:yt x'g' kg]{ M -!_ sDkgLsf] k|To]s ;~rfns ;fwf/0f ;efdf :jo+ pkl:yt

x'g' kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg sDkgLsf] s'g} ;~rfns

sfa'aflx/sf] kl/l:ylt k/L sDkgLsf] ;fwf/0f ;efdf :jo+ pkl:yt x'g g;s]df lel8of]

sGkm/]G; jf To:t} k|sf/sf] cGo k|ljlw dfkm{t ;fwf/0f ;efdf pkl:yt x'g / cfˆgf] dt

k|of]u ug{ ;Sg]5 .Æ

^(= ;efsf] j}wflgstf M k|To]s ;fwf/0f ;ef z'? x'g'eGbf cufj} ;efdf pkl:yt z]o/wgLx?n] ;f]

;ef o; P]g / lgodfjnL adf]lhd af]nfOPsf] xf] jf xf]Og eGg] s'/f olsg ug]{5g\ / To;

;DaGwdf s'g} cGo sfg"gsf] kfngf gul/Psf] eP klg ;a} z]o/wgLx?nfO{ bkmf ̂ & sf] pkbkmf

-@_ adf]lhd ;"rgf k7fOPsf] ePdf / bkmf &# adf]lhd u0fk"/s ;ª\Vof k'u]sf] ;efn] ;ef

ug{ d~h'/ u/]df ;f] ;fwf/0f ;ef /Ltk"j{s af]nfOPsf] dflgg]5 .

&)= ;efdf efu lng / dtbfg ug{ gkfpg] cj:yf M -!_ cfk"m / sDkgLsf] aLrdf ePsf] jf x'g]

s'g} zt{ aGb]hsf] ;DaGwdf x'g] 5nkmndf s'g} JolQmn] z]o/wgLsf] x}l;otaf6 cfkm} jf cfˆgf]

k|ltlglwåf/f ;fwf/0f ;efdf efu lng / dtbfg ug{ kfpg] 5}g .

-@_ cfk"mn] u/]sf] jf ug{ 5'6fPsf] jf unt 9·n] u/]sf] sfdsf] hjfkmb]xL jf cfk"mnfO{

lgo'Qm ug]{, sfo{ef/af6 d'Qm ug]{, ;?jf ug]{, ydf}tL ug]{, kfl/>lds, eQf jf af]g; lbg] jf

;f] 36fpg] jf a9fpg] jf cfˆgf] gf]s/L jf cfˆgf] ;/f]sf/ jf :jfy{ ePsf] s'g} ;Demf}tf, s/f/

jf 7]Ssf k§fsf ;DaGwdf ;fwf/0f ;efdf x'g] 5nkmndf s'g} ;~rfns jf lghsf] lx:;]bf/

jf k|ltlglwn] dtbfg ug{ kfpg] 5}g .

-#_ z]o/sf] ls:tf dfu ul/Psf] /sd e'Qmfg gug]{ z]o/wgLn] ;fwf/0f ;efdf efu lng

/ dtbfg ug{ kfpg] 5}g .

-$_ s'g} z]o/wgLn] ;DalGwt sDkgLsf] ;~rfnsnfO{ bkmf &! sf] pkbkmf -@_ adf]lhd

k|ltlglw lgo'Qm u/]sf] cj:yfdf To:tf] ;~rfnsn] cfˆgf] lghL :jfy{ jf ;/f]sf/ ePsf] ljifodf

jf cfk"mnfO{ lgo'Qm ug]{ ljifodf s;}sf] k|ltlglwsf] x}l;otn] ;fwf/0f ;efdf dtbfg ug{ kfpg]

5}g .

-%_ o; P]g jf k|rlnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|rlnt sfg"g adf]lhd

;+:yflkt a}° jf ljQLo ;+:yfdf cfk"mn] lnPsf] z]o/ lwtf] jf aGws /fvL C0f lng] z]o/wgLn]

To:tf] C0f e'Qmfg gu/]sf] sf/0faf6 lgh pk/ sfg"gL sf/afxL rnfO{ z]o/ afkt dtbfg

ug{af6 /f]s nufpg ;DalGwt a}° jf ljQLo ;+:yfaf6 n]lvO{ cfPdf ;DalGwt sDkgLn] To:tf]

z]o/wgLnfO{ lghn] lnPsf] z]o/ afkt C0f r'Qmf gePsf] cjlwe/ dtbfg ug{af6 /f]s

nufpg' kg]{5 .

&!= ;fwf/0f ;efdf dtbfg ug]{ clwsf/ M -!_ of] P]g jf sDkgLsf] lgodfjnLdf cGoyf Joj:yf

ul/Psf]df afx]s z]o/wgLx?sf] btf{ lstfadf z]o/wgLsf] ?kdf gfd btf{ /x]sf] JolQmnfO{ dfq

bkmf &) sf] cwLgdf /xL ;fwf/0f ;efdf pkl:yt eO{ cfk"mn] lnPsf] k|To]s z]o/sf] Pp6f

dtsf] lx;fan] dtbfg ug]{ clwsf/ x'g]5 .

klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

Page 37: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

37

-@_ z]o/wgLsf] k|ltlglwn] dtflwsf/ k|of]u ug{ gkfpg] u/L sDkgLsf] lgodfjnLdf

k|ltjGw nufPsf] cj:yfdf afx]s o; bkmfsf] cwLgdf /xL s'g} klg z]o/wgLn] ;fwf/0f ;efdf

pkl:yt x'g / cfˆgf] dt k|of]u ug{ kfpg] u/L s'g} JolQmnfO{ cfˆgf] k|ltlglw lgo'Qm ug{

;Sg]5 .

-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ sf] cwLgdf /xL dtbfgsf] clwsf/ kfPsf] z]o/wgL ;efdf :jo+

pkl:yt x'g g;Sg] ePdf lghn] cfˆgf] k|ltlglwåf/f dtbfg ug{ tf]lsP adf]lhdsf] 9f“rfdf

lgj]bg n]vL ;xL5fk u/L k|ltlglw lgo'Qm ug{ ;Sg]5 / To;/L lgo'Qm k|ltlglwn] bkmf &@ df

ul/Psf] Joj:yfsf] cwLgdf /xL ;efdf efu lng jf dtbfg ug{ kfpg]5 .

-$_ ;femf u/L PshgfeGbf a9L JolQmsf] gfddf z]o/ lnPsf]df To:tf] ;fem]bf/x?åf/f

lgo'Qm ul/Psf] ;fem]bf/n] jf lghn] pkbkmf -@_ adf]lhd lgo'Qm u/]sf] k|ltlglwn] / ;f] adf]lhd

s'g} ;fem]bf/ lgo'Qm x'g g;s]sf]df bkmf $^ adf]lhd v8f ul/Psf] z]o/wgLx?sf] btf{ lstfadf

;f] ;fem]bf/dWo] h;sf] gfd qmdfg';f/ cl3 n]lvPsf] 5 ;f]xL ;fem]bf/n] lbPsf] dt jf

k|ltlglwkqdfq dfGo x'g]5 .

&@= ;~rfnssf] lgjf{rg ubf{ dtbfg ug]{ Joj:yf M -!_ ;~rfns lgjf{rg ug{sf] nflu dtbfg

ubf{ lgodfjnLdf cGoyf Joj:yf ul/Psf]df afx]s k|To]s z]o/wgLnfO{ lghn] lnPsf] z]o/

;ª\Vofn] lgo'Qm ug'{ kg]{ ;~rfnssf] ;ª\VofnfO{ u'0fg ubf{ x'g] ;ª\Vof a/fa/sf] dtsf] lx;fan]

dtbfg ug]{ clwsf/ x'g]5 / To;/L dtbfg ug]{ z]o/wgLn] cfˆgf] ;a} dt Pp6} pDd]bjf/nfO{

jf PseGbf a9L pDd]bjf/nfO{ lghn] tf]s] adf]lhd ljefhg x'g] u/L dtbfg ug{ ;Sg]5 .

-@_ o; P]g jf lgodfjnL adf]lhd ;~rfns lgo'Qm ug{ kfpg] ;+ul7t ;+:yfn] cfk"mn]

lnPsf] z]o/sf] cg'kftdf ;~rfnssf] lgo'lQm ug{ ;Sg]5 / To:tf] cj:yfdf lgjf{rgdf dtbfg

ug{ kfpg] 5}g .

t/ z]o/ ;ª\Vof / ;~rfnssf] s'n ;ª\Vofsf] cg'kftdf Pshgf klg ;~rfns lgo'Qm

ug{ g;Sg] jf o; pkbkmfsf]] clwsf/ k|of]u u/L ;~rfns lgo'Qm gug]{ ;+ul7t ;+:yfn]

z]o/wgLx?sf] k|ltlglwTj ug]{ ;~rfnssf] lgjf{rgdf cGo z]o/wgL ;/x efu lng, dtbfg

ug{ jf To:tf] ;+:yfn] lnPsf z]o/sf] cg'kftdf lgjf{lrt x'g ;Sg] ;~rfnssf] ;ª\Vof;Ddsf]

pDd]bjf/L lbg ;Sg]5 .

&#= u0fk"/s ;ª\Vof M -!_ k|fOe]6 sDkgLsf] ;fwf/0f ;efsf] u0fk"/s ;ª\Vof To:tf] sDkgLsf]

lgodfjnLdf n]lvP adf]lhd x'g]5 .

-@_ sDkgLsf] lgodfjnLdf u0fk"/s ;ª\Vofsf] nflu a9L ;ª\Vof tf]lsPsf]df afx]s

klAns sDkgLsf] afF8kmfF8 ePsf] s'n z]o/ ;ª\Vofsf] krf; k|ltzteGbf a9L z]o/sf]

k|ltlglwTj x'g] u/L s'n z]o/wgLx?dWo] sDtLdf tLghgf z]o/wgLx? :jo+ jf cfˆgf] k|ltlglw

dfk{mt pkl:yt geO{ ;efsf] sfd sf/afxL x'g] 5}g .

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] u0fk"/s ;ª\Vof k'/f gePsf] sf/0fn] ;ef x'g g;sL sDtLdf

;ft lbgsf] ;"rgf lbO{ csf]{k6s ;ef af]nfp“bf sDkgLsf] afF8kmfF8 ePsf] s'n z]o/ ;ª\Vofsf]

kRrL; k|ltzt z]o/sf] k|ltlglwTj x'g] u/L sDtLdf tLghgf z]o/wgLx? :jo+ jf

k|ltlglwdfk{mt pkl:yt ePdf ;ef ug{ afwf kg]{ 5}g .

-$_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg bkmf # sf] pkbkmf -@_ df

/x]sf] k|ltjGwfTds jfSof+zdf pNn]v eP adf]lhd ;+:yfkgf ePsf] jf bkmf !&# sf] pkbkmf

-!_ adf]lhd ;+:yfkgf ePsf] sDkgLsf] nflu pkbkmf -@_ jf -#_ df n]lvP adf]lhd tLghgf

z]o/wgL pkl:yt x'g clgjfo{ x'g] 5}g .

Page 38: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

38

&$= 5nkmn / lg0f{o M -!_ ;fwf/0f ;efsf] cWoIftf ;~rfns ;ldltsf] cWoIfn] ug]{5 / lghsf]

cg'kl:yltdf ;~rfnsx?n] cfk"mdWo]af6 dgf]gLt u/]sf] JolQmn] ug]{5 .

-@_ ;fwf/0f ;efdf 5nkmn ul/g] ;a} ljifox? k|:tfjsf] ?kdf k]z ug'{ kg]{5 . k|:tfj

kfl/t eP jf gePsf] s'/f ;f] ;efsf] cWoIfn] 3f]if0ff ug'{ kg]{5 .

-#_ dtbfg ul/Psf] k|To]s ljifodf ;efsf] ax'dt z]o/wgLsf] /fonfO{ ;f] ;efsf] lg0f{o

dflgg]5 . To:tf] /fo ln+bf cWoIfn] xft p7fpg nufO{, WjgLdt, z]o/wgLx?sf] ;d"x ljefhg,

dtkqsf] k|of]unufot cGo pko'Qm k|lqmof cjnDag ug{ ;Sg]5 .

t/ ljz]if k|:tfjsf] xsdf ;efdf pkl:yt z]o/wgLx?dWo] krxQ/ k|ltzt z]o/sf]

k|ltlglwTj ug]{ z]o/wgLn] k|:tfjsf] kIfdf dt lbPdf dfq ;f] k|:tfj ;efåf/f :jLs[t ePsf]

dflgg]5 .

-$_ ;fwf/0f ;efdf kIf / ljkIfdf dt a/fa/ ePdf ;efsf] cWoIftf ug]{ JolQmn]

lg0ff{os dt lbg kfpg]5 .

t/ z]o/wgLsf] x}l;otn] dtbfg ug]{ clwsf/af6 lgh jl~rt x'g] 5}g .

&%= ljj/0f /fVg' kg]{ M -!_ k|To]s sDkgLn] ;fwf/0f ;efdf ePsf] sfd sf/afxLsf] ljj/0f -dfO{Go"6_

Pp6f 5'§} lstfadf /fVg' kg]{5 / ;f] ljj/0fdf ;DalGwt ;efsf] cWoIf / sDkgL ;lrj eP

sDkgL ;lrjn] b:tvt ug'{ kg]{5 . sDkgL ;lrj gePsf] sDkgLsf] xsdf ;f] ljj/0fdf

;DalGwt ;efsf] cWoIf / ;fwf/0f;efåf/f ax'dtaf6 lgo'Qm z]o/wgLx?sf] Pshgf k|ltlglwn]

b:tvt ug'{ kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ljj/0f /fVbf ;efsf] ;"rgf s;/L hf/L ul/of], slt

z]o/wgLx? pkl:yt lyP lel8of] sGkm/]G; jf To:t} k|sf/sf] cGo k|ljlw dfkm{t ;fwf/0f

;efdf pkl:yt ePsf]df To;/L pkl:yt x'g] ;~rfnssf] ;+Vof, hDdf z]o/sf] slt k|ltztsf]

k|ltlglwTj ePsf] lyof], ;efdf s] s] lg0f{o ul/of] / dtbfg ePsf]df dtbfgsf] kl/0ffd s]

eof] cflb ;a} s'/fx? v'nfpg' kg]{5 .

-#_ ;fwf/0f ;ef ePsf] tL; lbgleq o; bkmf adf]lhd n]lvPsf] ljj/0f z]o/wgLx?nfO{

k7fpg' kg]{5 .

t/ s'g} sDkgLn] ;f] ljj/0f /fli6«o:t/sf] b}lgs klqsfdf k|sflzt u/]df z]o/wgLx?nfO{

k7fO/xg' kg]{ 5}g .

-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd /flvPsf] ;fwf/0f ;efsf] sfd sf/afxLsf] ljj/0f sDkgLsf]

/lhi68{ sfof{nodf /fVg' kg]{5 . To:tf] ljj/0f sfof{no ;doleq s'g} z]o/wgLn] x]g{ rfx]df

sDkgL ;lrj jf sDkgLn] tf]s]sf] cGo sd{rf/Ln] x]g{ lbg' kg]{5 .

-%_ s'g} z]o/wgLn] ;fwf/0f ;efsf] sfd sf/afxLsf] ljj/0fsf] k|ltlnlk lng rfx]df

sDkgLn] lgodfjnLdf tf]s] adf]lhdsf] b:t'/ lnO{ k|ltlnlk pknAw u/fpg' kg]{5 .

&^= jflif{s ;fwf/0f ;ef M -!_ k|To]s klAns sDkgLn] sf/f]af/ z'? ug]{ Ohfht kfPsf] Ps jif{leq

k|yd jflif{s ;fwf/0f ;ef ug'{ kg]{5 / To;kl5 k|To]s jif{ sDkgLsf] cfly{s jif{ k'/f ePsf] 5

dlxgfleq jflif{s ;fwf/0f ;ef ug'{ kg]{5 .

-@_ s'g} klAns sDkgLn] pkbkmf -!_ sf] Dofb gf3]sf] tLg dlxgfleq klg jflif{s ;fwf/0f

;ef gaf]nfPdf sfof{non] To:tf] sDkgLsf] jflif{s ;fwf/0f ;ef af]nfpg lgb]{zg lbg ;Sg]5 .

klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .

Page 39: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

39

-#_ pkbkmf -@_ sf] lgb]{zg k|fKt u/]sf] tLg dlxgfleq klg sDkgLn] jflif{s ;fwf/0f

;ef gaf]nfPdf ;f] s'/f v'nfO{ s'g} z]o/wgLn] cbfntdf lgj]bg lbg ;Sg]5 . To:tf] lgj]bg

lbPdf cbfntn] jflif{s ;fwf/0f ;ef ug{ nufpg jf cGo pko'Qm cfb]z hf/L ug{ ;Sg]5 .

-$_ bkmf &# sf] pkbkmf -!_ / -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg pkbkmf -#_

adf]lhd cbfntsf] cfb]z adf]lhd af]nfOPsf] ;fwf/0f ;efdf hlt;'s} z]o/wgL pkl:yt eP

klg u0fk"/s ;ª\Vof k'u]sf] dflgg]5 .

-%_ jflif{s ;fwf/0f ;ef ug]{ u/L lgodfjnLdf Joj:yf u/]sf k|fOe]6 sDkgLsf] xsdf

;d]t pkbkmf -!_, -@_, -#_ / -$_ sf Joj:yfx? nfu" x'g] 5g\ .

&&= jflif{s ;fwf/0f ;efdf k]z ug'{ kg]{ / lg0f{o x'g' kg]{ ljifox? M -!_ k|To]s klAns sDkgLsf]

jflif{s ;fwf/0f ;efdf ;~rfnsx?n] n]vfk/LIf0f eO{;s]sf]] jflif{s cfly{s ljj/0f,

n]vfk/LIfssf] k|ltj]bg / ;~rfnssf] k|ltj]bg k]z ug'{ kg]{5 .

-@_ hDdf dt ;ª\Vofsf] sDtLdf kf“r k|ltzt dtsf] k|ltlglwTj ug]{ z]o/wgL jf

z]o/wgLx?n] rfx]df bkmf ^& sf] pkbkmf -@_ adf]lhdsf] ;"rgf hf/L x'g'eGbf cufj}

;~rfnsx? ;dIf lgj]bg lbO{ s'g} ljifo jflif{s ;fwf/0f ;efdf 5nkmn / lg0f{osf nflu k]z

ug{ nufpg ;Sg]5 .

-#_ k|To]s klAns sDkgLn] jflif{s ;fwf/0f ;ef x'g'eGbf sDtLdf PSsfO; lbg cufj}

bkmf *$ cg';f/sf] jflif{s cfly{s ljj/0f, ;~rfnssf] k|ltj]bg / n]vfk/LIfssf] k|ltj]bg

z]o/wgLx?n] lgl/If0f ug{ / k|fKt ug{ ;Sg] Joj:yf ldnfO{ ;f]sf] hfgsf/Lsf] nflu /fli6«o:t/sf]

b}lgs klqsfdf ;"rgf k|sfzg ug'{ kg{]5 .

-$_ pkbkmf -#_ df plNnlvt ljj/0f / k|ltj]bg cfjZostf cg';f/ ljB'tLo ;~rf/

dfWodåf/f ;d]t ;"rgf k|jfx ug{ ;lsg]5 .

-%_ pkbkmf -#_ df plNnlvt n]vfk/LIfssf] k|ltj]bg, jflif{s cfly{s ljj/0f tyf

;~rfnssf] k|ltj]bg s'g} z]o/wgLn] dfu ug{ cfPdf sDkgLn] To:tf] z]o/wgLnfO{ To:tf]

k|ltj]bg jf ljj/0fx? pknAw u/fpg' kg{]5 .

-^_ o; P]gdf cGoyf Joj:yf ul/Psf]df afx]s sDkgLsf] jflif{s ;fwf/0f ;efdf

z]o/wgLx?nfO{ af“l8g] d'gfkmf, ;~rfnssf] lgo'lQm tyf kfl/>lds, n]vfk/LIfssf] lgo'lQm /

lghsf] kfl/>lds jf sDkgLsf] ;fwf/0f ;efaf6 lg0f{o ug'{ kg]{ egL o; P]g jf lgodfjnLdf

Joj:yf ul/Psf cGo ljifodf ;f] ;efdf k|:tfj k]z ug{ / lg0f{o ug{ ;lsg]5 .

t/ z]o/wgLx?nfO{ af“l8g] d'gfkmfsf] ;DaGwdf lg0f{o ubf{ To:tf] d'gfkmfsf] b/

;~rfns ;ldltn] lgwf{/0f u/]sf] b/eGbf a9L x'g] u/L lg0f{o ug{ ;lsg] 5}g .

&*= sfof{nodf k|ltj]bg k]z ug'{ kg]{ M k|To]s klAns sDkgLn] b]xfosf s'/fx? v'nfO{ k|ltj]bg

tof/ u/L jflif{s ;fwf/0f ;ef x'g'eGbf sDtLdf PSsfO; lbgcl3 sfof{nodf k]z ug'{ kg]{5 .

To:tf] k|ltj]bg ;~rfns ;ldltaf6 :jLs[t eO{ sDkgLsf] n]vfk/LIfsaf6 k|dfl0ft ul/Psf]

x'g' kg]{5 M–

-s_ afF8kmfF8 ePsf] z]o/sf] ;ª\Vof,

-v_ afF8kmfF8 ePsf] z]o/dWo] r'Qmf ePsf] / gePsf] z]o/sf] ;ª\Vof,

-u_ sDkgLsf] ;~rfns, k|aGw ;~rfns, n]vfk/LIfs, sfo{sf/L k|d['v, k|aGwssf]

ljj/0f / lghx?nfO{ e'Qmfg ul/Psf] kfl/>lds, eQf tyf ;'ljwfsf] /sd,

Page 40: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

40

-3_ sDkgLsf] r'Qmf k'FhLsf] kf“r k|ltzt jf ;f]eGbf a9L z]o/ vl/b u/L lng] JolQm

jf ;+ul7t ;+:yfsf] gfd / lghx?sf] gfddf /x]sf] z]o/ jf l8a]~r/sf] ljj/0f,

-ª_ z]o/ laqmLaf6 k|fKt ePsf] hDdf /sd / ;DalGwt cfly{s jif{df sDkgLn] vl/b

u/]sf] tyf hf/L u/]sf] gof“ z]o/ tyf l8a]~r/sf] ljj/0f,

-r_ ;~rfns jf cfwf/e"t z]o/wgL jf lghsf glhssf gft]bf/n] sDkgLnfO{ a'emfpg

afFsL /x]sf] /sd,

-5_ z]o/ laqmL jf cGo s'g} sfd s'/f u/] afkt lbPsf] jf lbg' kg]{ /sd,

-h_ a}° tyf ljQLo ;+:yfx?af6 lnPsf] C0f tyf a'emfpg afFsL /x]sf] ;fFjf tyf

Jofhsf] /sd,

-em_ sDkgLn] e'QmfgL lng' kg]{ jf sDkgLn] cGo JolQmnfO{ e'QmfgL ug'{ kg]{ egL bfaL

ul/Psf] /sd jf o; ljifodf d'2f dfldnf rln/x]sf] eP To;sf] ljj/0f,

-`_ sDkgLsf] Joj:yfkgdf sfo{/t tyf cGo :t/sf sd{rf/L jf sfdbf/sf] ;ª\Vof,

-6_ sDkgLsf] Joj:yfkgdf sfo{/t tyf cGo :t/df sfo{/t ljb]zLx?sf] ;ª\Vof tyf

lghx?nfO{ e'Qmfg ul/Psf] kfl/>lds, eQf tyf ;'ljwf,

-7_ sDkgL / s'g} ljb]zL lgsfo jf JolQmx?aLr nufgL, Joj:yfkg jf k|fljlws ;]jf

jf cGo ljifodf Ps jif{eGbf a9L cjlwsf] nflu s'g} ;Demf}tf ul/Psf] eP ;f]sf]

ljj/0f / ;DalGwt cfly{s jif{df To:tf] ;Demf}tf cg';f/ e'Qmfg ul/Psf] nfef+z,

sld;g, z'Ns, b:t'/ / /f]oN6L cflbsf] ljj/0f,

-8_ sDkgLsf] Ps cfly{s jif{sf] Joj:yfkg vr{sf] ljj/0f,

-9_ z]o/wgLx?n] a'lemlng afFsL /x]sf] nfef+zsf] /sd,

-0f_ sDkgLn] o; P]g tyf k|rlnt sfg"gsf] kfngf k"0f{ ?kdf u/]sf] 5 eGg] s'/fsf]

pb\3f]if0f,

-t_ cGo cfjZos s'/f .

&(= jflif{s ;fwf/0f ;efsf] lgldQ sfuhft tof/ /fVg] M k|To]s klAns sDkgLn] jflif{s ;fwf/0f

;efdf 5nkmn ul/g] jflif{s cfly{s ljj/0f, ;~rfnssf] k|ltj]bg, n]vfk/LIfssf] k|ltj]bg,

bkmf &* cg';f/ tof/ kfl/Psf] k|ltj]bg / ;efdf k]z x'g] k|:tfjx? ;ef x'g'eGbf sDtLdf

PSsfO; lbg cufj} tof/ u/L sDkgLsf] /lhi68{ sfof{nodf z]o/wgLx?n] lg/LIf0f ug{ kfpg]

Joj:yf ldnfO{ /fVg' kg]{5 / s'g} z]o/wgLn] lgj]bg lbO{ ;f]sf] k|ltlnlk dfu u/]df lghnfO{

To;sf] Ps k|lt k|ltlnlk lbg' kg]{5 .

t/ ljz]if k|:tfjsf ?kdf ;efdf k]z x'g] k|:tfjx? ;efsf] ;"rgf ;fy z]o/wgLsf]

7]ufgfdf k7fpg' kg]{5 .

*)= jflif{s ljj/0f k]z ug]{ M -!_ jflif{s ;fwf/0f ;ef ug]{ k|To]s sDkgLn] jflif{s ;fwf/0f ;ef

ePsf] tL; lbgleq ;f] ;efdf pkl:yt z]o/wgLsf] ;+Vof, lel8of] sGkm/]G; jf To:t} k|sf/sf]

cGo k|ljlw dfkm{t ;fwf/0f ;efdf pkl:yt x'g] ;~rfnssf] ;+Vof, jflif{s cfly{s ljj/0f,

klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

Page 41: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

41

;~rfns ;ldlt / n]vfk/LIfssf] k|ltj]bg / ;f] ;efn] u/]sf lg0f{osf] Ps k|lt sfof{nodf

k7fpg' kg{]5 .

-@_ o; P]gdf cGoyf Joj:yf ul/Psf]df afx]s k|To]s sDkgLn] cfly{s jif{ k"/f ePsf]

5 dlxgfleq n]vfk/LIfsåf/f k|dfl0ft ul/Psf]] n]vf k/LIf0f k|ltj]bg;lxtsf] jflif{s cfly{s

ljj/0fsf] Ps k|lt sfof{nodf k]z ug'{ kg]{5 .

-#_ sDkgLn] o; P]g adf]lhd sfof{nodf k]z ug'{kg]{ ljj/0f tyf sfuhftx? ljB'tLo

dfWodaf6} sDKo'6/ k|0ffnLdf cknf]8 u/L k]z ug{ ;Sg]5 . o;/L k]z ePsf ljj/0fnfO{

sfof{non] ;DalGwt sDkgLsf] ljB'tLo clen]vdf ;'/lIft /fVg' kg]{{5 .Æ

*!= ljj/0f gk7fPdf hl/afgf x'g] M -!_ o; P]g adf]lhd sDkgLn] sfof{nonfO{ pknAw u/fpg'

kg]{ s'g} ljj/0f, ;"rgf jf hfgsf/L jf sDkgLnfO{ kbflwsf/L jf z]o/wgLn] pknAw u/fpg'

kg]{ hfgsf/L pknAw u/fpg o; P]gdf s'g} Dofb tf]lsPsf]df To:tf] Dofbleq ;DalGwt

sDkgLsf] ;~rfns jf To:tf] ljj/0f, ;"rgf jf hfgsf/L pknAw u/fpg' kg]{ st{Jo ePsf]

kbflwsf/L jf z]o/wgLn] To:tf] ljj/0f, ;"rgf jf hfgsf/L sfof{no jf sDkgLnfO{ pknAw

u/fpg' kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] Dofbleq bkmf %!, &*, *), !@), !#! jf !%^ adf]lhdsf]

ljj/0f, ;"rgf, hfgsf/L jf hjfkm pknAw gu/fpg] b]xfosf sDkgLsf ;~rfns jf To;sf

kbflwsf/LnfO{ /lhi6«f/n] b]xfo adf]lhd hl/afgf ug]{5 M–

-s_ Dofb e'Qmfg ePsf] tLg dlxgf;Ddsf nflu kRrL; nfv ?k}of“;Dd r'Qmf k'FhL

ePsf] sDkgL eP Ps xhf/ ?k}of“, Ps s/f]8 ?k}of“;Dd r'Qmf k'FhL ePsf]

sDkgL eP b'O{ xhf/ ?k}of“ / ;f]eGbf a9L r'Qmf k'FhL ePsf] sDkgL eP kf“r

xhf/ ?k}of“,

-v_ v08 -s_ adf]lhdsf] Dofb e'QmfgL ePsf] ldltb]lv yk tLg dlxgf;Ddsf nflu

kRrL; nfv ?k}of“;Dd r'Qmf k'FhL ePsf] sDkgL eP Ps xhf/ kf“r ;o

?k}of“, Ps s/f]8 ?k}of“;Dd r'Qmf k'FhL ePsf] sDkgL eP tLg xhf/ ?k}of“

/ ;f]eGbf a9L r'Qmf k'FhL ePsf] sDkgL eP ;ft xhf/ ?k}of“,

-u_ v08 -v_ adf]lhdsf] Dofb e'QmfgL ePkl5 yk 5 dlxgf;Ddsf nflu kRrL;

nfv ?k}of“;Dd r'Qmf k'FhL ePsf] sDkgL eP b'Oxhf/ kf“r ;o ?k}of“, Ps

s/f]8 ?k}of“;Dd r'Qmf k'FhL ePsf] sDkgL eP kf“r xhf/ ?k}of“ / ;f]eGbf

a9L r'Qmf k'FhL ePsf] sDkgL eP bz xhf/ ?k}of“,

-3_ v08 -u_ adf]lhdsf] klg Dofb e'QmfgL eO;s]sf]df kRrL; nfv ?k}of“;Dd

r'Qmf k'FhL ePsf] sDkgL eP k|To]s jif{sf] nflu kf“rxhf/ ?k}of“, Ps s/f]8

?k}of“;Dd r'Qmf k'FhL ePsf] sDkgL eP k|To]s jif{sf] nflu bz xhf/ ?k}of“ / ;f]eGbf a9L r'Qmf k'FhL ePsf] sDkgL eP k|To]s jif{sf nflu aL; xhf/

?k}of“ .

s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^$ åf/f ;+zf]lwt .

Page 42: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

42

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] Dofbleq To:tf] ljj/0f, ;"rgf jf hfgsf/L pknAw gu/fpg]

d'gfkmf ljt/0f gug]{ sDkgLsf] xsdf To:tf] sDkgLsf] ;~rfns jf kbflwsf/LnfO{ Ps s/f]8

?k}of“;Dd r'Qmf k'FhL ePsf] sDkgLnfO{ x'g] ;/xsf] hl/afgf x'g]5 .

-$_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] hl/afgf ltg'{ kg]{ s'g} ;~rfns, kbflwsf/L jf z]o/wgLn]

;f] hl/afgf sfof{nodf a'emfO{ k7fpg' kg]{ ljj/0f sfof{no jf ;DalGwt sDkgLdf k]z ug'{

kg]{5 .

-%_ pkbkmf -@_ adf]lhd Dofb e'Qmfg ePsf] cjlw u0fgf ubf{ of] P]g k|f/De ePsf]

ldltaf6 ul/g]5 .

-^_ o; P]g adf]lhd sfof{nodf k7fpg' kg]{ cGo ljj/0f, ;"rgf jf hfgsf/L pknAw

gu/fpg] sDkgLsf ;~rfns jf To;sf kbflwsf/L jf z]o/wgLnfO{ To:tf] ljj/0f, ;"rgf jf

hfgsf/L pknAw u/fpg' kg]{ Dofb ;dfKt ePsf] ldltn] Ps dlxgf e'Qmfg ePkl5 k|To]s Ps

dlxgfsf] b'O{ ;o ?k}ofFsf] b/n] hl/afgf x'g]5 .

t/ o:tf] hl/afgf Ps cfly{s jif{df Psxhf/ ?k}ofFeGbf a9L x'g] 5}g .

*@= ljz]if ;fwf/0f ;ef M -!_ cfjZos b]lvPdf sDkgLsf] ;~rfns ;ldltn] ljz]if ;fwf/0f ;ef

af]nfpg ;Sg]5 .

-@_ sDkgLsf] lx;fa lstfasf] hfFra'em ubf{ s'g} sf/0fn] ljz]if ;fwf/0f ;ef af]nfpg

cfjZos b]lvPdf n]vfk/LIfsn] To:tf] ;ef af]nfpgsf] lgldQ ;~rfns ;ldltnfO{ cg'/f]w

ug{ ;Sg]5 / ;f] adf]lhd ;~rfns ;ldltn] To:tf] ;ef gaf]nfPdf n]vfk/LIfsn] ;f] s'/f

v'nfO{ sfof{nodf lgj]bg lbg ;Sg]5 / ;f] adf]lhd lgj]bg k/]df sfof{non] sDkgLsf] ljz]if

;fwf/0f ;ef af]nfO{ lbg ;Sg]5 .

-#_ sDkgLsf] r'Qmf k'FhLsf] sDtLdf bz k|ltzt z]o/ lng] z]o/wgLx? jf z]o/wgLx?sf]

hDdf ;ª\Vofsf] sDtLdf kRrL; k|ltzt z]o/wgLx?n] sf/0f v'nfO{ ljz]if ;fwf/0f ;ef

af]nfpg sDkgLsf] /lhi68{ sfof{nodf lgj]bg lbO{ dfu u/]df ;~rfns ;ldltn] To:tf] dfu

u/]sf] ldltn] a9Ldf tL; lbgleq a:g] u/L sDkgLsf] ljz]if ;fwf/0f ;ef af]nfpg' kg]{5 .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] cjlwleq ;~rfns ;ldltn] ljz]if ;fwf/0f ;ef

gaf]nfPdf ;DalGwt z]o/wgLx?n] ;f] s'/f v'nfO{ sfof{nodf ph"/L ug{ ;Sg]5g\ / To:tf]

ph"/L k/]df sfof{non] To:tf] ;ef af]nfO{ lbg ;Sg]5 .

-%_ lg/LIf0f hf“rsf] kmn:j?k jf s'g} sf/0fn] ljz]if ;fwf/0f ;ef af]nfpg cfjZos

b]lvPdf sfof{non] To:tf] ;ef :jo+ af]nfpg jf ;~rfns ;ldltåf/f af]nfpg nufpg ;Sg]5 .

*#= ljz]if k|:tfj k]z ug'{ kg]{ M b]xfosf] ljifodf sDkgLsf] ;fwf/0f ;efdf lg0f{o lngsf] nflu

ljz]if k|:tfj k]z ug'{ kg]{5 M–

-s_ sDkgLsf] clws[t k'FhL a9fpg] ljifo,

-v_ sDkgLsf] z]o/ k'FhL 36fpg] jf x]/km]/ ug]{ ljifo,

-u_ sDkgLsf] gfd jf d'Vo p2]Zo kl/jt{g ug]{ ljifo,

-3_ Pp6f sDkgL csf]{ sDkgLdf ufleg] ljifo,

-ª_ af]g; z]o/ hf/L ug]{ ljifo,

klxnf] ;+zf]wgåf/f yk . klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

Page 43: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

43

-r_ sDkgLn] cfˆgf] z]o/ cfkm}n] vl/b ug]{ ljifo,

-5_ l8:sfp06df z]o/ laqmL ug]{ ljifo,

-h_ k|fOe]6 sDkgL klAns sDkgLdf jf klAns sDkgL k|fOe]6 sDkgLdf kl/0ft x'g]

ljifo,

-em_ o; P]g jf lgodfjnLdf sDkgLn] ljif]z k|:tfj kfl/t ug'{ kg]{ elgPsf] cGo ljifo .

*$= z]o/wgLx?nfO{ ;+lIfKt cfly{s ljj/0f k7fpg] Joj:yf M -!_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f

n]lvPsf] eP tfklg lwtf]kq ahf/df ;"rLs[t ePsf] sDkgLn] jflif{s cfly{s ljj/0f /

;~rfnssf] k|ltj]bg z]o/wgL jf l8a]~r/jfnfnfO{ k7fpg' kg]{ 5}g .

t/ jflif{s ;fwf/0f ;efsf] ;"rgf k7fpFbf k|To]s z]o/wgLnfO{ pkbkmf -@_ tyf -#_

adf]lhd tof/ kfl/Psf] ;+lIfKt jflif{s cfly{s ljj/0f k7fpg' kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|ltaGwfTds jfSof+z cg';f/ k7fpg' kg]{ ;+lIfKt cfly{s ljj/0f

sDkgLsf] jflif{s cfly{s ljj/0f tyf ;~rfnsx?sf] k|ltj]bgsf] cfwf/df tof/ kfg'{ kg]{5 .

To:tf] ljj/0fsf] 9fFrf k|rlnt sfg"g cg';f/ n]vfdfg lgwf{/0f ug{ tf]lsPsf] lgsfosf]

;'emfasf] cfwf/df sfof{non] tf]s] adf]lhd x'g]5 .

-#_ ;+lIfKt jflif{s cfly{s ljj/0fdf cGo s'/fsf] cltl/Qm b]xfosf s'/fx? pNn]v ug'{

kg]{5 M–

-s_ ;+lIfKt jflif{s cfly{s ljj/0f sDkgLsf] jflif{s cfly{s ljj/0f / ;~rfnssf]

k|ltj]bgsf] ;+lIfKt ljj/0f dfq xf] eGg] s'/f,

-v_ ;+lIfKt jflif{s cfly{s ljj/0f sDkgLsf] jflif{s cfly{s ljj/0f tyf ;~rfnssf]

k|ltj]bg cg'?k 5 jf 5}g eGg] s'/f / ;f] ljj/0f o; bkmf cg';f/ tf]lsPsf]

9f“rf cg's'n 5 jf 5}g eGg] af/]df sDkgLsf] n]vfk/LIfssf] dGTfJo,

-u_ n]vfk/LIfsn] sDkgLsf] jflif{s cfly{s ljj/0f af/]df s'g} s}lkmot b]vfPsf] jf

gb]vfPsf] s'/f / s'g} s}lkmot b]vfPsf] eP To:tf] s}lkmotsf] k"0f{ ljj/0f /

To:tf] s}lkmot a'‰gsf] nflu cfjZos kg]{ ;fdu|Lx?,

-3_ sDkgLsf] n]vf tyf n]vf ;DaGwL ljj/0fx? ck"0f{ ePsf] jf sDkgLsf] n]vf

sDkgLn] /fv]sf] clen]v tyf ljj/0f;Fu ldNb}g eGg] af/]df jf dfu u/]sf]

hfgsf/L tyf :ki6Ls/0f k|fKt ePsf] 5}g eGg] af/]df n]vfk/LIfsn] cfˆgf]

k|ltj]bgdf pNn]v u/]sf] ePdf ;f] ;DaGwL k"0f{ ljj/0f .

-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd z]o/wgLx?nfO{ sDkgLn] JolQmut 7]ufgfdf ;+lIfKt jflif{s

cfly{s ljj/0f k7fpg'sf] ;§f ;f] ljifodf ;efsf] ;"rgf k|sflzt ubf{sf] avt /fli6«o:t/sf]

b}lgs klqsfdf sDtLdf b'O{k6s k|sfzg ug{ ;Sg]5 .

-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd ;+lIfKt jflif{s cfly{s ljj/0f k|sflzt ePsf]df ;f] ljj/0f

z]o/wgLsf] JolQmut 7]ufgfdf k7fpg' cfjZos kg]{ 5}g .

*%= btf{ gDa/ pNn]v ug'{ kg]{ M sDkgLn] o; P]gsf] k|of]hgsf] lgldQ sfof{no ;dIf k]z ug'{kg{]

;a} k|ltj]bg, ljj/0f, clen]v jf cGo sfuhftdf sDkgLsf] btf{ gDa/ pNn]v ug'{ kg{]5 .

kl/R5]b–^

;~rfns ;ldlt

Page 44: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

44

*^= ;~rfns ;ldlt / ;~rfnssf] ;ª\Vof M -!_ k|fOe]6 sDkgLsf] ;~rfnsx?sf] lgo'lQm /

lghx?sf] ;ª\Vof lgodfjnLdf Joj:yf ul/P adf]lhd x'g]5 . t/ ;~rfnsx?sf] ;+Vof

P3f/hgf eGbf a9L x'g] 5}g .

-@_ k|To]s klAns sDkgLdf sDtLdf tLg hgf / a9Ldf P3f/ hgf;Dd ;~rfns ePsf]

;~rfns ;ldlt /xg]5 .

dlxnf z]o/wgL /x]sf] klAns sDkgLsf] ;~rfns ;ldltdf

sDtLdf Pshgf dlxnf ;~rfns x'g'kg]{ 5 .

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd ;~rfns ;ldlt u7g x'Fbf sDkgLsf] lgodfjnLdf tf]lsPsf]

of]Uotf ePsf] / ;DalGwt sDkgLsf] Joj;fo;Fu ;DalGwt ljifodf 1fg tyf cg'ej xfl;n

u/]sf] JolQmx?dWo] ;ft hgf;Dd ;~rfns eP sDtLdf Pshgf / ;ft hgfeGbf a9L

;~rfns ePdf sDtLdf b'O{hgf JolQmnfO{ :jtGq ;~rfnssf] ?kdf lgo'Qm ug'{ kg{]5 .

-$_ ;~rfnsx?n] cfk"mdWo]af6 5fg]sf] s'g} Ps hgf ;~rfns ;~rfns ;ldltsf]

cWoIf x'g]5 .

*&= ;~rfnsx?sf] lgo'lQm M -!_ sDkgLsf] ;~rfnsx?sf] lgo'lQm bkmf *( tyf lgodfjnLdf

n]lvPsf Joj:yfx?sf] cwLgdf /xL sDkgLsf] ;fwf/0f ;efåf/f ul/g]5 .

t/,

-!_ sDkgLsf] k|yd jflif{s ;fwf/0f ;ef geP;Dd ;~rfnsx?sf] lgo'lQm

;+:yfksx?åf/f ul/g]5 .

-@_ jflif{s ;fwf/0f ;efåf/f lgo'Qm ul/Psf] ;~rfnssf] kb s'g} Joxf]/fn] l/Qm

ePdf ;f] l/Qm :yfgdf ;~rfns ;ldltn] csf]{ ;~rfns lgo'Qm ug]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} ;+ul7t ;+:yfn] z]o/ lnPsf]

sDkgLsf] xsdf sDkgLsf ;~rfnsx?sf] hDDff ;ª\Vof / ;f] ;+:yfn] u|x0f u/]sf] z]o/

;ª\Vofsf] cg'kftdf x'g cfpg] ;~rfns / To:tf] ;~rfns s'g} Joxf]/fn] ;ldltsf] a}7sdf

efu lng g;Sg] cj:yf pTkGg ePsf] cj:yfdf To:tf] k|To]s ;~rfnssf] ;§fdf ;ldltsf]

a}7sdf pkl:yt x'g / dtbfg ug{ a}slNks ;~rfns ;d]t To:tf] ;+:yfn] lgo'Qm ug{ ;Sg]5 .

-#_ pkbkmf -@_ cg';f/ lgo'Qm s'g} ;~rfns sDkgLsf] ;~rfns ;ldltsf] a}7sdf

pkl:yt x'g g;Sg] ePdf To:tf] ;~rfnsn] ;f] s'/fsf] hfgsf/L lghsf] a}slNks ;~rfns

tyf ;~rfns ;ldltnfO{ pknAw u/fpg' kg]{5 . To:tf] cj:yfdf a}slNks ;~rfnsn]

;ldltsf] a}7sdf efu lng / dtbfg ug{ kfpg]5 .

-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd lgo'Qm a}slNks ;~rfnsn] pkbkmf -#_ sf] cj:yfdf afx]s

;~rfns ;ldltsf] a}7sdf efu lng / dtbfg ug{ ;Sg] 5}g .

**= ;~rfns x'gsf] lgldQ lng' kg]{ z]o/ M s'g} sDkgLsf] ;~rfns lgo'Qm x'gsf] lgldQ ;f]

sDkgLsf] lgodfjnLdf s'g} z]o/ ;ª\Vof tf]lsPsf] eP ;f] adf]lhdsf] z]o/ ;~rfns x'g]

JolQmn] lnPsf] x'g' kg]{5 . To;/L gtf]lsPsf]df sDtLdf Ps ;o z]o/ lnPsf] x'g' kg]{5 .

t/ bkmf *^ sf] pkbkmf -#_ tyf bkmf *& sf] pkbkmf -@_ adf]lhd lgo'Qm x'g]

;~rfnsn] To:tf] z]o/ lng' cfjZos x'g] 5}g .

*(= ;~rfnssf] kbdf lgo'Qm x'g jf axfn /xg g;Sg] cj:yf M -!_ b]xfosf s'g} JolQm ;~rfnssf]

kbdf lgo'Qm x'g ;Sg] 5}g M–

klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .

Page 45: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

45

-s_ klAns sDkgLsf] xsdf PSsfO; jif{ pd]/ gk'u]sf],

-v_ duh lau|]sf] jf ax'nfPsf],

-u_ bfdf;fxLdf k/L kFFfr jif{sf] cjlw k'/f gePsf],

-3_ e|i6frf/ jf g}lts ktg b]lvg] cGo s;"/df ;hfo kfPsf],

t/ k|fOe]6 sDkgL eP To:tf] ;hfo e'Qmfg ePsf] ldltn] tLg jif{ k'/f

gePsf],

-ª_ s'g} k|sf/sf] rf]/L, 7uL, sLt]{ jf cfˆgf] lhDdfsf] wgdfn cglws[t tj/n]

df;]sf] jf b'?kof]u u/]sf] cleof]udf s;"/bf/ 7x/L ;hfo e'Qmfg ePsf] tLg

jif{ k'/f gePsf],

-r_ ;DalGwt sDkgLsf] Joj;fo jf s'g} 7]Ssf k§f jf sf/f]af/df s'g} k|sf/sf] lghL

:jfy{ ePsf],

-5_ ;dfg p2]Zo ePsf] csf]{ s'g} sDkgLsf] ;~rfns, cfwf/e"t z]o/wgL, sd{rf/L,

n]vfk/LIfs jf ;Nnfxsf/ kbdf axfn /x]sf] jf To:tf] sDkgLdf s'g} klg

k|sf/sf] lghL :jfy{ ePsf],

t/ Pp6f k|fOe]6 sDkgLsf] To:tf] JolQm ;dfg p2]Zo ePsf] csf{] k|fOe]6

sDkgLdf ;~rfns x'g ;Sg]5 .

-h_ ;DalGwt sDkgLnfO{ /sd a'emfpg afFsL /x]sf] 7x/ ePsf] cj:yfdf To:tf]

z]o/wgL,

-em_ bkmf !^) adf]lhd ;hfo kfPsf] JolQmsf] xsdf ;hfo kfPsf] ldltn] Ps jif{

ggf3]sf] jf bkmf !^! adf]lhd ;hfo kfPsf] JolQmsf] xsdf ;hfo kfPsf]

ldltn] 5 dlxgf ggf3]sf],

-`_ s'g} vf; Joj;fo ;~rfng ug]{ sDkgLsf] xsdf k|rlnt sfg"gn] s'g} of]Uotf

tf]s]sf] eP To:tf] of]Uotf gk'u]sf] jf s'g} cof]Uotf tf]lsPsf] /x]5 eg] To:tf]

cof]Uotf ePsf],

-6_ nuftf/ tLg cfly{s jif{;Dd o; P]g cg';f/ sfof{nodf k]z ug{'[ kg]{ ljj/0f

tyf k|ltj]bgx? k]z gug]{ s'g} sDkgLsf] ;~rfns /x]sf],

-6!_ bkmf *! sf] pkbkmf -@_ adf]lhd hl/afgf /sd ltg{ afFsL /x]sf],

-7_ csf]{ s'g} ;"rLs[t sDkgLaf6 a}7s eQf / a}7s :yndf cfpg, hfg, a:gsf

nflu nfUg] jf:tljs vr{ afx]s cGo kfl/>lds jf s'g} ;'ljwf k|fKt ug]{

;~rfnssf] kbdf axfn /x]sf] .

-@_ b]xfosf] s'g} JolQm :jtGq ;~rfnssf] kbdf lgo'Qm x'g ;Sg] 5}g M–

-s_ pkbkmf -!_ df n]lvP adf]lhdsf] JolQm,

-v_ ;DalGwt sDkgLsf] z]o/wgL,

-u_ ;DalGwt sDkgLn] sf/f]af/ ug]{ ljifo;Fu ;DalGwt ljifodf sDtLdf

:gftsf]kflw xfl;n u/L ;DalGwt If]qdf jf sDkgL Joj:yfkg ;DaGwL sfddf

sDtLdf bz jif{sf] cg'ejk|fKt jf cy{, ljQ, Joj:yfkg, n]vf, tYof°, jfl0fHo,

klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .

Page 46: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

46

Jofkf/ k|zf;g jf sfg"g ljifodf sDtLdf :gftsf]kflw k|fKt u/L ;DalGwt

If]qdf sDtLdf bz jif{sf] cg'ej k|fKt gu/]sf],

-3_ ;DalGwt sDkgLsf] kbflwsf/L, n]vfk/LIfs, sd{rf/L jf To:tf] s'g} kbaf6

cjsfz k|fKt u/]sf] tLg jif{ k'/f gePsf],

-ª_ ;DalGwt sDkgLsf] kbflwsf/Lsf] glhssf] gft]bf/,

-r_ ;DalGwt sDkgLsf] n]vfk/LIfs jf lghsf] ;fe]mbf/ .

-#_ b]xfosf] cj:yfdf s'g} JolQm ;~rfnssf] kbdf axfn /xg] 5}g M–

-s_ pkbkmf -!_ jf -@_ df n]lvP adf]lhd ;~rfnssf] kbdf lgo'Qm x'g g;Sg]

cj:yf ePdf,

-v_ ;fwf/0f ;efn] ;~rfnssf] kbaf6 x6fpg] k|:tfj kfl/t u/]df,

-u_ ;~rfnsn] cfˆgf] kbaf6 lbPsf] /fhLgfdf ;~rfns ;ldltaf6 :jLs[t ePdf,

-3_ sDkgLsf] sfd sf/afxLdf a]OdfgL jf ablgot u/]sf] s'/f cbfntaf6 7x/

ePdf,

-ª_ o; P]g adf]lhd ;~rfnsn] ug{ gx'g] egL tf]lsPsf] s'g} sfo{ u/]sf] jf ug'{

kg]{ egL tf]lsPsf] sfo{ gu/]sf] egL cbfntaf6 7x/ ePdf,

-r_ k|rlnt sfg"g adf]lhd a}° jf ljQLo ;+:yfsf] C0f glt/L clwsf/k|fKt lgsfon]

sfnf] ;"rLdf /fvL sfnf] ;"rLsf] cjlw sfod /x]sf] ePdf .

-$_ s'g} JolQmnfO{ ;~rfnssf] kbdf lgo'Qm x'g jf axfn /xg cof]Uo 7x¥ofpg' cl3

sDkgLn] lghnfO{ ;f] s'/fsf] ;"rgf lbO{ ;kmfO{ k]z ug]{ dgfl;a df}sf lbg' kg]{5 .

()= ;~rfnsx?sf] sfo{sfn M -!_ k|fOe]6 sDkgLsf] ;~rfnssf] sfo{sfn lgodfjnLdf Joj:yf

eP adf]lhd x'g]5 .

-@_ klAns sDkgLsf] ;~rfnssf] sfo{sfn lgodfjnLdf pNn]v eP adf]lhd a9Ldf

rf/ jif{sf] x'g ;Sg]5 .

t/,

-!_ g]kfn ;/sf/ jf ;+ul7t ;+:yfåf/f lgo'Qm ;~rfns g]kfn ;/sf/ jf lgo'Qm

ug]{ ;+:yfsf] OR5f cg';f/sf] cjlw;Dd cfˆgf] kbdf axfn /xg]5 .

-@_ bkmf *& sf] pkbkmf -!_ sf] k|ltaGwfTds jfSof+zsf] qmd;ª\Vof -!_ tyf -@_

adf]lhd lgo'Qm ePsf] ;~rfns jflif{s ;fwf/0f ;ef geP;Dd dfq cfˆgf]

kbdf axfn /xg]5 .

-#_ s'g} ;~rfnssf] sfo{sfn k'/f gx'Fb} aLrdf kb l/Qm eO{ ;f] kbdf lgo'Qm ePsf]

;~rfnssf] sfo{sfn h'g ;~rfnssf] kb l/Qm eO{ lgo'Qm ePsf] xf] ;f]

;~rfnssf] afFsL sfo{sfn;Ddsf] nflu dfq x'g]5 .

-#_ k|rlnt sfg"g jf lgodfjnLdf cGoyf Joj:yf ul/Psf]df afx]s Ps sfo{sfn ;dfKt

eO{ ;~rfnssf] kbaf6 cjsfz k|fKt ug]{ JolQm ;~rfnssf] kbdf k'gM lgo'Qm x'g ;Sg]5 .

(!= ;~rfnsx?sf] kfl/>lds, eQf, k'/:sf/ OToflb M -!_ ;~rfnsx?n] a}7sdf pkl:yt ePafkt

kfpg] a}7s eQf, dfl;s kfl/>lds, b}lgs eQf tyf e|d0f vr{ jf cGo ;'ljwf ;fwf/0f ;efn]

lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .

Page 47: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

47

-@_ s'g} sDkgLsf] ;fwf/0f ;efn] ljz]if k|:tfj kfl/t u/L sDkgLdf k'/f ;do sfd ug]{

;~rfnsx?nfO{ k|f]T;fxg lbg sDkgLn] ltg'{ kg]{ cfos/ ltl/;s]kl5 afFsL /x]sf] d'gfkmfsf]

tLg k|ltztdf ga9fO{ k'/:sf/ lbg ;Sg]5 .

t/ k|rlnt sfg"g cg';f/ clGtd ?kdf cfos/ lgwf{/0f x'Fbf sDkgLn] yk cfos/ ltg'{

kg]{ ePdf sDkgLn] To:tf] yk s/sf] /sd k'/:sf/ k|fKt ug]{ ;~rfnsx?af6 lghx?n] k'/:sf/

afkt k|fKt u/]sf] /sdsf] xb;Dd ;dfg'kflts ?kdf c;'n pk/ u/L lng' kg]{5 .

-#_ k|yd ;fwf/0f ;ef geP;Ddsf] nflu k|aGw ;~rfns jf sDkgLdf k'/f ;do sfd

ug]{ cGo ;~rfnssf] kfl/>lds tyf ;'ljwf ;~rfns ;ldltn] lgwf{/0f ug{ ;Sg]5 .

-$_ sDkgLsf] ;fwf/0f ;efn] :jLs[lt k|bfg u/]sf] cj:yfdf afx]s ;"rLs[t sDkgLsf]

s'g} ;~rfns cfˆgf] kbaf6 d'Qm ePdf jf cjsfz k|fKt u/]df lghnfO{ sDkgLn] ;f] s'/fsf]

Ifltk"lt{ afkt s'g} klg lsl;dsf] e'QmfgL ug'{ x'Fb}g .

(@= ;~rfnsx?n] hfgsf/L u/fpg' kg]{ M -!_ ;~rfnsn] cfk"m ;~rfnssf] kbdf axfn u/]sf]

kGw| lbgleq b]xfosf s'/fsf] lnlvt hfgsf/L sDkgLnfO{ u/fpg' kg]{5 M–

-s_ sDkgLsf] sf/f]af/;Fu ;DalGwt s'g} k|sf/sf] vl/b laqmL jf cGo k|sf/sf] 7]Ssf

k§fdf cfk"m jf cfˆgf] glhssf] gft]bf/sf] k|ToIf ;+nUgtf ePdf jf s'g}

lsl;dsf] lghL :jfy{ ePdf,

:ki6Ls/0f M o; v08sf] k|of]hgsf] nflu æk|ToIf ;+nUgtfÆ eGgfn] ;~rfns

jf lghsf] glhssf] gft]bf/ ;+:yfks /x]sf] jf bz k|ltzteGbf a9L z]o/

lnPsf] sDkgL jf k|fOe]6 kmd{ jf ;fem]bf/L kmd{ jf To:tf] sf/f]af/df ;+nUg

sDkgLsf] ;~rfns /x]sf] cj:yf ;d]tnfO{ ;Demg' k5{ .

-v_ sDkgLsf] k|aGw ;~rfns, sDkgL ;lrj, kbflwsf/Lsf] lgo'lQmsf] ;DaGwdf s'g}

k|sf/sf] :jfy{ ePdf,

-u_ cGo s'g} sDkgLsf] ;~rfns /x]df,

-3_ sDkgL jf To:tf] sDkgLsf] d'Vo jf ;xfos sDkgLsf] z]o/ jf l8a]~r/sf]

sf/f]af/ u/]sf] ePdf To:tf] sf/f]af/sf] ljifodf .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd hfgsf/L u/fp“bf sDkgL / ;~rfns jf lghsf] glhssf]

gft]bf/ aLrdf s'g} lnlvt ;Demf}tf ePsf]df To:tf] ;Demf}tfsf] k|ltlnlk k]z ug'{ kg]{5 /

To:tf] ;Demf}tf gePdf sf/f]af/ jf :jfy{ jf ;+nUgtf;Fu ;DalGwt d'Vo / cfjZos s'/f

v'nfOPsf] x'g' kg]{5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] hfgsf/L sDkgLn] k|fKt u/]sf] ;ft lbgleq sfof{nodf k]z

ug'{ kg]{5 / sfof{non] To:tf] hfgsf/L k|fKt u/]kl5 ;f] k|of]hgsf] nflu v8f u/]sf] 5'§} btf{

lstfadf clen]v u/L /fVg' kg]{5 .

-$_ s'g} ;~rfnssf] ;DalGwt sDkgL jf ;f] sDkgLsf] ;xfos sDkgL;Fu ePsf] jf

x'g] s'g} lsl;dsf] 7]Ssf, k§f, sf/f]af/ jf ;Demf}tfdf k|ToIf jf ck|ToIf ?kdf :jfy{ uf“l;Psf]

eP jf :jfy{ uf“l;g] s'/f hfgsf/Ldf cfP lghn] To:tf] :jfy{sf] xb / ;f]sf] lsl;d ;d]t

v'nfO{ ;f] ;DaGwdf oyfzL3| sDkgLnfO{ hfgsf/L lbg' kg]{5 .

klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

Page 48: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

48

-%_ s'g} ;~rfnsn] s'g} lglZrt JolQm;Fusf] sf/f]af/df cfˆgf] lghL :jfy{ /x]sf] s'/f

dflgof];\ egL sDkgLnfO{ lnlvt hfgsf/L lbPdf To:tf] JolQm;Fu x'g] sf/f]af/ jf s/f/sf

;DaGwdf lghn] cfˆgf] lghL :jfy{sf] af/]df hfgsf/L lbPsf] dflgg]5 .

(#= ;~rfnssf] ;+nUgtf /x]sf] sDkgL;Fusf] sf/f]af/ M -!_ o; bkmfdf cGoyf n]lvPsf]df afx]s

s'g} klAns sDkgLn] ;fwf/0f ;efsf] :jLs[lt lagf cfˆgf] s'g} ;~rfns jf lghsf] glhssf]

gft]bf/ jf cfwf/e"t z]o/wgL jf ;~rfns, ;~rfnssf] glhssf] gft]bf/ jf cfwf/e"t

z]o/wgLsf] cfwf/e"t z]o/ :jfldTj ePsf] cGo s'g} kmd{, sDkgL jf cGo ;+ul7t ;+:yf jf

cfˆgf] ] d'Vo sDkgLsf] ;fwf/0f ;efsf] :jLs[ltlagf ;xfos sDkgLn] d'Vo sDkgLsf] ;~rfns

jf lghsf] glhssf] gft]bf/ jf cfwf/e"t z]o/wgL;Fu cy{k"0f{ sf/f]af/ ug{ ;Sg] 5}g .

:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf nflu æcy{k"0f{ sf/f]af/Æ eGgfn] sf/f]af/ ubf{sf] cj:yfdf

Ps nfv ?k}ofF jf sDkgLsf] s'n ;DklQsf] kfFr k|ltztdWo] h'g sd x'G5 ;f] eGbf a9L d"No

kg]{ s'g} j:t' jf ;]jf vl/b, laqmL, n]gb]g ug]{, 7]Ssf k§f ;DaGwL sf/f]af/ ;Demg' k5{ / ;f]

zAbn] jflif{s Psnfv aL; xhf/ jf ;f]eGbf a9Lsf] axfn ;DaGwL sf/f]af/ ;d]tnfO{ hgfpF5 .

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|lts"n x'g] u/L s'g} sf/f]af/ ePsf]df To:tf] sf/f]af/af6 k|ToIf jf

ck|ToIf ?kdf k|fKt u/]sf] s'g} /sd jf nfe sDkgLnfO{ lkmtf{ ug'{ kg]{5 / To:tf] sf/f]af/af6

sDkgLnfO{ s'g} xflg gf]S;fgL ePsf] /x]5 eg] ;f] ;d]t To:tf] sf/f]af/af6 nfe lng] JolQmn]

Ifltk"lt{ ltg'{ kg]{5 .

-#_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfo adf]lhd k|fKt ul/Psf]

lhG;L ;DklQsf ;DaGwdf pkbkmf -!_ sf] Joj:yf nfu" x'g] 5}g M–

-s_ d'Vo sDkgLn] cfˆgf] k"0f{ :jfldTjdf /x]sf] ;xfos sDkgLaf6 To:tf] ;DklQ

k|fKt ubf{,

-v_ d'Vo sDkgLsf] k"0f{ :jfldTjdf /x]sf] ;xfos sDkgLn] ;f]xL d'Vo sDkgLsf] k"0f{

:jfldTjdf /x]sf] csf{] ;xfos sDkgLaf6 To:tf] ;DklQ k|fKt ubf{,

-u_ sDkgLsf] lgoldt Jofj;flos sf/f]af/sf] l;nl;nfdf k|rlnt ahf/ d"Nodf

sf/f]af/ ubf{ .

($= ;~rfnsn] z]o/ af/]df hfgsf/L u/fpg' kg]{ M -!_ s'g} JolQm ;~rfnssf] kbdf /xFbf lghn]

;f] sDkgL jf ;f] sDkgLsf] ;xfos jf d'Vo sDkgL jf d'Vo sDkgLsf] cGo ;xfos sDkgLsf]

z]o/ jf l8a]~r/df lghn] s'g} Joxf]/fn] xs k|fKt u/]df sDkgLnfO{ ;f] s'/fsf] b]xfo adf]lhdsf]

hfgsf/L lbg' kg]{5 M–

-s_ lghsf] xssf] Joxf]/f,

-v_ ;DalGwt sDkgL jf cGo sDkgLsf] z]o/ jf l8a]~r/df ;~rfnsdf axfn

/xFbfsf avt lghsf] xs jf :jfy{ /x]sf] k|To]s ju{sf] z]o/ ;ª\Vof / k|To]s

ju{sf] l8a]~r/sf] /sdsf] ljj/0f .

-@_ b]xfosf] cj:yf pTkGg ePdf sDkgLsf] ;~rfnsn] cfk"m ;~rfns /x]sf] sDkgLnfO{

To:tf] cj:yf ePsf] cfk"mnfO{ hfgsf/L ePsf] kGw| lbgleq lnlvt ?kdf hfgsf/L lbg'

kg]{5 M–

klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .

Page 49: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

49

-s_ s'g} sf/0faf6 lghn] cfk"m ;~rfns /x]sf] sDkgL jf ;f] sDkgLsf] ;xfos jf

d'Vo sDkgL jf d'Vo sDkgLsf] cGo ;xfos sDkgLsf] z]o/ jf l8a]~r/df

xs k|fKt ug]{ ePdf jf lghsf] xs ;dfKt x'g] ePdf,

-v_ lghsf] gfddf /x]sf] v08 -s_ adf]lhdsf] z]o/ jf l8a]~r/ a]Rgsf nflu lghn]

s'g} ;Demf}tf u/]df,

-u_ cfk"m ;~rfns /x]sf] sDkgLn] To:tf] sDkgLsf] z]o/ jf l8a]~r/ vl/b ug{

k|bfg u/]sf] clwsf/ cGo s;}nfO{ x:tfGt/0f u/]df,

-3_ cfk"m ;~rfns /x]sf] sDkgLsf] ;xfos jf d'Vo sDkgL jf To:tf] sDkgLsf]

;xfos sDkgL jf d'Vo sDkgLsf] cGo ;xfos sDkgLn] To:tf] sDkgLsf] z]o/

jf l8a]~r/ vl/b ug{ clwsf/ lbPdf,

-ª_ v08 -3_ adf]lhdsf] sDkgLsf] z]o/ jf l8a]~r/ vl/b ug{ kfpg] clwsf/ lghn]

c? s;}nfO{ x:tfGt/0f u/]df .

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd sDkgLnfO{ hfgsf/L k7fpFbf z]o/ jf l8a]~r/sf] ;ª\Vof, ;f]sf]

/sd tyf ju{ ;d]t :ki6 v'nfO{ k7fpg' kg]{5 .

-$_ pkbkmf -@_ / -#_ adf]lhd k|fKt hfgsf/L clen]v ug{sf] nflu sDkgLn] Pp6f 5'§}

btf{ lstfa v8f ug'{ kg]{5 .

-%_ o; bkmfdf n]lvPsf] Joj:yf ;~rfnssf] glhssf] gft]bf/sf] ;DaGwdf ;d]t

;~rfns ;/x g} nfu" x'g]5 .

(%= ;~rfns ;ldltsf] clwsf/ / st{Jo M -!_ o; P]g / lgodfjnLdf n]lvPsf s'/fx? / ;fwf/0f

;efsf] lg0f{osf] cwLgdf /xL sDkgLsf] ;Dk"0f{ sf/f]af/sf] Joj:yfkg, clwsf/x?sf] k|of]u /

st{Josf] kfng ;~rfnsx?n] ;fd"lxs ?kdf ;~rfns ;ldlt dfk{mt ug]{5g\ .

-@_ ;fwf/0f ;efsf] lg0f{o adf]lhd afx]s s'g} klg klAns sDkgLsf] ;~rfnsn] cfk"m

axfn /x]sf] sDkgL dfk{mt cfk"mnfO{ JolQmut nfe x'g] sfd ug{ x'Fb}g .

t/ k|fOe]6 sDkgLn] k|aGwkq / lgodfjnL jf ;j{;Ddt ;Demf}tfdf pNn]v eP adf]lhd

sDkgL dfk{mt ;~rfnsn] lng kfpg] nfesf ;DaGwdf dgfl;j Joj:yf ug{ ;Sg]5 .

-#_ of] P]g, sDkgLsf] k|aGwkq / lgodfjnL jf k|fOe]6 sDkgLsf] xsdf ;j{;Ddt

;Demf}tf adf]lhd cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s ;~rfns ;ldltn] cfk"mdWo]sf s'g}

;~rfnsnfO{ jf sDkgLsf] s'g} sd{rf/LnfO{ PSn} jf ;+o'Qm ?kdf sDkgLsf] tkm{af6 s'g} klg

sfd sf/afxL ug{, n]vfk9L ug{, ljlgdo clwsf/kq jf r]s cflbdf ;xL5fk ug{ ;d]t ;a}

jf s]xL clwsf/ k|Tofof]hg u/L cfˆgf] k|ltlglw v8f ug{ ;Sg]5 . To;/L clwsf/ k|Tofof]hg

ubf{ ;~rfns ;ldltsf] lg0f{ofg';f/ sDtLdf Pshgf ;~rfns / sDkgL ;lrj eP lghn]

;f] s'/f k|dfl0ft ug'{ kg]{5 .

-$_ sDkgLsf] ;~rfns jf k|ltlglwsf] x}l;otn] sfd ug]{ JolQmn] cfˆgf] clwsf/ If]q

gf3L u/]sf] s'g} sfd sf/afxLaf6 sDkgLnfO{ k'Ug uPsf] xflg gf]S;fgL ;f] ;~rfns jf

k|ltlglwaf6 sDkgLn] c;'n pk/ u/L lng ;Sg]5 .

-%_ ;~rfns jf pkbkmf -#_ adf]lhdsf] k|ltlglwn] cfˆgf] JolQmut lxtsf nflu jf

sDkgLnfO{ xflg gf]S;fgL u/fpgsf] lgldQ s'g} sf/f]af/ ug{ nfu]sf] xf] eGg] hfgL hfgL jf

ljZjf; ug'{ kg]{ sf/0f eP/ klg s;}n] To:tf] ;~rfns jf k|ltlglw;Fu s'g} sf/f]af/ u/]sf]

/x]5 eg] ;f] JolQmn] sDkgL pk/ To:tf] sf/f]af/sf] ;DaGwdf s'g} bfaL ug{ kfpg] 5}g .

Page 50: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

50

-^_ pkbkmf -#+_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;~rfns ;ldltn] sDkgLnfO{ k|fKt

b]xfosf clwsf/x? k|Tofof]hg ug{ kfpg] 5}g / o:tf clwsf/x? ;~rfns ;ldltsf] a}7saf6

kfl/t lg0f{o cg';f/ dfq k|of]u ug'{ kg]{5 M–

-s_ z]o/wgLx?n] z]o/ afkt a'emfpg afFsL /sdsf] e'QmfgL dfu ug{] clwsf/,

-v_ l8a]~r/ hf/L ug]{ clwsf/,

-u_ l8a]~r/ afx]s cGo tl/sfaf6 C0f, ;fk6L lng] clwsf/,

-3_ sDkgLsf] sf]ifdf /x]sf] /sd nufgL ug]{ clwsf/,

-ª_ C0f lbg] clwsf/ .

-&_ a}lÍu tyf ljQLo sf/f]af/ ug]{ sDkgLx?n] lgoldt sf/f]af/sf] l;nl;nfdf lbg] C0f

tyf k|fKt ug]{ lgIf]ksf] xsdf pkbkmf -^_ sf] v08 -ª_ sf] Joj:yf nfu" x'g] 5}g .

-*_ ;~rfns ;ldltn] s'g} vf; sfo{ u/fpg pk;ldlt u7g ug{ cfjZos 7fg]df

cfjZostf cg';f/ Ps jf PseGbf a9L pk;ldlt u7g u/L To:tf] sfo{ u/fpg ;Sg]5 .

(^= k|aGw ;~rfnssf] lgo'lQm / sDkgLsf] Joj:yfkg M -!_ lgodfjnLsf] cwLgdf /xL

;~rfnsx?n] cfk"mdWo]af6 PshgfnfO{ k|aGw ;~rfns lgo'Qm ug{ ;Sg]5g\ .

-@_ k|aGw ;~rfnssf] sfd, st{Jo / clwsf/ lgodfjnLdf n]lvP adf]lhd jf ;~rfns

;ldltn] tf]s] adf]lhd x'g]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgo'Qm k|aGw ;~rfns jf sDkgLsf] Joj:yfkgsf] lhDd]jf/L

lng] cGo ;~rfnsnfO{ sDkgLdf lgo'Qm ubf{ lgo'lQmsf] zt{, kfl/>lds tyf ;'ljwf lgwf{/0f

u/L lnlvt ;Demf}tf ug'{ kg]{5 / To:tf] ;Demf}tfdf plNnlvt kfl/>lds tyf ;'ljwf / ;fwf/0f

;efn] lgwf{/0f u/] cg';f/ kfpg] cGo ;'ljwf afx]s cGo s'g} ;'ljwf lbg jf e'QmfgL ug{ kfOg]

5}g .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] ;Demf}tfsf] cjlw Psk6sdf rf/ jif{eGbf a9L x'g] 5}g .

-%_ ;~rfnsx?;Fu ePsf] pkbkmf -#_ adf]lhdsf] ;Demf}tf z]o/wgLx?n] lgMz'Ns x]g{

kfpg] Joj:yf ldnfpg' kg]{5 .

-^_ s'g} Ps ;"rLs[t sDkgLaf6 a}7s eQfafx]s lgoldt kfl/>lds jf ;'ljwf k|fKt

ul//x]sf] ;~rfnsnfO{ lgoldt kfl/>lds jf ;'ljwf kfpg] u/L csf]{ ;"rLs[t sDkgLdf k|aGw

;~rfnssf] kbdf lgo'Qm ug{ ;lsg] 5}g .

(&= ;~rfns ;ldltsf] a}7s M -!_ k|fOe]6 sDkgLsf] ;~rfns ;ldltsf] a}7s lgodfjnLdf n]lvP

adf]lhd x'g]5 .

-@_ klAns sDkgLsf] ;~rfns ;ldltsf] a}7s jif{df sDtLdf 5 k6s a:g' kg]{5 .

t/ b'O{ a}7ssf] aLrsf] cGt/ tLg dlxgfeGbf a9L x'g] 5}g .

-#_ sDkgLsf] ;~rfns ;ldltsf] a}7sdf ;~rfnsx? :jo+ pkl:yt x'g' kg]{5 .

;~rfnssf] ;§f ;~rfnssf] k|ltlglwsf] pkl:ylt dfGo x'g] 5}g .

-$_ sDkgLsf] ;~rfnsx?sf] hDdf ;ª\Vofsf] sDtLdf PsfpGg k|ltzt ;~rfnsx?

pkl:yt geO{ ;~rfns ;ldltsf] s'g} a}7s x'g] 5}g .

t/ o; P]g adf]lhd ;~rfns ;ldltsf] a}7sdf 5nkmn x'g] s'g} ljifodf 5nkmn ug{

gkfpg] ;~rfnsnfO{ o; pkbkmfsf] k|of]hgsf] nflu u0fgf ul/g] 5}g .

Page 51: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

51

-%_ pkbkmf -$_ df plNnlvt ;ª\Vofdf ;~rfnsx? pkl:yt gePsf] sf/0faf6

;~rfns ;ldltsf] a}7s ;DkGg x'g g;s]df sDtLdf tLg lbgsf] ;"rgf lbO{ csf]{ a}7s

af]nfpg ;lsg]5 . To:tf] a}7sdf klg pkbkmf -$_ df plNnlvt ;ª\Vofdf ;~rfnsx?

pkl:yt gePdf pkl:yt ;~rfnsx?n] u/]sf] sfd sf/afxL tyf lg0f{o dfGo x'g]5 .

-^_ ;~rfns ;ldltsf] a}7sdf ax'dtsf] lg0f{o dfGo x'g]5 / dt a/fa/ ePdf cWoIfn]

;~rfnssf] x}l;otn] lbPsf] dtsf] cltl/Qm lg0ff{os dt;d]t lbg ;Sg]5 .

t/ ;~rfns ;ldltsf] a}7sdf cfˆgf] lghL ;/f]sf/ jf :jfy{ ePsf] ljifodf x'g]

5nkmndf s'g} ;~rfnsn] efu lng jf dtbfg ug{ kfpg] 5}g .

-&_ ;~rfns ;ldltsf] a}7sdf pkl:yt ;~rfnsx?, 5nkmn ePsf] ljifo /

tT;DaGwdf ePsf] lg0f{osf] ljj/0f -dfO{Go"6_ sf] 5'§} clen]v /fVg' kg]{5 / ;f] lg0f{o ljj/0fdf

a}7sdf pkl:yt ;Dk"0f{ ;~rfnsx?sf] sDtLdf PsfpGg k|ltztn] ;xL ug'{ kg]{5 .

t/ s'g} ljifodf 5nkmn ubf{ s'g} ;b:on] lg0f{osf] ljk/Lt jf To:tf] lg0f{oeGbf leGg

ljrf/ /fv]df ;f]xL s'/f a}7ssf] lg0f{osf] ljj/0f -dfOGo"6_ df clen]v ug{ ;Sg]5 .

-*_ s'g} ;b:osf] ;xL gePsf] sf/0fn] dfq ;f] lg0f{o cj}w ePsf] dflgg] 5}g .

-(_ pkbkmf -#_, -$_, -%_ / -^_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|aGwkq jf

lgodfjnLn] :ki6 /f]s nufPsf]df afx]s ;~rfns ;ldlt jf ;~rfnsx?sf] s'g} pk;ldltn]

ug{ kfpg] s'g} sfd jf lg0f{osf] ;DaGwdf ;~rfns ;ldlt jf pk;ldltsf ;a} ;b:ox?

lnlvt ?kdf ;xdt ePdf To:tf] ;xdltnfO{ lg0f{osf] ljj/0fsf] ?kdf clen]v u/L To:tf]

sfd a}7s lagf klg ug{ ;lsg]5 .

-!)_ pkbkmf -(_ adf]lhdsf] ;xdlt ;~rfns ;ldltsf] a}7ssf] lg0f{o ;/x dflgg]5 .

(*= ;~rfns ;ldltsf] a}7ssf] ;"rgf M -!_ sDkgLsf] lgodfjnLdf cGoyf Joj:yf ul/Psf]df

afx]s sDkgLsf] ;~rfns ;ldltsf] a}7s sDkgL ;lrj jf ;ldltsf] cWoIf jf sDkgLsf

sfo{sf/L k|d'vn] af]nfpg' kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;~rfnssf] s'n ;ª\Vofsf] sDtLdf

kRrL; k|ltzt ;~rfnsn] a}7sdf 5nkmn ug'{ kg]{ ljifo vf]nL lnlvt ?kdf ;~rfns

;ldltsf] a}7s jf]nfpg dfu u/]df To:tf] dfu k|fKt ePsf] kGw| lbgleq To:tf] a}7s a:g]

u/L cWoIfn] ;ldltsf] a}7s af]]nfpg' kg]{5 . ;f] cjlwleq ;~rfns ;ldltsf] a}7s gaf]nfPdf

To:tf] dfu ug]{ ;DalGwt ;~rfns cfkm}n] ;~rfns ;ldltsf] a}7s af]nfpg ;Sg]5 .

-#_ ;~rfns ;ldltsf] a}7ssf] ;"rgfsf] af/]df sDkgLsf] lgodfjnLdf s'g} Joj:yf

ul/Psf] eP ;f]xL cg';f/ x'g]5 . To:tf] Joj:yf gul/Psf]df ;~rfns ;ldltsf] a}7ssf] ;"rgf

tyf 5nkmnsf] ljifo k|To]s ;~rfnsnfO{ lghn] sDkgLnfO{ pknAw u/fPsf] 7]ufgfdf lnlvt

?kdf k7fpg' kg]{5 / To:tf] ;"rgf ljB'tLo ;~rf/ dfWodaf6 klg lbg ;lsg]5 .

((= ;~rfnsx?sf] hjfkmb]xL tyf bfloTj M -!_ sDkgLsf] ;~rfnsn] sDkgL dfk{mt jf sDkgLsf]

sfdsf] l;nl;nfdf JolQmut kmfObf lng] sfd ug{ kfpg] 5}g .

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|lts"n x'g] u/L sDkgLsf] sf/f]af/sf] l;nl;nfdf s'g} ;~rfnsn]

JolQmut kmfObf lnPsf] ePdf ;f] /sd sDkgLn] To:tf] ;~rfnsaf6 C0f ;/x e/fO{ lng]5 .

-#_ s'g} JolQm klAns sDkgLsf] ;~rfns lgo'Qm ePkl5 lghn] cfˆgf] sfo{ef/

;DxfNg'eGbf klxn] g} tf]lsP adf]lhdsf] 9fFrfdf uf]Kotf / OdfGbfl/tfsf] zky lng' kg]{5 .

klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

Page 52: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

52

-$_ sDkgLsf k|To]s ;~rfns tyf kbflwsf/Ln] cfˆgf] kbLo bfloTj lgjf{x ubf{

sDkgLsf] :jfy{ / lxtnfO{ Wofgdf /fvL OdfGbf/Lk"j{s c;n lgotn] sfd ug'{ kg]{5 / ;fdfGo

ljj]s / 1fg ePsf] JolQm;/x lxkmfhtL, ;fjwfgL, a'l4dQf, s'zntf tyf bIftfsf] k|of]u ug'{

kg]{5 .

-%_ pkbkmf -$_ sf] k|lts"n x'g] u/L ablgot lrtfO{ sDkgLnfO{ xflg gf]S;fgL k'Ug]

lsl;daf6 sfd sf/afxL ug]{ ;~rfnsaf6 sDkgLnfO{ x'g uPsf] xflg gf]S;fgLsf] Ifltk"lt{

sDkgLn] c;'n pk/ u/L lng ;Sg]5 .

-^_ o; P]g, sDkgLsf] k|aGwkq, lgodfjnL / ;j{;Ddt ;Demf}tfsf] Joj:yf kfngf ug'{

k|To]s ;~rfnssf] st{Jo x'g]5 .

!))= lwtf]kqsf] hfgsf/L u/fpg' kg]{ M -!_ s'g} sDkgLsf] z]o/ jf l8a]~r/ lwtf]kq ahf/sf] ;~rfng

ug]{ ;+:yfdf ;"rLs[t ePsf] eP To:tf] sDkgLsf] z]o/ jf l8a]~r/sf] ;DaGwdf ;~rfnsn]

bkmf ($ adf]lhd sDkgLnfO{ hfgsf/L u/fPkl5 sDkgLn] cljnDa ;f] s'/fsf] hfgsf/L To:tf]

;+:yfnfO{ lbg' kg{]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k|fKt u/]sf] hfgsf/LnfO{ To:tf] ;+:yfn] cfk"mn] pko'Qm 7fg]sf]

tl/sfaf6 k|sfzg ug'{ kg]{5 .

!)!= kbflwsf/L jf z]o/wgLnfO{ C0f k|bfg ug{ k|ltjGw M -!_ sDkgLn] cfˆgf kbflwsf/L, cfwf/e"t

z]o/wgL jf d'Vo sDkgL jf ;xfos sDkgLsf] kbflwsf/L, cfwf/e"t z]o/wgL jf lghx?

s;}sf] glhssf] gft]bf/nfO{ s'g} C0f jf cfly{s ;xfotf k|bfg ug'{ x'Fb}g / To:tf kbflwsf/L

jf z]o/wgL jf glhssf] gft]bf/n] cGoq lnPsf] C0fsf] nflu s'g} hdfgt lbg jf ;'/If0f

k|bfg ug{ x'Fb}g .

t/ sDkgLsf sd{rf/LnfO{ sDkgLsf] lgodfg';f/ lbOg] C0f jf ;'ljwf jf k|rlnt sfg"gn]

/f]s nufPsf]df afx]s s'g} a}° jf ljQLo ;+:yfaf6 lgoldt sf/f]af/sf] l;nl;nfdf k|bfg ul/g]

C0f jf lbOg] hdfgtsf] ;DaGwdf of] Joj:yf nfu" x'g] 5}g .

-@_ of] P]g k|f/De x'g' cl3 pkbkmf -!_ df plNnlvt s'g} JolQmn] sDkgLaf6 k|fKt u/]sf]

s'g} C0f ;Dat\ @)^% ;fn cflZjg @@ ut]leq r'Qmf ul/;Sg' kg]{5 .

!)@= kbflwsf/Ln] e'm§f ljj/0f lbg gx'g] M sDkgLsf kbflwsf/Ln] sDkgLsf] ;fwf/0f ;efdf sDkgLsf]

jf:tljs ljQLo l:yltsf] ;DaGwdf hfgLhfgL e'm§f ljj/0f lbO{ sDkgLsf z]o/wgLx?nfO{

d'gfkmfaf6 af“8\g ;lsg]eGbf a9L nfef+z af“8\g k|]l/t u/L sDkgLsf] k'FhLdf c;/ kfg{] sfo{

u/]df To:tf] sfo{sf] nflu To;/L e'm§f ljj/0f lbg] kbflwsf/L JolQmut ?kdf pQ/bfoL x'g]5 .

!)#= cGo JolQm;Fusf] sf/f]af/ / sDkgLsf] clwsf/ If]q M -!_ sDkgLsf] k|aGwkqdf pNn]v ePsf]

s'g} s'/fsf] cfwf/df sDkgLn] cGo JolQm;Fu u/]sf] s'g} sf/f]af/ clwsf/If]qljxLg ePsf] eGg]

sf/0faf6 dfq To:tf] sf/f]af/ ca}w jf cdfGo x'g] 5}g .

-@_ sDkgLsf] k|aGwkqdf lgwf{l/t clwsf/If]qsf] ;Ldfleq /xL To:tf] sf/f]af/ ug'{ k|To]s

;~rfns tyf kbflwsf/Lsf] st{Jo x'g]5 .

-#_ pkbkmf -!_ df plNnlvt cj:yfafx]s s'g} ;~rfnsn] cfk"mnfO{ k|fKt clVtof/LeGbf

aflx/ uO{ u/]sf] sfd sf/f]af/ sDkgLsf] ;fwf/0f ;efåf/f ljz]if k|:tfj kfl/t u/L cg'df]bg

ug{ ;lsg]5 .

klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

Page 53: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

53

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd ljz]if k|:tfjåf/f s'g} sfd sf/afxL cg'df]bg ePsf] sf/0faf6

dfq sDkgLsf] ;~rfns, kbflwsf/L jf cGo JolQmn] clwsf/ If]q g3fO{ ul/Psf sfd sf/afxL

afkt o; P]g cGtu{tsf] bfloTjaf6 lghn] 5'6 kfPsf] dflgg] 5}g .

!)$= sDkgLnfO{ aGwgsf/L x'g] M -!_ kbflwsf/L jf sDkgLsf] nflu sfd ug{ clVtof/Lk|fKt

JolQmåf/f eP u/]sf] sfd sf/afxL jf lghsf] ;xL5fk ePsf] sfuhft sDkgLsf] nflu dfGo

tyf aGwgsf/L x'g]5 .

-@_ s'g} JolQmn] c;n lgotn] sDkgL;Fu s'g} sf/f]af/ u/]sf]df To:tf] sf/f]af/

sDkgLnfO{ aGwgsf/L x'g]5 / sDkgLsf] k|aGwkq, lgodfjnL jf sDkgLåf/f kfl/t s'g} klg

k|:tfj, sDkgL / o;sf] s'g} klg z]o/wgLaLrdf ePsf] ;Demf}tfdf n]lvPsf] s'g} s'/fn] To:tf]

sf/f]af/ ug{ ;~rfns jf clVtof/ k|fKt JolQmsf] clVtof/df s'g} ;Ldf jf aGb]h nufPsf]

dflgg] 5}g .

t/ s'g} kbflwsf/Ln] cfk"mnfO{ k|fKt clVtof/LeGbf a9L clVtof/L k|of]u u/L pkbkmf

-!_ jf -@_ df n]lvPsf] s'g} sfd jf sf/f]af/ u/]df To:tf] clVtof/L ;fwf/0f ;efaf6 o; P]g

adf]lhd cg'df]bg gePdf lgh JolQmut ?kdf lhDd]jf/ /xg]5 / To:tf] sfd sf/f]af/af6

sDkgLnfO{ xflg gf]S;fgL ePsf] /x]5 eg] ;f] ;d]t sDkgLn] lghaf6 e/fO lng ;Sg]5 .

!)%= ;~rfnsx?sf] clVtof/Ldf k|ltaGw M -!_ s'g} klAns sDkgL jf a}° jf ljQLo ;+:yfaf6 C0f

k|fKt ug]{ k|fOe]6 sDkgLsf] ;~rfns ;ldltn] z]o/wgLx?sf] ;fwf/0f ;efaf6 ljz]if k|:tfj

kfl/t gu/fO{ b]xfosf] s'g} sfd ug{ u/fpg kfpg] 5}g M–

-s_ cfk"mn] ;~rfng u/L cfPsf] Ps jf PseGbf a9L Joj;fo -cG8/6]lsª_ sf]

;Q/L k|ltzteGbf a9L Joj;fo laqmL, bfg, as;, jxfn jf cGo s''g} tl/sfaf6

s;}nfO{ xs 5fl8lbg,

-v_ lgoldt Jofj;flos sf/f]af/sf] l;nl;nfdf sDkgLn] a}° jf ljQLo ;+:yfaf6

5 dlxgfeGbf sd cjlwsf] nflu lnPsf] C0f ;'ljwfafx]s cfˆgf] r'Qmf k'FhL /

;l~rt d'gfkmf -lk|m l/he{_ sf] hDdf /sdeGbf a9L x'g] u/L C0f lng,

-u_ sDkgLsf] sd{rf/L jf cfˆgf] Joj;fosf] k|j4{gsf] nflu lbPsf] cg'bfg, rGbf,

pkxf/ cflbdf ul/Psf] vr{ afx]s Ps cfly{s jif{df Ps nfv ?k}ofF jf

sDkgLsf] ljut tLg cfly{s jif{sf] ;/b/ v'b d'gfkmfsf] Ps k|ltztn] x'g cfpg]

/sddWo] h'g sd x'G5, ;f] /sdeGbf a9L /sdsf] rGbf, cg'bfg jf bfg lbg .

t/,

-!_ rn crn ;DklQ vl/b laqmLsf] dfq Joj;fo ;~rfng ug]{]{ sDkgLaf6

k|rlnt ahf/ d"No lt/L sDkgLsf] s'g} ;DklQ jf Joj;fo vl/b ug]{

JolQmn] To:tf] ;DklQ jf Joj;fo -cG8/6]lsª_ df k|fKt u/]sf] xs

:jfldTjdf v08 -s_ sf] s'g} s'/fn] c;/ kfg]{ 5}g .

-@_ a}lͪ jf ljQLo sf/f]af/ jf ladf Joj;fo ug]{ sDkgLn] cfˆgf] lgoldt

sf/f]af/sf] l;nl;nfdf ;j{;fwf/0faf6 lgIf]k jf ladf z'Ns k|fKt ubf{

v08 -v_ sf] Joj:yf nfu" x'g] 5}g .

klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

Page 54: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

54

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf nflu :jLs[lt k|bfg ubf{ ;fwf/0f ;efn] pko'Qm zt{ tf]Sg

;Sg]5 .

!)^= eO{;s]sf] sfd sf/afxLsf] dfGotf M s'g} ;~rfnssf] lgo'lQmsf ;DaGwdf o; P]g cGtu{t

s'g} Joj:yfsf] kfngf gePsf] s'/f kl5 kQf nfu]df ;f] kQf nfUg'eGbf cl3 To:tf] ;~rfnsn]

u/]sf] sfd sf/afxL ;f] s'/fn] ab/ x'g] 5}g .

!)&= ;~rfns tyf sDkgL ;lrjsf] btf{ lstfa M -!_ k|To]s sDkgLn] ;~rfns tyf sDkgL ;lrj

eP lghsf] Pp6f 5'§} btf{ lstfa /fVg' kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd /flvPsf] btf{ lstfadf k|To]s sDkgLn] cfˆgf] ;~rfns jf

;lrjsf] gfd, y/, 7]ufgf, gful/stf, k]zf, Joj;fo, ;~rfns jf ;lrj lgo'Qm ePsf] /

kbaf6 x6]sf] eP ;f]sf] ldlt ;d]t clen]v u/L /fVg' kg]{5 / ;f] ljj/0fdf s'g} s'/f x]/km]/

ePdf ;f]sf] ;"rgf ;d]t kGw| lbgleq sfof{nodf k7fpg' kg]{5 .

Page 55: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

55

kl/R5]b–&

sDkgLsf] lx;fa lstfa / n]vf

!)*= sDkgLsf] n]vf M -!_ sDkgLn] cfˆgf] n]vf g]kfnL jf c·|]hL efiffdf /Ltk"j{s /fVg' kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd /flvg] n]vf bf]xf]/f] n]vfk|0ffnLdf cfwfl/t / sDkgLsf]

sf/f]af/sf] oyfy{ l:ylt :ki6 ?kdf k|ltljlDjt x'g] u/L k|rlnt sfg"g adf]lhd clwsf/k|fKt

lgsfon] nfu" u/]sf] n]vfdfg -PsfpG6L· :6\of088{_ / o; P]g adf]lhd kfngf ug'{ kg]{ cGo

zt{ tyf Joj:yf cg'?k /fVg' kg]{5 .

-#_ sfof{non] :jLs[lt lbPsf]df afx]s sDkgLsf] n]vf sDkgLsf] /lhi68{ sfof{no afx]s

cGoq /fVg ;lsg] 5}g .

-$_ sDkgLsf] ;~rfns ;ldltn] tf]lslbPsf] /sd afx]s sDkgL;Fu /x]sf] gub df}Hbft

a}°df bflvn u/L a}° dfk{mt g} sf/f]af/ ug'{ kg]{5 .

-%_ o; kl/R5]bdf ul/Psf] Joj:yfsf] cwLgdf /xL sDkgLsf] lx;fa lstfa tyf n]vf

/fVg] clGtd lhDd]jf/L ;~rfnsx? jf cGo kbflwsf/Lx?df /xg]5 .

-^_ sDkgLsf] n]vf tyf jflif{s cfly{s ljj/0f tof/ ug]{ ;DaGwdf o; P]gdf ul/Psf]

Joj:yf kfngf gePdf To:tf] n]vf, jflif{s cfly{s ljj/0f tyf cGo k|ltj]bgx? h'g JolQm

;~rfns jf kbflwsf/Lsf] x}l;otdf sfo{/t /x]sf] avt ePsf] xf] ;f]xL JolQm o; P]g adf]lhd

lhDd]jf/ /xg]5 .

!)(= jflif{s cfly{s ljj/0f / ;~rfns ;ldltsf] k|ltj]bg tof/ ug'{ kg]{ M -!_ klAns sDkgLsf]

;~rfns ;ldltn] k|To]s jif{ jflif{s ;fwf/0f ;ef x'g'eGbf sDtLdf tL; lbg cufj} / k|fOe]6

sDkgLsf] xsdf cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] 5 dlxgfleq tf]lsPsf] 9f“rfdf b]xfo adf]lhdsf]

jflif{s cfly{s ljj/0f tof/ ug'{ kg]{5 M–

-s_ cfly{s jif{sf] clGtd ldltsf] jf;nft,

-v_ cfly{s jif{sf] gfkmf gf]S;fgLsf] lx;fa,

-u_ cfly{s jif{sf] gub k|jfxsf] ljj/0f .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd tof/ ug]{ jflif{s cfly{s ljj/0fdf ;DalGwt cfly{s jif{sf]

cGTo;Dd sDkgLsf] sf/f]af/sf] oyfy{ / jf:tljs l:ylt b]vfO{ ;f] cfly{s jif{df ePsf] gfkmf

gf]S;fgLsf] lx;fa tyf gub k|jfxsf] ljj/0f ;d]t bzf{OPsf] x'g' kg]{5 . To:tf] cfly{s ljj/0f

k|rlnt sfg"g adf]lhd tf]lsPsf] 9f“rfdf tof/ ug'{ kg]{5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] jflif{s cfly{s ljj/0f ;~rfns ;ldltaf6 :jLs[t ePsf] /

n]vfk/LIf0f ePsf] x'g' kg]{5 .

-$_ k|To]s klAns sDkgL jf Ps s/f]8 ?k}of“ jf ;f]eGbf a9L r'Qmf k'FhL ePsf] jf

jflif{s bz s/f]8 jf ;f]eGbf a9Lsf] sf/f]af/ ePsf] k|To]s k|fOe]6 sDkgLsf] ;~rfns ;ldltn]

pkbkmf -!_ adf]lhd tof/ ul/g] jflif{s cfly{s ljj/0fsf] cltl/Qm b]xfosf] ljj/0f pNn]v u/L

;~rfns ;ldltsf] 5'§} k|ltj]bg ;d]t ;f]xL cjlwdf tof/ ug'{ kg]{5 M–

-s_ ljut jif{sf] sf/f]af/sf] l;+xfjnf]sg,

-v_ /fli6«o tyf cGt/f{li6«o kl/l:yltaf6 sDkgLsf] sf/f]af/nfO{ s'g} c;/ k/]sf] eP

;f] c;/,

Page 56: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

56

-u_ k|ltj]bg tof/ ePsf] ldlt;Dd rfn" jif{sf] pknlAw / eljiodf ug'{ kg]{ s'/fsf]

;DaGwdf ;~rfns ;ldltsf] wf/0ff,

-3_ sDkgLsf] cf}Bf]lus jf Jofj;flos ;DaGw,

-ª_ ;~rfns ;ldltdf ePsf] x]/km]/ / ;f]sf] sf/0f,

-r_ sf/f]af/nfO{ c;/ kfg]{ d'Vo s'/fx?,

-5_ n]vfk/LIf0f k|ltj]bgdf s'g} s}lkmot pNn]v ePsf] eP ;f] pk/ ;~rfns

;ldltsf] k|lts[of,

-h_ nfef+z afF8kmfF8 ug{ l;kmfl/; ul/Psf] /sd,

-em_ z]o/ hkmt ePsf] eP hkmt ePsf] z]o/ ;ª\Vof, To:tf] z]o/sf] cl°t d"No,

To:tf] z]o/ hkmt x'g'eGbf cufj} ;f] afkt sDkgLn] k|fKt u/]sf] hDdf /sd /

To:tf] z]o/ hkmt ePkl5 ;f] z]o/ laqmL u/L sDkgLn] k|fKt u/]sf] /sd tyf

hkmt ePsf] z]o/ afkt /sd lkmtf{ u/]sf] eP ;f]sf] ljj/0f,

-`_ ljut cfly{s jif{df sDkgL / o;sf] ;xfos sDkgLsf] sf/f]af/sf] k|ult / ;f]

cfly{s jif{sf] cGtdf /x]sf] l:yltsf] k'g/fjnf]sg,

-6_ sDkgL tyf To;sf] ;xfos sDkgLn] cfly{s jif{df ;DkGg u/]sf] k|d'v

sf/f]af/x? / ;f] cjlwdf sDkgLsf] sf/f]af/df cfPsf] s'g} dxTjk"0f{ kl/jt{g,

-7_ ljut cfly{s jif{df sDkgLsf] cfwf/e"t z]o/wgLx?n] sDkgLnfO{ pknAw

u/fPsf] hfgsf/L,

-8_ ljut cfly{s jif{df sDkgLsf ;~rfns tyf kbflwsf/Lx?n] lnPsf] z]o/sf]

:jfldTjsf] ljj/0f / sDkgLsf] z]o/ sf/f]af/df lghx? ;+nUg /x]sf] eP ;f]

;DaGwdf lghx?af6 sDkgLn] k|fKt u/]sf] hfgsf/L,

-9_ ljut cfly{s jif{df sDkgL;Fu ;DalGwt ;Demf}tfx?df s'g} ;~rfns tyf

lghsf] glhssf] gft]bf/sf] JolQmut :jfy{sf] af/]df pknAw u/fOPsf]

hfgsf/Lsf] Joxf]/f,

-0f_ sDkgLn] cfˆgf] z]o/ cfkm}n] vl/b u/]sf] eP To;/L cfˆgf] z]o/ vl/b ug'{sf]

sf/0f, To:tf] z]o/sf] ;ª\Vof / cl°t d"No tyf To;/L z]o/ vl/b u/] afkt

sDkgLn] e'QmfgL u/]sf] /sd,

-t_ cfGtl/s lgoGq0f k|0ffnL eP jf gePsf] / ePsf] eP ;f]sf] lj:t[t ljj/0f,

-y_ ljut cfly{s jif{sf] s'n Joj:yfkg vr{sf] ljj/0f,

-b_ n]vfk/LIf0f ;ldltsf ;b:ox?sf] gfdfjnL, lghx?n] k|fKt u/]sf] kfl/>lds,

eQf tyf ;'ljwf, ;f] ;ldltn] u/]sf] sfd sf/afxLsf] ljj/0f / ;f] ;ldltn] s'g}

;'emfj lbPsf] eP ;f]sf] ljj/0f,

-w_ ;~rfns, k|aGw ;~rfns, sfo{sf/L k|d'v, sDkgLsf cfwf/e"t z]o/wgL jf

lghsf] glhssf gft]bf/ jf lgh ;+nUg /x]sf] kmd{, sDkgL jf ;+ul7t ;+:yfn]

sDkgLnfO{ s'g} /sd a'emfpg afFsL eP ;f] s'/f,

-g_ ;~rfns, k|aGw ;~rfns, sfo{sf/L k|d'v tyf kbflwsf/Lx?nfO{ e'QmfgL

ul/Psf] kfl/>lds, eQf tyf ;'ljwfsf] /sd,

-k_ z]o/wgLx?n] a'lemlng afFsL /x]sf] nfef+zsf] /sd,

Page 57: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

57

-km_ bkmf !$! adf]lhd ;DklQ vl/b jf laqmL u/]sf] s'/fsf] ljj/0f,

-a_ bkmf !&% adf]lhd ;Da4 sDkgLaLr ePsf] sf/f]af/sf] ljj/0f,

-e_ o; P]g tyf k|rlnt sfg"g adf]lhd ;~rfns ;ldltsf] k|ltj]bgdf v'nfpg'

kg]{ cGo s'g} s'/f,

-d_ cGo cfjZos s'/fx? .

-%_ pkbkmf -!_ adf]lhd jflif{s cfly{s ljj/0f tof/ ubf{ sDkgL ;+:yfkgf ePsf] jif{sf]

xsdf ;+:yfkgf ePsf] ldltb]lv ;f]xL cfly{s jif{sf] cGt;Ddsf] / To;kl5sf jif{x?df cl3Nnf]

cfly{s jif{sf] lx;fa ;d]t ;dfj]z ul/Psf] x'g' kg]{5 .

-^_ o; bkmf adf]lhd tof/ ul/Psf] jflif{s cfly{s ljj/0f s'g} z]o/wgLn] lg/LIf0f ug{

rfx]df lg/LIf0f ug{ kfpg] u/L v'nf /fVg' kg]{5 .

-&_ o; bkmf cg';f/ tof/ kfl/Psf] jflif{s cfly{s laj/0f tyf ;~rfnssf] k|ltj]bg

;~rfns ;ldltaf6 :jLs[t eO{ ;f]df ;~rfns ;ldltsf] cWoIf / sDtLdf Pshgf

;~rfnsn] x:tfIf/ ug{' kg]{5 .

-*_ sDkgLn] o; kl/R5]b adf]lhd tof/ kf/]sf] n]vf tyf jflif{s cfly{s laj/0f

;DalGwt cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] ldltn] sDtLdf kfFr jif{;Dd ;'/lIft /fVg' kg]{5 .

-(_ e'm§f Joxf]/fsf] jflif{s cfly{s ljj/0f, ;~rfns ;ldltsf] k|ltj]bg tyf o; P]g

cg';f/ tof/ ug'{ kg]{ cGo ljj/0f tyf k|ltj]bgx? tof/ kfg]{ kbflwsf/L tyf :jLs[t ug]{

;~rfnsx?nfO{ of] P]g cg';f/ ;hfo x'g]5 .

kl/R5]b–*

n]vfk/LIf0f

!!)= sDkgLn] n]vfk/LIfs lgo'Qm ug'{ kg]{ M -!_ k|To]s sDkgLn] cfˆgf] n]vfk/LIf0f u/fpg o; P]g

adf]lhd n]vfk/LIfs lgo'Qm ug'{ kg]{5 .

-@_ s'g} sDkgLsf] g]kfn /fHoaflx/ zfvf sfof{no ePdf To:tf] zfvf sfof{no /x]sf]

d'n'ssf] k|rlnt sfg"gdf cGoyf Joj:yf ul/Psf]df afx]s pkbkmf -!_ adf]lhd lgo'Qm

n]vfk/LIfsn] ;f] zfvfsf] klg n]vfk/LIf0f ug{ ;Sg]5 .

!!!= n]vfk/LIfssf] lgo'lQm M -!_ sDkgLsf] n]vfk/LIfs k|rlnt sfg"g adf]lhd n]vf k/LIf0f ug{

Ohfhtkq k|fKt n]vfk/LIfsx?dWo]af6 klAns sDkgLsf] xsdf kl/R5]b–!* sf] cwLgdf /xL

;fwf/0f ;efn] / k|fOe]6 sDkgLsf] xsdf k|aGwkq, lgodfjnL jf ;j{;Ddt ;Demf}tfdf Joj:yf

eP adf]lhd / ;f] gePdf ;fwf/0f ;efn] lgo'Qm ug'{ kg]{5 / To;/L lgo'Qm ePsf] ldltn]

kGw| lbgleq lghsf] gfd sfof{nodf k7fpg' kg]{5 .

t/ k|yd jflif{s ;fwf/0f ;ef x'g'eGbf cl3 ;~rfns ;ldltn] n]vfk/LIfs lgo'Qm ug]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgo'Qm ePsf] n]vfk/LIfs To;kl5 a:g] jflif{s ;fwf/0f

;ef;Dd dfq axfn /xg]5 .

-#_ klAns sDkgLsf] n]vfk/LIf0f ug{ Pp6} n]vfk/LIfs, lghsf] ;fem]bf/ jf k"j{ ;fem]bf/

jf sd{rf/L jf e"tk"j{ sd{rf/LnfO{ nuftf/ tLg k6seGbf a9L n]vfk/LIfs lgo'Qm ug{ ;lsg]

5}g .

t/ tLg jif{ klxn] g} ;fem]bf/Laf6 cnu x'g] ;fem]bf/ jf To:tf] n]vfk/LIfssf] ;]jfaf6

cnu ePsf] sd{rf/Lsf] xsdf of] k|ltaGw nfu" x'g] 5}g .

Page 58: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

58

!!@= n]vfk/LIfsdf lgo'Qm x'g g;Sg] M -!_ b]xfosf JolQm jf To:tf JolQm lx:;]bf/ ePsf] kmd{ jf

sDkgL n]vfk/LIfsdf lgo'Qm x'g / lgo'Qm eO;s]sf] eP klg axfn /xg ;Sg] 5}g M–

-s_ sDkgLsf] ;~rfns, lgoldt kfl/>lds jf gub ;'ljwf kfpg] u/L lgo'Qm ;Nnfx

sf/, sDkgLsf] Joj:yfkg ;d"xdf /x]sf] JolQm jf sd{rf/L jf sfdbf/ jf lghx?

s;}sf] ;fem]bf/ jf To:tf] ;fem]bf/dWo] s'g}sf] sd{rf/L jf lghx?dWo] ;~rfns

jf ;fem]bf/sf] glhssf] gft]bf/ jf lghsf] sd{rf/L,

-v_ sDkgLaf6 s'g} lsl;dn] C0f lnPsf] cf;fdL jf sDkgLnfO{ ltg'{ a'emfpg' kg]{

s'g} /sd Dofbleq e'Qmfg gu/L afFsL /x]sf] JolQm jf To:tf] JolQmsf] glhssf]

gft]bf/,

-u_ n]vfk/LIf0f ;DaGwL s;"/df ;hfo kfPsf] tLg jif{sf] cjlw e'Qmfg gePsf]

JolQm,

-3_ ;fx"sf] bfdf;fxLdf k/]sf] JolQm,

-ª_ sDkgLsf] cfwf/e"t z]o/wgL jf sDkgLsf] r'Qmf k'FhLsf] Ps k|ltzt jf ;f]eGbf

a9L z]o/ lnPsf]] z]o/wgL jf lghsf] glhssf] gft]bf/,

-r_ e|i6frf/, 7uL jf g}lts ktg x'g] kmf}hbf/L s;"/df ;hfo kfPsf] kf“r jif{sf]

cjlw e'Qmfg gePsf] JolQm,

-5_ bkmf !!! sf] pkbkmf -#_ adf]lhdsf] JolQm,

-h_ klAns sDkgLsf] xsdf s'g} klg ;/sf/L jf g]kfn ;/sf/sf] k"0f{ jf cf+lzs

:jfldTj jf lgoGq0f /x]sf] ;+:yf jf cGo s'g} sDkgLdf k"0f{ jf cf+lzs ;do

sfd ug]{ JolQm jf lghsf] ;fem]bf/ jf To:tf] ;fem]bf/sf] sd{rf/Lsf] ?kdf

sfo{/t JolQm jf sDkgLsf] Joj:yfkgsf] tkm{af6 tof/ x'g] s'g} lnvt jf

k|ltj]bgdf x:tfIf/ ug{ clwsf/ kfPsf] JolQm,

-em_ ;Lldt bfloTj ePsf] sDkgL jf ;+ul7t ;+:yf .

-`_ sDkgL;Fusf] sf/f]af/df s'g} :jfy{ ePsf] JolQm jf lghsf] glhssf] gft]bf/ jf

sDkgL;Fusf] sf/f]af/df s'g} :jfy{ ePsf] csf]{ sDkgLsf] ;~rfns, kbflwsf/L

jf cfwf/e"t z]o/wgL .

-@_ n]vfk/LIfsn] cfk"m lgo'Qm x'g'cl3 pkbkmf -!_ adf]lhd cof]Uo gePsf] s'/f

sDkgLnfO{ lnlvt ?kdf hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .

-#_ s'g} n]vfk/LIfs cfˆgf] sfo{sfn ;dfKt gx'Fb} s'g} sDkgLsf] n]vfk/LIf0f ug{ cof]Uo

ePdf jf sDkgLsf] n]vfk/LIfs lgo'Qm x'g jf sfod /xg g;Sg] l:ylt pTkGg ePdf lghn]

n]vfk/LIf0f ug'{ kg]{ jf ul//x]sf] sfd tTsfn /f]sL ;f] s'/fsf] hfgsf/L lnlvt ?kdf sDkgLnfO{

lbg' kg]{5 .

-$_ o; bkmfsf] k|lts"n x'g] u/L lgo'Qm ePsf] n]vfk/LIfsn] u/]sf] n]vfk/LIf0f dfGo

x'g] 5}g .

!!#= sfof{non] n]vfk/LIfs lgo'Qm ug{ ;Sg] M sDkgLsf] jflif{s ;fwf/0f ;efdf sf/0fjz

n]vfk/LIfs lgo'Qm x'g g;s]df jf jflif{s ;fwf/0f ;ef g} x'g g;s]df jf o; P]g adf]lhd

lgo'Qm ePsf] n]vfk/LIfs s'g} sf/0fjz sfod /xg g;s]df sDkgLsf] ;~rfns ;ldltsf]

cg'/f]wdf sfof{non] csf]{ n]vfk/LIfs lgo'Qm ug{ ;Sg]5 .

Page 59: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

59

!!$= lx;fa lstfa / n]vf lbg' kg]{ M n]vfk/LIf0f ug{sf] nflu n]vfk/LIfsn] sDkgLsf] lx;fa lstfa

/ n]vf sfof{no ;doleq h'g;'s} avt dfu]df klg lbg' kg]{5 / s'g} s}lkmot dfu u/]sf] eP

;f]sf] oyfy{ hjfkm ;d]t ;DalGwt ;~rfns jf sd{rf/Ln] dgfl;j ;doleq lbg' kg]{5 .

!!%= n]vfk/LIfssf] sfd / st{Jo M -!_ n]vfk/LIfsn] cfk"mn] n]vfk/LIf0f u/]sf] lx;fa, lstfa /

n]vfsf] cfwf/df sDkgLsf] jf;nft, gfkmf gf]S;fgLsf] lx;fa tyf gub k|jfx ljj/0f k|dfl0ft

u/L z]o/wgLx? jf lgo'Qm ug]{ clwsf/LnfO{ ;Daf]wg u/L cfˆgf] k|ltj]bg sDkgLnfO{ lbg'

kg]{5 .

-@_ n]vfk/LIfssf] k|ltj]bg k|rlnt sfg"g cg';f/ jf clwsf/ k|fKt lgsfon] lgwf{/0f

u/]sf] n]vfk/LIf0fdfg -cl86 :6\of088{_ cg'?k x'g' kg]{5 / To:tf] k|ltj]bgdf cfjZostf

cg';f/ o; P]g adf]lhd v'nfpg' kg]{ s'/fx? pNn]v ug'{ kg]{5 .

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] n]vfk/LIf0f k|ltj]bgdf cGo s'/fx?sf] cltl/Qm b]xfosf s'/f

klg v'nfpg' kg]{5 M–

-s_ n]vfk/LIf0f ;DkGg ug{ cfjZos ;"rgf / :ki6Ls/0f pknAw eP jf gePsf],

-v_ o; P]g cg'?k sDkgLn] cfˆgf] sf/f]af/sf] oyfy{ l:ylt :ki6 x'g] u/L n]vf /fv]

jf g/fv]sf],

-u_ k|fKt ePsf] jf;nft, gfkmf gf]S;fgLsf] lx;fa / gub k|jfx ljj/0f k|rlnt

sfg"g adf]lhd lgwf{/0f ul/Psf] n]vfdfg cg'?k tof/ eP jf gePsf] / To:Tff

ljj/0fx? sDkgLn] /fv]sf] n]vf;Fu b'?:t /x] jf g/x]sf],

-3_ n]vfk/LIf0fsf] l;nl;nfdf pknAw u/fOPsf :ki6Ls/0f tyf ;"rgfx?sf]

cfwf/df n]vfk/LIfssf] /fo;fy k|:t't jf;nftn] sDkgLsf] cfly{s cj:yfsf]

tyf ;f]xL ldltdf ;dfKt ePsf] jif{sf] gfkmf gf]S;fgLsf] lx;fa / gub k|jfx

ljj/0fn] qmdzM sDkgLsf] gfkmf gf]S;fg / gub k|jfxsf] ;d'lrt lrq0f u/] jf

gu/]sf],

-ª_ ;~rfns ;ldlt jf k|ltlglw jf s'g} sd{rf/Ln] sfg"glj?4 sfd sfh u/]sf] jf

sDkgLsf] ;DklQ lxgfldgf u/]sf] jf sDkgLsf] xflg gf]S;fgL u/] jf u/fPsf]

eP ;f] s'/f,

-r_ sDkgLdf n]vf ;DaGwL s'g} hfn;fhL u/] jf gu/]sf],

-5_ s'g} ;'emfj eP To:tf ;'emfjx? .

!!^= n]vfk/LIf0f k|ltj]bgdf n]vfk/LIfssf] ;xL x'g' kg]{ M -!_ o; P]g adf]lhd s'g} sDkgLaf6

lgo'Qm n]vfk/LIfsn] tof/ u/]sf] n]vfk/LIf0f k|ltj]bgdf ;f] JolQm :j+on] g} x:tfIf/ u/L ldlt

v'nfpg' kg]{5 .

-@_ s'g} sDkgLn] k|rlnt sfg"g cg';f/ n]vfk/LIf0fsf] sfo{ ug]{ k|df0fkq k|fKt n]vf

Joj;foL ;+:yfnfO{ n]vfk/LIfssf] ?kdf lgo'Qm u/]sf] eP To:tf] ;+:yfsf] ;fem]bf/x?sf] lg0f{o

cg';f/ clwsf/ k|bfg ul/Psf] ;b:on] n]vfk/LIf0f k|ltj]bgdf x:tfIf/ u/L ldlt v'nfpg'

kg]{5 .

!!&= ;"rgf lbg' kg]{ M n]vfk/LIfsn] lbPsf] k|ltj]bgsf] k|ltlnlk o; P]gdf ul/Psf] Joj:yfsf]

cwLgdf /xL sDkgLn] z]o/wgLx?nfO{ pknAw u/fpg' kg]{5 . To:tf] sDkgLdf cflwsfl/s 6«]8

o'lgogsf] Joj:yf ePsf] /x]5 eg] To:tf] 6]«8 o'lgogsf] lnlvt cg'/f]wdf sDkgLn] ;f] 6]«8

o'lgognfO{ k|ltj]bgsf] Psk|lt pknAw u/fpg' kg]{5 .

Page 60: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

60

!!*= n]vfk/LIfssf] kfl/>lds M n]vfk/LIfssf] kfl/>lds lgo'lQmstf{n] tf]s] adf]lhd x'g]5 / ;f]

kfl/>lds sDkgLn] Joxf]g]{5 .

!!(= lgo'Qm n]vfk/LIfsnfO{ x6fpg] Joj:yf M -!_ o; kl/R5]b cg';f/ lgo'Qm n]vfk/LIfsnfO{ h'g

cfly{s jif{sf] nflu n]vfk/LIfs lgo'Qm ul/Psf] xf] ;f] cfly{s jif{sf] n]vfk/LIf0fsf] sfd ;dfKt

geP;Dd x6fpg ;lsg] 5}g .

-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} n]vfk/LIfsn] n]vfk/LIfssf]

cfr/0f ljk/Lt sfd u/]df, cfk"mnfO{ n]vfk/LIfs lgo'Qm ug]{ sDkgLsf] lxt ljk/Lt x'g] sfo{

u/]df jf k|rlnt sfg"g ljk/Lt sfd u/]df g]kfn rf6{8{ Psfp06]06\; ;+:yfnfO{ k"j{ hfgsf/L

lbO{ ;DalGwt sDkgLsf] Joj;fo lgoldt ug]{ ;DaGwdf k|rlnt sfg"g cg';f/ clwsf/ k|fKt

lgodgsf/L lgsfo eP To:tf] lgsfosf] :jLs[lt lnO{ / geP sfof{nosf] :jLs[lt lnO{ h'g

k|lqmofaf6 n]vfk/LIfs lgo'Qm ePsf] xf] ;f]xL k|lqmofaf6 lghnfO{ x6fpg ;lsg]5 .

-#_ pkbkmf -@_ cg';f/ n]vfk/LIfsnfO{ x6fp“bf lghnfO{ cfˆgf] ;kmfO{ k|:t't ug]{

dgfl;a df}sf lbg' kg]{5 .

kl/R5]b–(

s}lkmot tna / hf“r

!@)= sfof{non] s}lkmot tna ug{ ;Sg] M -!_ sDkgLaf6 k]z ePsf] sfuhftx?af6 s'g} s'/f gv'n]sf]

cj:yfdf To:tf] Joxf]/f v'nfpg jf s'g} s'/fsf] s}lkmot tna ug'{ k/]df sfof{non] plrt

Dofb tf]sL sDkgLnfO{ s}lkmot tna ug{ ;Sg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s}lkmot tna ul/Psf s'/fx?df sDkgLsf] Joj:yfkgn] plrt

hjfkm ;f]xL Dofbleq k7fpg' kg]{5 .

-#_ s}lkmot tnasf] l;nl;nfdf sDkgLsf] sfd sf/afxLdf s'g} clgoldttf b]lvPdf

;f] lgoldt ug{ u/fpg sfof{non] sDkgLnfO{ cfjZos lgb]{zg lbg ;Sg]5 / To:tf] lgb]{zgsf]

kfngf ug'{ sDkgLsf] st{Jo x'g]5 .

!@!= sfof{non] lg/LIfs v6fpg ;Sg] M -!_ s'g} sDkgLn] o; P]g, k|aGwkq, lgodfjnL, ljj/0fkq,

;j{;Ddt ;Demf}tf jf k|rlnt sfg"g ljk/Lt sfd u/]sf] 5 egL sDkgLsf] r'Qmf k'FhLsf]

sDtLdf bz k|ltzt z]o/sf] k|ltlglwTj ug]{ jf z]o/wgLsf] hDdf ;ª\Vofsf] sDtLdf rf/

v08sf] Ps v08 z]o/wgLx? jf ;/f]sf/jfnf ;fx"n] dgfl;a sf/0f b]vfO{ ;a't k|df0f;lxt

lgj]bg lbPdf sfof{non] cfjZostf cg';f/ Ps jf PseGbf a9L lg/LIfs v6fO{ k7fpg

;Sg]5 . To:tf] lg/LIfs n]vf, sfg"g, ljQ, Joj:yfkg, jfl0fHo, pBf]u jf sDkgL k|zf;g jf

sDkgLn] ug]{ Joj;fo;Fu ;DalGwt ljifodWo] s'g} Ps ljifosf] ljz]if1 x'g kg]{5 . To:tf]

sfo{sf nflu nfUg] cg'dflgt vr{sf] /sd sfof{non] tf]s] adf]lhd lgj]bsn] sfof{nodf hDdf

ug'{ kg]{5 .

t/ To:tf] ljz]if1 ;DalGwt sDkgLsf] sfd sf/f]af/df lghL :jfy{ jf ;/f]sf/ gePsf]

JolQm x'g'kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg sfof{nonfO{ b]xfosf] cj:yf 5

eGg] nfu]df pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg gk/] tfklg sfof{non] cfjZostf cg';f/ pkbkmf

-!_ adf]lhd of]Uotf k'u]sf] lg/LIfs lgo'Qm u/L sDkgLsf] sf/f]af/ jf Joj;fo hFrfpg

;Sg]5 M–

klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .

Page 61: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

61

-s_ s'g} sDkgLsf] sf/f]af/ jf Joj;fodf sDkgLsf z]o/wgL jf ;fx"x?nfO{ 7u]sf]

jf c? lsl;dn] hfn;fh u/]sf] jf u}/ sfg"gL dtna xfl;n u/]sf] jf

;fj{hlgs lxt ljk/Ltsf sfo{x? u/]sf] hfgsf/L ePdf, jf

-v_ s'g} klAns sDkgLn] cfˆgf] sfd sf/f]af/ af/] lbg' kg]{ ;"rgf glbPdf .

!@@= lg/LIfssf] sfd, st{Jo / clwsf/ M -!_ bkmf !@! adf]lhd vl6Psf] jf lgo'Qm ePsf] lg/LIfssf]

sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–

-s_ hfFra'em ug]{ qmddf cfk"mn] pko'Qm 7fg]sf sDkgLsf jt{dfg jf k"j{ kbflwsf/L

jf z]o/wgL jf hf“ra'em ug'{ kg]{ ljifo;Fu ;Da4 hfgsf/L 5 egL 7flgPsf

cGo JolQmnfO{ cfk"m ;dIf pkl:yt u/fO{ aofg lng], cfjZos hfgsf/L k|fKt

ug]{ jf cGo dgfl;a ;xof]u k|fKt ug]{,

-v_ hfFra'emsf] nflu ;fGble{s sfuhftx? lg/LIf0f ug]{ jf cGo s'g} rLh a:t'

sAhf jf lgoGq0fdf /fVg] jf s'g} ;DalGwt JolQmaf6 To:tf] sfuhft jf rLh

a:t' cfk"m ;dIf bflvn u/fpg nufpg] jf To:tf] sfuhft cfˆgf] lgoGq0fdf

lng],

-u_ sDkgLsf] n]vf 7Ls;Fu /fv]sf] jf g/fv]sf] hfFRg] jf hfFRg nufpg] .

-@_ o; kl/R5]b adf]lhd hfFra'emsf] qmddf s'g} JolQmn] lg/LIfs;dIf JoQm u/]sf] s'/f

jf lbPsf] aofg k|rlnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg lghsf] lj?4 k|df0fsf]

?kdf u|fx|o x'g]5 .

!@#= lg/LIfsnfO{ ;xof]u ug'{ kg]{ M -!_ s'g} JolQmn] e'm§f aofg lbPdf, bkmf !@@ adf]lhd k]z ug'{

kg]{ ljj/0f jf sfuhft jf cGo rLh j:t' k]z gu/]df, lg/LIfsn] ;f]w]sf] k|Zgsf] hjfkm

glbPdf jf lg/LIfsn] hfFra'emsf] k|of]hgsf] nflu dfu]sf] ljj/0f glbPdf lg/LIfsn] ;f] ljifodf

lnlvt ?kdf cbfnt ;dIf ph"/L k|ltj]bg lbg ;Sg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ph"/L k|ltj]bg k|fKt ePdf cbfntn] k|rlnt sfg"g adf]lhd

cfjZos s'/f a'emL s'g} JolQm bf]ifL 7x/]df cbfntn] bkmf !^@ adf]lhd plrt 7x/fPsf]

;hfo ug{ ;Sg]5 .

!@$= k|ltj]bg k]z ug'{ kg]{ M -!_ o; kl/R5]b adf]lhd lgo'Qm lg/LIfsn] hfFra'em u/L ;s]kl5 cfˆgf]

/fo;lxt sfof{nodf k|ltj]bg k]z ug'{ kg]{5 . sfof{non] To:tf] k|ltj]bgsf] Ps k|lt lgj]bs

eP lghnfO{ lbg' kg]{5 . s'g} z]o/wgLn] To:tf] k|ltj]bgsf] k|ltlnlk kfpg lgj]bg u/]df

sfof{non] tf]lsPsf] b:t'/ lnO{ k|ltlnlk lbg' kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lg/LIfsn] lbPsf] k|ltj]bgaf6 sDkgLsf] s'g} ;~rfns, k|aGw

;~rfns, k|aGws, sd{rf/L jf cGo s'g} kbflwsf/Ln] hfgL hfgL sDkgLnfO{ xflg gf]S;fgL

k'¥ofPsf], z]o/wgL jf ;fx"x?nfO{ 7uL u/]sf], hfn;fh u/]sf] jf cGo s'g} u}/sfg"gL sfd

u/]sf] b]lvPdf k|rlnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg sfof{non] To:tf] sDkgLsf]

tkm{af6 lghx? lj?4 gfln; ph"/ ug{ sDkgLnfO{ cfb]z lbg' kg]{5 .

t/ o; Joj:yfn] sDkgL jf z]o/wgLnfO{ k|rlnt sfg"g adf]lhd k|fKt cGo pkrf/

pk/ aGb]h nufPsf] dflgg] 5}g .

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] sfd ug]{ ;~rfns, k|aGw ;~rfns, k|aGws, sd{rf/L jf

cGo s'g} kbflwsf/Lsf] lhDdfdf sDkgLsf] sfd sf/afxL lbO/x“bf sDkgLnfO{ yk xflg

gf]S;fgL x'g ;S5 eGg] nfu]df sfof{non] To:tf] ;~rfns, k|aGw ;~rfns, k|aGws, sd{rf/L

Page 62: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

62

jf kbflwsf/LnfO{ lgnDag u/L cGo pkfoåf/f sDkgLsf] Joj;fo ;~rfng ug{ sDkgLnfO{

cfjZos lgb]{zg lbg ;Sg]5 .

-$_ k|df0f ;DaGwL k|rlnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg pkbkmf -!_

adf]lhd lg/LIfsn] k]z u/]sf] k|ltj]bgdf pNn]v ePsf] s'g} s'/f / ;f]df JoQm ul/Psf] tYo

k|df0fsf] ?kdf u|fXo x'g]5 .

!@%= hfFrsf] vr{ M -!_ o; kl/R5]b adf]lhd sfof{non] hfFr u/fpFbf nfu]sf] vr{ ;DalGwt sDkgLn]

Joxf]g'{ kg]{5 .

t/ hfFr ubf{ sDkgLsf] s'g} ;~rfns, k|aGw ;~rfns, k|aGws, jf kbflwsf/Ln]

ablgot, wf]vf, hfn;fhL jf 7uL u/]sf] b]lvPdf To:tf] ;~rfns, k|aGw ;~rfns, k|aGws

jf kbflwsf/Ln] hfFr ;dfKt ePsf] ;ft lbgleq hfFrsf] vr{ a'emfpg' kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|ltaGwfTds jfSof+z adf]lhd ;DalGwt ;~rfns, k|aGw ;~rfns,

k|aGws, sd{rf/L jf JolQmn] hfFrsf] vr{ ga'emfPdf ;/sf/L afFsL;/x c;'n ul/g]5 .

-#_ o; kl/R5]b adf]lhd lgo'Qm lg/LIfsn] vr{sf] e'QmfgLsf ;DaGwdf cfˆgf] k|ltj]bgdf

;'emfj k]z ug{ ;Sg]5 .

kl/R5]b–!)

sDkgLsf] :j]lR5s vf/]hL

!@^= C0f ltg{ ;Ifd sDkgLsf] vf/]hL -lnlSj8]zg_ M -!_ bfdf;fxL ;DaGwL k|rlnt sfg"g adf]lhd

bfdf;fxLdf k/]sf] cj:yfdf afx]s sDkgLsf z]o/wgLx?n] ;fwf/0f ;efdf ljz]if k|:tfj kfl/t

u/L jf k|aGwkq, lgodfjnL jf ;j{;Ddt ;Demf}tfdf n]lvPsf Joj:yfx?sf cwLgdf /xL

sDkgL vf/]h -lnlSj8]zg_ ug{ ;Sg]5g\ .

-@_ b]xfosf] cj:yf ljBdfg ePdf o; P]g adf]lhd s'g} sDkgL vf/]h ug{ ;lsg]5 M–

-s_ k"0f{?kdf cfˆgf] C0f jf cGo bfloTj ltg{ sDkgL ;Ifd ePdf,

-v_ bfdf;fxL ;DaGwL k|rlnt sfg"g adf]lhd sDkgLsf] bfdf;fxL k'g/fjnf]]sg

;DaGwL lgj]bg pk/ sf/afxL rln/x]sf] cj:yf g/x]df jf ;f] sDkgL s'g} klg

k|sf/n] bfdf;fxL ;DaGwL k|rlnt sfg"g cGtu{t bfdf;fxL ;DaGwL sf/afxLdf

kg]{ cj:yf g/x]df,

-u_ pko'Qm 5fglag kZrft C0f tyf cGo bfloTjx? k"0f{ ?kdf e'QmfgL ug{ sDkgL

;Ifd 5 / To:tf] sDkgLsf] tkm{af6 e'QmfgL ug'{ kg]{ C0f tyf bfloTj ;f]

sDkgL vf/]h ug]{ k|:tfj kfl/t ePsf] ldltn] Ps jif{leq r'Qmf ug{ jf cGo

s'g} klg k|lqmofaf6 k"0f{ ?kdf l5gf]kmfgf] ug{ ;lsG5 eGg] af/]df ;~rfnsx?n]

lnlvt pb\3f]if0f u/]sf] ePdf,

-3_ ;~rfnsn] v08 -u_ cg'';f/ u/]sf] lnlvt pb\3f]if0f To:tf] sDkgL vf/]h ug]{]

ljifodf 5nkmn ug]{ af/]df af]nfOPsf] ;fwf/0f ;efdf k]z u/]sf] jf ;f] ljifodf

;fwf/0f ;efdf 5nkmn x'Fbf s} ;dodf To:tf] pb\3f]if0f u/]sf] ePdf .

-#_ o; bkmf adf]lhd sDkgL vf/]h ug]{ ;DaGwdf kfl/t ljz]if k|:tfj / ;~rfnsx?sf]

lnlvt pb\3f]if0fsf] Ps k|lt ;f] k|:tfj kfl/t ePsf] ldltn] ;ft lbgleq sfof{no ;dIf k]z

ug'{ kg]{5 .

Page 63: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

63

!@&= lnlSj8]6/ tyf n]vfk/LIfssf] lgo'lQm M -!_ bkmf !@^ adf]lhd sDkgL vf/]h ug]{ k|:tfj kfl/t

ubf{{ vf/]hL ;DaGwL sfd sf/afxL ;DkGg ug{ Pshgf lnlSj8]6/sf] lgo'lQm u/L To:tf]

lnlSj8]6/n] k|fKt ug]{ kfl/>lds tf]Sg' kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lnlSj8]6/ lgo'Qm ubf{ bfdf;fxL ;DaGwL k|rlnt sfg"g cGtu{t

Ohfhtkq k|fKt u/]sf] Joj;foLnfO{ ug{' kg]{5 .

-#_ sDkgLn] pkbkmf -@_ adf]lhd lnlSj8]6/ lgo'Qm u/]sf] ldltn] ;ft lbgleq ;f]sf]

;"rgf sfo{fnonfO{ lbg' kg]{5 .

-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd lnlSj8]6/ lgo'Qm ePkl5 sDkgLsf ;~rfns tyf

kbflwsf/Lx? cfˆgf] kbaf6 d'Qm x'g]5g\ / sDkgLsf] ;~rfng / Joj:yfkg ;DaGwL sDkgLsf

;~rfns tyf kbflwsf/Ln] k|of]u ug]{ ;Dk"0f{ clwsf/ lnlSj8]6/n] k|of]u ug]{5 .

-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd lnlSj8]6/n] sDkgL ;~rfng / Joj:yfkg ug{ k|f/De u/] kl5

To:tf] sDkgLsf sd{rf/Lx?sf] ;]jf :jtM ;dfKt x'g]5 .

t/ lnlSj8]6/n] cfˆgf] ;xof]u / ;xfotfsf nflu cfjZos sd{rf/L sfod /fVg jf

lgo'Qm ug{ ;Sg]5 .

-^_ o; bkmf adf]lhd lgo'Qm lnlSj8]6/n] lgo'lQm ubf{sf avt tf]s]sf] ;dofjlwleq

sDkgL vf/]h ug]{ sfd k'/f ug'{ kg]{5 .

t/ lgwf{l/t ;dofjlwleq sf/0faz vf/]h ug]{ sfd ;DkGg x'g g;s]df lgo'lQm ubf{sf]

k|lqmof cjnDag u/L dgfl;a Dofb yk ug{ ;lsg]5 .

-&_ pkbkmf -!_ adf]lhd lnlSj8]6/ lgo'Qm ubf{ o; P]gdf ul/Psf] Joj:yfsf] cwLgdf

/xL Ps n]vfk/LIfs klg lgo'Qm ug'{ kg]{5 .

-*_ o; P]g adf]lhd lgo'Qm ePsf] lnlSj8]6/n] bfdf;fxL Joj;foLsf] cfrf/;+lxtf,

sDkgLsf] lxt jf cGo k|rlnt sfg"g ljk/Lt sfd u/]df h'g k|lqmofaf6 lnlSj8]6/ lgo'Qm

ePsf] xf] ;f]xL k|lqmofaf6 lghnfO{ x6fpg' kg]{5 .

t/,

-!_ bfdf;fxL Joj;foLsf] cfrf/;+lxtf pNn+3g u/]sf]df To:tf] ;+lxtf nfu" ug]{

lgsfosf] :jLs[lt lng' kg]{5 .

-@_ To;/L x6fpg' cl3 lghnfO{ cfˆgf] ;kmfO k]z ug]{ df}sf lbg' kg]{5 .

-(_ o; P]g adf]lhd lgo'Qm ePsf] lnlSj8]6/ s'g} sf/0fjz ;f] kbdf sfod g/x]df

h'g k|lqmofaf6 lnlSj8]6/ lgo'Qm ePsf] xf] ;f]xL k|lqmofaf6 csf]{ lnlSj8]6/ lgo'Qm ug'{

kg]{5 .

-!)_ s'g}] JolQm Ps} ;dodf Ps eGbf a9L sDkgLsf] lnlSj8]6/ x'g ;Sg] 5}g .

klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .

Page 64: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

64

!@*= bfdf;fxL ;DaGwL k|rlnt sfg"g adf]lhd x'g] M o; kl/R5]b adf]lhd sDkgL vf/]hL ubf{ s'g}

JolQm vf/]h x'g] sDkgLsf] ;fx" xf] jf xf]Og eGg] s'/fsf] lgwf{/0f bfdf;fxL ;DaGwL k|rlnt

sfg"g adf]lhd x'g]5 .

!@(= bfloTj e'QmfgL ug{ sDkgL c;Ifd ePdf lgj]bg lbg' kg]{ M o; kl/R5]b adf]lhd lnlSj8]6/n]

sDkgL vf/]hL ug]{ sfd sf/afxL k|f/De u/]kl5 sDkgL bfdf;fxLdf k/]sf] / ;f] sDkgLn] ltg'{

kg]{ C0f jf k'/f ug'{ kg]{ bfloTj e'Qmfg ug{ ;Q}mg eGg] s'/fdf lgh ;Gt'i6 ePdf bfdf;fxL

;DaGwL k|rlnt sfg"g adf]lhd sDkgLsf] bfdf;fxL k'g/fjnf]sg ug{ lgj]bg lbg' kg]{5 .

!#)= lnlSj8]6/n] sDkgLsf] ;DklQ cfˆgf] lhDdfdf lng ;Sg] M lnlSj8]6/n] o; kl/R5]b adf]lhd

cfˆgf] sfo{ k|f/De u/]kl5 sDkgLsf] ;DklQ, n]vf / ;Dk"0f{ clen]v tyf sfuhftx? cfˆgf]

lhDdf tyf lgoGq0fdf lng' kg]{5 .

!#!= lnlSj8]6/sf] clwsf/ / st{Jo M -!_ bfdf;fxL ;DaGwL k|rlnt sfg"g adf]lhd lnlSj8]6/n]

k|of]u ug]{ ;Dk"0f{ clwsf/ / kfngf ug]{ st{Jo o; P]g cGtu{t lgo'Qm lnlSj8]6/n] cfjZos

x]/km]/;lxt -Do"6fl6; d'6flG8;_ k|of]u / kfngf ug{ ;Sg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ sf] ;j{dfGotfdf k|lts"n gx'g] u/L b]xfosf sfd sf/afxL ug'{

lnlSj8]6/sf] st{Jo x'g]5 M–

-s_ lnlSj8]6/ lgo'Qm ePkl5sf] k|To]s 5 dlxgfdf sDkgL vf/]h ug]{ ;DaGwdf

ePsf] cfDbfgL tyf vr{sf] lx;fa tyf n]vf tof/ u/L sfof{no ;dIf k]z

ug]{,

-v_ lnlSj8]6/ lgo'Qm ePkl5sf] k|To]s 5 dlxgfdf sDkgL vf/]h ug]{ ;DaGwL sfd

sf/afxLsf] k|ult ljj/0f sDkgLsf z]o/wgLx?nfO{ hfgsf/L u/fpg],

-u_ sDkgLsf] tkm{af6 k|fKt ug'{ kg]{ ;DklQ jf c;'n ug'{ kg]{ ;a} /sd c;'n u/L

sDkgLsf] ;a} ;fx"x?sf] C0f tyf cGo bfloTj r'Qmf ug]{,

-3_ v08 -u_ adf]lhdsf] sfo{ ;DkGg ePkl5 z]o/wgLx?nfO{ sDkgLsf] afFsL ;DklQ

ljt/0f ug]{ ;DaGwL k|:tfljt k|ltj]bg tyf ljj/0f ;fwf/0f ;ef af]nfO{

z]o/wgLx? ;dIf k]z ug]{,

-ª_ v08 -3_ adf]lhdsf] ljj/0fdf r'Qmf z]o/ k'FhLsf] sDtLdf krxQ/ k|ltzt

z]o/ lng] z]o/wgLx?sf] d~h'/L ePdf ;f] adf]lhd z]o/wgLx?nfO{ /sd e'QmfgL

ug]{,

-r_ vf/]hL ;DaGwL sfd sf/afxL k'/f ePkl5 sDkgLsf] tkm{af6 c;'n pk/ ul/Psf]

;DklQ, ;fx"nfO{ ul/Psf e'QmfgL / z]o/wgLx?nfO{ ul/Psf] ljt/0fx?sf

;DaGwdf k|ltj]bg tof/ u/L n]vfk/LIfssf] k|ltj]bg;lxt sDkgL vf/]hL ePsf]

Joxf]/f k|dfl0ft u/L To:tf] k|ltj]bg sfof{no ;dIf k]z ug]{ .

!#@= sDkgLsf] btf{ vf/]hL M -!_ bkmf !#! sf] pkbkmf -@_ sf] v08 -r_ adf]lhd sDkgL vf/]h

ePsf] k|ltj]bg sfof{non] k|fKt u/]kl5 sfof{non] o; P]g adf]lhd To:tf] sDkgLsf] gfd

sDkgL btf{ lstfaaf6 x6fO{ sDkgLsf] btf{ vf/]h ePsf] cfb]z hf/L ug]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd sDkgLsf] btf{ vf/]h ePsf] cfb]z hf/L u/]kl5 sfof{non]

To:tf] sDkgLsf] gfd sDkgL btf{ lstfaaf6 x6fO{ To:tf] sDkgL lj36g ePsf] ;"rgf

/fli6«o:t/sf] b}lgs klqsfdf k|sfzg ug'{ kg]{5 .

Page 65: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

65

-#_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s[/f n]lvPsf] eP tfklg bfdf;fxL ;DaGwL P]g, @)^#

adf]lhd lgo'Qm lnlSj8]6/n] s'g} sDkgL vf/]h ug{sf] nflu To:tf] sDkgLsf] vf/]hLsf] sfd

sf/afxL ;dfKt ePsf] Joxf]/f sfof{nodf k7fpg' kg]{5 .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] Joxf]/f k|fKt ePkl5 sfof{non] To:tf] sDkgL vf/]h

ePsf] clen]v ug]{5 / To;/L clen]v u/]kl5 To:tf] sDkgL vf/]h ePsf] dflgg]5 .

!##= ;fx" tyf z]o/wgLn] ph"/ ug{ ;Sg] M o; kl/R5]b adf]lhd sDkgL vf/]hL ubf{ lnlSj8]6/sf]

sfd sf/afxLsf ;DaGwdf s'g} clgoldttf ePsf] egL sDkgLsf] s'g} ;fx'" jf z]o/wgLnfO{

nfu]df To:tf] sfd sf/afxLsf lj?4df ;f]sf] hfgsf/L k|fKt ePsf] kGw| lbgleq To:tf ;fx"

jf z]o/wgLn] cbfnt ;dIf ph"/L ug{ ;Sg]5 .

!#$= hfn;fhL jf 7uL u/]df sf/afxL ug]{ M sDkgLsf s'g} ;~rfns, sd{rf/L jf z]o/wgLn]

sDkgLnfO{ hfn;fhL jf 7uL ug]{ sfo{ u/]sf] 5 eGg] lnlSj8]6/nfO{ nfu]df k|rlnt sfg"g

adf]lhd To:tf] JolQmsf] lj?4df lnlSj8]6/n] cfjZos sfg"gL sf/afxL rnfpg ;Sg]5 .

!#%= ;'/lIft ;fx"x?sf] clwsf/df s'g} c;/ gkg]{ M o; kl/R5]b adf]lhd sDkgL vf/]hL ;DaGwL

sf/afxL k|f/De ePsf]df sDkgLsf] ;DklQ lwtf]df lnO{ C0f lbg] ;'/lIft ;fx"x?n] k|rlnt

sfg"g cGt{ut lwtf] /x]sf] ;DklQ rng rnfpg] jf cGo lsl;dn] Joj:yf ug{ kfpg] clwsf/df

s'g} lsl;dn] c;/ kf/]sf] dflgg] 5}g .

kl/R5]b–!!

sDkgLsf] btf{ vf/]h

!#^= sfof{non] btf{ vf/]h ug{ ;Sg] M -!_ b]xfosf] cj:yfdf sfof{non] sDkgLsf] btf{ vf/]h ug{

;Sg]5 M–

-s_ sDkgLsf ;+:yfksn] sDkgLsf] sf/f]af/ z'? ug{ g;s]sf] sf/0f b]vfO{ sDkgLsf]

btf{ vf/]h u/L kfpg tf]lsPsf] b:t'/ ;lxt lgj]bg lbPdf,

-v_ nuftf/ tLg cfly{s jif{;Dd bkmf *) adf]lhdsf] ljj/0f k]z gu/]df jf bkmf

*! adf]lhdsf] hl/afgf glt/]df, jf

-u_ sDkgL k|zf;gsf] l;nl;nfdf k|fKt ;a'tsf] cfwf/df sDkgLn] cfˆgf] sf/f]af/

;~rfng u/]sf] 5}g jf sDkgL ;~rfngdf 5}g egL sfof{{nonfO{ ljZjf; x'g

;Sg] dgfl;j cfwf/ ePdf .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s'g} sDkgLsf] btf{ vf/]h ug'{ k/]df ;f]sf] sf/0f v'nfO{ btf{

vf/]h ug'{cl3 sfo{fnon] ;DalGwt sDkgLnfO{ ;"rgf lbg' kg]{5 .

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd sDkgLnfO{ ;"rgf k7fp“bf sDkgLsf] /lhi68{ sfof{no, To:tf]

sDkgLsf] /lhi68{ sfof{nosf] 7]ufgf sfof{nodf btf{ gu/fPsf] eP jf btf{ u/fPsf] 7]ufgfdf

sDkgLsf] sfof{no g/x]sf] eP To:tf] sDkgLsf] kbflwsf/LnfO{ / To:tf] kbflwsf/Lsf] 7]ufgf

klg sfof{nonfO{ k|fKt gePdf jf km]nf gk/]df sDkgLsf] k|aGwkqdf pNn]v ul/Psf] k|To]s

;+:yfkssf] 7]ufgfdf ;"rgf k7fpg' kg]{5 .

-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd lbPsf] ;"rgf cfjZostf cg';f/ /fli6«o:t/sf] b}lgs klqsfdf

;d]t k|sfzg ug'{ kg]{5 .

s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^$ åf/f yk .

Page 66: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

66

-%_ pkbkmf -@_ adf]lhd sDkgLn] ;"rgf k|fKt u/]sf] ldltaf6 b'O{ dlxgfleq sDkgLsf]

btf{ vf/]h x'g' gkg]{ sf/0f v'nfO{ lgj]bg glbPdf jf lbPsf] ePklg ;f] sf/0f dgfl;a gePdf

To:tf] sDkgLsf] btf{ vf/]h x'g ;Sg]5 .

-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd sDkgLsf] btf{ vf/]h ePsf]df ;f]sf] hfgsf/L ;DalGwt

;~rfnsx?nfO{ lbO{ /fli6«o:t/sf] b}lgs klqsfdf ;d]t k|sfzg ug'{ kg]{5 .

-&_ pkbkmf -%_ adf]lhd sDkgLsf] btf{ vf/]h ePdf To:tf] sDkgLsf] s'g} lsl;dsf]

bfloTj /x]5 eg] To:tf] sDkgLsf] kbflwsf/L jf z]o/wgLsf] bfloTj sfod g} /xg]5 / To:tf]

bfloTj k'/f ug{ u/fpg lghx? lj?4 cfjZos sfg"gL sf/afxL rnfpg o; bkmfsf s'g} s'/fn]

afwf k'¥ofPsf] dflgg] 5}g .

-*_ pkbkmf -%_ adf]lhd btf{ vf/]h x'Fbfsf avt sDkgLsf] gfp“df /x]sf] ;DklQ,

clwsf/, ;'ljwf jf bfloTj lghx?n] lnPsf] z]o/sf] cg'kftdf o;sf z]o/wgLsf] gfddf

;g]{5 .

t/ sDkgLn] cGo s'g} JolQmsf] 6«i6Lsf] ?kdf u|x0f u/]sf] ;DklQ z]o/wgLsf] xs tyf

:jfldTjdf ;g]{] 5}g .

-(_ o; bkmf cg';f/ btf{ vf/]h ePsf] sDkgLn] a'emfpg' kg]{ s'g} C0f jf k'/f ug'{ kg]{

bfloTj pkbkmf -*_ adf]lhd z]o/wgLsf] gfddf ;/]sf] ;DklQ, clwsf/ jf ;'ljwfaf6 k'/f x'g

g;s]df afFsL /x]sf] C0f jf bfloTj To:tf] sDkgLsf] Joj:yfkgdf ;+nUg /xL pkbkmf -!_ df

plNnlvt kl/l:yltsf] l;h{gf ug]{ u/fpg] s'/fdf lhDd]jf/ /x]sf z]o/wgL, ;~rfns jf

kbflwsf/Ln] JolQmut ?kdf Joxf]g'{ kg]{5 .

-!)_ o; bkmf adf]lhd btf{ vf/]h ePsf] sDkgLn] ;f]xL sDkgLsf] gfdaf6 s'g} sf/f]af/

ug{ ;Sg] 5}g .

-!!_ o; bkmf adf]lhd s'g} sDkgL vf/]h ePkl5 ;f] sDkgL vf/]h ubf{ nfu]sf] vr{

sfof{non] s6fO{ s'g} ;DklQ afFsL /xg] eP To:tf] ;DklQ dfq z]o/jfnfnfO{ lkmtf{ ug]{5 .

!#^s=sDkgLsf] btf{ vf/]h ;DaGwL ljz]if Joj:yf M -!_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf]

eP tfklg of] bkmf k|f/De x'Fbfsf avt sf/f]af/ ;~rfng gu/]sf] jf ;~rfngdf g/x]sf],

bkmf *) adf]lhd ljj/0f k]z gu/]sf] jf bkmf *! adf]lhd nfu]sf] hl/afgf ga'emfPsf]

sDkgLn] of] bkmf k|f/De ePsf] ldltn] b'O{ jif{leq btf{ vf/]h ug{ rfx]df To:tf] sDkgLsf]

;fwf/0f ;efaf6 lg0f{o u/L sfof{no ;dIf tf]lsP adf]lhdsf] 9fFrfdf lgj]bg lbg ;Sg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] lgj]bg;fy bkmf *) adf]lhdsf] ljj/0f ;lxt bkmf *!

adf]lhd nfUg] hl/afgf /sd jf sDkgLsf] r'Qmf k'FhLsf] z'Go bzdnj kfFr k|ltztn] x'g

cfpg] /sddWo] h'g sd x'G5 ;f] /sd ;d]t ;+nUg u/L a'emfpg' kg]{5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg k/]df sfof{non] bkmf !#^ adf]lhdsf] k|lqmof k"/f

u/L To:tf] sDkgLsf] btf{ vf/]h ug{ ;Sg]5 .

-$_ o; bkmf adf]lhd sDkgL vf/]h ePdf To:tf] sDkgLsf] bfloTj ;DaGwL Joj:yf

bkmf !#^ adf]lhd x'g]5 .

klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .

Page 67: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

67

!#&= btf{ vf/]h ePsf] sDkgLsf] btf{ k'g:yf{kgf M -!_ bkmf !#^ sf] pkbkmf -%_ adf]lhd s'g}

sDkgLsf] btf{ vf/]h ePsf] cj:yfdf ;f] sDkgL jf To;sf z]o/wgL jf ;fx"n] ;f] sDkgL

vf/]h ePsf] ;"rgf k|sflzt ePsf] ldltn] kfFr jif{leq ;f] sDkgL k'g:yf{kgf ug{ cbfnt

;dIf sf/0f v'nfO{ lgj]bg lbPdf b]xfosf] cj:yfdf cbfntn] ;f] sDkgLsf] k'g:yf{kgf u/L

To;sf] gfd sDkgL btf{ lstfadf k'g:yf{kgf ug{ cfb]z lbg ;Sg]5 M–

-s_ ;f] sDkgLn] cfˆgf] sf/f]af/ ;~rfng u/L /x]sf] cj:yfdf To:tf] sDkgLsf]

btf{ vf/]h ePsf] b]lvPdf,

-v_ sDkgLsf] hfoh]yf / bfloTjsf] ;d'lrt Joj:yf ug{ To:tf] sDkgLsf] gfd

k'g:yf{kgf ug{ cbfntn] Gofof]lrt b]v]df .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cbfntsf] cfb]zaf6 sDkgL k'g:yf{lkt ePdf ;f] sDkgL btf{

ePsf] ldltb]lv g} cl:tTjdf /x]sf] dflgg]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd cfb]z hf/L ubf{ sDkgL / cGo ;a} JolQmx?nfO{ sDkgLsf] btf{

vf/]h g} gePsf] ;/x oyfl:yltdf Nofpgsf] nflu cbfntn] pko'Qm 7fg]sf] cfb]z hf/L ug{

tyf cfjZos Joj:yf ldnfpg cfb]z lbg ;Sg]5 .

-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd sDkgL k'g:yf{lkt ePsf]df bkmf *! adf]lhdsf] hl/afgf

a'emfpg' kg]{ eP ;f] hl/afgf sfof{nonfO{ a'emfP kl5 dfq sDkgL k'g:yf{kgf u/L sDkgL btf{

lstfadf k'gM gfd btf{ x'g]5 .

-%_ bkmf !#^ adf]lhd btf{ vf/]h ePsf] sDkgL o; bkmf adf]lhd k'g:yf{kgf ePdf

To:tf] sDkgLn] b]xfo adf]lhdsf] ;DklQ lkmtf{ kfpg]5 M–

-s_ sDkgL btf{ vf/]h ePsf] sf/0fn] bkmf !#^ sf] pkbkmf -*_ adf]lhd sDkgLsf

z]o/wgLsf] x}l;otn] k|fKt u/]sf] ;DklQ,

-v_ v08 -s_ adf]lhdsf] ;DklQ a]r lavg eO{ ;s]sf] eP ;f] a]r lavg u/]sf]

cj:yfdf k|fKt x'g uPsf] /sd .

t/ ;fx"sf] C0f jf bfloTj e'Qmfg ug{ vr{ eO;s]sf] ;DklQ jf /sd

lkmtf{ x'g ;Sg] 5}g .

kl/R5]b–!@

z]o/wgLsf] ;+/If0f

!#*= cgflwsf/ sfo{ ug{af6 ;~rfns tyf kbflwsf/Lx?nfO{ /f]Sg ;lsg]] M -!_ s'g} ;~rfns jf

kbflwsf/Ln] cfˆgf] clwsf/If]q gf3L sDkgLsf] tkm{af6 s'g} sfd u/]df ;f] pk/ /f]s nufpg

To:tf] sDkgLsf] z]o/wgLn] cbfntdf lgj]bg lbg ;Sg]5 .

t/ sDkgLn] ul/;s]sf] sfd sf/afxLaf6 l;h{gf ePsf] bfloTj kfngf ug]{ ;DaGwdf

ul/Psf] jf ug{ nfluPsf] sfd sf/afxLsf ;DaGwdf o; bkmf cg';f/ lgj]bg lbg ;lsg] 5}g .

-@_ s'g} sDkgLsf] ;DaGwdf sfof{non] bkmf !@$ adf]lhd k|fKt u/]sf] k|ltj]bgaf6

To:tf] sDkgLsf] sf/f]af/ ;f] sDkgLsf s'g} jf ;a} jf s'g} vf; ju{ jf ;d"xsf z]o/wgLx?sf]

xs lxt ljk/Lt x'g] u/L ;~rfng x'g ;Sg] jf ;~rfng ul/Psf] jf sDkgLn] u/]sf] jf ug{

nfu]sf] s'g} sfo{ jf sDkgLn] ug'{ kg]{ s'g} sfo{ gu/]sf] sf/0faf6 To:tf z]o/wgLx?sf] clxt

ePsf] jf clxt x'g]5 eGg] s'/f sfof{nonfO{ nfu]df sfof{non] To:tf] sDkgL jf To;sf

;~rfns jf kbflwsf/Lsf lj?4 cbfntdf ph"/L lgj]bg lbg ;Sg]5 .

Page 68: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

68

-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhdsf] lgj]bg k|fKt ePdf cbfntn] ;DalGwt sDkgL jf

To;sf ;~rfns jf kbflwsf/L a'emL pko'Qm cfb]z lbg ;Sg]5 .

!#(= z]o/wgLx?sf] xs lxtlj?4 ePsf] sfd sf/afxLsf] pkrf/ M -!_ sDkgLsf s'g} z]o/wgLsf] xs

lxtlj?4 x'g] u/L sDkgLsf] sf/f]af/ ;~rfng ePsf] jf x'g nfu]sf] jf sDkgLsf] tkm{af6

ul/Psf] jf ug{ nfluPsf] s'g} sfd jf sDkgLn] ug'{ kg]{ s'g} sfd gu/]sf] sf/0faf6 s'g}

z]o/wgLsf] xs lxt ljk/Lt sfd ePsf] jf x'g ;Sg] ;+efjgfsf] cfwf/df s'g} z]o/wgLn]

pko'Qm cfb]zsf] nflu cbfntdf ph"/L lgj]bg lbg ;Sg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg ubf{ To:tf] lgj]bg ug]{ z]o/wgLn] sDkgLsf] Joj:yfkg

/ lgoGq0f ug]{ ;~rfns, k|aGw ;~rfns, k|aGws jf s'g} kbflwsf/Ln] k|aGwkq jf lgodfjnL

jf ;j{;Ddt ;Demf}tfsf] alv{nfk u/L ablgot;fy jf cg'lrt e]befj u/]sf] jf ug{ nfu]sf]

5 egL k|dfl0ft ug'{ kg]{5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] lgj]bg k|fKt ePdf cbfntn] ;DalGwt sDkgL, ;~rfns jf

kbflwsf/L a'emL lgj]bgdf pNn]v ePsf] bfaL lhls/ cfwf/o'Qm ePsf] b]lvPdf ;f]sf] pkrf/

k|bfg ug{ sDkgLsf] gfddf cbfntn] plrt 7fg] adf]lhdsf] cfb]z hf/L ug{ ;Sg]5 .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd cfb]z hf/L ubf{ ;f] pkbkmfsf] ;j{dfGotfdf k|lts"n c;/

gkg]{ u/L k|aGwkq, lgodfjnL jf ;j{;Ddt ;Demf}tfdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg

cbfntn] b]xfosf] cfb]z ;d]t hf/L ug{ ;Sg]5 M–

-s_ s'g} jf ;a} z]o/wgLsf] xs lxtlj?4 ePsf sfd sf/afxL /f]sL eljiodf

sDkgLsf] sf/f]af/ /Ltk"j{s ;~rfng ug]{,

-v_ sDkgLn] ul//x]sf] jf ug{ nfu]sf] s'g} sfd sf/afxL /f]Sg] jf sDkgLn] gu/]sf]

jf gug]{ ePsf] s'g} sfo{ ug{ nufpg],

-u_ sDkgLsf] tkm{af6 cbfntn] lgb]{zg lbP adf]lhd s;}sf] lj?4 b]jfgL d'2f

rnfpg nufpg],

-3_ o; P]gsf] sfo{ljlw k'/f u/L sDkgLsf] k'FhL 36fO{ s'g} z]o/wgLsf] z]o/ vl/b

u/L /sd lkmtf{ ug{ nufpg],

-ª_ s'g} z]o/wgLnfO{ e]befj ul/Paf6 lghnfO{ x'g uPsf] xflg gf]S;fgL sDkgLaf6

jf To:tf] e]befj ug]{af6 e/fO lbg],

-r_ sDkgL vf/]h ug{],

-5_ sDkgLsf] s'g} z]o/wgLsf] gfddf /x]sf] z]o/ sDkgLsf] csf]{ z]o/wgL jf sDkgL

cfkm}nfO{ vl/b ug{ nufpg],

-h_ sDkgL jf o;sf z]o/wgLnfO{ xflg gf]S;fgL k'¥ofpg] ;~rfns jf

kbflwsf/Laf6 xflg gf]S;fgL e/fpg],

-em_ sDkgL cfkm}n] z]o/ vl/b ug]{ ePdf To:tf] sDkgLn] z]o/ k'FhL 36fpg]

;DaGwdf ljz]if k|:tfj kfl/t u/L z]o/ k'FhL 36fPsf] ;/x dfgL To:tf]

sDkgLsf] z]o/ k'FhL 36fpg] cfb]z lbg] / ;f] sf/0faf6 sDkgLsf] k|aGwkq jf

lgodfjnLdf ;+zf]wg ug{' kg]{ ePdf cfjZos ;+zf]wg ug{ ;d]t cGo pko'Qm

cfb]z lbg] .

-%_ pkbkmf -!_ jf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg sDkgL jf To;sf ;~rfns

jf sDkgLsf] Joj:yfkg jf lgoGq0f ug]{ JolQmn] jf To;sf sd{rf/Ln] s'g} ug'{ kg]{ sfd

gu/]sf] jf gug'{ kg]{ sfd u/]sf] sf/0faf6 jf cGo s'g} lsl;dn] e]befjk"0f{ Jojxf/ u/]sf]

Page 69: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

69

sf/0faf6 xflg, gf]S;fgL ePsf] JolQmn] kfpg] pkrf/ o; bkmf adf]lhd dfq ;Lldt ePsf]

dflgg] 5}g / To:tf] JolQmn] cGo k|rlnt sfg"g adf]lhd pknAw pkrf/ kfpg cfˆgf] jf

cGo z]o/wgLsf] xsdf ;d]t JolQmut jf ;fd"lxs ?kdf sf/afxL rnfpg ;Sg]5 .

-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd ;fd"lxs pkrf/ dfu ul/Psf] eP cbfntn] To; ju{sf] s'g}

jf ;a} z]o/wgLx?af6 cfjZos s'/f a'emL jf ga'emL pko'Qm cfb]z hf/L ug{ ;Sg]5 .

-&_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} jf ;a} z]o/wgLsf] xs lxt

;+/If0f ug{ sDkgLn] cfˆgf] k|aGwkq jf lgodfjnLdf s'g} ;+zf]wg ug{ gkfpg] u/L jf s'g}

vf; ljifodf ;+zf]wg ug'{ kg]{ u/L cbfntn] cfb]z lbPsf] /x]5 eg] To:tf] cj:yfdf ;f]

cbfntsf] k"j{ :jLs[lt ljgf k|aGwkq jf lgodfjnLdf s'g} ;+zf]wg ug{ ;lsg] 5}g .

-*_ pkbkmf -&_ adf]lhd cbfntsf] cfb]zn] jf ;f] cfb]z cg';f/ sDkgLn] cfˆgf]

k|aGwkq jf lgodfjnLdf s'g} ;+zf]wg u/]sf]] eP To:tf] ;+zf]wgnfO{ sDkgLsf] ;fwf/0f ;efn]

ljz]if k|:tfjåf/f kfl/t u/]sf] ;+zf]wg;/x dflgg]5 .

-(_ cbfntn] o; bkmf adf]lhd lbPsf] b]xfo adf]lhdsf] cfb]znfO{ sfof{non] sDkgLsf]

btf{ lstfadf btf{ ug'{ kg]{5 M–

-s_ sDkgLsf] z]o/ k'FhL 36fpgsf nflu lbPsf] cfb]z,

-v_ sDkgLsf] k|aGwkq jf lgodfjnLdf ;+zf]wg x'g] u/L lbPsf] cfb]z .

-!)_ sDkgLsf] z]o/wgLsf] ?kdf btf{ eO{ g;s]sf] t/ sfg"gL k|lqmofaf6 lghsf] gfddf

z]o/ gfd;f/L eO{ cfPsf] JolQmsf ;DaGwdf ;d]t sDkgLsf cGo z]o/wgLx? ;/x of] bkmfsf]

Joj:yf nfu" x'g]5 .

!$)= sDkgLsf] tkm{af6 z]o/wgLn] d'2f ug{ ;Sg] M -!_ sDkgLsf] s'g} xs lxt k|rng u/fpg

sDkgLn] o;sf] s'g} ;~rfns, kbflwsf/L jf ;j{;Ddt ;Demf}tf adf]lhd sDkgL lgoGq0f ug]{

z]o/wgLx? jf s'g} JolQmsf] lj?4df cbfntdf d'2f bfo/ ug{ ;Sg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;DalGwt sDkgLn] d'2f grnfPdf sDkgLsf] r'Qmf k'FhLsf] ;f9]

b'O{ k|ltzt jf ;f]eGbf a9L z]o/ lnPsf] s'g} z]o/wgLn] PSn} jf kf“r k|ltzt z]o/ k'Ug]

PseGbf a9L z]o/wgLx? ldnL sDkgLsf] tkm{af6 To:tf] ;~rfns jf kbflwsf/L jf sDkgL

lgoGq0f ug]{ JolQm jf cGo s'g} JolQmsf] lj?4 cbfntdf d'2f bfo/ ug{ ;Sg]5 .

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd z]o/wgLn] d'2f bfo/ ubf{ sDkgLn] :jo+ d'2f rnfcf];\ egL

lghn] s] s:tf] k|of; u/]sf] lyof] ;f] s'/f pNn]v ug'{ kg]{5 .

-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd d'2f bfo/ ePdf cbfntn] ;f] d'2f z]o/wgLn] g} rnfO{ /xg'

pko'Qm x'G5 jf sDkgLnfO{ ;sf/ u/fpg' pko'Qm x'G5 eGg] 7x/ u/L sDkgLnfO{ ;sf/ u/fpg'

pko'Qm b]lvPdf sDkgLnfO{ ;sf/ ug{ cfb]z lbg ;Sg]5 .

-%_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd bfo/ ul/Psf] d'2f Psk6s bfo/ eO{ ;s]kl5 vf/]hL

x'g jf cbfntn] tf]s]sf] zt{x? ;dflji6 ePsf] cj:yfdf afx]s ldnfkq x'g ;Sg] 5}g .

-^_ pkbkmf -@_ adf]lhd bfo/ ePsf] d'2f km};nf x'Fbf ph"/jfnf z]o/wgLsf] bfaL k'Ug]

7x/]df To:tf] d'2f rnfpg lghn] ug'{ k/]sf] vr{sf]] /sd / sfg"g Joj;foLsf] ;]jfafkt ePsf]

dgfl;j vr{;d]t sDkgLn] ;f]wegf{ ul/lbg' kg]{5 . bfaL gk'Ug] 7x/]df d'2f k|lt/Iff ubf{

k|ltjfbLn] Joxf]g'{ k/]sf] vr{dWo] cbfntn] pko'Qm 7x/fPsf] /sd ph"/jfnf z]o/wgLaf6

;f]wegf{ lbnfO{ lbg' kg]{5 .

Page 70: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

70

!$!= ;DklQsf] k|flKt jf laqmL M -!_ s'g} klAns sDkgL jf ;f]sf] ;xfos sDkgLn] s'g} ;DklQ vl/b

jf laqmL ubf{ b]xfo adf]lhd x'g] ePdf ;f] s'/fsf] hfgsf/L sfof{nonfO{ u/fpg' kg]{5 M–

-s_ s'g} ;DklQ vl/b u/]sf] sf/0faf6 n]vfk/LIf0f ePsf] kl5Nnf] jflif{s cfly{s

ljj/0fdf pNn]v ePsf] cfˆgf] ;DklQ jf Psd'i6 -sG;f]ln8]6]8_ ;DklQsf] d"No

kGw| k|ltzteGbf a9Ln] a[l4 ePdf,

-v_ laqmL ug{ nfu]sf] jf laqmL u/]sf] ;DklQaf6 x'g] cfDbfgL ;f] sDkgLsf]

n]vfk/LIf0f ePsf] kl5Nnf] lx;fa lstfadf pNn]v ul/Psf] s/ ltg'{eGbf

cufl8sf] sDkgLsf] Psd'i6 -sG;f]ln8]6]8_ cfDbfgLsf] kGw| k|ltzteGbf

a9L x'g] ePdf .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd sfof{nonfO{ hfgsf/L u/fp“bf b]xfosf s'/fx? v'nfpg' kg]{5

/ To:tf s'/fx? sDkgLsf] sf/f]af/sf ;DaGwdf ;d]t nfu" x'g] eP ;f] s'/f ;~rfns ;ldltsf]

k|ltj]bgdf ;d]t b]vfpg' kg]{5 M–

-s_ sf/f]af/sf] ldlt / sf/f]af/df ;+nUg kIfx?,

-v_ ;DklQsf] k|s[lt af/]sf] ljj/0f / To:tf] ;DklQleq k"/} jf cf+lzs ?kdf s'g}

cGo sDkgLn] hf/L u/]sf] z]o/ klg kg]{ eP To:tf] z]o/ hf/L ug]{ sDkgLsf]

gfd tyf To:tf] sDkgLn] ug]{ Jofj;flos sf/f]af/sf] k|s[lt,

-u_ sf/f]af/sf] /sd / sf/f]af/sf cGo zt{x?,

-3_ ;DklQ vl/b jf laqmL ubf{ ;DklQsf] d"Nof°gsf] nflu cjnDag ul/Psf

cfwf/x?,

-ª_ s'g} ;DklQ laqmL ul/Psf] eP ;DklQsf] laqmLaf6 k|fKt /sd To:tf] ;DklQsf]

;|]:tfdf b]vfOPsf] d"NoeGbf a9L jf 36L s] 5 ;f] s'/f .

kl/R5]b–!#

d'Vo / ;xfos sDkgLx?

!$@= ;xfos sDkgL dfly lgoGq0f M -!_ d'Vo sDkgLn] cfˆgf] ;xfos sDkgLnfO{ b]xfo adf]lhd

lgoGq0f ug{ ;Sg]5 M–

-s_ ;~rfns ;ldltsf] u7gdf k|ToIf jf ck|ToIf lgoGq0f /fv]/,

-v_ sDkgLsf] ax'dt z]o/ u|x0f u/]/ .

-@_ s'g} Ps sDkgL cGo s'g} ;xfos sDkgLsf] ;xfos sDkgL ePdf klxnf] sDkgL

kl5Nnf] sDkgLnfO{ lgoGq0f ug]{ d'Vo sDkgLsf] klg ;xfos sDkgL x'g]5 .

-#_ sDkgLsf] z]o/ d'Vo sDkgL jf To;sf] ;xfos sDkgLsf] tkm{af6 s'g} k|ltlglwn]

u|x0f u/]sf] jf To:tf] sDkgLsf] ;~rfns lgo'Qm ug]{ clwsf/ d'Vo sDkgL jf To;sf] ;xfos

sDkgLsf] tkm{af6 dgf]gLt s'g} JolQmn] ug]{ eP tfklg pkbkmf -!_ df n]lvPsf cj:yfx?sf]

kl/k"lt{ ePsf] dflgg]5 .

t/ d'Vo sDkgL / ;xfos sDkgL lgwf{/0f ubf{ b]xfosf] cj:yfdf sAhf ul/Psf] z]o/nfO{

o; k|of]hgsf nflu dfGotf lbOg] 5}g M–

-!_ s'g} sDkgLn] C0fkq lnPsf] jf C0fkq hf/L ug]{ 6«i6 lnvtsf] cfwf/df s'g}

clwsf/ k|of]u ug{ kfpg] ePsf] jf z]o/ u|x0f u/]sf] ePdf,

-@_ C0f lbg] sDkgLn] ;'/If0fsf] ?kdf z]o/ u|x0f u/]sf] ePdf .

Page 71: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

71

!$#= sfuhft ;dfj]z ug'{ kg]{ M -!_ d'Vo sDkgLn] cfˆgf] jf;nftdf ;xfos sDkgLsf b]xfo

adf]lhdsf sfuhftx? ;dfj]z ug'{ kg]{5 M–

-s_ ;xfos sDkgLsf] tTsfn ;dfKt ePsf] cfly{s jif{sf] jflif{s lx;fasf] Ps k|lt

/ ;f] cjlwsf] To:tf] sDkgLsf] ;~rfns ;ldltsf] k|ltj]bg,

-v_ n]vfk/LIfssf] k|ltj]bg,

-u_ cfly{s jif{sf] cGtdf ;xfos sDkgLdf /x]sf] d'Vo sDkgLsf] nufgLsf] ljj/0f,

-3_ d'Vo sDkgL / ;xfos sDkgLsf] cfly{s jif{ a]Unfa]Un} ePdf To:tf] leGg

cjlwleqdf ;xfos sDkgL dfly /x]sf] d'Vo sDkgLsf] xs s'g} k|sf/n] kl/jt{g

ePsf] /x]5 eg] To:tf] s'/f .

-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ adf]lhdsf] k|ltj]bgdf ;xfos sDkgLsf] ;DalGwt cfly{s

jif{df ePsf] gf]S;fgx? s6fO{ afFsL /x]sf] v'b d'gfkmf / ;f] sDkgL ;xfos sDkgL ePb]lv

sDkgLsf] lx;fa lstfadf pNn]v gul/Psf] t/ d'Vo sDkgLsf] z]o/wgLx?nfO{ ;/f]sf/ x'g]

gfkmf gf]S;fg ;d]t pNn]v ePsf] x'g' kg]{5 .

-#_ s'g} sf/0fjz d'Vo sDkgLsf] ;~rfns ;ldltn] pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ / pkbkmf

-@_ df plNnlvt hfgsf/L xfl;n ug{ g;s]df d'Vo sDkgLsf] jf;nftdf ;f] s'/fsf] lnlvt

k|ltj]bg ;dfj]z u/]sf] x'g' kg]{5 .

-$_ pkbkmf -!_ sf] v08 -u_ adf]lhdsf] ljj/0fdf ;xfos sDkgLsf] crn hfoh]yf

lwtf] /fvL lnPsf] C0f jf tTsfn sfod /x]sf] bfloTj k'/f ug{afx]s c? s'g} sfdsf] nflu

lnPsf] C0f;d]t b]vfpg' kg]{5 .

!$$= d'Vo sDkgLdf nufgL ug{ gx'g] M ;xfos sDkgLn] d'Vo sDkgLsf] z]o/ jf l8a]~r/ vl/b ug{

jf cGo lsl;dn] d'Vo sDkgLdf nufgL ug{ x'Fb}g .

kl/R5]b–!$

k|fOe]6 sDkgL ;DaGwL ljz]if Joj:yf

!$%= ;j{;Ddt ;Demf}tf M -!_ o; P]gdf cGoyf Joj:yf ul/Psf]df afx]s k|fOe]6 sDkgLsf] ;j{;Ddt

;Demf}tfdf b]xfosf s'/fx?sf] Joj:yf ug{ ;lsg]5 M–

-s_ sDkgLsf] Joj:yfkg, Joj;fo / sf/f]af/,

-v_ z]o/ x:tfGt/0fdf s'g} aGb]h eP ;f] s'/f,

-u_ s'g} lglZrt jf cfsl:ds 36gf jf :j]R5fn] Ps jf PseGbf a9L z]o/wgLx?n]

sDkgL vf/]h ug{ ;Sg] clwsf/,

-3_ dtbfgsf] clwsf/sf] ljefhg jf k|of]u,

-ª_ sDkgLsf] kbflwsf/L, sd{rf/L, sfdbf/sf] lgo'lQmsf zt{x?,

-r_ sDkgLsf] ;~rfns, kbflwsf/L jf clGtd lhDd]jf/L jxg ug]{ JolQm jf sfo{sf/L

k|d'v sf] x'g] eGg] s'/fx?,

-5_ nfef+zsf] e'QmfgL jf afF8kmfF8sf] tl/sf,

-h_ ;~rfns ;ldlt g/xg] s'/f,

-em_ ;~rfns ;ldlt g/xg] xf] eg] o; P]g adf]lhd ;~rfns ;ldltn] ug'{ kg]{

sfd s;n] ug{] xf] ;f] s'/f,

Page 72: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

72

-`_ jflif{s ;fwf/0f ;ef ug'{ gkg]{ eP ;f] ;DaGwL Joj:yf,

-6_ z]o/sf lsl;d / km/s clwsf/ ePsf z]o/sf] Joj:yf eP ;f] s'/f .

-7_ sDkgLsf] ;~rfng, Joj:yfkg, z]o/wgLnfO{ k|fKt dtflwsf/ jf cGo s'g}

ljz]if ;x'lnot, clwsf/ jf z]o/wgLaLrsf] cfk;L ;DaGw ;DaGwL ljifo .

-@_ ;Demf}tfsf ;a} kIfx?sf] lnlvt ;xdltaf6 ;j{;Ddt ;Demf}tfdf ;+zf]wg x'g

;Sg]5 .

-#_ ;j{;Ddt ;Demf}tf ;DkGg eO;s]kl5 b]xfo adf]lhd u/L z]o/ k|fKt ug]{ z]o/wgLn]

;f] ;Demf}tfdf ;xdlt hgfPsf] / ;f]sf] kIf ePsf] dflgg]5 M–

-s_ bfg as;af6 z]o/ kfPsf] ePdf,

-v_ cGo s'g} tj/af6 z]o/ k|fKt u/]sf]df ;f] z]o/ k|fKt u/]sf avt To:tf] ;Demf}tf

/x]sf] hfgsf/L ePdf .

!$^= z]o/wgLsf] lx;fa lstfa lg/LIf0f ug]{ clwsf/ M -!_ k|fOe]6 sDkgLsf z]o/wgL jf lghsf]

k|ltlglwn] sfof{no ;doleq sDkgLsf] sf/f]af/;Fu ;DalGwt b]xfosf sfuhft jf clen]vsf]

lg/LIf0f ug{ ;Sg]5 M–

-s_ ;fwf/0f ;ef / ;~rfns ;ldltsf] lg0f{o k'l:tsf,

-v_ jflif{s cfly{s ljj/0f,

-u_ z]o/ btf{ lstfa, /

-3_ sDkgLsf] n]vf .

-@_ k|fOe]6 sDkgLsf ;~rfns jf kbflwsf/Ln] pkbkmf -!_ adf]lhdsf sfuhft tyf

clen]vx? z]o/wgLx?n] lg/LIf0f ug{ kfpg] u/L kof{Kt Joj:yf ldnfpg' kg]{5 .

!$&= sf/f]af/sf] ljj/0f M -!_ k|fOe]6 sDkgLsf] z]o/wgLn] sDkgLaf6 s'g} cfly{s jif{sf] sDkgLsf]

sf/f]af/sf] ljj/0f dfu ug{ ;Sg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ljj/0f dfu ePsf] kGw| lbgleqdf sDkgLsf] sf/f]af/ ug]{

;~rfns, k|aGw ;~rfns jf kbflwsf/Ln] k|dfl0ft jflif{s cfly{s ljj/0f ;dfj]z ePsf]

ljj/0f pknAw u/fpg' kg]{5 .

!$*= jflif{s ;fwf/0f;ef ug{' gkg]{ M -!_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g}

k|fOe]6 sDkgLsf z]o/wgLx?aLr ePsf] ;j{;Ddt ;Demf}tfdf sDkgLsf] jflif{s ;fwf/0f ;ef

gug]{ s'/f pNn]v ePsf] /x]5 eg] ;f] ;Demf}tfsf] cjlwe/ To:tf] k|fOe]6 sDkgLn] jflif{s

;fwf/0f ;ef ug'{ kg]{ 5}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd jflif{s ;fwf/0f ;ef gug]{ u/L ;j{;Ddt ;Demf}tf ePsf]df

sDkgLn] o; P]g adf]lhd ;fwf/0f ;efaf6 lg0f{o ug'{ kg]{ ljifodf lg0f{o ug]{ sfo{ljlw tyf

lg0f{o ug]{ clVtof/sf] af/]df klg Joj:yf ug'{ kg]{5 .

!$(= k|fOe]6 sDkgLn] lnlvt k|:tfj kfl/t ug]{ M -!_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP

tfklg lgodfjnLdf cGoyf Joj:yf ul/Psf]df afx]s s'g} k|fOe]6 sDkgLsf] ;fwf/0f ;efåf/f

ljz]if k|:tfj nufot cGo s'g} k|:tfj kfl/t u/L jf s'g} vf; ju{sf z]o/wgLx?sf] ;efaf6

kfl/t u/L ug{ ;lsg] s'g} klg sfd sf/afxL h'g ldltdf To:tf] k|:tfj kfl/t ul/Psf] dflgg]

xf] ;f]xL ldltdf ;f] k|:tfj pk/ 5nkmn x'Fbf dtbfg ug{ kfpg] sDtLdf krxQ/ k|ltzt

klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .

Page 73: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

73

z]o/sf] k|ltlglwTj ug]{ ;a} z]o/wgLn] x:tfIf/ u/]sf] lnlvt k|:tfj ePdf ;f]xL lnvtaf6

To:tf] sfd sf/afxL ug{ ;lsg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf nflu sf/0faz 5'§f5'§} lnlvt k|:tfj clen]v ul/Psf]df

To:tf ;a} lnvtsf] Joxf]/f Ps} k|sf/sf] ePdf ;a} z]o/wgLx?n] Pp6} lnvtdf ;xL ug'{

cfjZos kg]{ 5}g / k|To]s z]o/wgLn] 5'§f5'§} lnvtdf ;xL u/]sf] eP tfklg Pp6} lnlvt

k|:tfjdf ;xL ePsf] dfgL To:tf] lnvt dfGo x'g]5 .

-#_ o; bkmf adf]lhd lnlvt k|:tfjdf ;xL ug]{ k|To]s z]o/wgLn] ;f] k|:tfjdf cfk"mn]

;xL u/]sf] ldlt v'nfpg' kg]{5 / ;a}eGbf kl5Nnf] ldltdf ;xL ug]{ z]o/wgLn] ;xL u/]sf]

ldltnfO{ k|:tfj kfl/t ePsf] ldlt dflgg]5 .

-$_ s'g} lnlvt k|:tfjdf ;+nUg ul/Psf] lnvt ;f] k|:tfjdf ;xL ug]{ z]o/wgLx?sf]

;efdf k]z ul/Psf] ;/x dflgg]5 .

-%_ o; bkmf adf]lhd :jLs[t ul/Psf] k|:tfjnfO{ sDkgLsf] ;fwf/0f ;ef jf s'g} vf;

;d"xsf z]o/wgLx?sf] ;efjf6 kfl/t ePsf] lg0f{o ;/x h'g;'s} k|of]hgsf nflu dfGotf

lbOg]5 .

!%)= ;fwf/0f ;efdf efu lnPsf] dflgg] M -!_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg

sDkgLsf] lgodfjnLdf cGoyf Joj:yf ul/Psf]df afx]s s'g} k|fOe]6 sDkgLsf] s'g} z]o/wgLn]

s'g} klg ;~rf/ dfWodaf6 ;a} z]o/wgLx?;Fu ;~rf/ ;Dks{ u/L k|To]s z]o/wgLn] af]n]sf]

s'/f cGo z]o/wgLx?n] ;'Gg jf k9\g ;Sg] u/L csf]{ z]]o/wgL;Fusf] ;~rf/ ;Dks{df ;xefuL

ePdf To;/L ;~rf/ ;Dks{df ;xefuL x'g] k|To]s z]o/wgLn] cGo z]o/wgL;Fu ;fwf/0f ;efdf

efu lnPsf] dflgg]5 .

-@_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;fwf/0f ;ef ePsf] tLg

dlxgfleq s'g} z]o/wgLn] ;fwf/0f ;efdf efu glnPsf] s'/f sfof{nodf tf]lsPsf] b:t'/ ;lxt

ph"/L lgj]bg lbPdf sfof{non] ;DalGwt sDkgL a'‰g' kg]{5 / To;/L sDkgL a'‰bf ;f] sDkgLn]

ph"/jfnf z]o/wgLn] To:tf] ;efdf efu lnPsf] k|dfl0ft ug{ g;s]df ;f] ;efn] u/]sf] lg0f{o

dfGo x'g] 5}g .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;~rfng ePsf] z]o/wgLx?sf] ;ef ;f] ;efsf] cWoIf pkl:yt

/x]sf] :yfgdf ;~rfng ePsf] dflgg]5 .

-$_ sDkgLsf] ;fwf/0f ;efsf] ;DaGwdf dfGo x'g] pkbkmf -!_, -@_ jf -#_ sf] Joj:yf

cfjZos x]/km]/ ;lxt o:tf sDkgLsf] ;~rfns jf ;~rfnsx?sf] pk;ldltsf] a}7ssf]

;DaGwdf klg nfu" x'g]5 .

-%_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;fwf/0f ;ef ;DkGg ePkl5 ;f] ;efdf ePsf] sfd sf/afxL

tyf lg0f{osf] ljj/0f jflif{s ?kdf tof/ u/L ;f] ;efsf] cWoIfn] k|dfl0ft u/L /fVg' kg]{5 .

!%!= tf]lsPsf sf/f]af/ ug]{ sDkgLnfO{ ljz]if 5'6 M g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg

u/L tf]lsPsf] /sd;Ddsf] sf/f]af/ ug]{ k|fOe]6 sDkgLn] kl/R5]b–* sf] Joj:yf kfngf ug'{

gkg]{ u/L 5'6 lbg ;Sg]5 .

kl/R5]b–!%

Psn z]o/wgL ePsf] sDkgL ;DaGwL Joj:yf

!%@= Psn z]o/wgL ePsf] sDkgLn] ;~rfns ;ldltsf] a}7s tyf ;fwf/0f ;ef af]nfpg' gkg]{ M

o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg Psn z]o/wgL ePsf] sDkgLn] lgodfjnLdf

cGoyf Joj:yf ul/Psf]df afx]s sDkgLsf] ;~rfns ;ldlt jf ;fwf/0f ;efaf6 ug'{ kg]{

Page 74: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

74

elgPsf] ;Dk"0f{ sfd sf/afxL tyf lg0f{o To:tf] z]o/wgLsf] lnlvt lg0f{o cg';f/ x'g]5 /

To;sf] nflu ;~rfns ;ldltsf] a}7s jf ;fwf/0f ;ef af]nfpg' kg]{ 5}g .

!%#= Psn z]o/wgL ePsf] sDkgLsf] z]o/ x:tfGt/0f tyf bflvn vf/]h M -!_ Psn z]o/wgL ePsf]

sDkgLsf] z]o/wgLsf] d[To' ePdf lghsf] xsbf/ jf lghsf] z]o/df xs k|fKt ug]{ JolQmn]

z]o/wgLsf] xs k|fKt ug]{5 / lghn] z]o/ x:tfGt/0f tyf bflvn vf/]h ug]{ nufot o; P]g

cg';f/ Psn z]o/wgLn] ug]{ ;Dk"0f{ sfo{ ug]{5 . o;/L xs k|fKt ug]{ JolQmn] z]o/ x:tfGt/0f

/ bflvn vf/]hsf] lg0f{o ubf{ lnlvt ?kdf ug{' kg]{5 .

t/ To:tf] z]o/wgLsf] s'g} xsjfnf km]nf gk/] sfof{non] lnlSj8]6/ lgo'Qm u/L k|rlnt

sfg"g adf]lhd sDkgL vf/]h ug]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd z]o/df xs k|fKt ug]{ JolQmn] To:tf] xs k|fKt ePsf] Ps

dlxgfleq ;f] s'/fsf] k|df0f;lxt sfof{nonfO{ hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] hfgsf/L k|fKt ePkl5 sfof{non] tf]lsPsf] b:t'/ lnO{ ;f]

hfgsf/L clen]v ul/Psf] Joxf]/f z]o/df xs k|fKt ug]{ JolQmnfO{ lbg' kg]{5 .

-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd z]o/df xs k|fKt ug]{ JolQm PseGbf a9L ePdf cGo xsbf/n]

PshgfnfO{ dfq xs x:tfGt/0f u/]sf] cj:yfdf afx]s lghx? tTsfnsf nflu sDkgLsf]

;~rfns ePsf] dflgg]5 / ;f]xL cfwf/df sDkgLsf] k|aGwkq tyf lgodfjnLdf cfjZos

;+zf]wg ug'{ kg]{5 .

t/ xs a]xssf] k|Zg p7]df ;f] ljifodf clwsf/ k|fKt cbfntsf] km};nf adf]lhd x'g]5 .

kl/R5]b—!^

ljb]zL sDkgL ;DaGwL Joj:yf

!%$= ljb]zL sDkgLsf] btf{ M -!_ ljb]zL sDkgLn] o; bkmf adf]lhd sfof{nodf To:tf] sDkgLsf]

zfvf sfof{no btf{ gu/fO{ g]kfn /fHoleq s'g} Joj;fo jf sf/f]af/ ;~rfng ug{ jf ;Dks{

sfof{no btf{ gu/fO{ To:tf] sfof{no :yfkgf ug{ ;Sg] 5}g .

t/ clwsf/ k|fKt lgsfosf] :jLs[lt lnO{ sfg"g adf]lhd :yfkgf ePsf] s'g} sDkgLsf]

z]o/df nufgL ug]{, To:tf] sDkgLnfO{ C0f lbg] jf To:tf sDkgLsf] ;~rfng jf Joj:yfkgdf

efu lng] sfdnfO{ o; kl/R5]bsf] k|of]hgsf nflu Joj;fo jf sf/f]af/ u/]sf] dflgg] 5}g .

:ki6Ls/0f M s'g} ljb]zL sDkgLn] g]kfndf :yfkgf ul/Psf] jf ;f]sf] nflu k|of]u ul/Psf]

sfof{no jf :yfgaf6 Ps dlxgf jf ;f]eGbf a9L cjlw;Dd lgoldt ?kdf s'g} sf/f]af/

;~rfng u/]df jf lgoldt ;Dks{sf nflu s'g} JolQmnfO{ lgo'Qm u/]df jf lghsf] ;]jf lnPdf

o; kl/R5]bsf] k|of]hgsf] nflu To:tf] sDkgLn] g]kfndf sf/f]af/ ;~rfng u/]sf] jf sfof{no

:yfkgf u/]sf] dflgg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd zfvf sfof{no btf{ ug{ rfxg] ljb]zL sDkgLn] k|rlnt sfg"g

adf]lhd ;DalGwt lgsfoaf6 k|fKt :jLs[lt ;d]t ;+nUg /fvL tf]lsP adf]lhdsf] 9f“rfdf

tf]lsPsf] b:t'/ ;lxt sfof{nodf To:tf] sDkgL btf{sf] nflu lgj]bg lbg' kg]{5 .

-#_+ pkbkmf -!_ adf]lhd ;Dks{ sfof{no btf{ ug{ rfxg] ljb]zL sDkgLn] To:tf] sfof{no

btf{ ug{sf] nflu k|rlnt sfg"g adf]lhd s'g} lgsfosf] :jLs[lt cfjZos kg]{ eP To:tf]

:jLs[lt ;d]t ;+nUg u/L tf]lsP adf]lhdsf] 9fFrfdf tf]lsP adf]lhdsf] b:t'/ ;lxt sfof{nodf

To:tf] sDkgL btf{sf] nflu lgj]bg lbg' kg]{5 .

Page 75: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

75

:ki6Ls/0f M g]kfnleq s'g} sfd ug{sf nflu s'g} ljb]zL sDkgL k|rlnt sfg"g adf]lhd

clwsf/ k|fKt s'g} lgsfoaf6 5gf}6 ePdf jf clwsf/ k|fKt s'g} lgsfo;Fu s/f/ u/]df pkbkmf

-!_ / -@_ sf] k|of]hgsf] nflu To;/L 5gf}6 ePsf] jf s/f/ u/]sf] s'/fnfO{ g} ;DalGwt lgsfoaf6

:jLs[lt lbOPsf] dflgg]5 .

-$_ pkbkmf -@_ jf -#_ adf]lhd ljb]zL sDkgL btf{sf] nflu lgj]bg k|fKt x'g cfPdf

sfof{non] cfjZos hf“ra'em u/L To:tf] ljb]zL sDkgLnfO{ g]kfn /fHoleq Joj;fo jf

sf/f]af/ ;~rfng ug{ jf ;Dks{ sfof{no v8f ug{ lgj]bg lbPsf] tL; lbgleq btf{ u/L

tf]lsP adf]lhd btf{sf] k|df0fkq lbg' kg]{5 .

-%_ pkbkmf -@_ jf -#_ adf]lhd lbPsf] lgj]bg adf]lhd ljb]zL sDkgL btf{ x'g g;Sg]

ePdf sfof{non] ;f]sf] sf/0f v'nfO{ tL; lbgleq ;DalGwt lgj]bsnfO{ hfgsf/L lbg' kg]{5 .

-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd btf{ ePsf] ljb]zL sDkgLn] g]kfn /fHoleq cfˆgf] zfvf

sfof{no vf]nL ;DalGwt Joj;fo jf sf/f]af/ ;~rfng ug{ jf ;Dks{ sfof{no vf]Ng ;Sg]5 .

t/ ;Dks{ sfof{nosf] ?kdf btf{ ePsf] ljb]zL sDkgLn] g]kfn /fHoleq cfo cfh{g x'g]

s'g} sfo{ ug{ ;Sg] 5}g .

-^_ pkbkmf -@_ jf -#_ adf]lhd lgj]bg lbg] ljb]zL sDkgLsf] gfd jf To:tf] sDkgLn]

sfof{Gjog ug]{ p2]Zo o; P]g cg';f/ btf{ x'g g;Sg] k|s[ltsf] ePdf To:tf] ljb]zL sDkgL

g]kfndf btf{ x'g ;Sg] 5}g .

-&_ pkbkmf -$_ adf]lhd btf{ ePsf] ljb]zL sDkgLn] cfˆgf] /lhi68{ sfof{no /x]sf] jf

;+:yfkgf ePsf] d'n'sdf h'g k|sf/sf] Joj;fo jf sf/f]af/ ul//x]sf] 5 ;f]xL k|s[ltsf] Joj;fo

jf sf/f]af/ dfq ug{ kfpg] u/L btf{ ePsf] dflgg]5 .

-*_ o; bkmf adf]lhd btf{ ePsf] ljb]zL sDkgLn] cfˆgf] sf/f]af/ /x]sf] 7fp“df ;a}n]

b]Vg] u/L cfˆgf] gfdsf] af]8{ /fVg' kg]{5 / To:tf] af]]8{ tyf sDkgLn] k|of]u ug]{ lan, ekf{O,

aLhs OToflb jf n]6/Kof8x?df sDkgL :yfkgf ePsf] d'n'ssf] gfd tyf g]kfndf sDkgL btf{

ePsf] btf{ gDa/ :ki6 ?kdf pNn]v ug'{ kg]{5 .

-(_ o; bkmf adf]lhd btf{ ePsf] ljb]zL sDkgLsf] btf{sf nflu sfof{non] 5'§} btf{

lstfa v8f ug'{ kg]{5 / To:tf] btf{ lstfa ;j{;fwf/0fn] x]g]{ / tf]lsPsf] b:t'/ lt/L gSsn

lng kfOg] Joj:yf ldnfpg' kg]{5 .

-!)_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o; bkmf cg';f/ btf{ ul/Psf]

ljb]zL sDkgLn] g]kfn /fHoleq z]o/ jf l8a]~r/ lgisfzg ug{ ;Sg] 5}g .

-!!_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg of] P]g k|f/De x'Fbfsf avt

g]kfn /fHoleq btf{ gu/fO{ Joj;fo jf sf/f]af/ ;~rfng ul//x]sf jf ;Dks{ sfof{no v8f

u/]sf ljb]zL sDkgLn] of] P]g k|f/De ePsf] ldltn] 5 dlxgfleq o; P]g adf]lhd sfof{nodf

btf{ u/fO{ ;Sg' kg]{5 .

!%%= ljb]zL sDkgLn] lnvtx? bflvn ug'{ kg]{ M -!_ bkmf !%$ adf]lhd btf{ x'g jf ;Dks{ sfof{no

:yfkgf ug{ lgj]bg lbg] ljb]zL sDkgLn] lgj]bg ;fy b]xfo adf]lhdsf] ljj/0f sfof{no ;dIf

bflvn ug'{ kg]{5 M–

-s_ ljb]zL sDkgLn] g]kfndf Joj;fo jf sf/f]af/ ;~rfng ug{ clwsf/k|fKt

clwsf/Laf6 k|fKt cg'dlt,

-v_ sDkgL ;+:yfkgsf] clwsf/kq, k|df0fkq, k|aGwkq tyf lgodfjnLsf] 5fofF k|lt

/ ;f]sf] g]kfnL cg'jfb,

Page 76: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

76

-u_ sDkgLsf] /lhi68{ sfof{no / sf/f]af/ ug]{ d'Vo 7fpFsf] k'/f gfd, 7]ufgf, sDkgL

;+:yfkgf ePsf] ldlt, To:tf] sDkgLsf] r'Qmf k'FhL / d'Vo p2]Zo ;DaGwL ljj/0f,

-3_ sDkgLsf ;~rfns, k|aGws, sDkgL ;lrj jf k|d'v kbflwsf/Lsf] gfd, 7]ufgf,

lghx?sf] gful/stfsf] ljj/0f,

-ª_ sDkgLsf] gfp“df hf/L ePsf] Dofb, ;"rgf cflb sDkgLsf tkm{af6 a'lem lng]

sDkgLåf/f clws[t ul/Psf] g]kfn /fHoleq /x] a;]sf] JolQmsf] gfd / 7]ufgf,

-r_ sDkgLn] g]kfn /fHoleq Joj;fo jf sf/f]af/ ug]{ d'Vo :yfg / ;f] :yfgdf

/x]sf] sDkgLsf] sfof{nosf] k'/f 7]ufgf,

-5_ sDkgLn] g]kfn /fHoleq sf/f]af/ jf Joj;fo ug]{ eP k|:tfljt nufgL /

sf/f]af/sf] ljj/0f,

-h_ sDkgLn] g]kfndf sf/f]af/ z'? ug]{ eP ;f]sf] k|:tfljt ldlt,

-em_ sDkgLn] k]z u/]sf] ljj/0fdf pNn]v ul/Psf s'/fx? 7Ls ;f“rf] xf] eGg]

;DaGwdf sDkgLsf] ;~rfns jf lghsf] k|ltlglwn] sDkgLsf] tkm{af6 u/]sf]

pb\3f]if0f,

-`_ bkmf !%& adf]lhdsf] clVtof/gfdf .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s'g} ljb]zL sDkgLn] k]z u/]sf] s'g} lnvtsf] Joxf]/fdf s'g}

;+zf]wg jf x]/km]/ ePdf ;f] ;+zf]wg jf x]/km]/sf] ljj/0f ;lxtsf] ;"rgf k+}tL; lbgleq

sfof{nonfO{ lbg' kg]{5 .

-#_ g]kfn /fHoaflx/ hf/L ePsf] pkbkmf -!_ adf]lhd k]z ug'{ kg]{ lnvt jf ;f]sf]

k|ltlnlk k]z ubf{ ljb]zL sDkgL btf{ ePsf] d'n'ssf] sfg"g cg';f/ k|dfl0ft ul/Psf] x'g' kg]{5 .

!%^= ljb]zL sDkgLsf] lx;fa lstfa, n]vfk/LIf0f / jflif{s k|ltj]bg M -!_ bkmf !%$ adf]lhd btf{

ePsf] k|To]s ljb]zL sDkgLn] o; P]g cGtu{t ;+:yflkt sDkgL;/x g]kfn /fHoleqsf]

sf/f]af/sf] jf:tljs l:ylt b]lvg] u/L jf;nft tyf gfkmf gf]S;fgsf] lx;fa ;lxtsf] jflif{s

cfly{s ljj/0f tof/ u/L n]vfk/LIf0f u/fO{ cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] ldltn] 5 dlxgfleq

sfof{nodf k]z ug'{ kg]{5 .

-@_ ljb]zL sDkgLn] cfˆgf] /lhi68{ sfof{no /x]sf] d'n'ssf] sfg"g cg';f/ k|To]s cfly{s

jif{sf] nflu tof/ kfl/Psf] jflif{s cfly{s ljj/0f, n]vfk/LIf0fsf] k|ltj]bg tyf ;~rfns

;ldltsf] k|ltj]bg clGtd ?kdf tof/ ePsf] ldltn] tLg dlxgfleq ;f]sf] k|ltlnlk sfof{nodf

k]z ug'{ kg]{5 .

-#_ ljb]zL sDkgLn]] pkbkmf -!_ adf]lhd jflif{s cfly{s ljj/0f tof/ ubf{ b]xfosf

ljj/0fx? ;d]t ;dfj]z ug'{' kg]{5 M–

-s_ ljb]zL sDkgLsf] gfddf g]kfn /fHoleq /x]sf] l:y/, rfn" tyf cGo ;DklQnfO{

5'§f5'§} b]lvg] u/L juL{s/0f u/L tof/ kfl/Psf] ljj/0f,

-v_ ljb]zL sDkgLsf] gfddf g]kfn l:yt a}° tyf ljQLo ;+:yfdf /x]sf] gub /sdsf]

:ki6 ljj/0f,

-u_ ljb]zL sDkgLn] g]kfn l:yt a}° tyf ljQLo ;+:yfaf6 lnPsf] C0f tyf cf]e/

8«fÇ6sf] /sd eP ;f] ;DaGwL ljj/0f,

Page 77: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

77

-3_ ljb]zL sDkgLn] g]kfnsf] s'g} afl;Gbf JolQm jf o; P]g cGtu{t btf{ ePsf]

g]kfnL sDkgLnfO{ a'emfpg' kg]{ C0f tyf bfloTj eP ;f]sf] s'n /sd .

-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd sfof{nodf k]z ug{' kg]{ k|ltj]bg tyf ljj/0f / ;+nUg x'g'

kg]{ sfuhft g]kfnL jf c·|]hL efiff afx]s cGo efiffdf n]lvPsf] eP ;f]sf] cflwsfl/s g]kfnL

jf c·|]hL efiffsf] cg'jfbsf] k|lt ;d]t ;+nUg ug'{ kg]{5 .

-%_ bkmf !%$ adf]lhd g]kfndf ;Dks{ sfof{no btf{ u/fPsf] ljb]zL sDkgLn] To:tf]

sfof{nodf sfo{/t sd{rf/L, ;Nnfxsf/ jf ;Dks{ JolQm tyf lghx?nfO{ e'QmfgL ul/Psf]

tna, eQf tyf /sdx?sf] ljj/0f, To;/L lbPsf] e'QmfgLdf k|rlnt sfg"g cg';f/ s/ s§L

u/]sf] ljj/0f / To:tf] sfof{no ;~rfngsf nflu e'QmfgL ul/Psf] jxfn tyf vr{x?sf] e'QmfgL

tyf To;/L lbPsf] e'QmfgLdf k|rlnt sfg"g cg';f/ s/ s§f u/]sf] ljj/0f n]vfk/LIfsaf6

k|dfl0ft u/fO{ cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] tLg dlxgfleq sfof{nodf k]z ug'{ kg]{5 .

!%&= clVtof/gfdf M -!_ bkmf !%$ adf]lhd btf{ x'g] ljb]zL sDkgLn] g]kfndf a;f]af; ug]{ JolQmnfO{

cfˆgf] tkm{af6 jf cfˆgf] lj?4 rnfOPsf] d'2f dfldnf jf sfg"gL sf/afxL ;DaGwL Dofb jf

;"rgf tfd]n ug]{ k|of]hgsf] nflu jf cGo s'g} sfg"g;Ddt ;"rgfx? k|fKt ug]{ clVtof/ k|bfg

u/L lgwf{l/t 9f“rfdf sDkgL ;+:yfkgf ePsf] jf sDkgLsf] k|wfg sfof{no /x]sf] d'n'ssf]

sfg"gsf] /Lt k'¥ofO{ sDkgLsf] clwsf/k|fKt k|ltlglw lgo'Qm ul/Psf] clVtof/gfdfsf] k|ltlnlk

sfof{no ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lbPsf] clVtof/gfdfdf cGo s'/fsf] cltl/Qm sDkgLsf] tkm{af6

jf sDkgLsf] lj?4df rnfOg] d'2f dfldnf ;DaGwL Dofb jf ;"rgf jf cGo sfg"gL ;"rgfx?

clVtof/k|fKt k|ltlglwnfO{ a'emfO{Pdf ;f] h'g;'s} k|of]hgsf nflu klg sDkgLnfO{ aGwgsf/L

x'g] s'/f pNn]v ug'{ kg]{5 .

!%*= ljb]zL sDkgLsf] btf{ vf/]hL tyf lnlSj8];g M -!_ bkmf !%$ adf]lhd btf{ ePsf] ljb]zL

sDkgLn] g]kfn /fHoleq ;~rfng u/]sf] sf/f]af/ aGb u/L cfˆgf] btf{ vf/]h u/fpg rfx]df

jf k|rlnt sfg"g adf]lhd clwsf/k|fKt clwsf/Ln] To:tf] sDkgLn] g]kfn /fHoleq Joj;fo

jf sf/f]af/ ug{ gkfpg] u/L /f]s nufPdf To:tf] sDkgLn] btf{ vf/]hLsf] nflu tf]lsPsf] b:t'/

;lxt sfof{nodf lgj]bg lbg' kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg lbg] ljb]zL sDkgLn] g]kfn /fHoleq /x]sf] s'g} JolQm,

;+:yf jf ;/sf/L jf u}/ ;/sf/L lgsfonfO{ ltg'{ a'emfpg' kg]{ s'g} bfloTj g/x]sf] s'/f olsg

x'g] ;a't k|df0f ;d]t lgj]bg;fy k]z ug'{ kg]{5 .

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] ;a't k|df0f ;f“rf] xf] jf xf]Og ;f] a'‰gsf nflu sfof{non]

;f] sDkgLn] s;}nfO{ s'g} bfloTj ltg{ a'emfpg 5 jf 5}g ;f] ;DaGwdf PSsfO; lbgsf] Dofb

lbO{ ;a't ;fy bfaL k]z ug{ /fli6«o:t/sf] b}lgs klqsfdf sDtLdf b'O{k6s ;"rgf k|sfzg

ug'{ kg]{5 .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd k|sflzt ;"rgf adf]lhd s;}sf] bfaL k/]df To:tf] bfaL km5\of}{6

u/]sf] ;a't ;DalGwt sDkgLn] sfof{no ;dIf k]z ug'{ kg]{5 . To:tf] sDkgL pk/ pkbkmf

-#_ adf]lhd k/]sf] bfaL To:tf] sDkgLsf] g]kfn /fHodf /x]sf] hfoh]yfaf6 km5\of}{6 x'g g;s]df

To:tf] sDkgLsf] g]kfn /fHoaflx/ /x]sf] hfoh]yfaf6 km5\of}{6 ug'{ kg]{5 .

-%_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] Dofbleq s;}sf] s'g} bfaL gk/]df jf k/]sf] bfaL pkbkmf

-$_ adf]lhd km5\of}{6 ePsf] ;a't k]z ePdf sfof{non] ljb]zL sDkgLsf] btf{ lstfaaf6

To:tf] sDkgLsf] gfd x6fO{ ;f]sf] hfgsf/L ;DalGwt sDkgLnfO{ lbg' kg]{5 .

Page 78: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

78

-^_ o; kl/R5]b adf]lhd g]kfndf btf{ ePsf] ljb]zL sDkgLn] sf/f]af/ ;~rfng ul//x]sf]

d'n'sdWo] s'g} d'n'ssf] sfg"g adf]lhd To:tf] sDkgLsf] ;DaGwdf bfdf;fxLsf] k|lqmof z'?

ePdf To:tf] ljb]zL sDkgLsf] bkmf !%& adf]lhd clVtof/L kfPsf] k|ltlglwn] cljnDj

sfof{nonfO{ lnlvt ;"rgf lbg' kg]{5 / To:tf] ;"rgf ;j{;fwf/0fsf] hfgsf/Lsf] nflu g]kfn

/fHoaf6 k|sfzg x'g] /fli6«o:t/sf] b}lgs klqsfdf ;d]t lghn] k|sfzg ug'{ kg]{5 .

t/ To:tf] sDkgLsf] btf{ vf/]hLsf] cfb]z hf/L eO;s]sf] eP To:tf] ljb]zL sDkgLn]

g]kfn /fHoleq cfˆgf] sf/f]af/ jf Joj;fo aGb ug'{ kg]{5 .

-&_ pkbkmf -^_ sf] k|ltaGwfTds jfSof+z adf]lhd s'g} ljb]zL sDkgLn] sf/f]af/ jf

Joj;fo aGb u/]sf]df To:tf] sDkgLn] g]kfn /fHoleq u/]sf] sf/f]af/ jf Joj;fo ;DaGwdf

bfdf;fxL ;DaGwL k|rlnt sfg"g adf]lhd x'g]5 .

kl/R5]b–!&

d'2f dfldnfsf] sf/afxL / b08 ;hfo

!%(= o; P]g cGtu{tsf] d'2f ;DaGwL ph"/L / sf/afxL M -!_ o; P]g cGtu{t s'g} sfd s'/fsf]

;DaGwdf sfof{no, sDkgLsf ;~rfns, kbflwsf/L, z]o/wgL jf ;b:o jf ;fx" jf ;/f]sf/jfnf

cGo s'g} JolQmsf] ph"/Laf6 dfq d'2f bfo/ x'g / sf/afxL rNg ;Sg]5 .

-@_ o; P]g adf]lhd sfof{non] g} sf/afxL ug]{ egL :ki6 ls6fgL ePsf]df afx]s o;

P]g adf]lhd ;hfo x'g] s;"/ ;DaGwL d'2f, o; P]gsf ljleGg bkmfx?df cbfntdf ph"/L jf

lgj]bg lbg ;lsg] egL pNn]v ePsf] ljifo / lauf] Ifltk"lt{ e/fpg] nufotsf] ljifodf

sf/afxL tyf lsgf/f ug]{ clwsf/ cbfntnfO{ x'g]5 .

-#_ cbfntn] o; P]g adf]lhd d'2fsf] sf/afxL / lsgf/f ubf{ ;+lIfKt sfo{ljlw P]g,

@)@* sf] sfo{ljlw ckgfpg' kg]{5 .

-$_ pkbkmf -@_ cGtu{t sfof{no jf cbfntn] u/]sf] lg0f{o jf lbPsf] cfb]z pk/ k}+tL;

lbgleq g]kfn ;/sf/åf/f ;jf]{Rr cbfntsf] ;xdlt lnO{ tf]lsPsf] cbfntdf k'g/fj]bg

nfUg]5 .

-%_ pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o; P]g adf]lhd d'2f dfldnf tyf

cGo sfd sf/afxL ug{ g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L cbfnt gtf]s];Dd

bkmf !^( adf]lhd ul7t sDkgL af]]8{n] o; P]g cGtu{t ;DalGwt cbfntsf] If]qflwsf/ u|x0f

ug]{5 .

-^_ of] P]gsf cGo Joj:yfx?df s'g} ljifodf ph'/L ug{sf nflu xbDofb tf]lsPsf]

afx]s of] P]g cGtu{tsf cGo ljifox?df d'2f ug'{kg]{ sf/0f yfxf kfPsf] ldltn] b'O{ jif{leq

ph"/L glbPdf ph"/L nfUg] 5}g .

!^)= krf; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'O{ jif{;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g] M b]xfosf] sfd ug]{

b]xfosf JolQmnfO{ aL; xhf/b]lv krf; xhf/ ?k}of“;Dd hl/afgf jf b'O{ jif{;Dd s}b jf b'j}

;hfo x'g]5 M–

-s_ sDkgLsf] s'g} ;~rfns jf kbflwsf/Ln] sDkgLsf] s'g} sfuhkqdf ablgot jf

å]ifk"0f{ nfk/afxL;fy s'g} em'§f s'/f pNn]v u/L sDkgL jf s'g} JolQmnfO{ xflg

gf]S;fgL k'¥ofPsf] eP To:tf] ;~rfns jf kbflwsf/LnfO{,

klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .

Page 79: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

79

-v_ sDkgLsf] s'g} ;~rfns jf kbflwsf/Ln] o; P]g adf]lhd /fVg' kg]{ lx;fa lstfa

jf n]vf, ;|]:tf g/fv]df jf n]vf, >]:tf b'?:t g/fv]df jf /fVg gnufPdf jf

bafPdf jf n'sfPdf jf gf]S;fg u/]df To:tf] JolQmnfO{,

-u_ sDkgLsf] n]vfk/LIfsn] cfˆgf] st{Jo kfngsf] l;nl;nfdf cfˆgf] k|ltj]bgdf

å]ifk"0f{ nfk/afxL jf ablgot;fy em'§f s'/f n]v]df jf n]vfk/LIf0f ubf{ cfjZos

b]lvPsf] l6Kk0fL ug{ 5'6fPdf To:tf] n]vfk/LIfsnfO{,

-3_ lnlSj8]6/n] å]ifk"0f{, nfk/afxL jf ablgot;fy ;fx"x?sf] ;ef gaf]nfPdf jf

k|fyldstfsf] qmdljk/Lt C0f jf bfloTj e'Qmfg u/]df jf o; P]g adf]lhd /fVg'

kg]{ lx;fa lstfa / n]vf g/fv]df jf a'‰g' kg]{ lx;fa sfuhkq ga'em]df jf em'§f

n]vf /fv]df jf lbg' kg]{ k|ltj]bg glbPdf jf cfˆgf] axfn 6'6]kl5 a'emfpg' kg]{

gub, lhG;L jf >]:tf ga'emfPdf To:tf] lnlSj8]6/nfO{,

-ª_ cfˆgf] lhDdfsf] sfuhkq, n]vf, gubL, lhG;L cfk"m axfn 6'6]kl5 jf sDkgL vf/]h

ug]{ cfb]z k|fKt ePkl5 o; P]g adf]lhd xfnjfnfnfO{ ga'emfPdf jf xfnjfnfn]

ga'em]df ;f] ga'emfpg] jf ga'‰g] ;~rfns, kbflwsf/L tyf sd{rf/LnfO{,

-r_ sfof{nodf btf{ x'g'cl3 g} sDkgLsf] ljj/0fkq hf/L ug]{ jf ljj/0fkqdf em'§f

ljj/0f lbg] ;~rfns jf kbflwsf/LnfO{,

-5_ ;~rfns ;ldltsf] clwsf/If]q g3fO{ jf sDkgLsf] sfo{If]q aflx/sf] sfd u/]df

;f] ug]{ jf ug{ cfb]z lbg] ;~rfns jf kbflwsf/LnfO{,

-h_ o; P]g adf]lhdsf] ljj/0f glbg] jf em'§f ljj/0f lbg] z]o/wgLnfO{,

-em_ sDkgLsf] gubL jf lhG;L lxgfldgf ug]{ jf df:g] jf sDkgLsf] gubL jf lhG;L

;~rfns ;ldlt jf ;fwf/0f ;efsf] :jLs[lt ljgf lghL sfddf k|of]u ug]{ jf

sDkgLsf] lgodfg';f/ k]ZsL km5\of}{6 gug]{ jf sfof{non] lbPsf] cfb]z kfngf gug{]

/ sDkgLsf] ljj/0f bflvnf gug]{ ;~rfns, kbflwsf/L tyf sd{rf/LnfO{,

-`_ o; P]g adf]lhd sDkgL, sfof{no, cbfnt jf cGo lgsfodf ljj/0f jf hfgsf/L

lbg' kg]{ st{Jo ePsf ;~rfns jf kbflwsf/Ln] To:tf] ljj/0f jf hfgsf/L glbPdf

To:tf]] ;~rfns jf kbflwsf/LnfO{,

-6_ s'g} sDkgLsf] n]vfk/LIf0f ug{ cfk"m cof]Uo ePsf] Joxf]/f yfxf kfP kl5 klg

;DalGwt sDkgLsf] n]vfk/LIf0f ug]{ n]vfk/LIfsnfO{,

-7_ cfk"mnfO{ k|fKt gePsf] clwsf/ k|of]u ug]{ jf k|fKt clVtof/L aflx/ uO{ sfo{ ug]{

;~rfns jf kbflwsf/LnfO{,

-8_ o; P]gsf] ljk/Lt n]vf /fVg] ;~rfns tyf kbflwsf/LnfO{,

-9_ o; P]g adf]lhd z]o/wgLnfO{ pknAw u/fpg' kg]{ ;+lIfKt cfly{s ljj/0f, jflif{s

cfly{s ljj/0f jf k|ltj]bg pknAw gu/fpg] ;~rfns tyf kbflwsf/LnfO{,

-0f_ o; P]gdf ul/Psf] Joj:yf ljk/Lt x'g] u/L sDkgLaf6 s'g} C0f ;'ljwf jf

kfl/>lds lng] jf lbg] ;~rfns, cfwf/e"t z]o/wgL tyf sDkgLnfO{,

klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .

Page 80: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

80

-t_ sDkgLsf] z]o/ k'FhL 36fpg cbfntsf] :jLs[lt dfu ubf{ ;fx"sf] gfd 9f“6\g], n'sfpg] jf sDkgLn] lnPsf] C0fsf] af/]df em'§f ljj/0f lbg] sDkgL, ;~rfns,

kbflwsf/L, sd{rf/L jf cGo s'g} JolQmnfO{,

-y_ o; P]gsf] ljk/Lt z]o/ jf l8a]~r/ laqmL ug]{ k|fOe]6 sDkgL, To:tf] sDkgLsf

;~rfns tyf z]o/wgLnfO{,

-b_ o; P]gsf] ljk/Lt g]kfn /fHoleq Joj;fo jf sf/f]af/ ug]{ ljb]zL sDkgL, To:tf]

sDkgLsf ;~rfns, sd{rf/L jf k|ltlglwnfO{,

-w_ l8a]~r/jfnfx?sf] lxtljk/Lt sfo{ ug]{ l8a]~r/ 6«i6L, To:tf] 6«i6Lsf] ;~rfns jf

kbflwsf/LnfO{,

-g_ bkmf $^ sf] pkbkmf -&_ sf] k|lts"n sfd ug]{ JolQmnfO{,

-k_ bkmf ^) adf]lhd ug'{ kg]{ sfo{ gug]{ ;~rfns jf kbflwsf/LnfO{,

-km_ o; P]g adf]lhd sDkgL btf{ gu/L sDkgL zAbsf] k|of]u u/L sf/f]af/ ug]{

JolQmnfO{,

-a_ bkmf !$! jf bkmf !&% adf]lhdsf] hfgsf/L jf ;"rgf pknAw gu/fpg] sDkgL,

;~rfns jf kbflwsf/LnfO{,

-e_ bkmf $& adf]lhd dfu ul/Psf] hfgsf/L pknAw gu/fpg] sDkgLsf] z]o/wgL jf

;f] bkmf cg';f/ z]o/wgLaf6 k|fKt hfgsf/L sfof{nodf k]z gug]{ sDkgL, ;~rfns

tyf kbflwsf/LnfO{,

-d_ bkmf !)% sf] ljk/Lt sfo{ ug]{ ;~rfns tyf kbflwsf/LnfO{,

-o_ sfof{non] k6s–k6s lnlvt cfb]z lb+bf jf ;f] ;Dej geP ;~rf/ dfWoddfk{mt

;"rgf lb+bf klg cfˆgf] /lhi68{ sfof{nosf] 7]ufgf sfof{nonfO{ pknAw gu/fpg]

sDkgLsf] k|aGw ;~rfns, ;~rfns jf kbflwsf/LnfO{,

-/_ bkmf %) sf] ljk/Lt sfo{ ug]{ sDkgL, ;~rfns, cfwf/e"t z]o/wgL tyf

kbflwsf/LnfO{,

-n_ sDkgLsf] :jLs[t p2]Zo ljk/Lt hfgL hfgL sfd ug]{ sDkgL jf kbflwsf/LnfO{,

-j_ bkmf !@! adf]lhd vl6Psf] lg/LIfsn] em'§f k|ltj]bg k]z u/]df To:tf]

lg/LIfsnfO{ .

!^!= krf; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g] M b]xfosf s;"/ ug]{ JolQmnfO{ bz xhf/b]lv krf; xhf/

?k}oFf;Dd hl/afgf x'g]5 M–

-s_ o; P]gsf] Joj:yf pNnª\3g u/L z]o/ afF8kmfF8 u/]df ;f] ug]{ kbflwsf/L jf

JolQmnfO{,

-v_ o; P]glj?4 sDkgLsf] df}Hbft k'FhLaf6 ;f]xL sDkgLn] cfˆgf] jf cfˆgf] d'Vo

sDkgLsf] z]o/ vl/b u/]df jf o; P]g ljk/Lt nufgL u/]df To:tf] sDkgLsf]

k|To]s ;~rfnsnfO{,

klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .

Page 81: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

81

-u_ n]vfk/LIfsn] vf]h]sf] avt lghnfO{ lx;fa lstfa gb]vfPdf jf glbPdf ;f] b]vfpg'

jf lbg' kg]{ st{Jo ePsf kbflwsf/L jf JolQmnfO{,

-3_ P]gdf tf]lsP adf]lhdsf] k|ltj]bg k|:t't gug]{ n]vfk/LIfsnfO{,

-ª_ bkmf !&@ sf] pkbkmf -#_ adf]lhdsf] Joj:yf gldnfpg] sDkgLsf]] ;~rfns,

Joj:yfks tyf kbflwsf/LnfO{,

-r_ bkmf !$^ jf !$& sf] Joj:yf pNnª\3g ug]{ jf o; P]g cg';f/ /fVg' kg]{ clen]v,

lstfa jf ljj/0f g/fVg] ;~rfns tyf kbflwsf/LnfO{,

-5_ kl/R5]b–!* df ul/Psf] Joj:yfsf] ljk/Lt sfo{ ug]{ jf pQm kl/R5]bdf lgwf{l/t

st{Jo tyf bfloTj k'/f gug]{ sDkgL, ;~rfns, n]vfk/LIfs, kbflwsf/L tyf

sd{rf/LnfO{,

-h_ o; P]g adf]lhd af]nfpg' kg]{ ;fwf/0f ;ef jf ;~rfns ;ldltsf] a}7s gaf]nfPdf

jf ;fwf/0f ;ef jf ;~rfns ;ldltsf] a}7ssf] ;"rgf gk7fPdf jf ;fwf/0f ;ef

x'g'eGbf cufj} z]o/wgLx?nfO{ pknAw u/fpg' kg]{ lnvtx? tof/ g/fv]df jf

;efdf k|:t't ug'{ kg]{ sfuhkq k|:t't gu/]df ;f] /fVg' jf ug'{ kg]{ jf ;ef af]nfpg'

kg]{ jf ;"rgf k7fpg' kg]{ st{Jo ePsf ;~rfns, kbflwsf/L jf JolQmnfO{ .

-em_ bkmf &% sf] pkbkmf -!_ / bkmf (& sf] pkbkmf -&_ adf]lhdsf] lg0f{o clen]vdf

jf o; P]g adf]lhd tof/ ug'{ kg]{ / sDkgL jf sfof{nodf k]z ug'{ kg]{ cGo

ljj/0f jf k|ltj]bgdf jf pknAw u/fpg' kg]{ ;"rgf jf hfgsf/Ldf geP gu/]sf]

s'/fnfO{ eP u/]sf] egL / eP u/]sf] s'/fnfO{ geP gu/]sf] egL e'm§f lnvt jf

sfuhft Joxf]/f pNn]v ug]{ kbflwsf/LnfO{ .

-`_ bkmf !@^ sf] pkbkmf -@_ adf]lhd ;~rfnsx?n] u/]sf] pb\3f]if0f e'm§f 7x/]df

To:tf] e'm§f pb\3f]if0f ug]{ ;~rfnsnfO{,

-6_ o; P]g adf]lhd ljb]zL sDkgLn] sfof{nodf k]z ug'{ kg]{ lnvt jf sfuhftsf]

e'm§f] jf unt cg'jfb ug]{ jf To;nfO{ k|dfl0ft ug]{ JolQmnfO{ .

!^@= aL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g] M bkmf !^) / !^! df n]lvPb]lv afx]s o; P]g adf]lhd

cfk"mn] ug'{ kg]{ s'g} sfd s'/f gug]{ jf ug{ gx'g] sfd s'/f ug]{ jf st{Jo kfngf gug]{ jf ug'{

kg]{ sfd s'/f klg Dofb g3fO{ jf /Lt gk'¥ofO{ ug]{ jf sfof{nonfO{ hfgsf/L lbg' kg]{ s'/fsf]

hfgsf/L glbg] jf sfof{nodf k]z ug'{ kg]{ ljj/0f k]z gug]{ sDkgL jf sDkgLsf ;DalGwt

kbflwsf/L jf sd{rf/LnfO{ cbfntn] kfFr xhf/b]lv aL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf ug]{5 .

!^#= gf]S;fgL lauf] e/fpg] M s'g} sDkgLsf] ;~rfns, kbflwsf/L jf s'g} JolQmn] o; P]gdf n]lvP

adf]lhd s'g} ;hfo x'g] s;"/ u/L jf o; P]g jf k|aGwkq jf lgodfjnL jf ;j{;Ddt

;Demf}tfdf ul/Psf] s'g} Joj:yfsf] pNnª\3g u/L sDkgL jf z]o/wgL jf ;fx" jf c? s'g}

JolQmnfO{ s'g} xflg, gf]S;fgL k'¥ofPdf dsf{ kg]{ sDkgL, z]o/wgL, ;fx" jf s'g} JolQmn]

gf]S;fgLsf] lauf] e/fO{ lng kfpg]5 . o:tf] gf]S;fgLsf] lauf] lghn] cfˆgf] 3/ 3/fgfaf6 Joxf]g'{

kg]{5 .

klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

Page 82: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

82

kl/R5]b–!*

n]vfk/LIf0f ;ldlt

!^$= n]vfk/LIf0f ;ldlt M -!_ tLg s/f]8 ?k}of“ jf ;f]eGbf a9L r'Qmf k'FhL ePsf] ;"rLs[t sDkgL

jf g]kfn ;/sf/sf] k"0f{ jf cf+lzs :jfldTj ePsf] sDkgLn] sDkgLsf] b}lgs sfo{;~rfng jf

Joj:yfkgfdf ;+nUg g/x]sf] ;~rfnssf] cWoIftfdf sDtLdf tLghgf ;b:o /x]sf] Ps

n]vfk/LIf0f ;ldlt u7g ug'{ kg]{5 .

-@_ sDkgLsf] sfo{sf/L k|d'vsf] glhssf] gft]bf/ /x]sf] s'g} JolQm pkbkmf -!_ cg';f/

ul7t n]vf k/LIf0f ;ldltsf] ;b:o x'g ;Sg] 5}g .

-#_ n]vf k/LIf0f ;ldltsf] sDtLdf Pshgf ;b:o n]vf ;DaGwL Jofj;flos k|df0fkq

k|fKt cg'ejL JolQm jf n]vf, jfl0fHo, Joj:yfkg, ljQ jf cy{zf:qdf sDtLdf :gftssf] pkflw

k|fKt u/L n]vf tyf ljQLo If]qdf cg'ejk|fKt JolQm x'g' kg]{5 .

-$_ n]vfk/LIf0f ;ldltsf] sfd sf/afxLsf] 5f]6s/L laj/0f, n]vfk/LIf0f ;ldltn] s'g}

;'emfj lbPsf] eP To:tf ;'emfjx? sfof{Gjog ug{ ;~rfns ;ldltn] cjnDag u/]sf]

sfo{gLlt, n]vfk/LIf0f ;ldltsf ;b:ox?n] s'g} eQf jf ;'ljwf k|fKt u/]sf] eP ;f] s'/f /

n]vfk/LIf0f ;ldltsf ;b:ox?sf] gfd ;d]t sDkgLn] tof/ ug'{ kg]{ ;~rfns ;ldltsf]

k|ltj]bgdf v'nfpg' kg]{5 .

-%_ n]vfk/LIf0f ;ldltn] s'g} ljifodf ;f]wk'5 ug{ sDkgLsf] k|aGw ;~rfns, sDkgLsf]

sfo{sf/L k|d'v jf sDkgLsf] b}lgs sfo{ ;~rfngdf ;+nUg cGo ;~rfns, n]vfk/LIfs,

cfGtl/s n]vfk/LIfs tyf n]vf k|d'vnfO{ ;"rgf lbO{ a}7sdf af]nfpg ;Sg]5 / To:tf] ;"rgf

ePdf ;ldltsf] a}7sdf pkl:yt x'g' lghx?sf] st{Jo x'g]5 .

-^_ sDkgLsf] n]vf tyf ljQLo Joj:yfsf] af/]df n]vfk/LIf0f ;ldltn] lbPsf] ;'emfjnfO{

;~rfns ;ldltn] sfof{Gjog ug'{ kg]{5 / s'g} ;'emfj sfof{Gjog ug{ g;lsg] eP To;sf]

sf/0f;d]t ;~rfns ;ldltn] k|ltj]bgdf v'nfpg' kg]{5 .

-&_ sDkgLn] n]vfk/LIf0f ;ldltsf] lhDd]jf/L cg';f/sf] sfo{ ug{ kof{Kt ;fwg tyf

;|f]tsf] Joj:yf ul/lbg' kg]{5 / n]vfk/LIf0f ;ldltn] cfˆgf] cfGtl/s sfo{ljlw cfkm} lgoldt

ug]{5 .

-*_ n]vfk/LIf0f ;ldltsf] cWoIf sDkgLsf] jflif{s ;fwf/0f ;efdf pkl:yt x'g' kg]{5 .

-(_ n]vfk/LIf0f ;ldltsf] a}7s cfjZostf cg';f/ a:g]5 .

!^%= n]vfk/LIf0f ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M bkmf !^$ sf] pkbkmf -!_ adf]lhd ul7t

n]vfk/LIf0f ;ldltsf] sfd, st{Jo tyf clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–

-s_ sDkgLsf] n]vf tyf ljQLo laj/0fx? -lkmgflG;on :6]6d]G6_ sf] k'g/fjnf]sg ug]{

/ To:tf ljj/0fx?df plNnlvt tYosf] ;Totf olsg ug]{,

-v_ sDkgLsf] cfGtl/s ljQLo lgoGq0f k|0ffnL -OG6/gn lkmgfG;Lon sG6«f]n l;i6d_

tyf hf]lvd Joj:yfkg k|0ffnL -l/:s Dofg]hd]G6 l;i6d_ sf] k'g/fjnf]sg ug]{,

-u_ sDkgLsf] cfGtl/s n]vfk/LIf0f ;DaGwL sfo{sf] ;'k/Lj]If0f tyf k'g/fjnf]sg ug]{,

-3_ sDkgLsf] n]vfk/LIfssf] lgo'lQmsf] nflu ;+efljt n]vfk/LIfsx?sf] gfd l;kmfl/;

ug]{ / lghsf] kfl/>lds tyf lgo'lQmsf zt{x? lgwf{/0f u/L cg'df]bgsf] nflu

;fwf/0f ;efdf k]z ug]{]{]{,

Page 83: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

83

-ª_ sDkgLsf] n]vfk/LIfsn] n]vfk/LIf0f ;DaGwL sfo{ ubf{ kfngf ug'{ kg]{ k|rlnt

sfg"g cg';f/ clwsf/k|fKt lgsfon] lgwf{/0f u/]sf cfr/0f, dfkb08 tyf lgb]{lzsf

kfng u/] jf gu/]sf] s'/fsf] /]vb]v tyf k'g/fjnf]sg ug]{,

-r_ k|rlnt sfg"g cg';f/ clwsf/k|fKt lgsfon] tof/ u/]sf] cfr/0f, dfkb08 tyf

lgb]{lzsfsf] cfwf/df n]vfk/LIfssf] lgo'lQm tyf 5gf}6sf] ;DaGwdf sDkgLn]

cjnDag ug'{ kg]{ gLlt to ug]{,

-5_ sDkgLsf] n]vf ;DaGwL gLlt tof/ u/L nfu" ug]{ u/fpg],

-h_ s'g} lgodgsf/L lgsfon] sDkgLsf] n]vfk/LIf0f k|ltj]bgdf v'nfpg' kg]{ lj:t[t

ljj/0f -n+u kmd{ cl86 l/kf]6{_ sf] Joj:yf u/]sf] /x]5 eg] To:tf] ljj/0f tof/

ug{ cfjZos zt{x? k'/f ug]{,

-em_ sDkgLsf] n]vf, ljQLo Joj:yf tyf n]vfk/LIf0fsf] ;DaGwdf ;~rfns ;ldltn]

tf]lslbPsf] cGo sfo{ ug]{ .

kl/R5]b–!(

d'gfkmf ljt/0f gug]{ sDkgL ;DaGwL Joj:yf

!^^= d'gfkmf ljt/0f gug]{ sDkgL :yfkgf ug{ ;lsg] M -!_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf]

eP tfklg s'g} k]zf jf Joj;fosf] ljsf; tyf k|j4{g ug{ jf s'g} vf; k]zf jf Joj;fodf

nfu]sf JolQmx?sf] ;fd"lxs xs lxtsf] ;+/If0f ug{ jf s'g} z}lIfs, k|fl1s, ;fdflhs, k/f]ksf/L

jf ;fj{hlgs pkof]lutf jf sNof0fsf/L p2]Zo k|flKtsf] nflu nfef+z af“8L lng gkfpg]

zt{df s'g} pBd ug{ sDkgL ;+:yfkgf ug{ ;lsg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ df plNnlvt p2]Zo k|fKt ug{sf] nflu sDkgL btf{ ug{ rfxg] s'g} JolQm

jf k|rlnt sfg"g cg';f/ btf{ ePsf ;fj{hlgs u'7Lsf ;~rfns jf k|rlnt sfg"g adf]lhd

;+:yfkgf ePsf cGo ;+ul7t ;+:yfn] bkmf $ adf]lhd sfof{no ;dIf lgj]bg lbg ;Sg]5g\ .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd sDkgL ;+:yfkgf ug]{ ;+:yfksx?sf] ;ª\Vof sDtLdf kf“r x'g'

kg]{5 / To:tf] sDkgL ;+:yfkgf ePkl5 kf“rhgfdf g36\g] u/L o;sf ;b:ox?sf] ;ª\Vof

hlt;'s} klg x'g ;Sg]5 .

-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;+:yflkt sDkgLsf] ;b:otf s'g} Joxf]/fn] x:tfGt/0f x'g ;Sg]

5}g . s'g} ;b:osf] d[To' ePdf, btf{ vf/]h jf lj36g ePdf jf cGo ;+:yf jf sDkgLdf

uflePdf To:tf] JolQm jf ;+:yfsf] ;b:otf :jtM ;dfKt x'g]5 .

-%_ sfof{non] k"j{ :jLs[lt lbPsf] cj:yfdf afx]s pkbkmf -!_ adf]lhd ;+:yflkt

sDkgLn] cfˆgf] gfdsf] ;fydf æsDkgLÆ, ælnld6]8Æ jf æk|fOe]6 lnld6]8Æ h:tf zAbx? n]Vg'

kg]{ 5}g .

-^_ pkbkmf -!_ adf]lhd btf{ ePsf] sDkgLn] zfvf lj:tf/ ubf{ sfof{nosf] :jLs[lt

lng' kg]{5 .

!^&= d'gfkmf ljt/0f gug]{ sDkgL ;DaGwL ljz]if Joj:yfx? M -!_ o; P]g jf k|rlnt sfg"gdf

h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg bkmf !^^ adf]lhd ;+:yflkt sDkgLsf] b]xfosf s'/fx?df

b]xfo adf]lhd x'g]5 M–

-s_ d'gfkmf ljt/0f gug]{ sDkgL ;+:yfkgf ug{ z]o/ k'FhL cfjZos kg]{ 5}g .

Page 84: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

84

t/ sDkgLn] cfˆgf ;b:ox?af6 ;b:otf z'Ns k|fKt ug{ / cfˆgf] p2]Zo

k'/f ug{ sfg"g adf]lhd bfg, cg'bfg k|fKt ug{ ;Sg]5 .

-v_ sDkgLsf] s'g} ;b:on] lnlvt ?kdf :jLsf/ u/]sf] cj:yfdf afx]s sDkgLsf]

C0f jf bfloTjdf o;sf ;b:ox? lhDd]jf/ x'g] 5}gg\ / s'g} ;b:on] bfloTjsf]

xb tf]ls lnlvt ?kdf sDkgLsf] bfloTj :jLsf/ u/]sf] eP ;f]sf] xb;Dd dfq

lghsf] bfloTj ;Lldt /xg]5 .

-u_ z]o/ k'FhL ePsf] sDkgLnfO{ dfq nfu" x'g ;Sg] Joj:yfx? afx]s ;"rLs[t

sDkgLnfO{ nfu" x'g] o; P]gsf ;Dk"0f{ Joj:yfx? sDkgL, o;sf ;~rfns,

kbflwsf/L, n]vfk/LIfs tyf sd{rf/LnfO{ ;d]t nfu" x'g]5g\ .

-3_ sDkgLn] k|fKt u/]sf] d'gfkmfaf6 nfef+z, jf]g; jf cGo s'g} /sd o;sf ;b:o

jf sd{rf/LnfO{ ljt/0f ug]{ 5}g / sDkgLn] cfh{g u/]sf] d'gfkmf sDkgLsf] k'FhL

a[l4 ug{ jf To;sf] p2]Zo k|flKtsf nflu vr{ ul/g]5 .

-ª_ sDkgLn] cfˆgf] p2]Zodf kl/jt{g ubf{ sfof{nosf] k"j{ :jLs[lt lng' kg]{5 .

-r_ d'gfkmf ljt/0f gug]{ sDkgL d'gfkmf ljt/0f ug]{ sDkgLdf ufleg ;Sg] 5}g .

-5_ o; kl/R5]b adf]lhd ;+:yflkt sDkgLsf ;b:ox?n] cfk"mdWo]af6 Ps ;b:o

Ps dtsf] lx;fan] lgodfjnLdf lgwf{/0f ul/Psf] ;ª\Vofdf ;~rfnsx?

lgjf{rg ug]{5g\ .

-h_ o; kl/R5]b adf]lhd ;+:yflkt sDkgLdf sfd ug]{ kbflwsf/Ln] kfpg] a}7s

eQf, tna, ;'ljwf tyf sDkgLsf] ;+:yfkgf vr{ / ;~rfng vr{ sfof{non]

tf]s]eGbf a9L x'g] 5}g / sfof{non] o;/L vr{ tf]Sbf To:tf] sDkgLsf] k'FhLut

cj:yf tyf d'gfkmfnfO{ cfwf/ lng' kg]{5 .

t/ k|zf;sLo vr{ s'n vr{sf] kRrL; k|ltzteGbf a9L x'g] 5}g .

-em_ o; kl/R5]b adf]lhd ;+:yflkt sDkgL lj36g ePdf jf btf{ vf/]hLdf k/]df

sDkgLsf] C0f tyf bfloTj km5\of}{6 u/L afFsL /x]sf] hfoh]yf sDkgLsf]

lgodfjnLdf s'g} Joj:yf ul/Psf] eP ;f]xL adf]lhd / Joj:yf gePsf]df g]kfn

;/sf/df ;g]{5 .

t/ To:tf] hfoh]yf s'g} klg lsl;dn] To:tf] sDkgLsf] ;+:yfks jf ;b:o

jf lghsf] glhssf] gft]bf/ jf lghsf] glhssf] gft]bf/ ;+:yfks jf ;b:o

ePsf] ;+:yf jf sDkgLdf ;g]{ 5}g .

-@_ pkbkmf -!_ df n]lvPsf] Joj:yf pNnª\3g ePdf sfof{non] To;/L pNnª\3g ug]{

sDkgLsf] btf{ vf/]h ug{ ;Sg]5 .

t/ btf{ vf/]h ug'{cl3 sDkgLnfO{ ;kmfO{sf] df}sf lbg' kg]{5 .

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd sfof{non] btf{ vf/]h u/]sf] lg0f{opk/ lrQ ga'‰g] JolQmn]

To:tf] lg0f{o ePsf] hfgsf/L k|fKt u/]sf] k}+tL; lbgleq cbfntdf ph"/ ug{ ;Sg]5 .

-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd sfof{non] btf{ vf/]h ubf{ o:tf] sDkgLsf] vf/]hLsf] sfo{

;DkGg ug{ vf/]h ul/;Sg' kg]{ ;dofjlw tf]sL lnlSj8]6/ tyf n]vfk/LIfs lgo'Qm ug'{ kg]{5 .

klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .

Page 85: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

85

-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd lgo'Qm lnlSj8]6/ tyf n]vfk/LIfsn] o; P]g tyf k|rlnt

sfg"gdf ul/Psf] Joj:yf cg';f/ cfˆgf] sfo{ ;Dkfbg ug'{ kg]{5 .

kl/R5]b–@)

sDkgL ;Nnfxsf/ af]8{ tyf sDkgL af]8{ ;DaGwL cGtl/d Joj:yf

!^*= sDkgL ;Nnfxsf/ af]8{sf] u7g M -!_ of] P]g tyf sDkgL k|zf;g ;DaGwL k|rlnt sfg"gsf]

sfof{Gjogdf b]lvPsf Jofjxfl/s ;d:ofx?sf] cWoog u/L k|rlnt sDkgL sfg"gdf ;fdlos

;'wf/ ug]{ ljifodf / sDkgL k|zf;gsf] ;'wf/sf ;DaGwdf cfjZostf cg';f/ g]kfn ;/sf/nfO{

k/fdz{ lbgsf] nflu g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L ;/sf/L tyf lghL

If]qsf sfg"g, n]vf Joj;fo, s/ k|zf;g, jfl0fHo jf Jofkf/ k|zf;g k|To]s If]qaf6 ;f] ljifodf

sDtLdf :gfts pQL0f{ u/L sDtLdf ;ft jif{ sfo{ u/L ljz]if1tf xfl;n u/]sf] Ps Pshgf

JolQm / g]kfn pBf]u jfl0fHo dxf;+3sf] k|ltlglw ;d]t /xg] u/L a9Ldf gf}hgf ;b:o /x]sf]

sDkgL ;Nnfxsf/ af]8{sf] u7g ug]{5 . /lhi6«f/ sDkgL ;Nnfxsf/ af]8{sf] ;b:o–;lrj x'g]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;Nnfxsf/ af]8{sf] u7g ubf{ ;f]xL ;"rgfdf ;f] af]8{sf

;b:ox?dWo]af6 s'g} Ps ;b:onfO{ cWoIfsf] sfd ug{] u/L tf]]lsg]5 .

-#_ sDkgL ;Nnfxsf/ af]8{n] pkbkmf -!_ adf]lhd u/]sf] sfd sf/afxLsf] jflif{s k|ltj]bg

g]kfn ;/sf/sf] ;DalGwt dGqfnodf k]z ug'{ kg]{5 .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd k]z ePsf] k|ltj]bg ;DalGwt dGqfnon] ;fj{hlgs ug'{sf] ;fy}

plrt d"Nodf ;j{;fwf/0fn] k|fKt ug{ ;Sg] Joj:yf ldnfpg' kg]{5 .

!^(= sDkgL af]8{ ;DaGwL Joj:yf M -!_ o; P]gdf ul/Psf] Joj:yf adf]lhd g]kfn ;/sf/n] cbfnt

gtf]s];Dd g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L b]xfo adf]lhdsf] cWoIf tyf

;b:o /xg] u/L] tLg ;b:oLo sDkgL af]8{ u7g ug]{5 M–

-s_ sfg"gdf :gfts eO{ jfl0fHo sfg"gsf] If]qdf cg'ej ePsf] lhNnf

GofofwLz jf lhNnf GofofwLz eO;s]sf] jf x'g of]Uotf k'u]sf] JolQm

– cWoIf

-v_ k|rlnt sfg"g adf]lhd clwjQmfsf] ?kdf btf{ eO{ jfl0fHo sfg"gsf]

If]qdf sDtLdf bz jif{ sfg"g Joj;fo u/]sf] jf g]kfn Gofo ;]jfsf]

/fhkqfl°t låtLo >]0fLsf] kbdf sDtLdf rf/ jif{ sfd u/]sf] JolQm

– ;b:o

-u_ Joj:yfkg, jfl0fHo zf:q jf n]vf ljifodf :gfts eO{ sDkgL

Joj:yfkg, s/ k|zf;g jf n]vf If]qdf sDtLdf bz jif{;Dd sfd u/]sf]

jf n]vf ;DaGwL Jofj;flos k|df0fkq k|fKt u/L n]vf Joj;fodf

sDtLdf kf“r jif{sf] cg'ejk|fKt n]vf Joj;foL – ;b:o

-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -s_, -v_ jf -u_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg bkmf

!^* adf]lhd ul7t sDkgL ;Nnfxsf/ af]8{sf ;b:ox?dWo]af6 ;f]xL v08x?df plNnlvt

of]Uotf k'u]sf s'g} ;b:onfO{ o; bkmf cg';f/ u7g x'g] sDkgL af]8{sf] cWoIf jf ;b:osf]?kdf

;d]t sfd ug]{ u/L g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L tf]Sg ;Sg]5 .

-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd u7g ePsf] af]8{n] o; P]g adf]lhd cbfntnfO{ k|fKt

clwsf/If]qsf] k|of]u ug]{5 .

klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

Page 86: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

86

-$_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd ul7t sDkgL af]8{n] pkbkmf -#_ adf]lhd clwsf/If]qsf]

k|of]u u/L d'2f dfldnfsf] sf/afxL / lsgf/f ubf{ b]xfo adf]lhd ug]{5 M–

-s_ cfˆgf] clwsf/If]qsf] k|of]u tLghgf ;b:on] ;fd"lxs ?kdf ug]{5g\ .

t/ cWoIf / csf]{ Ps ;b:o pkl:yt ePdf d'2fsf] sf/afxL tyf lsgf/f

ug{ / cWoIf afx]s cGo b'O{hgf ;b:o pkl:yt ePdf d'2fsf] sf/afxL ug{

;lsg]5 .

-v_ tLghgf ;b:o pkl:yt ePdf ;a} ;b:osf] Psdt jf b'O{ ;b:osf] ax'dt

sfod eP ;f]xL dt sDkgL af]8{sf] lg0f{o dflgg]5 .

-u_ b'O{ ;b:o dfq pkl:yt eO{ b'j} ;b:osf] Psdt sfod ePdf sDkgL af]8{sf]

lg0f{o dflgg]5 .

-3_ b'O{ ;b:o pkl:yt ePsf] cj:yfdf Psdt sfod x'g g;s]df sf/afxLsf]

xsdf cWoIf pkl:yt eP cWoIfsf] /fo adf]lhd / cWoIfafx]s cGo ;b:o

pkl:yt ePdf jl/i7 ;b:osf] /fo adf]lhd ug'{ kg{]5 / km};nf jf clGtd

cfb]zsf xsdf klxn] cg'kl:yt /xg] ;b:o ;dIf k]z u/L lghn] ;dy{g u/]sf]

/fonfO{ sDkgL af]8{sf] lg0f{o dflgg]5 .

-ª_ tLghgf ;b:o pkl:yt ePsf] cj:yfdf tLghgf ;b:osf] dt km/s–km/s

ePdf jf v08 -3_ adf]lhd klxn] cg'kl:yt /xg] ;b:o ;dIf k]z x'Fbf klg

ax'dt sfod x'g gcfPsf]df sf/afxLsf xsdf cWoIfsf] /fo adf]lhd ug'{ kg{]5

/ km};nf jf clGtd cfb]zsf] xsdf k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntdf ;fws hfx]/ ug'{

kg]{5 .

-%_ sDkgL af]8{n] d'2fsf] sfo{af]em x]/L g]kfn /fHoleq cGo s'g} :yfgdf klg s'g}

lglZrt cjlwsf] nflu cfˆgf] d'sfd sfod u/L d'2fsf] sf/afxL / lsgf/f ug{ ;Sg]5 .

-^_ sDkgL af]8{n] d'2f dfldnfsf] sf/afxL / lsgf/f ubf{ ;+lIfKt sfo{ljlw P]g, @)@*

adf]lhdsf] sfo{ljlw ckgfpg' kg]{5 .

-&_ o; bkmf adf]lhd s'g} d'2f dfldnfsf] ;DaGwdf sDkgL af]8{n] u/]sf] lg0f{o pk/

lrQ ga'‰g] kIfn] lg0f{osf] hfgsf/L k|fKt u/]sf] ldltn] k}+tL; lbgleq ;DalGwt k'g/fj]bg

cbfntdf k'g/fj]bg ug{ ;Sg]5 .

-*_ o; bkmf adf]lhd lgo'Qm jf tf]lsPsf] cWoIf tyf ;b:osf] kfl/>lds, ;'ljwf /

;]jfsf cGo zt{ tf]lsP adf]lhd x'g]5 .

t/ Psk6s lbOPsf] kfl/>lds tyf ;'ljwf 36fpg] u/L ;]jf zt{ tf]lsg] 5}g .

-(_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg of] P]g k|f/De x'Fbfsf avt sDkgL

P]g, @)%# adf]lhd u7g eO{ sfod /x]sf]] sDkgL af]8{ o; P]g adf]lhdsf] sDkgL af]8{ u7g

geP;Dd sfod /xg]5 .

-!)_ of] P]g k|f/De x'Fbfsf avt pkbkmf -(_ adf]lhdsf] sDkgL af]8{df bfo/ eO{

sf/afxLdf /x]sf jf lg0f{o x'g afFsL /x]sf d'2fx? / tT;DaGwL lgj]bgx? of] P]g k|f/De ePkl5

o; bkmf adf]lhd Joj:yf ePsf] sDkgL af]8{df ;g]{5g\ / To:tf] af]8{af6 g} To:tf d'2fx?sf]

sf/afxL / lsgf/f x'g]5 .

!&)= sDkgL ;Nnfxsf/ af]8{ / sDkgL af]8{sf] ;lrjfno / sd{rf/L ;DaGwL Joj:yf M -!_ bkmf !^*

adf]lhd u7g x'g] sDkgL ;Nnfxsf/ af]8{sf] ;lrjfno sDkgL /lhi6«f/sf] sfof{nodf

/xg]5 .

Page 87: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

87

-@_ bkmf !^( adf]lhd u7g x'g] sDkgL af]8{sf] ;lrjfno pBf]u dGqfnodf /xg]5 .

-#_ sDkgL af]8{sf] ;lrjfnodf g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] ;ª\Vofdf sd{rf/Lx? /xg]5g\ .

!&!= sDkgL af]8{sf] lj36g M -!_ g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L o; P]g

adf]lhd cbfnt tf]s]sf ldltb]lv bkmf !^( adf]lhd ul7t sDkgL af]8{ :jtM lj36g x'g]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd sDkgL af]8{ lj36g ePkl5 ;f] af]8{df sfo{/t cWoIf, ;b:o

tyf cGo sd{rf/Lx?sf] lgo'lQm :jtM ;dfKt x'g]5 / ;f] afkt lghx?nfO{ s'g} Ifltk"lt{ jf

yk /sd e'QmfgL ug'{ kg]{ 5}g . cGo sfof{noaf6 ;f] af]8{df sfh v6fOPsf sd{rf/Lx? eP

lghx?sf] sfh :jtM ;dfKt x'g]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd sDkgL af]8{ lj36g ePkl5 o; P]g adf]lhd ;f] af]8{df k/L

sf/afxL rln/x]sf jf lg0f{o x'g afFsL /x]sf ;Dk"0f{ d'2fx? tyf tT;DaGwL lgj]bgx? cbfntdf

;g]{5g\ .

kl/R5]b–@!

ljljw

!&@= sDkgLsf] clen]v / sDKo"6/sf] k|of]u M -!_ o; P]g adf]lhd sDkgLn] /fVg' kg]{ lg0f{ok'l:tsf,

z]o/wgL jf l8a]~r/jfnfsf] btf{ lstfa, z]o/wgLsf] ;"rL, lx;fa lstfa tyf n]vf cflbsf]

clen]v 5'§} lstfadf r9fO{ /fVg] u/L jf o; bkmfdf ul/Psf] Joj:yfsf] k|lts"n gx'g] u/L

ljB'tLo ;~rf/ ;fwg tyf sDKo'6/sf] dfWodaf6 k9\g g;lsg] -gg\ n]lhjn_ lsl;dn] ;d]t

jf cGo s'g} tj/af6 clen]v v8f x'g] u/L /fVg ;lsg]5 .

-@_ s'g} lg0f{ok'l:tsf, btf{ lstfa, z]o/wgL jf l8a]~r/jfnfsf] ;"rL, lx;fa lstfa

tyf n]vf cflbsf] clen]v lstfa v8f gu/L cGo s'g} tl/sfaf6 /flvPsf] ePdf b]xfo

adf]lhd x'g]5 M–

-s_ o:tf] lg0f{ok'l:tsf, btf{ lstfa, z]o/wgL jf l8a]~r/jfnfsf] ;"rL jf n]vf

cflbsf] clen]v /flvPsf] 7fp“df ;lhn};Fu kx'Fr x'g] ePdf / To;nfO{ x]g{ jf

;f] 7fp“af6 ;f] k|ltlnlk k|fKt ug{ ;lsg] ePdf ;f] s'g} vf; 7fp“df /flvPsf]

dflgg]5 .

-v_ v08 -s_ adf]lhdsf] clen]v s;}n] laufg{ jf km]/jbn ug{ g;Sg] / o;df

clen]v ul/Psf] s'/f ;lhn};Fu kQf nufO{ x]g{ / o;sf] k|ltlnlk lgsfNgsf]

nflu sDkgLn] kof{Kt Joj:yf ug'{ kg]{5 .

-u_ s'g} s'/f ;/;tL{ k9\g g;lsg] lsl;dn] /]s8{ ul/Psf] eP To;nfO{ ;lhn} k9\g

;lsg] u/L l/k|f]8\o"; ug{ ;lsg] x'g' kg]{5 .

-#_ o; bkmf cg';f/ ljB'tLo ;~rf/ ;fwg jf sDKo'6/sf] k|of]u u/L j]e ;fO6df s'g}

lg0f{ok'l:tsf, btf{ lstfa, z]o/wgL jf l8a]~r/jfnfsf] ;"rL, lx;fa lstfa tyf n]vf cflbsf]

clen]v /flvPsf] eP To;/L lnvtx? tof/ ul/Psf] ldlt / ;+zf]wg ul/Psf] ldlt;d]t

:ki6;Fu b]lvg] Joj:yf ldnfpg' kg]{5 .

-$_ sDkgLn] o; P]g adf]lhd /fv]sf] s'g} lg0f{ok'l:tsf, btf{ lstfa, s'g} ;"rL, lx;fa

lstfa tyf n]vfsf] clen]v ;/;tL{ k9\g g;lsg] lsl;dn] -gg n]lhjn kmd{_ clen]v u/]sf]

eP / ;f]sf] lg/LIf0f ug{ lbg' kg]{ jf ;f]sf] k|ltlnlk k]z ug'{ kg]{ u/L s'g} sfg"gn] sDkgLsf]

bfloTj lgwf{/0f u/]sf] eP To:tf clen]vsf] ;fGble{s c+z lg/LIf0f ug{ / x]g{ ;lsg] jf

Page 88: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

88

;lhn};Fu k9\g ;lsg] 9fFrf -n]lhjn kmd{_ df o;sf] k|ltlnlk k]z ug{ ;lsg] Joj:yf ldnfpg'

sDkgLsf] bfloTj x'g]5 .

!&#= g]kfn ;/sf/sf] :jfldTjdf /x]sf ;+:yfg sDkgLdf kl/0ft x'g ;Sg] M -!_ g]kfn ;/sf/sf] k"0f{

jf cf+lzs :jfldTj /xg] u/L k|rlnt sfg"g adf]lhd ;+:yflkt ;fj{hlgs ;+:yfg jf ljsf;

;ldlt P]g, @)!# adf]lhdsf] ljsf; ;ldltnfO{ g]kfn ;/sf/n] sDkgLdf kl/0ft ug{ rfx]df

o; P]g cg';f/ To:tf] ;+:yfg jf ;ldltnfO{ klAns sDkgLdf kl/0ft u/L ;+:yfkgf ug{

;lsg]5 .

-@_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sDkgL

;+:yfkgf ubf{ ;+:yfks z]o/wgLsf] ;ª\Vofdf s'g} aGb]h /xg] 5}g .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;+:yfg jf ;ldltsf] rn crn ;DklQ d"Nof°g u/L pkbkmf

-!_ adf]lhd ;+:yfkgf x'g] sDkgLsf] z]o/ k'FhLdf kl/0ft ug{ ;lsg]5 / To;/L kl/0ft ePdf

lgodfjnLdf cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s To:tf] ;+:yfg jf ;ldltsf] ;Dk"0f{ hfoh]yf /

bfloTj To:tf] sDkgLdf ;g]{5 .

-$_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o; bkmf adf]lhd ;+:yflkt

sDkgLsf] ;~rfns ;ª\Vof sDkgLsf] lgodfjnLdf tf]lsP adf]lhd x'g]5 / To:tf ;~rfnsn]

;~rfns x'gsf] nflu z]o/ lng' kg]{ 5}g .

-%_ o; bkmf adf]lhdsf] sDkgLn] cfˆgf] z]o/ lghL If]qnfO{ lwtf]kq ahf/ dfk{mt jf

jftf{af6 ;f]em} Psd'i6 laqmL ljt/0f ug{ ;Sg]5 .

!&$= ;flasjfnfn] xfnjfnfnfO{ a'emfpg' kg]{ M s'g} ;~rfns jf sDkgLsf cGo s'g} kbflwsf/L jf

sd{rf/Lsf] lhDdfdf /x]sf] sfuhkq tyf clen]v lghsf] axfn 6'6]kl5 lghsf] 7fpFdf sfd

ug{ lgo'Qm ePsf] xfnjfnf ;~rfns jf kbflwsf/L jf sd{rf/LnfO{ cfˆgf] axfn 6'6]sf] tL;

lbgleq a'emfpg' kg]{{5 / ;f] adf]lhd ;flasjfnfn] a'emfpg cfPdf xfnjfnfn] klg a'lemlng'

kg]{5 .

!&%= ;Da4 sDkgLaLr sf/f]af/ M -!_ b]xfosf sDkgLx?aLr s'g} Ps sDkgLn] csf]{ sDkgLnfO{

k|ToIf jf ck|ToIf ?kdf C0f jf cGo lsl;dsf] cfly{s ;xof]u k|bfg ug]{, s'g} bfloTj e'Qmfg

ug,]{ hdfgt jf cGo s'g} k|sf/sf] ;'/If0f k|bfg ug]{ ;Demf}tf jf Joj:yf ePsf] jf lgoldt

Jofkfl/s sf/f]af/ afx]ssf] cGo s'g} sf/f]af/ ePsf]df ;Da4 sDkgLx?aLr sf/f]af/ ePsf]

dflgg]5 M–

-s_ s'g} sDkgL / To;sf] d'Vo sDkgL,

-v_ s'g} sDkgL / To;sf] d'Vo sDkgLsf] cGo ;xfos sDkgL,

-u_ s'g} sDkgLsf] ;xfos sDkgL / To:tf] sDkgLsf] d'Vo sDkgL,

-3_ s'g} sDkgLsf] ;xfos sDkgL / d'Vo sDkgLsf] cGo ;xfos sDkgL .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf/f]af/ ePdf ;Da4 sDkgLn] cfˆgf] z]o/wgL tyf

sfof{nonfO{ oyf;+ej rf“8f] To:tf] sf/f]af/sf] ;DaGwdf b]xfosf ljj/0f ;d]t vf]nL ;"rgf

lbg' kg]{5 M–

-s_ sf/f]af/sf] ldlt / sf/f]af/df ;+nUg kIfx?,

klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

Page 89: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

89

-v_ sf/f]af/sf] k|s[lt / To:tf] sf/f]af/ cGtu{t C0f k|bfg ug]{, cfly{s ;xof]u

k|bfg ug]{ tyf ;'/If0f lbg] h:tf sf/f]af/ ePsf] eP To;sf] /sd jf d"No .

!&^= sDkgLx?aLrsf] sf/f]af/df k|ltaGw M -!_ s'g} klg sDkgLn] k|ToIf jf ck|ToIf ?kdf cfˆgf]

r'Qmf k'FhL / ;l~rt d'gfkmf -lk|m l/he{_ sf] ;f7L k|ltzt jf ;l~rt d'gfkmf -lk|m l/he{_ sf]

zt k|ltztn] x'g] /sddWo] h'g a9L x'G5 ;f] /sdeGbf a9L x'g] u/L s'g} csf]{ sDkgLnfO{

;fk6L lbg jf s'g} csf]{ sDkgLn] lnPsf] C0f afkt hdfgt lbg jf cGo sDkgLsf] lwtf]kqdf

nufgL ug{ ;Sg] 5}g .

t/ a}lͪ jf ljQLo sf/f]af/ ug]{ sDkgL, ladf sDkgL, lwtf]kqsf] vl/b laqmL ug]{ jf

nufgL dfq ug]{ d"n p2]Zo ePsf] sDkgL, a}Í jf ljQLo ;+:yfaf6 C0f glnPsf] k|fOe]6

sDkgL, ef}lts k"jf{wf/ ;'ljwf -OGk|mf:6«Sr/ ˆofl;lnl6_ k'¥ofpg] p2]Zo ePsf] sDkgL tyf

d'Vo sDkgLn] cfˆgf] k"0f{ :jfldTj ePsf] ;xfos sDkgLdf u/]sf] nufgL, ;f] sDkgLnfO{

lbOPsf] ;fk6L / ;f] sDkgLn] lnPsf] C0fafkt lbOPsf] hdfgt tyf o; P]g cGtu{t hf/L

ePsf] xsk|b z]o/df ul/Psf] nufgLsf] ;DaGwdf of] Joj:yf nfu" x'g] 5}g .

-@_ pkbkmf -!_ sf] cwLgdf /xL sDkgLn] s'g} cGo sDkgLnfO{ lbPsf] ;fk6L, To:tf]

sDkgLdf u/]sf] nufgL jf To:tf] sDkgLn] lnPsf] C0f afkt lbPsf] hdfgtsf] ;DaGwdf

tf]lsP adf]lhdsf] ljj/0f /fVg' kg]{5 .

!&&= sDkgL ufleg ;Sg] M -!_ Pp6f klAns sDkgL csf]{ sDkgLdf uflegsf] lgldQ ufleg] sDkgLn]

cfˆgf] ;fwf/0f ;efdf ljz]if k|:tfj kfl/t u/L pkbkmf -#_ sf] cwLgdf /xL csf]{ sDkgLdf

ufleg ;Sg]5 .

t/ k|fOe]6 sDkgLsf] xsdf cfˆgf] k|aGwkq, lgodfjnL jf ;j{;Ddt ;Demf}tfdf ePsf]

Joj:yf adf]lhd x'g]5 .

-@_ s'g} klAns sDkgL k|fOe]6 sDkgLdf ufle“bf jf k|fOe]6 sDkgL klAns sDkgLdf

ufleFbf klAns sDkgL sfod /xg]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd ufleg] k|:tfj kfl/t ePdf To:tf] sDkgLn] b]xfosf s'/fx?

v'nfO{ :jLs[ltsf] nflu tL; lbgleq sfof{nodf lgj]bg lbg' kg]{5 M–

-s_ klAns sDkgLsf] xsdf pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;fwf/0f ;efsf] lg0f{o / k|fOe]6

sDkgL eP ufleg] clwsf/ lbg] k|aGwkq, lgodfjnL jf ;j{;Ddt ;Demf}tfsf]

tT;DaGwL Joj:yfsf] k|ltlnlk,

-v_ ufleg] sDkgLsf] clGtd jf;nft / n]vfk/LIfssf] k|ltj]bg,

-u_ ufleg] / ufEg] sDkgLsf ;fx"x?sf] lnlvt ;xdltkqsf] k|ltlnlk,

-3_ ufleg] sDkgLsf] rn crn ;DklQsf] d"Nof°g, ;DklQ / bfloTjsf] oyfy{

ljj/0f,

-ª_ ufleg] / ufEg] sDkgLn] ufleg] sDkgLsf ;fx"x? / sfdbf/ tyf sd{rf/Lsf

;DaGwdf s'g} lg0f{o u/]sf] ePdf To:tf] lg0f{osf] k|ltlnlk,

-r_ sDkgLx?aLr Ps cfk;df ufleg ;DkGg ePsf] ;xdltkq -:sLd ckm

P/]Ghd]G6_ .

klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

Page 90: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

90

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] ;"rgf sfof{nodf lbPdf ;f] ;DaGwL cWoog u/L tLg

dlxgfleq sfof{non] cfˆgf] lg0f{osf] hfgsf/L lbg' kg]{5 .

-%_ sfof{noaf6 pkbkmf -$_ adf]lhd ufleg ;Sg] :jLs[lt k|fKt ePkl5 ufleg] sDkgLsf

;Dk"0f{ ;DklQ tyf bfloTjx? ufEg] sDkgLdf ;/]sf] dflgg]5 .

-^_ sfof{non] sDkgLsf] btf{ nutdf uflePsf] sDkgLsf] af/]df 5'§} clen]v /fVg' kg]{5 .

-&_ sDkgLsf] k|aGwkq, lgodfjnL jf ;j{;Ddt ;Demf}tfdf cGoyf Joj:yf ePsf]df

afx]s sDkgLsf] PsLs/0f ug]{ jf ufleg] jf z]o/sf] x]/km]/ jf x:tfGt/0f jf sDkgLsf] ;Dk"0f{

hfoh]yfsf] laqmLdf lnlvt ;xdlt ghgfpg] z]o/wgLn] To;/L PsLs[t eO{ ufleg' jf z]o/sf]

cbnLabnL jf x:tfGt/0f jf hfoh]yfsf] laqmL x'g' cufj} sDkgLsf] ;DklQ d"Nof°g u/fO{

cfˆgf] z]o/ cg'kftsf] /sd ufleg] sDkgLaf6 lkmtf{ lng kfpg]5 .

-*_ o; bkmfdf cGoq h';;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg Psflwsf/ jf cg'lrt Jofkfl/s

lgoGq0f x'g] jf ;fj{hlgs lxtsf] ljk/Lt x'g] b]lvPdf sfof{non] sDkgL ufleg] :jLs[lt lbg]

5}g .

-(_ s'g} d'gfkmf ljt/0f gug]{ sDkgL csf]{ To:t} d'gfkmf ljt/0f gug]{ sDkgLdf uflebf

o; bkmfdf ul/Psf Joj:yf cfjZos x]/km]/ -Do"6fl6; d'6flG8;_ ;lxt nfu" x'g] 5g\ .

!&*= lgb]{zg lbg] clwsf/ M s'g} sDkgL, To;sf] ;~rfns jf kbflwsf/L jf cGo s'g} sd{rf/Ln]

o; P]g jf k|aGwkq jf lgodfjnL jf k|fOe]6 sDkgLsf] xsdf ;j{;Ddt ;Demf}tf adf]lhd

ug'{ kg]{ s'g} sfd sf/afxL gu/]sf] jf o; P]g jf sDkgLsf] lgodfjnLsf] alv{nfk s'g} sfd

sf/afxL u/]sf] jf ug{ nfu]sf] 5 eGg] s'/fsf] ;"rgf sfof{nonfO{ s'g} lsl;daf6 k|fKt ePdf

sfof{non] ;f] s'/fsf] hfFra'em u/L jf ug{ nufO{ ;f] adf]lhd ug'{ kg]{ s'g} sfd, s'/f ug{ jf

u/fpg jf gug'{ kg]{ s'g} sfd, s'/faf6 /f]Sg ;DalGwt sDkgL, To;sf] ;~rfns, kbflwsf/L

jf sd{rf/LnfO{ cfjZos lgb]{zg lbg ;Sg]5 / To:tf] lgb]{zgsf] kfng ug'{ ;DalGwt JolQmsf]

st{Jo x'g]5 .

!&(= af]g; z]o/ M -!_ sDkgLn] ;fwf/0f ;efaf6 ljz]if k|:tfj kfl/t u/L nfef+z afF8\g ;lsg]

/sdaf6 cfˆgf] z]o/wgLx?nfO{ af]g; z]o/ hf/L ug{ ;Sg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd sDkgLn] af]g; z]o/ hf/L ug'{ kbf{ To:tf] z]o/ hf/L ug'{ cufj}

sfof{nonfO{ hfgsf/L lbg' kg]{5 .

!*)= o; P]g jf lgodfjnLsf] alv{nfk eP u/]sf sfd sf/afxL ab/ x'g] M o; P]g, k|aGwkq jf

lgodfjnLdf cGoyf Joj:yf ul/Psf]df afx]s o; P]g, k|aGwkq jf lgodfjnL adf]lhd ug'{

kg]{ s'g} sfd, s'/f gu/L jf gug'{ kg]{ s'g} sfd, s'/f u/L s'g} sDkgLdf jf s'g} sDkgLsf

;DaGwdf s'g} sfd sf/afxL eP u/]sf] /x]5 eg] ;f] sfd sf/afxL ab/ x'g]5 .

!*!= sDkgLsf] sf/f]af/ ;DaGwL ;"rgf M -!_ o; P]g, k|aGwkq / lgodfjnL adf]lhd s'g} ;"rgf

lbg' kg]{ ePdf / ;"rgf k|fKt ug]{ JolQmn] plNnlvt ;do cufj} jf kl5 ;f] ;"rgf cfjZos

gePsf] s'/f lnlvt?kdf AoQm u/]df ;f] ;"rgf k|fKt u/];/x dflgg]5 .

-@_ s'g} ;efdf z]o/wgL :jo+ jf k|ltlglwdfk{mt pkl:yt ePdf lghn] o; P]g, k|aGwkq

jf lgodfjnL adf]lhd lghn] kfpg] ;"rgfsf] xs kl/Tofu u/]sf] dflgg]5 .

!*@= nfef+z M -!_ b]xfosf cj:yfdf afx]s nfef+z lbg] lg0f{o ePsf] k}+tfnL; lbgleq z]o/wgLx?nfO{

nfef+z ljt/0f u/L ;Sg' kg]{5 M–

klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .

Page 91: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

91

-s_ s'g} sfg"gn] nfef+z ljt/0f ug{af6 /f]s nufPsf] ePdf,

-v_ nfef+z kfpg] clwsf/ ljjflbt ePdf,

-u_ sDkgLsf] sfa'aflx/sf] kl/l:yltdf jf s'g} sf/0fjz ;f] Dofbleq nfef+z ljt/0f

ug{ g;lsg] ePdf .

-@_ g]kfn ;/sf/sf] k"0f{ jf cf+lzs :jfldTj ePsf] sDkgLn] g]kfn ;/sf/sf] k"j{

:jLs[lt lnP/ dfq nfef+z ljt/0f ug{ ;Sg]5 / To:tf] sDkgLn]] ljt/0f ug{] nfef+z ;DaGwL

ljifodf g]kfn ;/sf/n] cfjZos lgb{]zg lbg ;Sg]5 .

-#_ pkbkmf -!_ sf] Dofbleq nfef+z ljt/0f gu/]df tf]lsP adf]lhdsf] Aofh yk u/L

nfef+z ljt/0f ug'{ kg]{5 .

-$_ nfef+z 3f]if0ff ubf{ h;sf] gfd z]o/wgLsf] btf{ lstfadf sfod 5 ;f]xL JolQm jf

To:tf] JolQmsf] sfg"g adf]lhdsf] xsjfnf To:tf] nfef+zsf] xsbf/ x'g]5 .

-%_ nfef+z ljt/0f ug{sf] nflu 5'6\ofOPsf] d'gfkmfsf] /sdaf6 afx]s cGo s'g}

lsl;daf6 sDkgLn] nfef+zsf] e'QmfgL jf ljt/0f ug{ ;Sg] 5}g .

-^_ sDkgLn] s'g} cfly{s jif{df ePsf] d'gfkmfsf] /sdaf6 nfef+zsf] e'QmfgL jf ljt/0f

ug'{eGbf klxn] k"j{ ;~rfng vr{, k|rlnt sfg"g adf]lhd clwsf/k|fKt lgsfoåf/f lgwf{l/t

n]vfdfg cg';f/ x|f;s§L ug'{ kg]{ /sd, k|rlnt sfg"g adf]lhd d'gfkmfaf6 e'QmfgL ug'{ kg]{

jf 5'6\ofpg' kg]{ /sd jf ljutsf cfly{s jif{x?df ePsf] ;l~rt gf]S;fgLsf] /sd k"0f{?kdf

s§f ul/;s]sf] x'g' kg]{5 .

t/ nfef+z ljt/0f ug'{eGbf klxn] s'g} /sdsf] hu]8f jf ;l~rt sf]if v8f ug'{ kg]{

;DaGwdf k|rlnt sfg"gn] s'g} Joj:yf u/]sf] /x]5 eg] To:tf] Joj:yf kfngf ug'{ kg]{ sDkgLn]

To:tf] hu]8f jf ;l~rt sf]if v8f gu/L nfe+fz ljt/0f ug{ ;Sg] 5}g .

-&_ o; bkmfdf ul/Psf] ljleGg Joj:yfsf] cwLgdf /xL s'g} sDKfgLsf] ;~rfns ;ldltn]

cl3Nnf] cfly{s jif{sf] d'gfkmfaf6 b]xfosf] cj:yfdf cGtl/d nfef+z ljt/0f ug{ ;Sg]5 M–

-s_ cGtl/d nfef+z ljt/0f ug]{ ljifodf lgodfjnLdf Joj:yf ul/Psf] eP,

-v_ h'g cfly{s jif{sf] d'gfkmfaf6 cGtl/d nfef+z ljt/0f ug]{ xf] ;f] cfly{s jif{sf]

jflif{s cfly{s ljj/0f n]vfk/LIfsaf6 k|dfl0ft eO{ ;~rfns ;ldltaf6 :jLs[t

eO;s]sf] eP .

-*_ ;fwf/0f ;efaf6 :jLs[t nfef+z afx]s sDkgLn] cfˆgf] sf]ifdf Jooef/ kg]{ u/L

z]o/wgLx?nfO{ gub jf lhG;Lsf] ?kdf s'g} klg /sd e'QmfgL ug{ jf ljt/0f ug{ ;Sg] 5}g .

-(_ nfef+z ljt/0f ug]{ ljifodf sDkgLsf] ;fwf/0f ;efn] lg0f{o u/]sf] ldltn] kfFr jif{sf]

cjlw ;dfKt ePkl5 klg s'g} z]o/wgLn] a'lem glnPsf] nfef+zsf] /sd bkmf !*# adf]lhd

:yfkgf x'g] nufgLstf{ ;+/If0f sf]ifdf hDdf ug'{ kg]{5 .

-!)_ s'g} sDkgLn] pkbkmf -(_ adf]lhdsf] /sd bkmf !*# adf]lhdsf] sf]ifdf hDdf

ubf{ ;f] pkbkmfdf plNnlvt cjlw ;dfKt x'g'eGbf cufl8 sDtLdf Ps dlxgfsf] Dofb lbO{

nfef+z a'lemlng cfpg /fli6«o:t/sf] b}lgs klqsfdf ;"rgf k|sfzg ug'{ kg]{5 .

-!!_ o; P]g cg';f/ z]o/wgLx?nfO{ af“l8g] nfef+zsf] /sd ;fwf/0f ;efaf6 :jLs[t

ePsf] ldltn] k}+tfnL; lbgleq sDkgLn] 5'§} vftfdf hDdf u/L ;f]xL vftfaf6 nfef+zsf] /sd

e'QmfgL ug'{ kg]{5 / To:tf] /sd sDkgLn] cGo sfdsf] nflu k|of]u ug{ kfpg] 5}g .

Page 92: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

92

!*#= nufgLstf{ ;+/If0f sf]if M -!_ sDkgLsf] z]o/df nufgL ug{ k|jfx ePsf] /sd lkmtf{ lng kfFr

jif{leq klg s'g} nufgLstf{sf] bfaL k|:t't x'g gcfPdf To:tf] /sd hDdf ug{ Pp6f nufgLstf{

;+/If0f sf]if :yfkgf ul/g]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd :yfkgf ePsf] sf]]ifdf /x]sf] /sd k'FhL ahf/, nufgL gLlt,

sDkgL sfg"g jf Jofkf/ tyf Joj;fo ;DaGwL k]zfut sfg"gsf] ;'wf/ ug{, sfof{no jf

sDkgLsf sd{rf/LnfO{ k|lzIf0f lbg jf sDkgL k|zf;g ;DaGwL cGo sfo{df vr{ ug{ ;lsg]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd :yfkgf ePsf] sf]ifsf] Joj:yfkg tyf ;~rfng /lhi6«f/,

lwtf]kq af]8{sf] cWoIf jf lghsf] k|ltlglw / lwtf]kq jhf/ ;~rfng ug]{ ;+:yfx?dWo]af6

lwtf]kq af]8{n] lgo'Qm u/]sf] Pshgf k|ltlglw;d]t /x]sf] ;ldltn] lg0f{o u/] adf]lhd x'g]5 .

-$_ sfof{non] pkbkmf -!_ adf]lhd :yflkt sf]ifaf6 ePsf] vr{sf] clen]v /fVg' kg]{5

/ n]vfk/LIf0f u/fpg' kg]{5 .

-%_ pkbkmf -!_ adf]lhd :yfkgf ePsf] sf]ifdf g]kfn ;/sf/, s'g} bft[ ;+:yf jf s'g}

JolQm jf lgsfoaf6 k|fKt /sd ;d]t hDdf ug{ ;lsg]5 .

-^_ pkbkmf -!_ adf]lhd s'g} nufgLstf{sf] bfaL k|:t't x'g gcfPdf ;f] /sd nufgLstf{

;+/If0f sf]ifdf hDdf ug'{eGbf klxn] To:tf] /sd a'emL lng sDtLdf Ps dlxgfsf] Dofb lbO{

/fli6«o:t/sf] b}lgs klqsfdf ;"rgf k|sfzg ug'{ kg]{5 .

!*$= sDkgLsf] sfof{no M -!_ k|To]s sDkgLn] cfˆgf] /lhi68{ sfof{nosf] aflx/ ;a}n] b]Vg] u/L

sDkgLsf] gfd, 7]ufgf g]kfnLdf n]lvPsf] ;fO{gaf]8{ /fVg' kg]{5 .

-@_ sDkgL ;+:yfkgf ePsf] tLg dlxgfleq k|To]s sDkgLn] cfˆgf] /lhi68{ sfof{nosf]

7]ufgf sfof{nodf btf{ u/fpg' kg]{5 .

-#_ ==================

-$_ sDkgL btf{ ePkl5 sDkgLn] cfˆgf] ;Dks{ 7]ufgf h:t} 6]lnkmf]g, ˆofS;, Od]n

cflbsf] hfgsf/L sfof{nonfO{ lbg' kg]{5 / To:tf] 7]ufgf kl/jt{g ePdf kl/jlt{t 7]ufgf

cljnDa sfof{nonfO{ pknAw u/fpg' kg]{5 .

-%_ sfof{non] sDkgLx?sf] /lhi68{ sfof{nosf] 7]ufgf tyf pkbkmf -$_ adf]lhdsf]

7]ufgfsf] ;"rL qmlds ?kdf tof/ u/L ;j{;fwf/0fsf] lg/LIf0fsf] nflu v'nf /fVg ;Sg]5 .

!*%= sDkgL ;lrjsf] lgo'lQm M -!_ Ps s/f]8 ?k}ofF jf ;f]eGbf a9L r'Qmf k'FhL ePsf] sDkgLn]

pkbkmf -@_ df plNnlvt of]Uotf k'u]sf] g]kfnL gful/snfO{ sDkgL ;lrjsf] kbdf lgo'Qm ug'{

kg]{5 .

-@_ k|rlnt sfg"g adf]lhd sDkgL ;lrj ;DaGwL Jofj;flos k|df0fkq hf/L ug]{

clwsf/k|fKt :jb]zL jf ljb]zL lgsfoaf6 sDkgL ;lrjsf] Jofj;flos k|df0fkq k|fKt u/L

sDtLdf b'O{ jif{;Dd ;DalGwt If]qdf sfd u/]sf] jf sfg"g, Joj:yfkg, jfl0fHo jf cy{zf:q

ljifodf sDtLdf :gftsf]kflw xfl;n u/L sDtLdf tLg jif{;Dd ;DalGwt If]qdf jf sDkgL

Joj:yfkg If]qdf sfd u/]sf] g]kfnL gful/s sDkgL ;lrj kbdf lgo'Qm x'g ;Sg]5 .

t/ of] P]g k|f/De x'Fbfsf avt axfn /x]sf] sDkgL ;lrjsf] xsdf of] P]g k|f/De ePsf]

ldltn] tLg jif{;Dd of] Joj:yf nfu" x'g] 5}g .

-#_ ;DalGwt sDkgLsf] ;~rfns To:tf] sDkgLsf] ;lrjsf] ?kdf lgo'Qm x'g ;Sg] 5}g .

klxnf] ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .

Page 93: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

93

-$_ s'g} klg JolQm Ps}k6s PseGbf a9L sDkgLsf] sDkgL ;lrjsf] kbdf lgo'Qm x'g

;Sg] 5}g .

t/ s'g} d'Vo sDkgLsf] sDkgL ;lrjnfO{ To:tf] sDkgLsf] ;xfos sDkgLsf] sDkgL

;lrj kbdf lgo'lQm ug{ o; Joj:yfn] afwf k'¥ofpg] 5}g .

-%_ o; P]g, k|rlnt sfg"g jf lgodfjnL adf]lhd s'g} sfd sDkgL ;lrjn] jf lghåf/f

ul/g] egL Joj:yf ePsf]df ;f] sDkgLdf sDkgL ;lrjsf] kb s'g} sf/0fn] l/Qm /x]df jf

axfnjfnf sDkgL ;lrjn] To:tf] gu/]df jf ug{ c;dy{tf b]vfPdf ;~rfns ;ldltn] To:tf]

sfd ug{ kfpg] u/L tf]lslbPsf] o; P]g cg';f/ of]Uotf k'u]sf] sDkgLsf] s'g} sd{rf/Ln] sDkgL

;lrjsf] x}l;otdf sfd ug{ ;Sg]5 .

!*^= sDkgL ;lrjsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M -!_ ;~rfns ;ldlt / ;fwf/0f ;efåf/f ul/Psf

lg0f{ox? / sfof{no jf ;DalGwt lgsfox?åf/f lgb]{lzt s'/fx? sfof{Gjog ug'{, u/fpg' tyf

of] P]g jf k|rlnt sfg"g adf]lhd sDkgLn] sfof{no jf cGo s'g} lgsfodf k]z ug'{ kg]{ ljj/0f,

sfuhft, lg0f{o cflb lgwf{l/t cjlwleq k]z ug'{ sDkgL ;lrjsf] st{Jo x'g]5 .

-@_ o; P]g, k|aGwkq / lgodfjnLsf] cwLgdf /xL sDkgL ;lrjn] b]xfosf sfd

ug]{5 M–

-s_ ;~rfns ;ldltsf] a}7s jf ;fwf/0f ;ef af]nfpg],

-v_ ;~rfns ;ldltsf] a}7s jf ;fwf/0f ;efdf 5nkmn ul/g] ljifox?sf] ;"rL

tof/ u/L ;DalGwt ;~rfns jf z]o/wgL sxf“ k7fpg],

-u_ ;~rfns ;ldltsf] a}7s jf ;fwf/0f ;efsf] lg0f{ox?sf] clen]v /fVg], k|dfl0ft

ug]{ tyf lhDdf lng],

-3_ ;~rfns ;ldltsf] lg0f{ofg';f/ z]o/ afF8kmfF8sf] ;"rgf tyf ls:tf dfusf]

;"rgf k7fpg],

-ª_ z]o/wgLx?sf] btf{ lstfa / z]o/wgL tyf l8a]~r/jfnfx?sf] nut b'?:t /fVg],

lhDdf lng] / k|dfl0ft ug]{,

-r_ z]o/ jf l8a]~r/sf] lwtf] aGws hgfpg], x:tfGt/0f jf bflvn vf/]h ug{

;~rfns ;ldlt jf sfo{sf/L k|d'v;dIf k]z ug]{,

-5_ z]o/wgL jf l8a]~r/jfnfsf] bfaL, ph"/L, u'gf;f], ;'emfj, ;Nnfx cflb s'g} s'/f

lnlvt?kdf k]z x'g cfPdf ;~rfns ;ldlt jf sfo{sf/L k|d'v jf sfof{no jf

cGo lgsfox? ;dIf k'¥ofpg] / ;f] ;DaGwdf eP u/]sf] sf/afxLsf] glthf

lnlvt?kdf ;DalGwt z]o/wgL jf l8a]~r/jfnfnfO{ lbg],

-h_ k|rlnt sfg"g cg';f/ sDkgL ;lrjn] ug'{ kg]{ egL lgwf{/0f ul/Psf] jf tf]lsP

adf]lhdsf] cGo sfo{ ug]{ .

-#_ ;fwf/0f ;efsf] lg0f{o adf]lhd afx]s sDkgL ;lrjn] sDkgLaf6 jf sDkgLdfk{mt

cfk"mnfO{ kmfObf x'g] s'g} sfd ug'{ u/fpg' x'Fb}g .

-$_ sDkgL ;lrjn] tf]lsP adf]lhdsf] cfr/0f kfng ug'{ kg]{5 .

!*&= z]o/wgLx?aLr ePsf] ;Demf}tfsf] dfGotf M -!_ sDkgLsf] Joj:yfkg, ;~rfng tyf

z]o/wgLx?nfO{ k|fKt dtflwsf/sf] k|of]usf] af/]df sDkgLsf z]o/wgLx?sf aLr ePsf] ;Demf}tf

lghx?aLr afWofTds ?kdf nfu" x'g]5 .

Page 94: sDkgL P]g, @)^# · 2019-10-23 ·

www.lawcommission.gov.np

94

t/ To:tf] ;Demf}tfsf] s'g} k|fjwfg sDkgL jf o;sf cNkdt z]o/wgLx?sf] lxt k|lts"n

x'g] ePdf ;f] xb;Dd :jtM lgliqmo x'g]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ePsf] ;Demf}tfsf] b'O{k|lt To:tf] ;+Demf}tf ePsf] ldltn] kGw|

lbgleq ;DalGwt z]o/wgLn] sDkgLdf k]z ug'{ kg]{5 . To;/L z]o/wgLx?af6 k|fKt ePsf]

;Demf}tfsf] Psk|lt sDkgLn] ;f] k|fKt u/]sf] kGw| lbgleq sfof{nodf k]z ug'{ kg]{5 .

!*&s= ;DklQ z'4Ls/0fsf] lgjf/0fsf] nflu cfjZos sfo{ ug'{ kg]{ M sDkgLn] ;DklQ z'4Ls/0f

tyf cftÍsf/L lqmofsnfkdf ljQLo nufgL lgjf/0f ug]{ ;DaGwdf k|rlnt sfg"g adf]lhd

k|lta4tf JoQm ug'{kg]{ 5 .

!**= sDkgL cWofb]z, @)^@ lgliqmo ePkl5 To;sf] kl/0ffd M sDkgL cWofb]z, @)^@ lgliqmo

ePkl5 csf]{ clek|fo gb]lvPdf ;f] lgliqmotfn],–

-s_ ;f] cWofb]z lgliqmo x'Fbfsf avt rNtL gePsf] jf sfod g/x]sf] s'g} s'/f klg

hufpg] 5}g,

-v_ ;f] cWofb]z adf]lhd rfn" ePsf] s'/f jf ;f] adf]lhd /Lt k'¥ofO{ cl3 g} ul/Psf]

s'g} sfd jf ef]lu;s]sf] s'g} s'/fnfO{ c;/ kfg]{ 5}g,

-u_ ;f] cWofb]z adf]lhd kfPsf], xfl;n u/]sf] jf ef]u]sf] s'g} xs, ;'ljwf, st{Jo jf

bfloTjdf c;/ kfg]{ 5}g,

-3_ ;f] cWofb]z adf]lhd ul/Psf] s'g} b08 ;hfo jf hkmtnfO{ c;/ kfg]{ 5}g,

-ª_ dfly n]lvPsf] s'g} To:tf] xs, ;'ljwf, st{Jo, bfloTj, b08 ;hfosf ;DaGwdf

ul/Psf] s'g} sfd sf/afxL jf pkfonfO{ c;/ kfg]{ 5}g / ;f] cWofb]z sfod

/x];/x To:tf] s'g} sfg"gL sf/afxL jf pkfonfO{ klg z'? ug{, rfn" /fVg jf

nfu" ug{ ;lsg]5 .

klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .