UNIVERZITET U SARAJEVU

FAKULTET ZA KRIMINALISTIKU, KRIMINOLOGIJU I SIGURNOSNE STUDIJE

SARAJEVO

SEMINARSKI RAD

TEMA: POJAM, KARAKTERISTIKE I CILJEVI TERORIZMA

MENTOR: KANDIDATI:

Prof. dr. Mirsad Abazović Vedran Gabrić

Sarajevo, januar 2014. godine.UVOD

Nasilje poznato kao terorizam je prisutan od davnina, a danas je rasprostranjeno u čitavom svijetu i predstavlja najsuroviji oblik sile u međunarodnim odnosima. Danas u svijetu nema države koja u većoj ili u manjoj mjeri nije izložena raznim oblicima terorizma, motivisanog različitim idejama interesima i ciljevima. Jačanje terorističkih aktivnosti tokom poslednjih godina dovelo je do toga da terorizam postane najveće svjetsko zlo i jedan od najaktivnijih i nerješivih problema savremenog svijeta.

Teroristički napadi avionima bombama na Svjetski trgovinski centar u Njujorku i zgradu Pentagona u Vašingtonu 11. septembra 2001. godine, do najnovijih terorističkih dejstava širom svijeta, potvrđuju činjenicu da je terorizam u stalnoj ekspanziji i predstavlja neuništiv problem savremenog čovječanstva.

U poslednje vrijeme svijet se na najdrastičniji način suočio sa gorkom istinom da je terorizam označio novi način ratovanja na početku 21. vijeka, bez sagledavanja realnih i stvarnih uzroka dok su posledice svima poznate. Istina je da se svijet sa terorizmom suočavao vjekovima prije, ali ga je tek prošlo stoljeće i nevjerovatan napredak tehnologije uveo u stalnu postavku svjetske pozornice i sa nje nije više sišao.

Fenomen terorizma je zahvatio čitavu planetu. Neprijatelj je postao nevidljiviji i neuhvatljiviji više nego ikada ranije, a sukob koji diktira terorizam nema jasne obrise fronta i karakteristike klasičnog vođenja borbe. Savremeni međunarodni terorizam je izrastao kao produkt bipolarnog svijeta i predstavlja naličje svjetskog poretka, kao krajnji ekstremistički oblik sukoba interesa na globalnom planu. Uz stalnu primjenu novih i različitih metoda djelovanja, međunarodni terorizam je u stalnom porastu bez obzira na sve organizovanije suprostavljanje država i međunarodne zajednice i na mjere koje se preduzimaju radi njegovog suzbijanja.

Iako gotovo sve države terorizam svrstavaju u najteže oblike ugrožavanja sopstvene i bezbjednosti međunarodne zajednice, činjenice govore da u pogledu klasifikacije terorizma i terorističkog djelovanja u pojedinim državama prisutni su dvojni standardi. Iz tih razloga terorizam koga sprovode neki separatistički pokreti ili organizacije od strane velikih sila kvalifikuje kao borba za slobodu, demokratiju, ljudska prava i slično.

Zato nosioci globalizma umješno koriste i zloupotrebljavaju pomenutu terminološku konfuziju, odnosno ne ustručavaju se da različito tretiraju pojam terorizma, u zavisnosti od sopstvenih interesa.

1. Pojam i nastanak terorizma

2

Riječ terorizam (terrorism), nastao je od latinske riječi terror ili strah, a pojam terorizam je doktrina i metod borbe za određene ciljeve sistematskom upotrebom nasilja1. To znači da je teror vladavina nasilja, a terorizam kao ideologija je krajnji metod borbe za ostvarivanje političkih ciljeva putem nasilja i ucjena2.

Dakle, izvorno značenje pojma terorizam odnosi se na državu kao počinioca terorističkih akata i na građane kao žrtve. Iako se pod terorizmom podrazumijeva unaprijed smišljeno i organizovano nasilje u političke svrhe kojim pokušava da se zastraši i slomi otpor onoga protiv koga se primjenjuje, u nauci ne postoji opšteprihvaćena definicija tog pojma zbog postojanja brojnih subjektivnih razloga, prvenstveno zbog različitog pristupa definiciji objekta i subjekta terorizma.

U savremenom političkom rečniku, pojam terorizam prvi put je popularno upotrijebljen 60-tih godina djelovanjem pripadnika IRA-e u Sjevernoj Irskoj, ETA-e u Španiji. Savremeni terorizam nastao je u Evropi i prenio se prvo na Latinsku Ameriku, Bliski istok, a zatim na ostatak svijeta, prilagođavajući se istorijskim i nacionalnim karakteristikama i tradicijama.Terorizam sa pojavom njemačkog fašizma dobija sasvim novu dimenziju, u obliku novih formi i metoda djelovanja nacističkog pokreta. Era fašizma je karakteristična za pojavu državnog terorizma u Italiji, Španiji a posebno u Njemačkoj.

Poslije II svjetskog rata, usled izraženih narastanja društveno-političkih sukoba u svijetu, terorizam kao ideologija poprimila je svjetske razmjere (posebno od 60-tih godina), koristeći metod nasilja kao ekstremni oblik borbe za ostvarivanje političkih ciljeva. U pojedinim regionima svijeta (Južna Amerika, Indokina, Afrika), posebno su bili izraženi nacionalni i politički pokreti koji su raspolagali sa gerilskim snagama u borbi za slobodu protiv kolonijalne vlasti i autokratskih režima u određenim zemljama.

I pored sve veće prisutnosti terorizma u svijetu i dalje su prisutni dvojni standardi pristupu i klasifikaciji terorizma. Takav odnos prema terorizmu su nastavile velike i moćne države zapada posebno SAD, rukovodeći se prvenstveno sopstvenim interesima. Klasičan primjer za to je odnos SAD kao najveće vojno-ekonomske i političke sile prema terorizmu albanskih separatista na Balkanu, gdje su pripadnike albanske terorističke organizacije OVK prikazali kao “borce za slobodu”, dok su na primjer pripadnike Kurdistanske radničke partije u Turskoj prikazali kao teroriste.

Pošto se nije mogla donijeti opšteprihvatljiva definicija terorizma na osnovu opštih karakteristika, fenomen terorizma može se svesti pod pet elemenata: politička priroda akta terorizma, nasilje, izazivanje straha kod protivnika, uticaj na širu okolinu i nepredvidljivost akta terorizma. Terorizam nije samo najgrublji oblik nasilja, već planski sveobuhvatan i kontinuiran sukob najčešće između destruktivnih subjekata i aktuelne vlasti unutar jedne države ali i između država, u kojem napadač usklađen nenaoružanim i većinom oružanim djelatnostima nastoji da kod napadnutog izazove strah, zbog kojeg će pristati na političke ustupke, odnosno da ga potčini svojoj volji.

2. Ciljevi terorizma

1 Politička enciklopedija, Savremena administracija Beograd, izdanje 19752 Mala enciklopedija, Prosveta Beograd, izdanje 1986

3

Terorizam obično ima za cilj da zastraši ili prisili državni subjekt (vladu, pojedine grupe ljudi, pojedince) i tako objekat napada ispuni tražene zahtjeve koji mogu biti političke, društvene ili materijalne prirode. S obzirom na to da je terorizam složena aktivnost u funkciji namjernog izazivanja straha kod građana ili narušavanja autoriteta države, nosioci terorizma raznim metodama djelovanja žele da postignu konkretan cilj.

Politička svrha terorizma je djelovanje na volju državnog ili međunarodnog političkog subjekta nasilnim psihološkim i fizičkim efektima, u cilju ostvarivanja određenih političkih interesa i ciljeva. U suštini, teroristi široj javnosti žele dokazati da su primorani da tako surovo djeluju jer državni aparat nema sluha za njihove zahtjeve i time pokazati da su oni žrtve. Tako komuniciraju s jedne strane sa masom a sa druge strane sa zvaničnim državnim aparatom, pokušavajući se staviti na nivo ravnopravne pregovaračke pozicije u ispunjavanju svojih zahtjeva, uglavnom političke prirode. Ovom strategijom djelovanja teroristi žele dovesti državni subjekat u poziciju popuštanja i time pokazati široj javnosti njegovu nemoć i nesposobnost u rješavanju situacije.

Terorizam u načelu djeluje prema Vajtovoj3“doktrini nužde”, koja znači da teroristička organizacija na izvršavanje terorističkog akta kreće tek kada su iscrpnjene sve mogućnosti ostvarivanja ciljeva političkim sredstvima i procijeni da nema alternative rešavanju cilja nasilnim putem. To znači, da u situacijama u kojima strane u političkom konfliktu nemaju načina da riješe spor na uzajamno zadovoljavajući način a posebno kada je jedna strana drastično nadmoćnija, onda slabija strana pribjegava terorizmu u cilju ostvarivanja svojih ciljeva i interesa. U toj situaciji slabija strana pošto nema silu i moć kao političko sredstvo ubjeđivanja, pribjegava upotrebu terorizma bez alternative kao jedino političko sredstvo, sa Makijavelističkim razmišljanjem da cilj ne bira sredstvo.

Psihološki efekti terorističkog čina znatno nadmašuju njegove fizičke učinke. Strah je namjeravani efekat, a ne usputni produkt terorizma. Sa strahom se povećava ukupan efekat terorističkog akta i time neposredno djeluje na objekat terorizma. Reakcija javnosti na teroristički akt može biti u dijapazonu od krajnjeg oduševljenja do osude i najdubljeg gnušanja. U svakom slučaju terorizam nikoga ne ostavlja ravnodušnim.

Nepredvidljivost terorizma je u svojoj suštini jedna od glavnih karakteristika u izvođenju terorističkih akcija i dejstava. Zato terorističke organizacije posebno vode računa na neprdvidljivom izboru objekta, načina i vremena izvođenja terorističkih dejstava. Pod ovim uslovima ostvaruju početnu prednost u odnosu na državne subjekte, što je u suštini glavna prednost i ključ dosadašnjeg uspjeha terorista u izvođenju terorističkih akcija.

Cilj ovakve terorističke strategije je ostvarivanje međunarodne političke osude i narušavanja međunarodnog ugleda zemlje do izolacije i ispoljavanja pritisaka i ucjena od strane velikih sila i međunarodnih vojno-političkih i ekonomskih faktora4.

3. Klasifikacija terorizma

3 Johnantan R. White, američki politički teoretičar koji je u svojoj knjizi “Terorizam”, izdanje 2002. godine, najstudioznije obradio savremeni problem terorizma.4 Ovakav teroristički scenario je sproveden na KiM od strane albanske terorističke organizacije OVK. Teroristička strategija OVK je sprovedena uz potpunu političku i logističku podršku međunarodnih centara moći, na čelu sa SAD i CIA. Kontinuiranim i dobro sihronizovanim terorističkim aktivnostima terorista, neadekvatno je reagovao odbrambeni sistem SRJ, prevashodno angažujući neadekvatne klasične vojne jedinice, jer policijske snage nisu bile dovoljne ni sposobne da adekvatno odgovore na terorističke aktivnosti.

4

Međunarodni teoretičari terorizma nemaju jedinstvenu opšteprihvaćenu klasifikaciju terorizma, prvenstveno zbog poteškoća koje su vezane za definisanje pojma terorizma, što neposredno utiče na konfuznu klasifikaciju terorizma kao najsurovijeg oblika nasilja. I pored različitog pristupa pojmu terorizma, određenu klasifikaciju terorizma moguće je izvesti na osnovu uvažavanja različitih kriterijuma terorizma kao što su: nosioc, žrtva, cilj, prostor, način ispoljavanja, upotrebljena sredstva itd.

Prema tome a na osnovu određenih opštih kriterijuma, terorizam možemo klasifikovati prema: Subjektu djelovanja Sadržaju ispoljavanja Objektu djelovanja Načinu ispoljavanja

Terorizam u odnosu na subjekt djelovanja možemo podijeliti na: Državni Međunarodni Unutrašnji treorizam

Po sadržaju ispoljavanja, terorizam možemo podijeliti na: Politički Religiozni Ideološki Terorizam organizovanog kriminala ili terorizam podzemlja

Politički terorizam možemo podijeliti na: Nacionalisti-čki Revolucionarni Prevratnički Separatistički

U odnosu na objekat djelovanja, terorizam je moguće podijeliti na: Pojedinačni Masovni Urbani

U odnosu na način ispoljavanja, terorizam može biti: Spontani Stihijski Organizovani

U poslednje vrijeme najčešće se ispoljavaju: Nacionalistički Religiozni Terorizam organizovanog kriminala ili terorizam podzemlja

5

Slika 1. Klasifikacija terorizma

Državni terorizam prema subjektu djelovanja organizovan je od strane države i po sadržaju je svojevrstan oblik rata. Pomoću njega pojedine države legalnim ili ilegalnim putem nasilno

6

podrivaju ustavni poredak drugih država, uključujući i mogućnost njegovog rušenja. Države kao hegemoni smišljeno pokušavaju da pod vidom međunarodnog terorizma izvode oružana nasilja protiv suverenih država, indirektno. Taj oblik terorizma veoma umješno koriste države regionalnog i svjetskog hegemonizma, bezobzirno pokazujući svoju moć uz minimalni rizik da takav oblik agresivnog djelovanja bude odgovarajuće sankcionisan.

Njihovi krajnji ciljevi su raznovrsni: razbijanje teritorijalnog integriteta jedne ili više država, svrgavanje s vrha državne vlasti jedne garniture i postavljanje po njima odgovarajuće političke ili vojne garniture, osveta nad „neprijateljem“ i drugi ciljevi.

Međunarodni terorizam predstavlja skup međunarodnim pravom zabranjenih aktivnosti usmjerenih prema pojedincima, grupi i državi, njenim institucijama i dobrima. Međunarodni terorizam izvode pojedinci, terorističke organizacije ili neki drugi državni subjekt, radi ostvarivanja njihovih ciljeva, narušavajući time stabilnost druge države njenog političkog sistema odnosno međunarodne zajednice, kao i kršenje konvencija o zaštiti ljudskih prava i sloboda.

Međunarodni terorizam u svijesti običnih ljudi je nekontrolisano nasilje koje se nalazi van kontrole SAD i ostalih svjetskih centara moći. Naprotiv ovoj tvrdnji argumenti ukazuju da se međunarodni terorizam nalazi pod određenim patronatom prvenstveno pod moćnom američkom obavještajnom službom CIA-e, jer je terorizam u savremenom obliku “proizvod” američke administracije između 60-tih i 70-tih godina5. Zato atribut “međunarodni” asocira na terorizam kao jedinstvenu pojavu u savremenom svijetu, kao i na jedinstveno rukovodstvo koje diriguje celokupnim međunarodnim terorizmom.

Unutrašnji terorizam prema subjektu djelovanja djeluje organizovano van institucija državnog subjekta, a po načinu ispoljavanja djeluje ilegalno. Aktivnost unutrašnjeg terorizma je usmjerena protiv državnih subjekata vlasti u cilju ostvarivanja svojih prevashodno političkih ili vjerskih ciljeva. Unutrašnji terorizam u okviru jedne države djeluje uz neposrednu ili posrednu podršku stranog faktora, tako što preko unutrašnjeg terorističkog subjekta pojedine države ilegalnim putem nasilno podrivaju ustavni poredak drugih država.Ta podrška od strane stranog faktora se tretita kao podrška za „ostvarenje nacionalnih (vjerskih) prava i sloboda“ nekog naroda.

4. Osnovne karakteristike savremenog terorizma

5 Dana u svijetu najekstremnije su terorističke organizacije koje je svojevremeno osnovala CIA za ostvarivanje nacionalnih interesa SAD, kako bi parirali sovjetskom vojnom uticaju. U cilju ostvarivanja svojih interesa u Avganistanu za vrijeme okupacije od strane SSSR, CIA je školovala i najvećeg teroristu današnjice Osamu Bin Ladena. Po završetku školovanja 1980.godine, Bin Laden je izabran za vođu tajne “revolucionarne” organizacije “Al KAida”,koja se uz logističku pomoć CIA uspješno borila protiv sovjetskih trupa u Avganistanu.

7

Savremeni međunaroni terorizam je u stalnom porastu bez obzira na sve organizovanije suprostavljanje međunarodne zajednice i na mjere koje se preduzimaju radi njegovog suzbijanja. On se obnavlja i usavršava na sve višem tehničko-tehnološkom nivou uz stalno povećavanje efikasnosti6. Savremeni tehnološki razvoj stavio je u ruke terorista sredstava i oružje za masovno uništavanje, gde je terorizam prekoračio prag spektra “dozvoljene” opasnosti sa mnogo širim i strašnijim sredstvima i metodima, sa posledicama većim nego ikada prije.

Glavne karakteristike savremenog terorizma su: Organizovanost Preciznost Nepredvidljivost Elastičnost Tajnost Iznenađenje Ekonomičnost Okrutnost Šokantnost Mutacija Fanatizam Iracionalnost Nemoralnost Protivzakonitost

Organizovanost terorističkog subjekta i izvođenja terorističkog čina je jedna od glavnih karakteristika terorističkog subjekta. Izvođenje terorističkih napada u poslednje vrijeme, pokazuje visoku organizovanost i destruktivnu maštovitost ljudskog uma bez granica.

Svaki teroristički čin (akt) se izvodi sa visokim stepenom preciznosti, kroz strogo definisane sledeće faze: izbor cilja (objekta), planiranje, organizovanje i izvođenje. Izbor cilja (objekta) terorističkog akta prevashodno vrši političko rukovodstvo, a za sledeće faze je odgovorno vojno rukovodstvo terorističke organizacije.

Jedna od specifičnih obilježja terorizma je nepredidljivost u izboru objekta terorizma i metoda izvođenja terorističkog akta. Sa sprovedenim mjerama tajnosti, nepredidljivost je u funkciji postizanja maksimalnog iznenađenja kod objekta napada. Sprovođenjem nepredvidljivih radnji i postupaka od strane terorističkog subjekta, teroristi ostvaruju početu prednost u odnosu na antiterorističke snage i mjere države. Za sada teroristi uspješno koriste ovu prednost, koja je za sada nenadoknadiva.

Sve faze terorističkog čina sprovode se elastično bez ustaljenih šablona, ali i precizno po dogovorenom scenariju. U slučaju da se teroristički čin zbog određenih nepredvidljivih događaja (koji su nastali neposredno prije ili u toku izvođenja akcije) ne može izvesti prema planu, tada vođa terorističke grupe (jedinice) odlučuje samostalno i postupa u skladu sa konkretnom situacijom, ne dovodeći u pitanje izvođenje samog terorističkog akta.

Jedan od osnovnih činilaca uspješnosti izvođenja terorističkog akta je tajnost. Planiranje i izvođenje se sprovodi u veoma strogim mjerama tajnosti, kako bi se spriječila mogućnost

6 Za sada teroristima je sužena mogućnost nabavke NHB oružja ali usavršavanjem spektra djelovanja terorizma i infiltracija u državne institucije, ta se mogućnost ne isključuje u bliskoj budućnosti.

8

preventivnog djelovanja državih antiterorističkih subjekata i tako postiglo maksimalno iznenađenje. Zato je planiranje terorističkog čina najosjetljivija faza u kojoj učestvuje samo uže rukovodstvo terorističke organizacije.

Iznenađenje je jedna od glavnih karakteristika izvođenja terorističkih akata i predstavlja ključnu prednost terorista u odnosu na antiterorističke mjere države. Iznenađenje se postiže preduzimanjem mjera tajnosti i nepredvidljivosti, čime se postiže visok stepen uspješnosti izvedenog terorističkog čina, pri čemu se ostvaruju veliki psihološki efekti na objekat napada.Teroristi pri planiranju i u načinu izvođenja dejstava, prilagođavaju se konkretnim uslovima, t.j. stepenu jačine sistema protivterorističke zaštite jedne države koja može biti adekvatna (jaka) ili neadekvatna (slaba), kao i stepenu podrške spoljnjeg ili unutrašnjeg faktora.

Teroristički akt se izvodi ekonomično, vodeći računa o najracionalnijoj upotrebi snaga i sredstava. Jedna od polaznih osnova terorista u planiranju terorističkog čina je da se teroristički akt izvede sa što manje angažovanja ljudstva i utroška materijalnih i fninansijskih sredstava, prilagođavajući se konkretnim materijalnim uslovima.

Okrutnost i šokantnost su u funkciji izazivanja straha, nesigurnosti i panike na objekat napada i su glavni su psihološki efekti terorizma. Terorizam u svom djelovanju koristi najokrutnije metode i princip “iza nas užas, a ispred strah”. Metodama okrutnosti u izvođenju terorističkih dejstava, teroristi nastoje da izazovu šokiranje narodnih masa i državnog subjekta i time stvore utisak da im državni organi i antiterorističke jedinice ne mogu nauditi, kao i da od terorizma ne postoji efikasna odbrana. Terorističke akcije su obično usmjerene protiv nedužnog civilnog stanovništva ili protiv regularnih antiterorističkih snaga zemlje, upotrebom konvencionalnog, hemijskog i biološkog oružja, uz sve veću prijetnju upotrebe i nuklearnog oružja.

Svojom zapanjujućom sposobnošću mutacija, terorizam u stvari uvijek ide korak ispred preduzetih mjera antiterorističkih snaga, kao glavnog državnog subjekta u borbi protiv terorizma. Terorističe organizacije i njihovo djelovanje se stalno mijenja, u zavisnosti od organizovanosti države, preduzetih mjera i snage antiterorističkog subjekta u borbi protiv terorizma7. Zato je taj korak za sada nenadoknadiv, bez neke optimističke najave da će se terorizam u skoroj budućnosti sustići.

Po svom djelovanju, savremeni terorizam odlikuje i fanatizam, koji se manifestuje kroz nacionalnu, ideološku ili vjersku indoktriniranost terorista, do stepena samožrtvovanja u izvođenju terorističkog akta. Fanatizam kao ekstremna motivisanost pojedinca i grupe terorista, svojstvena je za sve terorističke organizacije i ima za cilj postizanja visokog stepena odlučnosti, bezuslovnosti i okrutnosti u izvršenju terorističkog zadatka. Fanatizam se u terorističkoj organizaciji manifestuje kao pozitivna kvalitativna psihološka kategorija i ključni je pokazatelj uspjeha terorističke organizacije.

Iracionalnost razuma kao psihološka kategorija je u funkciji bezuslovnog ostvarivanja cilja terorizma koristeći iracionalne metode djelovanja. Savremeni teroristi posjeduju suženo osjećanje svijesti i savjesti, u niskom spektru realnog i logičlog razmišljanja ali i visoki stepen inteligencije. Savremeni terorizam po svojim karakteristikama i okrutnim metodama djelovanja

7 Tehnološka dostignuća, rasprostranjenost, jednostavnost proizvodnje hemijskog oružja i široka mogućnost njegove primjene, dostignut je nivo koji omogućava da ovo nije više privilegija visokorazvijenih zemalja i državnih i vojnih subjekata već i vainstitucionalnih subjekata države.

9

za običnog čovjeka je neshvatljiv, neprihvatljiv i krajnje neprimjeren način ostvarivanja svojih deklarisanih ciljeva.

Sve države svijeta u odnosu na terorizam se jedinstveno deklarišu da je terorizam po svom djelovanju protivzakonita aktivnost, ma kako pojedine zemlje shvatale pojam terorizma. Usvojenim međunarodnim konvencijama, terorizam je u pravnom smislu proglašen kao nezakonit, jer je usmjeren protiv ljudi, materijalnih dobara i mira u čitavom svijetu. Tako se terorizam u opasnosti po svijet izjednačio sa ratom. Iako se sve zemlje jedinstveno deklarišu da je terorizam svjetsko zlo i obavezale se za jedinstvenu borbu protiv njega, u praksi dolazi do određenih različitih tumačenja pojma i odnosa prema terorizmu, prvenstveno prema državnom (nacionalnom) interesu što je dokazano u dosadadašnjoj praksi na globalnom planu.

Savremeni terorizam u svom djelovanju u odnosu na postojeće moralne karakteristike i vrijednosti društva, je krajnje nemoralan u smislu korićenja okrutnih i zabranjenih metoda. Po svojoj brutalnosti i nemoralnosti u izvođenju terorističkog čina, koristi specifične metode koje su van svakog normalnog ljudskog razuma8.

U poslednje vrijeme terorizmom dominira religijski faktor (posebno islamski), koji kroz vjersko nasilje žele da ostvare svoje nacionalističke i panislamističke ciljeve. Na Zapadu teroristi su motivisani određenim nacionalmnim ciljevima i interesima, dok u islamskim zemljama terorizam je dodatno motivisan i islamskom ideologijom koja djeluje nadnacionalno i internacionalno.

Na osnovu poređenja relacije procesa terorizma: nosilac - uzroci - žrtve - posledice s načinima njegovog ispoljavanja u svijetu, mogu se izvesti sledeće karakteristike terorizma:

a) Preovlađuje organizovani terorizam, inspirisan naciona-lnim i vjerskim interesima i ciljevima.

b) Preovlađuje unutrašnji terorizam čiji su nosioci nedržavni subjekti. Unutrašnji terorizam sve više gubi svojstvo autono-mnosti i poprima karakter međunarodnog terorizma.

c) Etničke grupe i nacionalne manjine su najčešći nedržavni subjekti koji primjenjuju terorizam u funkciji ostvarivanja političkih ciljeva.

d) Državni terorizam je svojevrstan oblik rata gdje pojedine države nasilno podrivaju ustavni poredak drugih država, uključujući i mogućnost njegovog rušenja.

e) Takozvani uvozni terorizam je u zamahu i može u dogledno vrijeme da poprimi karakteristike svojstvene terorizmu pojedinih nacionalnih manjina unutar matičnih zemalja.

f) Oblici i metodi koji primenjuju nosioci terorizma radi ostvarenja svojih ciljeva neprestalno se usavršavaju i prilagođavaju situaciji i ciljevima terorizma.

g) Terorizam i pored preduzetih mjera međunarodnog subjekta još uvijek ide korak ispred.

5. Pojam terorističke organizacije

8 U poslednje vrijeme pojedine terorističke organizacije koriste nemoralne i krajnje brutalne metode terorističkog djelovanja ako što su podmetanje eksploziva u školama, bolnicama, vjerskim objektima pa čak i u dječjim vrtićima.

10

Teroristička organizacija je specifično organizovani idejni i organizacioni subjekt terorističkih snaga, kojom u političkom smislu rukovodi politička ili vjerska organizacija na državnom ili međunarodnom nivou.Terorističku organizaciju u organizacionom smislu čini rukovodstvo i terorističke snage, koje čine teroristi kao odabrani pripadnici sa svojim karakterističnim osobinama i ubjeđenjima.

Savremene terorističke organizacije su zvanično organizovane po ugledu na „normalne“ političke i ostale društvene organizacije9. Imaju zvanično legalno političko rukovodstvo i posjeduju politički program, kako bi svojim legalnim političkim djelovanjem u državi i na međunarodnom planu ostvarili puni politički legitimitet. Zato je politički dio većine terorističkih organizacija legalan i svojim djelovanjem pokušava da se prikaže u očima domaće i svjetske javnosti kao organizacija za ostvarivanje svojih nacionalnih, vjerskih i drugih prava legalnim putem.

Političkim djelovanjem ističu nacionalne, vjerske, socijalne i druge probleme i diskriminaciju, čime pokušavaju da dokažu da su legitimni zaštitnik svoga naroda, vjere i drugih ubjeđenja, u cilju pridobijanja šire simpatije i podršku narodnih masa. Pored političkog, postoji i vojno krilo terorističke organizacije sa terorističkim sastavima kao neposrednim izvršiocima terorističkog djelovanja. Vojno krilo terorističke organizacije djeluje ilegalno, pošto je u svim zemljama svijeta njihovo postojanje i djelovanje zabranjeno.Svaka teroristička organizacija je organizovana i finansijski podržana od strane inostranog, a u nekim zemljama i od unutrašnjeg faktora.

6. Podjela terorističkih organizacija

Kod teoretičara terorizma nema opšte prihvaćene klasifikacije terorističkih organizacija, prevashodno zbog nejedinstvenog pristupa pojmu i klasifikaciji terorizma. I pored različitih pogleda i spristupa ovom problemu, terorističke organizacije možemo podijeliti na osnovu nacionalno-ideoloških, geografskih i organizacijskih činilaca.

Prema nacionalno-ideološkom činiocu, terorističke organizacije možemo podijeliti na: Političke (Revolucionarne i antirevolucio-narne) Vjerske. (Religijske i sektaške)

Prema geografskom prostoru terorističke organizacije možemo podijeliti na Nacionalne Državne Međunarodne

U odnosu na način organizovanja i djelovanja, terorističke organizacije možemo podijeliti na Ćelijske Milicijske Vojne formacije

9 Političko rukovodstvo palestinskih terorističkih organizacija djeluje legalno na političkoj sceni Izraela, zasnovanoj na političkoj platformi borbe za slobodu i državu Palestinu.

11

Slika 2. Piramidalna struktura terorističke organizacije

Grupa za komandovanje je izabrano od strane političkog dijela terorističke organizacije i nalazi se načelno u sastavu vojnog rukovodstva koji komanduje izvršnom dijelu terorističke organizacije. Čine ga visoko odani, profesionalni i stručno osposobljeni kadrovi koji sposobni da zamisao političkog rukovodstva sprovedu u djelo.

Izvršni dio (Teroristi) terorističke organizacije mogu da čine dvije cjeline: obavezni (posebni teroristički sastavi) i mogući (paravojni sastavi), koje uspijevaju da stvore samo veći teroristički subjekti, najčešće u zemljama čiji je sistem protivterorističke zaštite neadekvatan i nefunkcionalan.

Aktivna podrška nalazi se ispod aktivnog kadra kao drugi po veličini dio organizacije. Mnogo više članova terorističke organizacije se bavi podrškom nego borbom, pa stim čini najvažniji dio organizacije.

Pasivni dio podrške predstavlja četvrti nivo podrške, kao najbrojniji dio terorističke organizacije. Ovi članovi su više politički simpatizeri iz svoga naroda ili vjere, nego što su članovi organizacije.

7. Profil savremenog teroriste

12

Neposredni izvršioci terorističkog akta su odabrani pripadnici terorističke organizacije pod nazivom teroristi, kojima posredno rukovode ideolozi preko rukovodstva terorističke organizacije. U odnosu na karakteristike terorističkih organizacija u svijetu, teroristi se mogu svrstati u četiri kategorije:

1) Teroristi fanatici2) Teroristi profesionalci3) „Obični“ teroristi4) „Prisilni“ teroristi

1) Teroristi fanatici spadaju u prvu kategoriju terorista kao najodaniji, najsigurniji i najekstremniji dio terorističke organizacije. U ovu kategoriju terorista spadaju i teroristi samoubice, koji u samoubilačkom aktu svjesno žrtvuju svoj život. Teroristi fanatici su u toj mjeri ideološki indoktrinirani, da su glavni inicijatori okrutnosti u izvođenju terorističkog akta bez presedana. Oni u suštini posjeduju pomračeni um i iskreno vjeruju da se bore sa omraženim neprijateljem indetifikovanim u državi ili sa nekim drugim međunarodnim subjektom. Oni su u svakoj terorističkoj organizaciji glavni protagonisti sprovođenja „samodiscipline“ i zato rukovodstvo organizacije ponekad prećutno prelazi preko ovog oblika “samodisciplinovanja” pripadnika.

2) Teroristi profesionalci čine drugu kategoriju terorista. Ne moraju biti pripadnici svoga naroda i svoje vjere i mogu biti angažovani od strane terorističke organizacije “po pozivu”, kao strani plaćenici. Nisu ideološki i vjerski indoktrinirani u toj mjeri kao teroristi fanatici, ali pri izvođenju terorističkog akta su prepoznatljivi po svojoj okrutnosti. Dio terorista profesionalaca su i teroristi koji su dobrovoljno stupili u terorističku organizaciju, ideološki i vjerski indoktrinirani u borbi za “slobodu bratskog naroda” po vjeri i naciji.10 Ova kategorija terorista posjeduje visoki profesionalizam i odlučnost za izvršenje zadatka, samo pod uslovom da pri izvođenju terorističkog akta postoje realni izgledi da ne budu uhapšeni i ubijeni.

3) „Obični“ teroristi čine treću „trezvenu“ i najbrojniju kategoriju terorista. U odnosu na teroriste fanatike, ne odlikuju se sa pretjeranom ideološkom i vjerskom indoktrinacijom i predstavljaljju umjereni dio terorističke organizacije. Nisu u toj mjeri motivisani da bezuslovno izvršavaju sve zadatke do samožrtvovanja. U terorističkoj organizaciji predstavnici su „mekše struje“ i zagovornici ostvarivanja deklarisanog cilja mirnijim putem. Ako to nije ostvarljivo, onda su za ostvarivanje cilja oružanim (nasilnim) putem. Kod terorista fanatika, ova kategorija terorista ne uživa posebno povjerenje i u terorističkoj organizaciji nisu postavljeni na važnije i komandne funkcije

4) „Prisilni“ teroristi čine četvrtu i za terorističko rukovodstvo, najnesigurniju kategoriju terorista. Oni su na bilo koji način prisilno uključeni u terorističke akcije, ili neki drugi vid podrške terorističkoj organizaciji. Ideološki i vjerski nisu u “dovoljnoj” mjeri motivisani da dobrovoljno pristupe terorističkoj organizaciji, što ne znači da pod raznim oblicima prisile i ucjena ne mogu kvaliterno izvršiti zadatak. Angažovanje ove kategorije terorista, terorističke organizacije pribjegavaju u uslovima kada za izvršenje zadatka nemaju dovoljan broj dobrovoljaca i profesionalaca.

8. Izbor terorista

10 Tipičan primjer je angažovanje mudžahedina iz islamskog svijeta u BiH i na KiM koji su indoktrinisani vjerskim fanatizmom počinili zločine nad Srbima.

13

Terorističke organizacije u izboru ljudstva poklanjaju posebnu pažnju11. Rukovodstvo organizacije pronalazi i regrutuje pretežno mlade ljude na političkoj i vjerskoj osnovi i specifičnih kriterijuma, a zatim ih stručno naročito psihološki priprema za izvršenje zadataka. Za izbor i prijem terorista, svaka teroristička organizacija u načelu ima opšte i posebne kriterijume.

1) Opšti kriterijumi su proceduralni i gotovo jedinstveni za sve terorističke organizacije, a to su: nacionalna i vjerska pripadnost, pol, starost, zdravstveno stanje i stepen obrazovanja. Opšti kriterijumi posebno uvažavaju nacionalne i vjerske specifičnosti svake terorističke organizacije.

2) Posebni kriterijumi u određivanju posebnih kriterijumima, svaka teroristička organizacija je karakteristična po određenim specifičnostima koje zavise od vrste i deklarisanih ciljeva terorističke organizacije. I pored određenenih razlika možemo nabrojati neke zajedničke posebne kriterijume, a to su: motivisanost, stepen nacionalnog i vjerskog fanatizma, stepen inteligencije, kao i posjedovanje “pogodnih crta karaktera” kao što su agresivnost, narcisoidnost, frustriranost, iracionalan razum, smirenost, društvenost, itd.

Po izvršenom izboru, činom polaganja zakletve terorista zvanično stupa u redove terorističke organizacije. Zakletva se polaže svečano pred rukovodstvom terorističke organizacije, individualno ili grupno u tradicionalnom koloritu sa obilježjima nacionalne ili vjerske pripadnosti. Poslije zakletve, terorista sa rukovodstvom terorističke organizacije potpisuje neku vrstu formalnog ugovora, koji ima pravni i obavezujući karakter članstva u terorističkoj organizaciji.

Vrijeme boravka teroriste u terorističkoj organizaciji načelno vremenski nije definisan i time se terorističkoj organizaciji daje za pravo da neprikosnoveno raspolaže sa životima terorista. Za pojedine terorističke organizacije je karakteristično da ko jednom postane član terorističke organizacije, teško ili gotovo je nemoguće iz nje izaći. Sve terorističke organizacije unutrašnjim mehanizmima posredno kontrolišu svakog svog člana, a posebno one pripadnike za koje nisu sigurni da su odani članovi i time sprečavaju svaki oblik samovolje i pokušaja napuštanja organizacije. U većini slučajeva ilegalnog napuštanja, rukovodstvo terorističke organizacije uglavnom osujeti i svakog takvog pripadnika kažnjava surovo i uglavnom smrću. U slučaju da ipak neki član samovoljno napušti terorističku organizaciju, za njim se organizuje potjera i uglavnom ubrzo biva uhvaćen i likvidiran.

9. Obuka terorista

11 Biraju se mlađi ljudi dobi od 18 do 35 godina sa kriminalnom prošlošću, sa visokom inteligencijom i koji posjeduju nacionalni i vjerski fanatizam. Portret današnjeg tipičnog teroriste:muškarac, neoženjen, star između 21 do 28 godine, srednjeg do fakultetskog obrazovanja, potiče iz viših slojeva srednje klase, sklon porocima i to uzimanju droge, ekstremni nacionalista, vjerski fašista i posjeduje kriminalni dosije.

14

Po regulisanju “formalnopravnog statusa”, novoprimljeni teroristi se šalju u jedan od terorističkih centara za obuku, gdje se izvodi i posebna “psihološka obrada” u cilju potpune indoktrinacije ličnosti. Obuka terorista se sprovodi pod neposrednim rukovodstvom terorističke organizacije, sistematski u ekstremnim uslovima,do krajnjih granica fizičke i psihičke izdržljivosti12. Obuku izvode profesionalni teroristički kadar (instruktori), koji posjeduju visoku stručnost u izvođenju terorističkih akcija. To su uglavnom iskusni i “prekaljeni” teroristi, koji su se dokazali u mnogim izvedenim terorističkim akcijama.

Obuka u kampovima traje vremenski kratko i težišno je usmjerena na psihološkoj obradi i na praktičnoj obuci terorista.

Psihološku obradu terorista, izvode posebni instruktori iz političkog krila terorističke organizacije, koji vrše psihološku torturu ili “idejnu dogradnju” ličnosti, u cilju potpune indoktrinacije terorista za deklarisani (politički ili vjerski) cilj. Psihološka obrada se odvija u početnom periodu obuke, paralelno sa praktičnim obučavanjem i traje do dvije sedmice.

Praktičnu obuku terorista izvode profesionalni instruktori, specijalisti za posebna teroristička dejstva. Obuka se ne izvodi u kontinuitetu već po ukazanoj potrebi i vremenski traje dosta kratko (2-4 sedmice), u zavisnosti od predhodne stručnosti i profila terorista13.

Cilj obuke je definisan programom terorističke organizacije sa težištem na psihološko-stručnom osposobljavanju terorista za izvršenje svih terorističkih akata, bezuslovno i tačno. Po sadržaju, obuka je težišno usmjerena na osposobljavljnju terorista u korišćenju minsko-eksplozivnih sredstava, rukovanju ličnim naoružanjem, upotrebi hladnog oružja i na taktici izvođenja raznih oblika i metoda izvođenja terorističkih dejstava (atentata, otmica, diverzija, zasjeda i dr).

Imajući u vidu registrovane načine izvršenja zadataka, može se zaključiti da je njihova stručna obuka i psihološka priprema veoma složena, i svrsishodna, zasnovana na vjerskom, nacionalnom i etničkom fanatizmu.

10. Psihološki aspekti terorističkih dejstava

Teroristi, u izvođenju terorističkih akcija koriste nasilje, da bi kod većeg broja ljudi stvorili nesigurnost i strah, a u pojedinim ekstremnim uslovima i paniku. U tu svrhu biraju ranjive ciljeve, a napad izvode nepredvidljivo sa postignutim visokim stepenom iznenađenja.

Njihov prioritetan cilj nije da ubiju ili otmu što veći broj ljudi, već da primjenom nasilja na određenim izabranim ciljem (metom) stvore maksimalnu atmosferu straha i nesigurnosti, rukovodeći se načelom da psihološki efekti moraju da budu mnogo veći od fizičkog učinka. Pomenuti odnos između fizičkog učinka i psihološkog efekta najizraženiji je kod terorista samoubica.

11. Fenomen terorista samoubica

12 Uslovi u kojima se izvodi obuka i priprema terorista, različita je i prvenstveno zavisi od vrste i stepena fanatizma terorističke organizacije. Tako na primjer, obuka i priprema terorista kod terorističkih organizacije u islamskom svijetu, izvodi se ukrajnje ekstremni i surovim uslovima. Uzor za sve terorističke organizacije u svijetu u obuci je francuska “Legija stranaca”. Iako se radi o regularnoj vojnoj formaciji Legija je izvodila tajne operacije u funkciji državnog terorizma pojedinih zemalja, radi ostvarivanja vojnog prisustva i uticaja posrednim putem. Poznata je po gvozdenoj disciplini, ekstremnom drilu, krutim vojničkim odnosima i po surovim uslovima obuke. U njoj nalaze utočište najokoreliji kriminalci, ubice i iostali najniži moralni sloj društva.13 Obuka je kratka za teroriste koji su služili vojsku ili bili profesionalni vojnici u bilo kojoj armiji svijeta.

15

Državni i nedržavni teroristički subjekti u cilju postizanja postavljenih ciljeva, uglavnom primjenjuju sličnu taktiku i strategiju. Međutim, pojedinim terorističkim organizacijama svojstvena je i jedna specifična taktika čija je suština, da neposredni izvšilac akta nasilja žrtvuje svoj život. Ovu vrstu terorista nazivamo teroristi samoubice.

Samoubilački napadi terorista prestavljaju specifičan, ekstremno odlučan, teško predvidljiv i najsuroviji oblik nasilja.

Uspješnost terorističkih akata uvijek je ključni pokazatelj funkcionalnosti i strukture i organizovanosti terorističke organizacije. U određenim uslovima, kada terorističke organizacije zbog antiterorističkih mjera državnog subjekta, nisu u mogućnosti da adekvatno ispolje teroristička dejstva klasičnim metodama, tada terorističke organizacije pribjegavaju upotrebi najekstremnijih terorističkih metoda angažovanjem terorista samoubica. Ovaj oblik terorizma je karakterističan za terorističke organizacije koje svoju terorističku strategiju zasnivaju na vjerskom fanatizmu, posebno kod terorističkih organizacija ideološki zadojene islamskim fundamentalizmom14.

Suština samoubilačkog terorizma je u tome, da teroristički subjekt u terorističkom aktu koristeći klasične terorističke metode, ne može postići adekvatan psihološki i fizički efekat. Zato teroristi i njihovo vodstvo rukovode se uvjerenjem da samožrtvovanjem, lišeni straha i racionalnog razuma, mogu steći šansu da svoje protivnike navedu na uzmicanje i popuštanje.

U samoubilačkom terorističkom aktu, neposredni izvršilac napada svjesno se žrtvuje (gine), radi vjerskih ili nacionalističkih ideala ili drugih ubjeđenja.

12. Planiranje i izvođenje terorističkih dejstava

Planiranje se obavlja veoma pažljivo, brižljivo i detaljno, sa jasno definisanim ciljem, učesnicima, prostorom, vremenom i objektom napada. Teroristička organizacija kao državni ili antidržavni hegemon u varijanti primjene direktnog terorizma u planiranju terorističkog akta koristi odgovarajuće kvalitativne snage, precizno vrši izbor žrtve (objekta) nad kojom primenjuje nasilje, mjesto, vrijeme i način izvođenja same akcije (napada). Pri planiranju uvijek procjenjuje dali će se izvedenim aktom izazvati najveći strah i ostvariti optimalni efekat napada, radi postizanja krajnjeg cilja. Takođe, posebna pažnja se posvećuje izboru objekta napada, taktike dejstva, iznenađenju, mjerama obezbeđenja kao i samom načinu izvođenja terorističke akcije.

U zavisnosti od cilja koji žele postići, rukovodstvo terorističke organizacije brižljivo bira adekvatan objekat pri čemu koriste različite metode izvođenja terorističkičkih dejstava. U izboru cilja (objekta) dejstva, teroristi biraju ranjive mete i rukovode sa načelom da psihološki efekti moraju biti više puta veći od fizičkog učinka napada.

Objekat dejstva može biti čovjek kao pojedinac, grupa (masa) ljudi, objekti infrastrukture, materijalna dobra ili kombinovano. U izvođenju terorističkog akta, teroristi koriste različite načine i metode i koje zavise od sledećih faktora: vrste i veličine objekta dejstva, cilja, planiranih efekata, i od organizovanosti antiteroristi-čkih snaga države. U zavisnosti od stepena primjene sile, teroristički metodi mogu biti neoružani i oružani, a po načinu ispoljavanja terorističkih dejstava može biti javno, tajno ili kombinovano.

14 Angažovanje terorista samoubica u zadnje vrijeme je dominantan način izvođenja terorističkih akcija uposebno u Izraelu i Iraku. dok je ovakav način terorističkih akcija rijedak kod ostalih zapadnih terorističkih organizacija.

16

Neoružani metodi mogu predhoditi oružanim dejstvima i u funkciji su ostvarivanja psiholoških efekata na cilj i mogu biti: praćenje, ucjene, upozorenja, prijetnje i zastrašivanja. Neoružani metodi se mogu sprovoditi javno i tajno, neposrednim kontaktom sa žrtvom ili preko određenih sredstava za posrednu masovnu komunikaciju kao što su: sredstava informisanja, štampani letci, poštanske pošiljke, internet i drugo.

Oružani metodi terorističkih dejstava su u funkciji ostvarivanja cilja nasilnim putem i mogu biti: otmice (kidnapovanja), atentati, ubistva, fizičko povređivanje, trovanja sa biološkim ili hemijskim agensima, i konbinovano. Oružani metodi se mogu izvoditi pojedinačno, grupno ili masovno, u zavisnosti od cilja dejstva, objekta napada i planiranih efekata.

13. Pojam i sadržaj protivterorističke borbe

U vojnoj terminologiji pojam dejstva uglavnom se vezuje za primjenu oružane sile prilikom izvršenja vojnih borbenih zadataka. Tako se protivteroristička dejstva uglavnom vezuju za aktivnost i djelovanje vojnih i policijskih snaga u borbi protiv terorizma. Međutim, ovako shvatanje protivterorističkih dejstava ne može se posmatrati izolovano od ukupnih aktivnosti državnih organa i šire društvene zajednice u suprostavljanju terorizmu.

Preduslov uspješnog suprostavljanja terorizmu jeste poznavanje mogućih uzroka terorizma. Otkloniti sve uzroke koji uslovljavaju pojavu terorizma praktično je nemoguće.

Veoma je važno angažovanje svih društvenih struktura, odnosno uključivanje svih međunarodnih subjekata (država) različitih političkih i ekonomskih sistema, koji će se zalagati za postepeno mijenjanje postojećih međunarodnih odnosa, jer u njima leže uzroci terorizma.

U načelu suprostavljanje terorizmu obuhvata: Preventivne mjere Represivne mjere Protivterorističke borbene aktivnosti

Preventivne mjere obuhvataju: normativno-pravne; organizacione; preventivne policijske i kriminalističke; psihološko propagandne; bezbjednosne, administrativne i vaspitno – obrazovane mjere.

Represivne mjere obuhvataju: represivne policijske i kazneno – popravne mere.

Protivterorističke borbene aktivnosti obuhvataju borbena dejstva organa i jedinica MUP-a, odnosno policije i Vojske. Tu spadaju razoružavanje naoružanih terorista, oslobađanje zadržanih talaca, “čišćenje” terena od terorističkih bandi, napadi na uporišta pobunjenika i centre za obuku, oružane policijske akcije većih razmjera na većem prostoru.

Suština sprovođenja protivterorističkih dejstava je u pravovremenom prikupljanju informacija o terorističkim aktivnostima, obezbjeđenju podrške sopstvene i međunarodne javnosti, kontroli državne teritorije i borbenim dejstvima protiv terorističkih snaga.

17

Zato se ove aktivnosti mogu odrediti kao osnovni sadržaji protivterorističkih dejstava: Kontraobavještajni (obavještajni) rad, usmjeren na prikupljanje informacija o nosiocima terorističke aktivnosti u zemlji i u inostranstvu.

Psihološko-propagandna dejstva svih državnih, a posebno specijalizovanih organa usmjerenih za obezbeđenje podrške domaće, a po mogućnsoti inajšire međunarodne javnosti i jačanju motivacije sopstvenih snaga u borbi protiv terorizma.

Kontrola državne teritorije koju sprovode subjekti države, a prije svega specijalizovani državni organi, u cilju otkrivanja negativnih i opasnih bezbjednosnih pojava, koje mogu biti subjekt terorističkog dejstva.

Borbena dejstva protiv terorista koja izvode u prvom redu policijske jedinice, a ako one nisu dovoljne i vojne snage. Policijske snage samostalno mogu izvoditi dejstva do nivoa policijske operacije, a zajedno sa vojnim snagama do nivoa vojnopolicijske operacije.

14. Modeli odbrane od terorizma

U borbi protiv terorizma izuzetan značaj ima izbor mjera i redosled postupaka koji se preduzimaju. Ako se u tom procesu napravi krucijalni promašaj, čija je suština da se sa vođama terorista pregovara i postupa „meko“, a sa njihovim teroristima vodi rat, veoma su neizvjesni izgledi za neutralisanje i uništenje terorizma. S tim u vezi nije suvišno imati u vidu narodnu mudrost „nije se uputno penjati na krov da bi se otključala kapija“.

Sasvim je izvesno da se međunarodni i unutrašnji terorizam mora suzbijati energičnim i sveobuhvatnim borbenim aktivnostima. Izostajanje takvih aktivnosti zasigurno bi ohrabila teroriste. Umjesto toga, treba im predočiti da ne smije biti popustljivosti, po cijenu i određenih žrtava.

Jedan od osnovnih preduslova uspjeha u borbi protiv terorizma je odnos i podrška međunarodne zajednice, koja zavisi prevashodno od političkih interesa pojedinih svjetskih centara moći. Ako je ta podrška izostavljena, već se direktno ili indirektno podržavaju terorističke snage unutar države, onda je borba protiv terorizma u zemlji osuđena na propast15.

Suzbijanje terorizma oružjem nije dovoljno. Na to upozoravaju trenutni sukobi Izraela i Palestinaca koji odnose sve veći broj žrtava među nedužnim civilima.

15 Tipičan primjer je podrška albanskom terorizmu na KiM od strane zapadnih zemalja na čelu sa SADgdje smo faktično sprečeni političko-vojnim pritiskom.

18

Pod energičnim suzbijanjem terorizma ne spada prekomjerna upotreba sile,16 iako država koja je ugrožena terorizmom preduzima sve rspoložive odbrambene mjere protiv njegovih nosilaca. To je proces koji uslovljavaju subjektivni i objektivni činioci.

Objektivni činioci su društveni odnosi, protivrječnosti i sukob interesa. Subjektivni činioci su sami inspiratori i nosioci terorizma.

U borbi protiv terorizma u svijetu postoje dva modela odbrane i to: autonomni i koalicioni.

Autonomni model podrazumijeva prioritetno oslanjanje na vlastite mogućnosti, neke zemlje za odbranu od terorizma. To opredjeljenje čini osnovu i koalicionog modela odbrane od terorizma. Kolacioni model odbrane od terorizma posjeduje sve navedene karakteristike autonomnog modela, ali istovremeno posjeduje neke specifičnosti koje ga čine efikasnijim. One su prvenstveno sadržane u formulisanju zajedničke strategije protiv terorista, koja je naročito funkcionalna u razmjeni obavještajno – bezbjednosnih podataka. Naime, članice saveza jedinstveno nastupaju prema terorizmu i ustupaju jedna drugoj podatke o teroristima, čime znatno pospješuju odbranu od terorizma17.

15. Snage i sredstva za borbu protiv terorizma

Snage za protivteroristička dejstva treba da čine odobrani pripadnici u sastavu specijalnih jedinica koje su visokokvalitetno organizovani i namjenski osposobljeni sastavi za uspješnu borbu protiv terorizma. Specijalizovane snage za protivteroristička dejstva nalaze se u sastavu MUP-a i Vojske u svim zemljama pa i kod nas. Kada su u pitanju ove snage, naglasak treba dati na izuzetno visokom kvalitetu ljudstva a ne na njegovom kvantitetu. Specijalne antiterorističke jedinice popunjavaju se od profesionalnog sastava koji zadovoljavaju više posebnih kriterijuma, kao uslov za uspješno osposobljavanje za izvršavanje posebnih zadataka u protivterorističkim dejstvima. Specijalizovane jedinice treba da se obezbijede sa savremenim namjenskim borbenim i neborbenim sredstvima, prilagođenih specifičnim uslovima izvođenja protivterorističkih dejstava. U takvim dejstvima navedene snage ne koriste klasičnu opremu i naoružanje, već specijalna namjenska sredstva, ponekad unikatna, posebno izrađena i pripremljena za konkretnu akciju. U borbu protiv pojedinih vrsta terorizma, pored namjenskih specijalizovanih jedinica MUP-a i Vojske, mogu se uključiti i ostale jedinice Vojske. To uključivanje je nužno, zbog nedostatka dovoljnih specijalnih antiterorističkih snaga. U protivterorističkim dejstvima ostale nenamjenske borbene jedinice predhodno se trebaju po svojoj formaciji prilagoditi, vojno-stručno osposobiti i popuniti sa osnovnim sredstvima specijalne namjene, u obimu osposobljavanja jedinice za pojedine sadržaje izvođenja protivterorističkih dejstava. Klasičnu borbenu jedinicu po svaku cijenu ne treba uključivati u protivteroristička dejstva. Mora se uzeti u obzir činjenica da se sve jedinice ne mogu osposobiti i opremiti za protivteroristička dejstva, ali je neophodno da u nedostatku potrebnog broja specijalizovanih jedinica u određenoj zoni odgovornosti sama komanda taktičkog ili operativnog nivoa preduzme određene mjere ubrzanog osposobljavanja pojedinih manjih sastava jačine voda do čete u protivterorističkim dejstvima, prvenstveno na preventivnom djelovanju i na pomoćnim rejonima i pravcima. 16. Izvođenje protivterorističkih dejstava

16 Pojam “prekomerna upotreba sile” se u međunarodnim centrima moći sve više zloupotrebljava u smislu “zaštite ljudskih prava” i više je u funkciji pritisaka na određenu državu koja se sukobi sa terorizmom na svoj teritoriji. Tipičan primjer ove tvrdnje je prethodno stanje na KiM i Čečeniji. Ovaj pojam je uveden od strane NATO, a posebno SAD radi manipulacije i služi im za sprovođenje pritisaka na određene zemlje koje im nisu naklonjene u cilju održavanja “kontrolisane ograničene nesigurnosti” u zemljama-regionima preko terorističkih snaga. a razliku od ovog termina, zapadne zemlje koriste u borbi protib terorizma sva raspoloživa konvencionalna sredstva.17 Ovaj oblik saradnje je posebno izražen posle terorističkih napada u Španiji i Velikoj Britaniji.

19

Opšti uslovi uspjeha borbe protiv unutrašnjeg terorizma su:

1. Pozitivan odnos međunarodnog faktora prema načinu rešavanja problema terorizma u zemlji.2. Visok stepen organizovanosti državnih antiteroristi-čkih snaga.3. Terorističke snage nemaju oslonac na: unutrašnji faktor, susjednu državu ili međunarodni faktor.

Od navedenih opštih uslova, zavisi i uspjeh države u borbi protiv terorizma. Sama protivteroristička dejstva obuhvataju više uslovno nazvanih faza koje vremenski traju različito, od nekoliko sati do nekoliko dana i mjeseci, različitim intezitetom i koje se vremenski i prostorno preklapaju.

Prva faza, koja se djelimično poklapa sa narednom, obhvata jasnu identifikaciju terorističkih žarišta, odnosno objekata koje koriste teroristi.

Druga faza je izolacija prostora na operativnom i taktičkom nivou. Vrši se ograničavanjem i kontrolom kretanja stanovništva, vozila i roba kako bi se spriječila logistička podrška teroristima. Izolacija prostora se vrši koncentrično zahvatajući i širi prostor, gdje su mjere izolacije strožije, kako se prilazi prostoru terorističkih dejstava.

Treća faza je izvođenje ofanzivnih policijskih dejstava uključujući i specijalna protivteroristička dejstva na prostoru zahvaćenom terorističkim dejstvima. Nosilac dejstava su policijske i specijalne vojne policijske snage, a djelimično u skladu sa situacijom i mogućnostima mogu se uključiti i ostale vojne jedinice koje su u određenom stepenu osposobljene i opremljene za izvođenje pojedinih oblika izvođenja protivterorističkih dejstava. Četvrta faza predstavlja uništenje okruženih (blokiranih) i izolovanih većih i manjih terorističkih grupa i jedinica. Upotreba teškog naoružanja oklopnih jedinica i artiljerije mora biti umjerena i pravilno dozirana, da se ne bi izazvao efekat prekomjerne upotrebe sile.

Peta faza je faza gonjenja i razbijanja zaostalih i preostalih manjih terorističkih grupa.

ZAKLJUČAK

20

Savremeni međunarodni terorizam je izrastao u najveći svjetski problem i koji se nalazi u ekspanziji, bez obzira na sve organizovanije suprostavljanje međunarodne zajednice i na mjere koje se preduzimaju radi njegovog suzbijanja.

Riječ je o strukturalnom svjetskom fenomenu novijeg doba sa nepredvidljivim djelovanjem i zapanjujućom brzinom mutacija, kome se ne vidi kraj. Međusobni sukobi terorista i antiterorista, u sadašnjoj sferi realnosti je za sada beskrajan proces i u kome uglavnom stradaju nevini. Terorizam je nasilje do čijih korjena treba stići i odatle početi rešavanje problema.

Osnovni principi uspješnog suprostavljanja terorizmu jeste održavanje statusa nenasilja kao imperativa u međunarodnim odnosima. Savremena politika, prije svega moćnih zemalja zapada na čelu sa SAD, upravo je zasnovana na legitimizaciji nasilja, pa je samim tim borba protiv terorizma osuđena na neuspjeh.

Bez šire analize društvenih, političkih i istorijskih uslova nastanka i djelovanja, terorizam nije moguće sagledati niti se njemu adekvatno suprostaviti. Zato je neophodno je sagledati i analizirati genezu terorizma, a zatim sa neophodnom mudrošću smišljeno, jedinstveno organizovano i odlučno se njemu suprostaviti.

Borba protiv terorizma je veoma komplikovan i dugotrajan proces koji pored vremena, zahtijeva međunarodnu podršku, posebno pripremljene i opremljene snage, i značajna finansijska sredstva.

I pored preduzetih odlučnih mjera međunarodne zajednice u borbi protiv terorizma, u sadašnjoj situaciji terorizam stalno izmiče organizovanim antiterorističkim mjerama države i šire međunarodne zajednice. I pored pretrpljenih udaraca od strane antiterorističkih snaga, terorizam se neprestalno obnavlja, mutira i usavršava na sve većem tehničko-tehnološkom nivou, gdje mu se proporcionalno povećava efikasnost.

U sadašnjim uslovima, terorizam kao društvena pojava je svjetski fenomen koji nema svoje ustaljene karakteristike djelovanja. Zemlje ugrožene terorizmom najčešće su suočene s njegovim unutrašnjim nosiocima, kojim se i dalje podržavaju iz određenih centara moći međunarodne zajednice.

Svaka nasilna globalizacija i dominacija putem sile, svako koketiranje sa onima koji koriste političko nasilje radi ličnih političkih interesa koji ne mogu ostvariti u međunarodnim zakonskim političkim institucijama, neposredno doprinose povećanju terorizma u svijetu sa nesagledivim posledicama.

LITERATURA

21

Johnatan R. White: Terorism, Strategy of word – Washington, izdanje 2002.g. (prevod s engleskog).

Milan Mijalkovski: Terorizam, VIZ – Beograd, izdanje 2000.g.

Dr Radoslav Gaćinović: Terorizam, NIC Vojska – Beograd, izdanje 2005.g.

Milan Milošević: Odbrana od terorizma, IP “Svete knjige”- Beograd, izdanje 2005.g.

Milan Mijalkovski, Petar Damjanov: Terorizam albanskih ekstremista, NIC Vojska – Beograd, izdanje 2002.g.

Mihajlo Mihajlović, Stanislav Arsić: Specijalne snage sveta, NIC Vojska – Beograd, idanje 2004.g.

Vojno delo, NIC Vojska – Beograd: 7/2001, 3/2002, 5/2002, 7/2003, 1/2004, 3/2004, 4/2005, 6/2005.

Vojni glasnik, NIC – Beograd: 1/2002, 3/2003, 2/2004, 4/2004.

22

SADRŽAJ

UVOD..............................................................................................................................................2

Pojam i nastanak terorizma..............................................................................................................3

Ciljevi terorizma..............................................................................................................................4

Klasifikacija terorizma....................................................................................................................5

Osnovne karakteristike savremenog terorizma................................................................................8

Pojam terorističke organizacije......................................................................................................11

Podjela terorističkih organizacija..................................................................................................11

Profil savremenog teroriste............................................................................................................13

Izbor terorista.................................................................................................................................14

Obuka terorista..............................................................................................................................15

Psihološki aspekti terorističkih dejstava........................................................................................16

Fenomen terorista samoubica........................................................................................................16

Planiranje i izvođenje terorističkih dejstava..................................................................................16

Pojam i sadržaj protivterorističke borbe........................................................................................17

Modeli odbrane od terorizma.......................................................................................................18

Snage i sredstva za borbu protiv terorizma....................................................................................19

ZAKLJUČAK................................................................................................................................21

23