1

Sistemi Financiar

2

Përmbajtja e KapitullitPërmbajtja e Kapitullit

• Cka Cka ëështshtëë Sistemi Sistemi Financiar Financiar

• Rrjedhja e Fondeve Rrjedhja e Fondeve

• Tregu Financiar Tregu Financiar

• Normat e kamatNormat e kamatëës s nnëë Tregun financiar Tregun financiar

• NdNdëërmjetrmjetëësuesit suesit FinanciarFinanciar

• Infrastruktura financiare Infrastruktura financiare dhe Rregullimidhe Rregullimi

3

Cka eshte Sistemi financiarCka eshte Sistemi financiar • Sistemi financiar pSistemi financiar pëërfshin tregjet, institucionet rfshin tregjet, institucionet

ndndëërmjetrmjetëësuese, dhe institucionet tjera financiare tsuese, dhe institucionet tjera financiare tëë ppëërdorura qrdorura qëë t tëë kryejn kryejnëë vendimet financiare t vendimet financiare tëë familjeve, familjeve, firmave tfirmave tëë biznesit dhe qeveris biznesit dhe qeverisëë..

• Tregu pTregu pëër njr njëë instrument financiar t instrument financiar tëë veçante ka nj veçante ka njëë lokacion gjeografik specifik si Bursa e New Yorkut – New lokacion gjeografik specifik si Bursa e New Yorkut – New York Stock ExchangeYork Stock Exchange

• Tregu mund tTregu mund tëë mos ket mos ketëë lokacion t lokacion tëë vecant vecantëë – Over – the – Over – the Counter market ( telefon- ekraneve tCounter market ( telefon- ekraneve tëë kompjuterit). kompjuterit).

• Tregjet financiare dhe institucionet ndërmjetësuese janTregjet financiare dhe institucionet ndërmjetësuese janëë ttëë lidhura n lidhura nëëppëërmjet rrjetit trmjet rrjetit tëë telekomunikimit telekomunikimit ndndëërkombrkombëëtar ashtu qtar ashtu qëë transefri i pagesave dhe shitblerja transefri i pagesave dhe shitblerja e letrave me vlere letrave me vlerëë mund t mund tëë b bëëhet pothuaj brenda ore .het pothuaj brenda ore .

• NdNdëërmjetrmjetëësuesit financiar jansuesit financiar janëë definuar si firma ku biznesi definuar si firma ku biznesi kryesor i tyre kryesor i tyre ëështshtë ë ttëë siguroj produkte dhe sh siguroj produkte dhe shërërbime bime financiare financiare

• Ata pAta pëërfshijnrfshijnëë : Bankat, Kompanit : Bankat, Kompanitëë Investive, dhe Investive, dhe KompanitKompanitëë e Sigurimit e Sigurimit

• Produket e tyre janProduket e tyre janëë : Llogarit : Llogaritëë e t e tëërheqshme me cek, rheqshme me cek, Kredi komerciale, Hipotekare, Fondet e pKredi komerciale, Hipotekare, Fondet e pëërbashkrbashkëëta tta tëë investimeve, etjinvestimeve, etj

4

Tregu financiarTregu financiar

• Tregu financiar pTregu financiar pëërfaqrfaqëësojnsojnëë at atëë form formëë t tëë organizimit ku borganizimit ku bëëhet blerja dhe shitja e het blerja dhe shitja e mjeteve financiare. mjeteve financiare.

• Tregu financiar si treg i obligacioneve dhe Tregu financiar si treg i obligacioneve dhe aksioneve aksioneve ëështshtëë i r i rëëndndëësishsishëëm nm nëë kanalizimin kanalizimin e fondeve nga agjentet ekonomik me teprice fondeve nga agjentet ekonomik me tepricëë ttëë mjeteve financiare q mjeteve financiare qëë nuk i p nuk i pëërdorin rdorin momentalisht nmomentalisht nëë m mëënyrnyrëë produktive parat produktive paratëë te ata qte ata qëë kan kanëë munges mungesëë t tëë mjeteve mjeteve financiarefinanciare. .

5

Subjektet me TepricSubjektet me Tepricëë dhe dhe MungesMungesëë t tëë mjeteve financiare mjeteve financiare

• Qëëllimi i tregut financiar ëështëë qëë tëë kanalizoj kursimin e mjeteve nga STM te SMM pëër investime produktive dhe pëër konsum

• Subjektet me tepricëë tëë mjeteve (STM ) kanëë tëë ardhura mëë tëë mëëdha se shpenzimet nëë njëë periudhëë dhe si rrjedhojëë e këësaj ata mund tëë kursejnë.ë.

• Subjektet me mungesëë tëë mjeteve (SMM) kanëë shpenzime mëë tëë mëëdha se tëë ardhurat nëë njëë periudhëë tëë caktuar.

6

Finacimi Direkt - IndirektFinacimi Direkt - Indirekt

• Financimi Direkt ëështëë kur SMT blejnëë instrumente financiare nëë mëënyrëë direkte instrumente financiare nga SMT-të.

• Financimi Indirekt ëështëë atëherë kur paraja rrjedh nga SMT nëëpëërmjet ndërmjetësueseve financiar te subjektet me mungesëë te mjeteve financiare

7.

Rrjedhja e Fondeve në Tregjet Rrjedhja e Fondeve në Tregjet financiarefinanciare

8

Diagrami I Rrjedhës së Diagrami I Rrjedhës së Fondeve Fondeve

Tregu

Institucionet Ndërmjetesue

se

Sektorët me tepricë

Sektorët me deficit

9

Rrjedhja e Fondeve nepermjet Tregut

Tregjet financiare

Institucionet Ndërmjetesuese

Sektorët Suficitare

Sektorët Deficitar

10

Rrjedhjae fondeve nepermjet Insticioneve Ndermjetsuse

Tregjet

Institucionet Ndermjetesuese

Sektorët Suficitare

Sektorët Deficitare

11

Rrjedhja e Fondeve nëpërmjet Ndërmjetsueve dhe Tregjeve

Tregjet

Institucionet Ndermjetesuese

Sektoret Suficitare

Sektoret Deficitare

12

Rrjedhja e fondeve nëpërmjet Tregjeve dhe Ndërmjetësuesve

Tregjet

Institucionet Ndermjetesuese

Sektoret suficitare

Sektoret deficitare

13

Funksionet e Tregut financiar

Funksioni i kursimit Funksioni i kursimit

Funksioni i pasurisë Funksioni i pasurisë

Funksionit i likuiditetit Funksionit i likuiditetit

Funksioni i kreditit Funksioni i kreditit

Funksioni i pagimitFunksioni i pagimit

Funksioni i rrezikut Funksioni i rrezikut

Funksioni politikFunksioni politik

14

Funksioni i Kursimit Funksioni i Kursimit

• Tregu financiar dhe institucionet Tregu financiar dhe institucionet sigurojnsigurojnëë një kanal p një kanal pëër kursimin r kursimin publikpublik

• Obligacionet, Akcionet, Depozitat Obligacionet, Akcionet, Depozitat dhe Instrumentet e tjera financiare dhe Instrumentet e tjera financiare ttëë shitura n shitura nëë tregun financiar tregun financiar mundmundëësojn – fitim.sojn – fitim.

15

Funksioni i pasurisëFunksioni i pasurisë • Për familjet dhe firmat që vendosin tPër familjet dhe firmat që vendosin tëë

kursejnkursejnëë, Instrumentet financiare t, Instrumentet financiare tëë shitura shitura nnëë tregun financiar mund tregun financiar mundëësojnsojnëë nj njëë m mëënyrnyrëë t tëë shkshkëëlqyeshme plqyeshme pëër ruajtjen e pasurisr ruajtjen e pasurisëë gjersa gjersa fondet nevojiten pfondet nevojiten pëër shpenzime nr shpenzime nëë periudh periudhëën n e ardhshme. e ardhshme.

• Përderisa, ne duhet te vendosim se si të Përderisa, ne duhet te vendosim se si të ruajmë pasurinë në gjëra, si vetura etj. ruajmë pasurinë në gjëra, si vetura etj. gjerat e tilla i nënshtrohen gjerat e tilla i nënshtrohen amortizimit(zhvlerësimit) dhe shpesh bartin amortizimit(zhvlerësimit) dhe shpesh bartin rrezikun e madh të humbjes.rrezikun e madh të humbjes.

• Ndonëse Obligacionet, Aksionet, dhe Ndonëse Obligacionet, Aksionet, dhe Instrumentet financiare nuk konsumohen Instrumentet financiare nuk konsumohen gjatë kohës dhe zakonisht gjenerojnë të gjatë kohës dhe zakonisht gjenerojnë të ardhura dhe normalisht rreziku i humbjes ardhura dhe normalisht rreziku i humbjes është shumë me i vogël se te format tjera të është shumë me i vogël se te format tjera të ruajtjes së pasurisë.ruajtjes së pasurisë.

16

Funksioni i likuiditetit Funksioni i likuiditetit • Tregu financiar mundëson që pasuria qTregu financiar mundëson që pasuria qee është ruajtur është ruajtur

në Instrumente financiare të konvertohet në para të në Instrumente financiare të konvertohet në para të gatshme me një shkallë të vogël të rrezikut. gatshme me një shkallë të vogël të rrezikut.

• Tregu financiar siguron likuiditet për mbajtësit e Tregu financiar siguron likuiditet për mbajtësit e kursimeve në instrumente financiare. kursimeve në instrumente financiare.

• Paraja konsiston kryesisht në depozitat në bankë dhe Paraja konsiston kryesisht në depozitat në bankë dhe është i vetmi instrument që posedon likuiditet te është i vetmi instrument që posedon likuiditet te përkryerpërkryer

• Paraja zakonisht përfiton normë të ulët të kthimit nga Paraja zakonisht përfiton normë të ulët të kthimit nga të gjitha llojeve e asteve te tregtuara në sistemin të gjitha llojeve e asteve te tregtuara në sistemin financiar dhe fuqia blerëse e saj është në mënyrë financiar dhe fuqia blerëse e saj është në mënyrë serioze e ndikuar nga Inflacioni serioze e ndikuar nga Inflacioni

• Kjo është arsyeja pse kursimtarët zakonisht Kjo është arsyeja pse kursimtarët zakonisht zvogëlojnë mbajtjen e parasë dhe zotërojnë zvogëlojnë mbajtjen e parasë dhe zotërojnë instrumente financiare derisa fondet e tyre janë të instrumente financiare derisa fondet e tyre janë të nevojshme.nevojshme.

17

Funksioni i kreditimit Funksioni i kreditimit

• Me qMe qëëllim qllim qëë t tëë ndihmoj rrjedhjen e kursimit ndihmoj rrjedhjen e kursimit nnëë investime, Tregu financiar siguron kredi investime, Tregu financiar siguron kredi që tqë tëë financoj konsumin dhe shpenzimet p financoj konsumin dhe shpenzimet pëër r investime.investime.

• KonsumatorKonsumatorëëve herve herëë pas here ju nevojitet pas here ju nevojitet kredi pkredi pëër blerjen e shtëpisë, veturave, për r blerjen e shtëpisë, veturave, për shkollim etj.shkollim etj.

• Firmave – sigurojnFirmave – sigurojnëë linj linjëë krediti krediti

• QeverisQeverisëë – kredi p – kredi pëër financimin e pushtetitr financimin e pushtetit qendror qendror dhe dhe lokal lokal

18

Funksioni i pagimit Funksioni i pagimit • Sistemi Financiar gjithashtu siguron mekanizëm për Sistemi Financiar gjithashtu siguron mekanizëm për

kryerjen e pagesave për mallra dhe shërbime.kryerjen e pagesave për mallra dhe shërbime.

• Disa asete financiare kryesisht llogaritë e cekueshme Disa asete financiare kryesisht llogaritë e cekueshme dhe llogarite Now shërbejnë si mjet këmbimi në dhe llogarite Now shërbejnë si mjet këmbimi në kryerjen e pagesavekryerjen e pagesave

• Kartelat kreditore të leshura nga shumë Banka, Kartelat kreditore të leshura nga shumë Banka, Unione kreditore dhe Shitoret me shumicë u japin Unione kreditore dhe Shitoret me shumicë u japin konsumatorëve mundësi të menjëhershme në kredi konsumatorëve mundësi të menjëhershme në kredi afat shkurta e që gjithashtu janë shumë të pranuara afat shkurta e që gjithashtu janë shumë të pranuara si një mjet i përshtatshëm i pagesës.si një mjet i përshtatshëm i pagesës.

• Kartelat plastike dhe mënyra elektronike e pagesave Kartelat plastike dhe mënyra elektronike e pagesave përfshire edhe terminalet kompjuterike në shtëpi, zyra përfshire edhe terminalet kompjuterike në shtëpi, zyra dhe shitore janë të përshtatshme te zëvendësojnë dhe shitore janë të përshtatshme te zëvendësojnë çeçet dhe paratë prej letre si mënyra kryesore e çeçet dhe paratë prej letre si mënyra kryesore e pagimit në vitet e ardhshmepagimit në vitet e ardhshme

19

Funksioni i Rrezikut Funksioni i Rrezikut

• Tregu financiar u ofron firmave, Tregu financiar u ofron firmave, konsumatorëve dhe qeverisë mbrojtje konsumatorëve dhe qeverisë mbrojtje kundër rrezikut të jetës, shëndetit , kundër rrezikut të jetës, shëndetit , pasurisë, dhe të ardhurave.pasurisë, dhe të ardhurave.

• Kjo Kjo ëështshtëë përsosur me shitjen e përsosur me shitjen e polisave tpolisave tëë sigurimit t sigurimit tëë jet jetëës dhe s dhe aksidenteveaksidenteve

20

Funksioni Politik Funksioni Politik • Viteve tViteve tëë fundit, Tregu financiar është fundit, Tregu financiar është

kanali kryesor me ankanali kryesor me anëë t tëë t të ë cilit Qeveria cilit Qeveria ka realizuar politikka realizuar politikëën e saj nn e saj nëë p pëërpjekjet rpjekjet ppëër stabilizimin e ekonomisr stabilizimin e ekonomisëë dhe dhe shmangien e inflacionit tshmangien e inflacionit tëë lart lartëë..

• Duke ndryshuar Normat e kamatDuke ndryshuar Normat e kamatëës dhe s dhe mundësinë e sigurimit tmundësinë e sigurimit tëë kredive, kredive, Qeveria mund të ndikoj në huazime dhe Qeveria mund të ndikoj në huazime dhe në planin e shpenzimeve të agjentëve në planin e shpenzimeve të agjentëve ekonomik e qekonomik e qëë n nëë an anëën tjetn tjetëër do tr do tëë ndikoj ndikoj nnëë rritjen e vendeve te reja te punës, te rritjen e vendeve te reja te punës, te prodhimit dhe te çmimeve.prodhimit dhe te çmimeve.

• Kjo detyre e stabilizimit ekonomik i është Kjo detyre e stabilizimit ekonomik i është dhëne kryesisht Bankës Qendrore.dhëne kryesisht Bankës Qendrore.

21

Llojet e Tregut financiar brenda Llojet e Tregut financiar brenda Sistemit financiarSistemit financiar

• Tregu i ParasëTregu i Parasë

• Tregu i Kapitalit Tregu i Kapitalit

• Tregu i DevizaveTregu i Devizave

• Tregu i Derivateve financiare Tregu i Derivateve financiare

22

Tregu i parasëTregu i parasë • Është treg afatshkurtër për para; Është treg afatshkurtër për para;

• Instrumente e TP konsiderohen me kualitet te larte Instrumente e TP konsiderohen me kualitet te larte likuiditetit; likuiditetit;

• Mundëson sektoreve ekonomike te menaxhojnë Mundëson sektoreve ekonomike te menaxhojnë likuiditetin e tyre;likuiditetin e tyre;

• Instrumentet e TP konsiderohen kreditë dhe letrat Instrumentet e TP konsiderohen kreditë dhe letrat me vlere me afat maturimi deri ne një vit apo me me vlere me afat maturimi deri ne një vit apo me pak pak

• Nje prej funksioneve kryesore është qe te siguroj Nje prej funksioneve kryesore është qe te siguroj financimin e nevojave për kapital funksionues te financimin e nevojave për kapital funksionues te firmave dhe te furnizoj Qeverinë me financim afat firmave dhe te furnizoj Qeverinë me financim afat shkurtër ne vend te mbledhjes se tatimeve.shkurtër ne vend te mbledhjes se tatimeve.

• Pjesëmarrës te TP si ofrues te mjeteve janë:Pjesëmarrës te TP si ofrues te mjeteve janë:

Bankat komerciale, Kompanitë jo financiare, Dileret e Bankat komerciale, Kompanitë jo financiare, Dileret e letrave me vlere dhe kompanitë e tjera letrave me vlere dhe kompanitë e tjera

• Kërkues te mjeteve ne TP janë : Kërkues te mjeteve ne TP janë :

Thesari I shtetit, korporatat e mëdha dhe Dileret e Thesari I shtetit, korporatat e mëdha dhe Dileret e letrave me vlereletrave me vlere

23

Instrumentet e Tregut te Instrumentet e Tregut te parase parase

• Bonat e thesarit – Treasury T- BillsBonat e thesarit – Treasury T- Bills

• Fondet federale – Fed FundsFondet federale – Fed Funds

• Certifikatat depozitarë – Negotiable certificate of Certifikatat depozitarë – Negotiable certificate of DepozitDepozit

• Letrat komerciale - Commerciale paperLetrat komerciale - Commerciale paper

• Pranimet bankare – Bankers AcceptancePranimet bankare – Bankers Acceptance

• Marrëveshjet Riblerse –RepurchasAgreementsMarrëveshjet Riblerse –RepurchasAgreements

24

Tregu i kapitalitTregu i kapitalit• Eshtë treg me afat të gjatë Eshtë treg me afat të gjatë

• Instrumente ne TK kanë afat maturimi me shume se një Instrumente ne TK kanë afat maturimi me shume se një vit;vit;

• Të financoj nevojat për investime ne afat te gjate te Të financoj nevojat për investime ne afat te gjate te firmave, familjeve dhe qeverise;firmave, familjeve dhe qeverise;

• Mundëson ndërtimin e fabrikave, rrugëve, shkollave dhe Mundëson ndërtimin e fabrikave, rrugëve, shkollave dhe shtëpiveshtëpive

• Pjesëmarrës të TK si ofrues dhe kërkues te mjeteve janë Pjesëmarrës të TK si ofrues dhe kërkues te mjeteve janë te ndryshëm si: familjet, qeveria dhe firmat te cilat te ndryshëm si: familjet, qeveria dhe firmat te cilat emitojnë letra me vlere afat gjata.emitojnë letra me vlere afat gjata.

25

Instrumentet e Tregut te Instrumentet e Tregut te kapitalitkapitalit

• Tregu i aksioneveTregu i aksioneve

• Tregu i kredive hipotekare Tregu i kredive hipotekare

• Obligacionet e korporatave Obligacionet e korporatave

• Obligacionet komunale Obligacionet komunale