Sivas Ta Hayvancilik Soktorunun Uretim Pazarlama Sorunlari Ve Ornek Ve Bir Ornek Uygulama Sivas in the Problems Havanese on Marketing and One Specimen Pratice

8/7/2019 Sivas Ta Hayvancilik Soktorunun Uretim Pazarlama Sorunlari Ve Ornek Ve Bir Ornek Uygulama Sivas in the Problem

1/184

1

GR

Sivas, Trkiye Cumhuriyetinin temelinin atld ilimizdir. 1974 ylnda

Sivasta kurulan niversite bundan esinlenerek, Cumhuriyet niversitesi adn

almtr. niversitemizin kurulu amalarndan biri de kurulduu ili ve yresini

ada medeniyet seviyesine karmakta nc olmaktr. Sivas il merkezinde,

kazalarnda, kylerinde yaayan insanlarn byk bir ksm, Trkiye genelinde

olduu gibi gelirini tarm ve hayvanclktan salamaktadr. Cumhuriyet

niversitesinin yre halkna nclk yapacak tarm ve hayvanclkla ilgili proje ve

programlar getirmesi beklenmektedir.

Cumhuriyet niversitesi, bir ok konuda Sivas ve yresine katk salamtr.

Cumhuriyet niversitesinin zellikle Tp Fakltesi Hastanesi, Mhendislik

Fakltesi ve ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Sivas ve yresinin sorunlarnn

zmnde aktif roller oynamtr. Fakat bu yeterli deildir. Cumhuriyet

niversitesini yre halkyla daha da kaynatrmak iin Sivas ve yresinin

sorunlarna reel zm nerileri getirmelidir. Sivas halkn; sorunlar zmekonusunda bilgilendirmek, refah dzeylerini ykseltecek yollar gstermek,

niversiteyi Sivas halk nezrinde daha da ykseltecektir. Daha ncede deindiimiz

gibi Sivas ilinde yaayan insanlarn bir ou geimlerini tarm ve hayvanclkla

salamaktadr. lin bulunduu corafik yap, iklim artlar, istihdam gc ve hayvan

potansiyeli yeterince deerlendirilmemektedir. Sivas ili arazi bykl bakmndan

Trkiyenin ikinci byk ehridir. Sahip olunan arazinin byk bir ksm

kullanlmamaktadr. Bu kullanlmayan alanlarn hayvanclkta kullanlmasnn

yreye salayaca katk olduka byk olacaktr. Maalesef bir takm ekonomik ve

sosyal nedenlerle arazilerin kullanm alanlarn artrmak yerine azal eilimine

doru gittii ortaya kmtr. Bunun en nemli nedenlerinden biri de hayvansal

rnlerin deerlendirilememesinden ileri geldii aka ortadadr. Sivas ve yresinde

retilen hayvansal rnlerin, retim ynteminden kaynaklanan bir takm sorunlar

olduu gibi bu rnlerin pazarlama sorunlar da vardr.


2/184


3/184

3

1.BLM

SVAS LNN GENEL ZELLKLER

1.1. LN TARH, FZKSEL VE TARIMSAL ZELLKLER

1.1.1. Sivas li Hakknda Tarihi Bilgiler

Sivas, Anadolunun en eski yerleim merkezlerinden biridir. Bugnk Sivas

topraklarnda, tarihin ilk dnemlerinden bugne kadar eitli medeniyetler ve

devletler hakimiyetlerini srdrmlerdir. Bir yerleim blgesi olarak, ilk alara

kadar uzanan Sivasta, gemite, Hititler, Romallar, Bizansllar hakim olmutur.

Sultan Alparslann Anadoluyu fethiyle birlikte Trklerin eline geerek bugnlere

kadar gelen ve hi bir zaman yabanc bir lkenin esaretinde kalmayan Sivas, Trk

devletleri olarak zamanla Danimentlilerin, Seluklularn ve Osmanllarn

ynetimine girmitir. Milli mcadele ile birlikte Sivasta Cumhuriyet dnemi

balamtr. Tarihi seyir ierisinde eitli devletlerin egemenliine giren Sivas, bu

devletlerin bir ouna ya bakentlik yapm ya da askeri, siyasi, ekonomik ve

kltrel adan nemli ve byk bir ehir kimliine sahip olmutur (Bayrakturan

1999:32).

Sivas ismi ise Roma dneminde Sebastiadan gelmektedir. Dier bir gre

gre ise, bugn Sivas olarak kullanlan isim Sipastan gelmektedir. Bu isim ise ehrin

ortasnda bulunan nar aacnn altndaki adet su gzn (kayna) anlatan

gzanlamn tamaktadr (Darkot 1960:445).


4/184

4

Seluklulara nemli bir merkez olarak uzun yllar hizmet verdikten sonra

Osmanllara geen Sivas, 1864 ylnda vilayet yaplm, kendisine Amasya, Tokat,

ebinkarahisar sancaklar balanmtr. Bu il rgtlenmesine gre 3 sancak 22 ileve 65 buca kapsayan Sivas, eyalet merkezi oldu. Bylece o tarihte Sivas 60 bin 300

km2lik bir alan kapsyordu.1893 Savandan Birinci Dnya Savann sonuna

kadar gerek dardan ieriye gerekse ierden darya baz gler olmutur. erkez

olarak Kars tarafndan baz gmenler gelmi, bunlarn ou arkla kazas

dahilinde iskan edilmilerdir. Birinci Dnya Sava ncesi Sivas vilayeti u

ekildeydi; Amasya Livas, Tokat Livas, Karahisar- ark-i Livas olup merkezler,

Sivas, Amasya, Tokat, ebinkarahisard (Erdeha 1975:42-44). Milli Mcadelede

nemli bir grev stlenen Sivastan, 1922 ylnda sancaklarn kaldrlmas zerine

Amasya, Tokat, ebinkarahisar sancaklar ayrlp bamsz birer vilayet oldular. Bu

yeni dzenleme ile Sivas 28 bin 480 km2 alan ierisinde 10 ilesi, 32 buca, 26

belediyesi, 14 kasabas, 1281 ky ve 768 mezras olan bir vilayet durumuna

geldi(Devlet Planlama Tekilat 1992:12). 1926 ylnda ise Sivas, Kohisar, Yldzeli,

Darende, Kangal, Aziziye, arkla, Divrii, Grn, Zara, ilelerinden ibaret

kalmtr (Toparl 1992:123). Sivas zaman zaman ekonomik, kltrel olarak doruk

noktasna ular ekilde gelimi, zaman zaman da snk dnemler yaamtr.

Cumhuriyetin kurulduu ilk yllarda gerek nfus,gerekse sanayi asndan kentin

byle snk bir dnem yaadn gryoruz. O yllarda dier Anadolu kentlerinden

pek farkl olmayan Sivas, lkenin iinde bulunduu ekonomik durgunluun

grntsn de yanstmaktadr. 1900-1923 yllar arasnda kentte tamamen kk

sanayi ve tarm egemen konumda olmutur. Sivasn tarihi sreci iindeki en byk

ve nemli fonksiyonlardan birisi Sivas Kongresine ev sahiplii yapm olmasdr.

Cumhuriyetle birlikte Sivasta gerek ticari ve sanayi gerek eitim alannda yeni

kprdanmalar balamtr. lk yllarda kamu yatrmlar arlkl olmutur. Demiryolu

hatt (1930), Cer Atlyesi (1939), imento Fabrikas (1943), Elektrik Santrali (1934)

ve Hava alan (1966) bu yatrmlara rnek olarak verilebilir (Yasak 1994:124).

Trkiye son elli yldr, geen yzyl niteleyen hzl bir kentleme olgusunun

etkileri altndadr. Bir bakma, artan nfusun yer deitirmesi anlamna gelen


5/184

5

kentleme, gelimekte olan lkelerde daha farkl niteliklerde ortaya kmaktadr. Ky

itiyor, kent ise gelenlerin tmne insanca yaama olana salama gcnden yoksun

bulunuyor. Pek ok etkenin etkili olduu bu kentleme sreci Sivas ili baznda daeitli sonular ortaya karmaktadr (Yavuz 1962:264).

1.1.2. lin Corafi Konumu

Sivas li 38042- 40016 kuzey enlemeleri ile 35040- 38014 dou boylamlar

arasnda yer almaktadr. Bakent Ankaraya karayoluyla 440 km uzaklktadr. Mersin

limanna 520 km uzaklktadr. Sivas linin kuzeyinde bulunan Ordu limanna ise 320

km uzaklktadr. Sivas ilinin dousunda Erzincan li, batsnda Yozgat li, kuzeyinde

Tokat, Ordu ve Giresun illeri, Gneyinde Malatya, Kahramanmara ve Kayseri illeri

bulunmaktadr (Yavuz 1962:121).

Sivas ilinin yzlm 284,488 km2, olup ortalama rakm 1275 metredir.

Yzlm ile Trkiyenin 2. byk ilidir. Sivas ili 1268 ky ile de Trkiyenin en

fazla kye sahip olan ilidir. Bu kylerden 375 tanesi orman kydr (Bayraktutan

1999:15).

1991 ylna kadar 12 ileye sahip olan Sivas iline, bu tarihte 5 ile daha

eklenmi bylece ilin ile says 17ye ykselmitir. Sivas linin 1991 de var olan

ileleri Merkez, Divrii, Zara, Kangal, mranl, arkla, Koyulhisar, Suehri,

Gemerek, Grn, Hafik ve Yldzeli iken bu ilelerinin yanna Ula, Altnyayla,

Doanar, Aknclar, Glova ileleri eklenmitir (Toparl 2001:125).

1.1.3. Sivas linin Fiziksel Alt Blgeleri

Fiziksel blgelendirme, arazinin evresel zellikleri, potansiyel verim ve arazi

uygunluu benzer olan zelliklere sahip alt alanlara blnmesini ifade eder. Bir


6/184

6

fiziksel blge iklim, arazi formu, toprak yaps ve/veya arazi rtsne gre belirlenir.

Bu kapsamda Sivas ili 4 fiziksel blgeye ayrlm ve haritalanmtr. Tablo 1.1de

Sivas lini oluturan alt blgelerin zellikleri gstermektedir (Tarm ve Ky leriBakanl 2001:45).

Tablo 1.1: Sivas linin Fiziksel Alt Blgeleri

ubat Temmuz Yllk Alann arazi kabiliyet snflarna gre dalm

Scaklk Scaklk Ya 1 2 3 4 5-8Alt blgeler Alan

(Co) (Co) (mm)

I. Alt Blge %22.5 -5/-2,6 400 %7,5 %11 %18,4 %18,6 %44,5arklaKangalAltnyaylaUla

640973 ha

48227ha

70695ha

117631ha

119083ha

285337ha

II. Alt Blge %44,6 -2,5/0 400 %6,4 %6,8 %10,6 %7,4 %68,8MerkezHafikZaraDoanarYldzelimranl

1270550 ha

80995ha

85782ha

134901ha

94020ha

874852ha

III. Alt Blge %23,5 -2,5/0


7/184

7

blgesinde bulunan Kelkit vadisinden dolay bu blgede mikro klima zellii

vardr. Bu zellik, blgede deiik rnlerin yetitirilmesine olanak salamaktadr.

1.1.4.lin Fiziksel Yaps

Dalar: Sivas genel olarak dalk yayla grnmndedir. l topraklarnn

grnm tek veya sra dalar arasnda alm vadiler, ukurda kalm ovalar ve

yksek dzlkler eklindedir. l topraklar lkenin genel fiziksel yapsna uygun

olarak batdan douya doru gittike ykselir ve sarplar. Sivas ili snrlar iinde

bulunan nemli sra dalar iki da byk da silsilesi ile Kzlrmak vadisi arasnda

douya doru uzanan Kuzey Sra Dalar ve arkla snrlar iinde balayp ilinortalarndan douya doru uzanan Tecer Sra Dalardr (Yasak 1994:18).

lin kuzey batsnda; SivasTokat snr blgesinde amlbel Dalar, Sivas

Yozgat snr blgesinde zeri ormanlarla kapl, Ak Dalar ve Karababa Dalar,

Gemerek snrlar iinde;ncebel, arkla snrlar iinde; ama Dalar, merkez

snrlar iinde; Gngrmez Dalar adn alan anm bir sra da bulunmaktadr.

Divrii snrlar iinde; Yama, Dumluca, Eerli Dalar, gney snrlar iinde Grn

Behram al Dalar, tamamen dalk bir alan olan Koyulhisar blgesinde ise

Sigorta Dalar bulunmaktadr (Yasak 1994:19).

Vadiler: Sivas ilinde mevcut byk vadiler aada sralanmtr.

Kzlrmak Vadisi: ilin en nemli uzun vadisidir. Vadi douda mranl snrlar

iinde balar, batda Kzlrmakn il topraklarn terk ettii deve boynu denilen yerde

sona erer.

Kelkit ay Vadisi: Douda Suehri ovas nlerinde balar, Sivas-Tokat

snrlar zerinde devam eder.


8/184

8

atl ay Vadisi: Kangal ilesinin snrlar iinde Ylanl da eteklerinde

balar, Divrii snrlar iinden geerek Karasuya kadar devam eder.

Ovalar:lin en nemli dzlkleri daha ok Kangal, arkla ve Merkez ile ile

Kzlrmak vadisinin Hafik zara blgelerinde bulunur. Bu dzlklerden arkla

Gemerek ovasnn uzunluu 50kmyi gemektedir. Yldzeli ilesinde TokatAnkara

asfalt boyunca uzanan Yldzeli dzl (Bedehdun Ovas) blgenin nemli tarm

alanlarndandr. Yz lm 35km2 yi bulan Suehri ovas yukarda saylan

dzlklere gre kk saylsa da, yetitirilen rn eidi ile ilin en nemli tarm

merkezlerinin banda gelir. Divriinin kuzeyinde bulunan Planga dzl ildeki

dier dzlklere gre daha kktr.

Platolar-Yaylalar: Sivasta platolar en nemli yeryz eklini oluturur. Orta

Anadolu platolarnn en nemlilerinde olan Uzunyayla, ilde ok geni alan kaplar.

ilin kuzey yarsnda Merakm Platosu, geni dzlkler oluturmaktadr. Merakm

platosunun kimi kesimlerinde orman kalntlarna rastlanmakla birlikte genellikle

plak olup, Uzunyaylaya gre zengin otlaklar hayvanclk iin daha elverili bir

ortam yaratmaktadr. Her iki platoda tarm ok snrldr.

Akarsular: Sivas ili akarsu kaynaklar bakmndan Trkiyenin zengin

illerindendir.

Kzlrmak: Toplam uzunluu 1151 Km olup, Sivas ierisindeki uzunluu

250Kmdir. Debisi minimum 9,6m3 /sn olup, ortalama debisi 60m3/sndir.

Kzlrmakn nemli yan kollar Yldz rma, Tecer rma, Gksu, Ko deresi ve

Acsudur.

Yeilrmak: Debisi minimum 3,5m3 /sn maksimum 550m3 /sn olup ortalama

debisi 55m3 /sndir. Yeilrmaktan Kelkit ayna yan kollarndan 49,6m3 /yl su

olmak zere toplam 1 milyar 992m3/yl su akmaktadr. Tm Yeilrmaktan akan 5,5


9/184

9

milyar m3 /yl suyun %35i Sivas ilinden kmaktadr. Tm Yeilrman en byk

kollar olan Kelkit ay, obanl deresi, Tozanl rma, Germua ay ve Ekercik

deresinden ald sulardan beslenmektedir.

Tohma ay: Yeilrman en byk kollarndan olan Hamal deresinden 400

milyon m3/yl, at kollarndan Nih ayndan ise 809 milyon m3/yl su alarak oluan

Tohma ay 1 milyar 209 milyon m3/yl akna ular.

Gller: Sivas ili gl sahiplilii bakmndan arazi byklne oranla az gl

bulunan illerdendir. Sivasta bulunan kayda deer byk gller aada sralanmtr.

Tdrge Gl:Hafik Zara ileleri karayolu zerinde bulunan Tdrge gl

Zara lesine 15Km uzaklktadr. Tdrge glnn Sivas iline olan uzakl ise 60

km.dir. Tdrge gl atlan kaynayan sularla beslenmekte olup yzeyi 3 km2

,derinlii en derin yerlerde 20-30 metreye ulamaktadr. Glde sazan,aynal sazan

gibi balk trleri yetimektedir. Gl evresinde Zara belediyesine ait dinlenme tesisi,

ayrca Cumhuriyet.niversitesinin sosyal tesisleri mevcuttur.

Hafik Gl: Hafikin kuzey batsnda ile merkezine 2 km, uzaklktadr.

Yzeyi 1 km2, derinlii 5 m kadardr. Kuzeyden gelen Sultan suyu ve yer altndan

kaynayan sularla beslenir.

Lota Gller: Hafik ile merkezinin 3 km kadar kuzey dousunda bulunan 3

ayr glden meydana gelmi olan bu gller, gller gurubu halindedir.

Gkpnar Gl: Suyun berrakl, tabi gzellii ve iindeki alabal ile ilin

beenilen turistik blgelerindendir.


10/184

10

1.1.5. lin klimi

Sivas Anadolu blgesinin en souk ilidir. K aylar dondurucu souk, yaz

aylar scak ve kuraktr. Yaz mevsimi ksa srelidir. K ve yaz mevsimleri arasnda

scaklk fark byk olduu gibi gece ve gndz arasndaki scaklk fark da

byktr. Yazn 40oCye kadar kan scaklklarn, kn -33oCye kadar dt

grlr (Toparl 1992:15).

Kta klimi karakterinde olan Sivasta yalar k, ilkbahar ve k aylarna

rastlar. Yllk 420 kg ya ortalamasnn %22s sonbahar, %36s ilk bahar %32si

k ve %10u yaz mevsimlerinde grlr. K mevsimi uzun srer ve yalar

genellikle kar eklindedir. En fazla ya alan blgeler sras ile I.,II, IV. alt blgeler

olup, en az ya alan III.. alt blgedir. Nisan ve mays aylarnda ya miktar

maksimum dzeye ulamaktadr (Sivas Tarm il mdrl 2000:18).

1.1.6. Bitki rts

Sivasta bitki rts olarak, ounlukla bozkr bitki topluluu hakimdir. lin

Koyulhisar blgesi zengin am(karaam) ormanlar ile rtldr. Zara ilesi erefiye

buca evresi Koyulhisar ormanlar kadar olmasa bile, olduka zengin bir orman

blgesidir. ounlukla arkla ve Yldzeli snrlar iinde bulunan Ak Dalar

ormanlk bir blgedir. Ayrca Yldzelinin Belcik buca, Hafik, mranl, Suehri

ilelerinin kuzey blgeleri, Zarann Bolucan ve Beypnar bucaklar ile Divriinin

Sincan ve Daniment bucaklar evresinde meelikler geni alanlar kaplar

(Bayraktutan 1999:52).

1.1.7. l Arazisinin Niteliklerine Gre Dalm

ekil 1.1de grld zere Sivasta ayr mera alanlarnn oran yksek

(%42,4) orman alanlarnn oran ise dktr (%11,6). Trkiye genelinde ise mera

alanlarnn oran ile orman alanlarn alan birbirine eit olup %26dr. Arazilerin alt


11/184

11

blgelere baznda dalmna bakldnda en fazla tarm ve mera arazisine sahip

blgenin Sivas-Zara II.alt blgesi olduu grlmektedir.

ekil 1.1: Sivas li Arazisinin Niteliklerine Gre Dalmnn Dairesel Grafii

1. ORMANLIK - FDANLIK ARAZ

2.TARIM DII ARZ

3.MERA ARAZS

4.TARIMA ELVERLARZ

Kaynak: Tarm ve Ky leri Bakanl: Sivas Master Plan, 2001, s.47

1.2. SOSYO EKONOMK YAPI

Sivas ilinin nfus art hz %0,14 olarak belirlenmitir. Sivas ilinin nfus art

hz Trkiye ortalamasnn gerisinde kalmaktadr. Bu durumun en nemli nedeni

byk illere gtr. 1990 nfus saymnda 767.481 olarak belirlenen toplam nfusun

%49,92sini erkekler %50,8ini kadnlar oluturmutur. Toplam nfus 1997 ylnda

707.645e dmtr. Toplam nfusun 390.468 (%55,18)i il ve ile merkezlerinde317.177 (%44,82)si ky ve beldelerde yaamaktadr. Bu rakamlar 1990 yl nfus

saym ile karlatrldnda Sivas ilinde krsal nfusun %17,7 azald ve ehir

nfusunun %2,2 orannda art grlmektedir (Bayraktutan 1999:18).

Alt blgeler baznda gelir karlatrlmas yapldnda en fazla kii bana

den gelir I.alt blgede en fazla en dk ise IV. Alt blgededir. Nfus younluu

en az olan III. alt blgede kii bana den gelirin yksek olmasnn nedeni

Divriideki demir madeni yataklarn ileyen Demir elik iletmesinin salad

istihdam olanaklarndan kaynaklanmaktadr. I. alt blgede yer alan Kangal ilesinde

bulunan Kangal Termik Santrali de yine bu blgenin kii bana den gelirini

artrmaktadr.


12/184

12

Sivas ili, Orta ve Dou Anadolu arasndaki geit alannda, kara ve

demiryollarnn kesiim noktasnda yer alr. Bu ilimiz, tarihin tm dnemlerinde

gnn artlarna gre canl bir ticari ve ekonomik hayata sahne olmutur. Fakat sondnemlerde Sivasta ekonomik hayat, 20.yzyl dnyasnn deien teknolojisiyle

birlikte gelimelere paralel bir ilerleme gsterememitir. Cumhuriyetin ilk

dnemlerinde kamu yatrmlarnn Sivasta arlkl bir yer tutmasna ramen son

dnemlerde azalmas ve zel sektrn de fazla rabet etmemesi nedeniyle zellikle

snai hareket canllk arz etmemektedir. 1965 ylnda Sivas kalknmakta ncelikli

yreler kapsamna alnm, vergi muafiyetleri ve teviklerde bir gelime grlmtr.

ehirde, tketime ynelik bir ticaret ve tarm,ekonomik hayata ncelikli hakimdir.

Faal nfusun toplam nfusa orannn %49 olduu Sivasta, il ekonomisine tarm

kesimi egemendir. Sivasta kii bana den GSMH Orta Anadolu illerine gre

olduka dktr. Dou Anadolu illeri dzeyindedir. Sivas tarm, esas olarak doal

artlara baldr. Kara ikliminin getirdii ya azl, Sivas tarmnn gelimesini

engellemektedir. Ayrca il topraklarnn nemli bir blm verimsizdir. Bitkisel

retim alan %45 dolayndadr. Topraklarnn %7si ayr, mera ve ormanlktr.

Srme elverili olan topraklarn verimsiz olan nemli bir ksm mera olarak

kullanlmaktadr. Sivas tarmnda nadas yaygndr. l tarm Kelkit, Kzlrmak ve

Tohma vadisi boylarnda younluk kazanr. Yksek kesimlerde ise bitki deseni

kstldr. Geni bir alana sahip olan Sivasn Trkiye toplam gbre tketimindeki

pay %0,8dir. Toplam sulama alanlar ise ekili alanlarn %17si kadardr. retilen

btn rnlerde verim Trkiye ortalamasnn altndadr. lkedeki gelimenin

altnda 1950 yllarndan sonra Sivas tarmnda baz gelimeler grlmtr. Ekili

alanlar genilemi ve tarm teknikleri modernlemeye balamtr. Bitkisel retimde

tahl tarm nde gelmektedir. 1985de il bitkisel retim deerinin %38i tahllardan

%10u sanayi bitkilerinden, %18i baklagillerden, %20si sebzelerden, %14

meyvelerden elde edilmitir (Aklan 1992:214).

Sivasta tarm iletmeleri paral, dank, kk ve orta boy iletmelerdir.

Baz ilelerde byk tarm iletmeleri vardr. lin tarm yapsn 50 dekardan kk

iletmeler oluturur. 21. yzyla girdiimiz bu gnlerde tarm, Sivas iin temel

iktisadi faaliyet alan olma niteliini hala korumaktadr. ldeki toplam istihdamn


13/184

13

2/3 tarm sektrndedir. Bu tablo, kenti tipik tarm kenti grntsne sokmaktadr

(Sivas Ziraat Odas 2001:5).

Sivas, kendi rettii ve imal ettii maddelerle ithal ettii maddelerin byk bir

yekn tutan tketici tabakasna intikal ettirilmesinden dolay hareketli bir ticari

yapya sahiptir. Ticari hayat genel olarak tarmda verimin artt yllarda daha

canldr. Ticaretin asl ksm tahl, canl hayvan ve hayvan rnleri ile ilgilidir.

Yurtii tketimine sunulan maddeler arasnda mercimek, fi, buday, arpa, canl

hayvan, pastrma, sucuk, yapa, yumurta, ekerleme, madeni eya, un, maden

cevherleri, imento ve hediyelik eyalar yer almaktadr (Mahiroullar 1998:42)

Seluklular dneminde ok canl bir ticari hayata sahip olan Sivas, Osmanllar

dneminde ie kapal bir grnm almtr. Bu durum gnmzde de ksmen devam

etmektedir. Sanayi retiminin il dna satta bulunarak ticareti canlandrma durumu

sz konusu deildir. Bu ilimizde belirli bir dzeyin zerinde nfus bulunduundan

dolay genellikle tketim mallarna ynelik olarak, lke i pazarndan temin edilen

tketim mallarnn blge iinde datmn yapan bir ticaret hayat yaanmaktadr

(Yldrm 1993:42).

Tarmdan sonra il genelinde halkn geimini salad alan ticarettir. Ticaretin

il GSMH iindeki pay %1ldir. Ticari teekkl olarak ilde 80 adet dolaynda

anonim irket olmak zere toplam 420nin zerinde eitli irket ve 250 civarnda

kooperatif bulunmaktadr. ldeki yeralt zenginliklerinden olan demir, kurun, krom,

mermer, linyit ve tuz il dna satlmaktadr (Sivas Ticaret ve Sanayi odas 2000:15).

Sivasa baka ehirlerden gelen mallar genellikle stanbul balantldr.

Sivasn bir ihtiyac olan tuhafiye, konfeksiyon, shhi tesisat, inaat malzemeleri, ila

ve kimyasal maddeler, temizlik maddeleri, krtasiye, nalburiye gibi tm mallar bir

anlamda stanbuldan temin edilerek Sivasta pazarlanp, datm yaplmaktadr

(Yaln 1995:26).


14/184

14

Sivasta kii bana den gelir Tablo 1.2de gsterilmitir. Tabloyu

incelediimizde 1989 ylnda Sivasta kii bana den gelirin 898$ iken 1990ylnda 1372$a kmtr. 1990 ylnda bir nceki yla oranla %52lik byk bir art

olmutur. Dolar baznda, Sivasta kii bana den gelirde her yl bir ncekine gre

art yaanmtr. Yalnz 1994 ylnda kii bana den gelir 1658$dan 1151$a

dmtr. Bunun sebebi ise 1994 ylndaki 4 Nisan kararlar ile yaanan

devalasyondur (Atay 2004:23).

.

Tablo 1.2: Sivasta Kii Ban Den Gelir

YllarKii Bana

Den Gelir($)

1987 8041988 7751989 8981990 13721991 14791992 15031993 16581994 1151

1995 14701996 15641997 15761998 17681999 18782000 20002001 21302002 22582003 2415

Kaynak: Tarm ve Ky leri Bakanl 2004.


15/184

15

1.3. 2003 YILI SVAS L HAYVAN ENVANTER

Sivas li, Erzurum ilinden sonra Trkiyenin en ok Kkba-Bykba vetek trnakl hayvanlarn barnd il durumundadr.

1.3.1. Sivastaki Kkba-Bykba-Tek Trnakl Hayvanlarn lelereDalm

Tablo 1.3de Sivas il merkezi ve ilelerindeki 2003 yl itibari ile kkba,

bykba, ve tek trnakl hayvan saylar verilmitir.

Tablo 1.3: 2003 Yl tibar Sivasn Kkba-Bykba-Tek Trnakl HayvanSaylar

KKBA BYKBA TEK TIRNAKLI

LE ADI KOYUN

(YERL-

DER)

KIL

KESTOPLAM

SAF

KLTR

KLTR

MELEZ

YERL

DER

TOPLAM

SIIRMANDA AT KATIR EEK

MERKEZ 43,350 620 43,970 6,700 42,750 11,320 60,770 421 405 0 485

AKINCILAR 2,000 0 2000 470 3,650 800 490 175 10 17 35

ALTINYAYLA 17,150 104 17,254 167 4,610 3,166 7,943 259 29 1 35

DVR 17,152 11,820 29,972 230 2,242 6,100 8,572 0 210 215 850

DOANAR 784 0 784 685 1,195 2,797 4,677 66 60 0 65

GEMEREK 24,605 710 25,315 4,200 7,250 3,000 14,450 130 213 8 450

GLOVA 1,005 90 1,095 0 1,770 2,915 4,685 51 5 1 43

GRN 55,210 1,325 56,535 935 6,500 665 8,100 0 80 0 810

HAFK 12,310 349 12,659 1,598 12,825 2,615 17,038 232 42 12 178

MRANL 5,250 850 6,100 275 4,400 3,900 8,575 0 30 0 112

KANGAL 50,430 1,975 52,405 1,155 7,680 3,590 12,425 0 185 0 845

KOYULHSAR 10,400 2,050 12,450 4,100 5,600 825 10,525 1,000 270 255 385

SUEHR 17,840 1,770 19,640 1,770 9,886 11,450 23,106 754 95 0 728

ARKILA 41,420 1,525 42,945 4,450 14,885 3,600 22,935 175 283 13 677ULA 11,495 421 11,916 400 3,660 1,746 5,806 0 38 0 165

YILDIZEL 45,300 700 46,000 2,975 27,130 13,285 46,390 721 192 0 380

ZARA 9,300 2,200 11,500 4,870 12,700 2,100 19,670 1,070 258 0 800

TOPLAM 365,031 26,509 391,540 34,980 168,733 76,784 280,587 5,054 2,395 522 7,248

Kaynak: Sivas Tarm l Mdrl, statistik ube Mdrl, 2004.


16/184

16

Sivasta toplam 280,587 adet bykba hayvan mevcudu var iken ancak bu

mevcudun yaklak %12si olan 34,980 adetinin saf kltr rk bykba hayvandr.

Kltr rk byk ba hayvanlarn et ve st verimleri dier kltr melezi ve yerlirklara gre byk fark gstermektedir. Sivasta gemi yllarda saf kltr rknn

says yok denecek kadar azd. Tarm bakanlnn son yllardaki almalaryla

ancak 2003 ylnda 34,980 rakamna ulalmtr. Zamanla Sivasta saf kltr rknn

saysnn art, yerli rkn saysnn ise azald gzlenmitir. Bu duruma gelmekte

Sivas Damzlk Sr Yetitiricileri Birliinin byk katks olmutur.

1.3.2. Sivastaki Kanatl Hayvan Ve Ar Kovan Saylar

Sivas ilinin ar kovan ve kanatl hayvan saylarna bakldnda ar kovan

saysnn 140.183 adet olduu grlmektedir. Sivas bu rakamla Trkiyede ar

kovan sahiplii sralamasnda ilk 10 il ierisinde yer almtr. Kanatl hayvanlardan

tavuk saysnn 704,425 olduu bu rakamla Trkiyede tavuk sahiplii sralamasnda

alt sralarda olduu tespit edilmitir. rdek, kaz ve hindi sahiplilii bakmndan,

Sivas ilinin Trkiyede yine alt sralarda yer ald tespit edilmitir. Bunun en nemlisebeplerinden biri, ilde kanatl hayvan retimi yapan modern retim iftliklerinin

yeteri sayda olmamasdr.

Tablo 1.4: 2003 Yl tibar Sivastaki Kanatl Hayvan Ve Ar KovanSaylar


2003 YILITAVUK

SAYISI

(ADET)

RDEK

SAYISI

(ADET)

KAZ

SAYISI

(ADET)

HND

SAYISI

(ADET)

ARI

KOVANI

SAYISI

SVAS VELELER

704,425 24,020 31,270 86,000 140,183


17/184


18/184

18

Sivas linde kkba hayvanlarn ismine halk arasnda davar denilmektedir.

Bazen kk ba hayvanlara cins ve ya ayrm yaplmadan genel olarak koyun da

denilmektedir. Tablo 1.5te grld zere koyunlar ya ve cinslerine gre ayrmatabi tutulmutur. Koyunlar alt aylk olana kadar erkek kuzu ve dii kuzu olarak

adlandrlm, 1-2 ya aralnda erkek koyun erkek iek, dii koyun ise dii iek

olarak adlandrlm. Yine 24 ay yani 2 yan dolduran dii koyun sadece koyun ad

ile adlandrlrken, 2 yan tamamlam erkek koyuna ko denilmitir. Tarm il

mdrl kaytlarna da halk arasndaki bu adlandrlma ekilde geilmitir.

Tablo 1.5: 2003 Yl tibar Sivastaki Koyun Saylarnn Cinslerine Gre

lelere Dalm


KOYUN CNSLER

LE ADIKUZU

(ERKEK-D )6 AY

TOKLU(ERKEK-

D)6-12 AY

EK(ERKEKD) 1-

2 YA

KOYUN+24 AY

KO+24 AY

HERYATANTOPLAM

MERKEZ 8,300 7,450 10,700 16,600 300 43,350

AKINCILAR 400 500 250 800 50 2,000

ALTINYAYLA 0 5,000 4,000 8,000 150 17,150

DVR 0 7,102 3,000 8,200 850 17,152

DOANAR 220 175 100 254 35 784

GEMEREK 55 8,000 5,000 11,000 550 24,605

GLOVA180 175 100 490 60 1,005

GRN 0 4,900 2,400 45,010 2,900 55,210

HAFK 0 1,350 3,870 6,800 290 12,310

MRANL 0 1,150 900 3,000 200 5,250

KANGAL 13,500 4,750 8,500 22,000 1,680 50,430

KOYULHSAR 2,000 3,000 2,000 3,000 400 10,400

SUEHR 0 520 2,800 14,000 550 17,870

ARKILA 60 10,010 11,320 18,995 1,035 41,420

ULA 430 3,100 2,900 4,615 450 11,495

YILDIZEL 15,350 3,380 6,650 19,350 570 45,300

ZARA 2,500 2,000 1,300 2,700 800 9,300

TOPLAM 42,995 62,562 65,790 182,814 10,870 365,031


19/184

19

1.3.3.2. Kl Keisinin Cinslerine Gre lelere Dalm

Tablo 1.6 incelendiinde Sivasn kl keisi varl bakmndan dk bir

potansiyele sahip olduunu syleyebiliriz. Divrii ilesi tek bana Sivas ilinin kl

keisi varlnn %50sine yaknnn retmektedir. Divrii yresinin corafik

koullarnn dier ilelere gre kl keisi retmeye uygun olmas bunun en byk

sebeplerindendir. Kkba hayvan varl ierisinde kl keisinin says Trkiye

genelinde de dk seviyededir. Sivas ilinde kl keisi etinin tercih edilmemesi kei

retimini azaltmaktadr.

Tablo 1.6: 2003 Yl tibar Sivastaki Kl Keisi MevcuduKIL KES

LE ADI OLAK(ERKEK-

D )6 AY

EB(ERKEK-

D)6-12 AY

GEZDAN(ERKEKD)12 -24

AY

KE +24AY

TEKE+24AY

HERYATANTOPLAM

MERKEZ 110 85 180 230 15 820

AKINCILAR 0 0 0 0 0 0

ALTINYAYLA 0 30 20 50 4 104

DVR 0 5,100 1,800 4,300 620 11,820

DOANAR0 0 0 0 0 0

GEMEREK 100 100 50 400 60 710

GLOVA 15 25 0 45 5 90

GRN 0 330 180 745 70 1,325

HAFK 0 25 58 240 25 349

MRANL 0 420 0 400 30 850

KANGAL 400 350 75 1,100 50 1,975

KOYULHSAR 500 800 200 500 50 2050

SUEHR 0 165 240 1,340 25 1,770

ARKILA 320 260 180 745 20 1,525

ULA 20 80 230 81 10 421

YILDIZEL 174 90 140 278 18 700

ZARA 500 550 500 500 150 2,200

TOPLAM 2,139 8,410 3,853 10,954 1,153 26,509



20/184

20

1.3.3.3. Saf Kltr Irk Srlarn Cinslerine Gre lelere Dalm

Tablo 1.7 incelendiinde Sivasta Saf kltr rk hayvan varlnn Sivas

merkez, arkla, Koyulhisar, Gemerek, Zara ve Yldzeli ilelerde younlat

grlmektedir. Saf kltr rk bykba hayvanlarn canl arlklar yerli ve kltr

melezi hayvanlarna gre fazladr. Bu hayvanlarn dalk, mera alanlarnda

yaylmalar ar bedenlerinden dolay zor olmakta, ayrca sarp yerlerde ar

vcutlarn hareket ettirmeleri zor olduundan dolay halk arasnda saf kltr rk

hayvanlar iin Bu hayvanlar fazla yaylma gelmez tabiri kullanlmaktadr.

Tablo 1.7: 2003 Yl tibari Sivas linin Saf Kltr Irk Bykba HayvanMevcudunun lelere Dalm

SIIR (SAF KLTR)

LE ADI ERKEK(DANA -

BUZAI )12 AY

D(DANA -

BUZAI )12 AY

TOSUN12-24 AY

DVE12-24AY

NEK+24 AY

BOA+24AY

KZ+24 AY

HERYATA

TOPLAM

MERKEZ 950 1,140 320 730 3,145 145 0 6,700

AKINCILAR 50 50 85 85 100 100 30 470

ALTINYAYLA 40 35 10 30 50 2 0 167

DVR 20 25 35 40 100 10 0 230

DOANAR 125 110 55 125 250 20 0 685

GEMEREK 200 250 150 500 2,980 120 0 4,200

GLOVA 0 0 0 0 0 0 0 0

GRN 150 135 0 150 480 20 0 935

HAFK 187 192 285 325 565 44 0 1,598

MRANL 55 50 0 300 700 8 0 275

KANGAL 55 50 0 300 700 50 0 1,155

KOYULHSAR 650 350 750 650 1,350 350 0 4,100

SUEHR 140 180 110 160 1,100 80 0 1,770

ARKILA 162 176 340 600 3,127 45 0 4,450ULA 50 80 0 60 200 10 0 400

YILDIZEL 410 790 65 540 1,150 20 0 2,975

ZARA 710 800 410 1,200 1,700 50 0 4,870

TOPLAM 3,923 4,415 2,631 5,585 17,372 1,074 30 34,980



21/184

21

1.3.3.4. Kltr Melezi Srlarn Cinslerine Gre lelere Dalm

Tablo 1.8 de grld gibi Sivastaki kltr melezi bykba hayvan says

saf kltr rk hayvan saysnn 5 kat civarndadr. Saf kltr rk bykba

hayvanlar halk arasnda yaylma gelmediklerinden dolay ve bu hayvanlar hassas

yapl hayvanlar olarak nitelendirilmilerdir. Bundan dolaydr ki Sivas ilinde kltr

melezi hayvanlara evreye uyumlu ve hastalklara kar daha dayankl olmalar

reticiler tarafndan tercih sebebi olmutur.

Tablo 1.8: 2003 Yl tibar Sivasn Kltr Melezi Irk Bykba HayvanMevcudunun lelere Dalm

SIIR (KLTR MELEZ)LE ADI ERKEK

(DANA -BUZAI )

12 AY

D(DANA -BUZAI )

12 AY

TOSUN12-24AY

DVE12-24AY

NEK+24 AY

BOA+24 AY

KZ+24 AY

HERYATA

TOPLAM

MERKEZ 3,300 4,750 280 9,900 27,500 320 0 42,750

AKINCILAR 850 850 850 850 525 525 50 3,650

ALTINYAYLA 350 350 250 1,100 2,860 50 0 4,610

DVR 400 600 152 640 670 180 0 2,242

DOANAR 320 285 55 135 635 85 0 1,195GEMEREK 750 500 1,500 800 4,300 150 0 7,250

GLOVA 100 250 250 170 1,050 50 0 1,770

GRN 1,100 1,200 200 1,000 3,970 130 0 6,500

HAFK 1,650 1,915 2,310 2,800 5,580 220 0 12,825

MRANL 450 700 500 1,600 1,500 100 0 4,400

KANGAL 155 160 140 450 6,700 230 0 7,680

KOYULHSAR 400 350 750 1,500 2,500 250 250 5,600

SUEHR 160 212 1,444 1,800 6,300 130 0 9,886ARKILA 340 915 690 1,815 11,378 49 38 14,885

ULA 340 660 400 800 1,760 40 0 3,660

YILDIZEL 4,900 8,100 2,150 5,520 11,050 310, 0 27,130

ZARA 7,600 1,700 1,000 4,200 5,300 500 0 12,700

TOPLAM 23,165 23,497 12,921 35,080 93,578 3,319 328 168,733



22/184

22

1.3.3.5. Yerli Srlarn Cinslerine Gre lelere Dalm

Yerli rk hayvan mevcudu zamanla giderek azalmakta, yerini kltr melezi ve

saf kltr rk srlar almaktadr. Bu durum Sivas hayvancl iin sevindirici bir

durumdur. lerideki yllarda Sivasta yerli rk hayvan kalmayacaktr.Yerli rk sr

retilmesinden vazgeilmenin en byk sebebi et ve st verimlerinin dkldr.

rnein bir saf kltr rk erkek dana gnde 1.250-1.500 gram canl arlk artn

gerekletirirken, yerli bir danann ayn artlarda beslenmesi dahilinde ancak 500-

800 gram canl arlk art salanabilmektedir.(zelik 1996:154)

Tablo 1.9: 2003 Yl tibar Sivasn Yerli Irk Bykba HayvanMevcudunun lelere Dalm


SIIR (YERL VE DER)

LE ADI ERKEK(DANA -

BUZAI )12 AY

D(DANA -

BUZAI )12 AY

TOSUN12-24AY

DVE12-24AY

NEK+24 AY

BOA+24AY

KZ+24AY

HERYATA

TOPLAM

MERKEZ 830 1,640 610 760 7,420 40 20 11,320

AKINCILAR 150 150 150 150 150 40 10 800

ALTINYAYLA 250 606 300 990 1,000 20 0 3,166

DVR 1,000 1,100 220 1,040 2,500 240 0 6,100

DOANAR 320 762 250 85 1,250 45 85 2,797

GEMEREK 350 300 850 400 1,070 30 0 3,000

GLOVA 252 378 365 250 1,600 70 0 2,915

GRN 40 25 0 0 600 0 0 665

HAFK 170 210 185 315 1,670 25 40 2,615

MRANL 200 350 800 1,200 1,200 150 0 3,900

KANGAL 40 100 75 500 2,750 125 0 3,590

KOYULHSAR 110 65 200 150 300 0 0 825

SUEHR 900 920 2,450 1,670 4,800 710 0 11,450

ARKILA 640 150 240 400 1840 69 261 3,600

ULA 160 200 100 260 1,006 0 0 1,746YILDIZEL 2,340 3,800 825 3,120 6,200 0 0 16,285

ZARA 300 300 200 600 600 80 20 2,100

TOPLAM 8,052 11,076 7,820 11,890 35,956 1,644 436 76,874


23/184

23

1.3.3.6. Kanatl Hayvan Ve Ar Kovan Saylarnn lelere Gre

Dalm

Tablo 1.10 incelendiinde, Kangal ilesinin 252.000. adet toplam kanatl

hayvan says ile birinci srada geldii grlmektedir. Kangal ilesini 104.450 kanatl

hayvanla arkla ilesi izlemektedir. Kangal ilesindeki 252.000 adet toplam kanatl

hayvan ierisinde 175.000 tavuk(yumurtac) en ok sayda olan kanatl hayvan olarak

grlmektedir. Tablo 1.10da ar kovan saylarna bakldnda, Sivas ilindeki

toplam 131,138 ar kovannn bulunduu grlmektedir. En fazla kovana sahip olan

ilenin de 25000i fenni 175i ilkel kovan ile Zara ilesi olduu grlmektedir. Zara

ilesini 17.062 fenni, 100 ilkel kovanla Divrii ilesi takip etmektedir.

Tablo 1.10: 2003 Yl tibar Sivasn Kanatl Hayvan Ve Ar KovanMevcutlar

KANATLI (ADET) ARI KOVANI (ADET)LE ADI

TAVUK(BROLER)

TAVUK(YUMURTACI)

HND RDEK KAZ TOPLAMLKEL

KOVANFENN

KOVANTOPLAM

MERKEZ 9,500 164,500 4,250 2,450 3,000 10,700 0 10,700 10,700

AKINCILAR 1,000 4,000 2,000 0 0 7,000 0 1,400 1,400

ALTINYAYLA 2,050 16,075 3,500 0 2,040 23,665 30 320 350

DVR 2,550 19,650 850 0 0 23,050 100 17,062 17,162

DOANAR 0 2,750 0 0 0 2,750 17 2,112 2,129

GEMEREK 500 8,000 1,000 150 200 9,850 0 2,826 2,826

GLOVA 4,050 4,300 900 360 420 10,030 0 1,050 1,050

GRN 10,000 33,000 3,500 130 85 10,030 20 9,700 9,720

HAFK 1,400 18,500 800 450 375 21,525 20 6,705 6,725

MRANL 2,000 3,00 300 110 250 5,660 0 14,500 14,500

KANGAL 12,500 175,000 35,000 15,000 14,500 252,000 340 1,600 1,940

KOYULHSAR 3,800 20,000 400 300 350 24,850 0 15,100 15,100

SUEHR 5,000 15,000 1,500 200 750 22,450 0 8,231 8,231

ARKILA 9,700 85,000 5,500 650 3,600 104,450 190 2,500 2,690

ULA 5,000 6,000 3,000 250 1,000 15,250 0 2,000 2,000

YILDIZEL 0 40,600 5,500 470 700 47,270 35 9,400 9,435

ZARA 0 20,000 18,000 3,500 4,000 45,500 175 25,000 25,175

TOPLAM 69,050 635,375 86,000 24,020 31,270 845,715 927 130,258 131,183



24/184

24

lkel kovan aa dalyla rlen sepet ekli verilmi ve zeri kille svanm bir

tr kovandr. Gemi yllarda ekonomiklii yznden bu kovanlar kullanlmtr.

Gnmzde bu kovanlarn says ve kullanm gittike azalmtr. lde toplam ilkelkovan ays 2003 yl itibari ile 927 adet olarak belirlenmitir. Yine 2003 yl toplam

fenni kovan says ise 130.258 adet olarak belirlenmitir. Zara, Divrii, Koyulhisar

ve mranl ilelerinde arclk yaygn olup bu ilelerdeki kovan saylarnn toplam,

ilin toplam kovan saysnn yaklak %50sini oluturmaktadr. Sivas ili bal retimi

asndan Trkiye ierisinde ilk sralar zorlamaktadr. Ayrca Zara balnn

Trkiyede tescil edilmi kalite ve zellikte olmas, ilde arcln gelimesinde,

byk bir etken olmutur. Arclk konusunda tarm il mdrlnn, gemiten bu

gne kadar verdii kurslar, Sivas arclnn gelimesinde nemli rol oynamtr.

Sivas ve yresinin, iklim ve corafi zelliklerinden dolay yaz ay ile birlikte

dalar iee brnmektedir. Dier illerde arclk yapan arclar, yaz aynn

gelmesiyle arlarn Sivas yresine getirmektedirler. Bu durum Sivasta arcln

gelimesi salamtr. Haziran aylarnn sonlarna doru, zellikle Mula ve Ordu

illerinden gelen arclar Sivas ilinin Divrii, mranl blgesi ve Sivas merkez ile

evresini tercih etmektedirler (Mahiroullar 1999:35).

Arlarn beslemek iin Sivas yresine gelen Mulal ve Ordulu arclar

genelde arclk konusunda uzmanlam arclar olmaktadr. Bu arclar o yrede

arclk yapanlar da arclk konusunda eitmektedirler. Ayrca bu arclar ar

kovanlarn yerletirdikleri yerleri o kyn muhtarlndan kiralamakta, bylece o

kyn ekonomisine katkda bulunmaktadrlar (Mahiroullar 1999:38).


25/184

25

1.4. 2003 YILI SVAS L HAYVAN RNLER

Sivas ilinin bykba ve kkba hayvan says itibaryla Erzurum ilinden

sonra ikinci srada geldiini vurgulamtk. Sivasta retilen bykba ve kkba

hayvanlar etleri ve stleri iin beslenmekte, bunun yannda bu hayvanlardan deri,

yn, barsak ve boyuz gibi dier ekonomik deeri olan rnlerde elde edilmektedir.

lde et ve st rnleri fabrikalarda ilenerek veya ilenmeden piyasaya srlmektedir.

1.4.1. l Geneli Et retimi

Tablo 1.11 incelendiinde kltr melezi hayvanlardan elde edilen et

retiminin 874.500 kg ile birinci srada olduu bunu ikinci srada 348.800 kg ile yerli

srlardan elde edilen et retiminin ve nc srada 332.700 kg ile saf kltr rk

srlardan elde edilen et miktarnn takip ettii grlmektedir.

Tablo 1.11: 2003 Ylnda Sivas linde Gerekletirilen Et retimi


CNSKESLEN(ADET)

ORTALAMAKARGAS A.

(KG)

RTMMKTARI

(KG)

KOYUN 4,393 22 96,646KUZU 5,537 15 83,055KE 831 20 16,620OLAK 343 15 5,145SIIR (SAF KLTR) 1,109 300 332,700SIIR DANA (SAF KLTR) 123 280 34,440SIIR (KLTR MELEZ) 3,498 250 874,500DANA (KLTR MELEZ) 858 190 163,020SIIR (YERL) 2,492 140 348,880DANA (YERL) 826 130 107,380MANDA 126 200 25,200MALAK 12 150 1,800

TOPLAM 20,148 2,089,386KAAK KESM VE KURBAN %10 2,015 208,938

GENEL TOPLAM 22,163 2,298,324


26/184

26

Sivastaki bykba ve kkba hayvan kesimleri ilelerde belediyeye bal

bulunan mezbahanelerde yaplrken, Sivas il merkezinde ise; 3 adet et ileme

merkezi ile ilde mevcut bulunan sucuk ve pastrma reten iletmelerinkesimhanelerinde yaplmaktadr.

2000 ylna kadar Sivas il merkezinde, Sivas Belediyesine ait bir mezbahane

bulunuyordu. Merkez iledeki bykba ve kkba hayvan kesimlerinin bir ou

bu mezbahanede yaplyordu. Bu mezbahane, zamanla ehrin bymesiyle ehir

merkezi ierisinde kalm ve evreye rahatszlk vermeye balamt. Bundan dolay

bu mezbahane 2000 ylnda Sivas belediyesi tarafndan yklmtr. SivasAnkara

yolu zeri 14. kmde, 1986 ylnda yapm tamamlanm, Et-Balk Kurumu

bulunmakta idi. Bu kuruma ait arazi ve iletme binalar zelletirme kapsamna

alnarak 2001 ylnda satlmtr. Bu kurumu zelletirme idaresinden satn alan,

Sivas Kasaplar Derneine kaytl kasaplardr. Daha nce belirtilen 3 adet canl

hayvan kesim yerlerinden birini de bu iletme oluturmaktadr. Satn alnan Et-Balk

Kurumu tesisleri, buray satn alanlar tarafndan henz gerekli tadilatlar yaplarak

modern bir grnme ve modern kesim teknolojisine kavuturulamamtr.

1.4.2. l Geneli St retimi

Tablo 1.12de grld zere, Sivas ilinde et retiminde olduu gibi st

retiminde de kltr melezi rk ineklerin, st retim miktarnda birinci srada yer

ald grlmektedir. Sivas ilinde toplam st retiminin yaklak %72si kltr

melezi ineklerden karlanmaktadr. Sivasta saf kltr rk hayvanlardan karlanan

st miktarnn, saf kltr rk inek saysnn artmasyla birlikte artmas

beklenmektedir. Sivas genelinde reticilerin st inei sahiplik miktar, Trkiye

genelinde de olduu gibi retici alile bana, ortalama 3 adet inek civarnda

kalmaktadr. Dolaysyla retilen stn, byk bir miktar ailenin z tketim

ihtiyacn karlamakta kullanlmaktadr. Sivasta retici aile bana den inek


27/184

27

miktarnn dk olmas st maliyetlerini de artrmaktadr. retici aile bana den

inek miktar arttka, st ve st mamullerinin miktarlarnda art olaca bir gerektir.

Tablo 1.12: 2003 Ylnda Sivas linde Gerekletirilen St retimi

CNSSAILANMKTAR

(BA)

ORTALAMA VERM

(KG)

RETMMKTARI

(KG)KOYUN 137,111 35 4,799KE 7,120 30 214NEK (YERL) 23,371 800 18,697NEK (KLTR MELEZ) 70,184 2,500 175,459NEK (SAF KLTR) 12,160 3,500 42,561MANDA 1,415 600 849

GENEL TOPLAM 251,361 242,579


Tablo 1.12de 2003 yl itibar ile Sivasta 137,111 adet koyun bulunmasna

karn bu koyunlardan elde edilen st miktar ylda ancak 4.799 kg olduu

grlmektedir. Bu retilen stn birou, st reten retici tarafndan z tketimde

kullanlmakta, st ileme tesislerine ulamamaktadr. Koyunlardan kan stlerin bir

ksm, st reten retici tarafndan ilkel usullerle ilenmektedir. lenen stten

peynir, ya, yourt elde edilmekte, yine ilkel usullerle pazarlanmaktadr. Dier st

veren hayvanlardan elde edilen st miktarlar da dikkate alnmayacak kadar azolduu grlmektedir.

1.4.3. ldeki St retiminin lelere Gre Dalm

Tablo 1.13e bakldnda, toplam st retiminde yllk 64.360 ton ile Sivas

merkez ilenin birinci srada, 30.488 ton ile Sarkla ilesinin ikinci srada, 27.404

ton ile Yldzeli ilesinin nc srada geldii grlmektedir. Sivas merkez ilede64.360 ton stn yaklak %80i kltr melezi ineklerden karlanmaktadr. arkla

ilesinde ise 30,488 ton stn yaklak %69 u kltr melezi ineklerden

karlanmaktadr. Yldzeli ilesinde ise 27.404 ton stn yaklak %75i kltr

melezi rk hayvanlardan karlanmaktadr.


28/184

28

Bu sayfayaTablo 1.13 gelecek

Bu sayfayaTablo 1.13 gelecek


29/184

29

1.4.4. Kanatl Hayvanlarn Ve Yumurta retiminin lelere Gre

DalmSivastaki kanatl hayvan mevcudunun, 2003 yl itibar ile cinslerine gre

ilelere dalm yapldnda Tablo 1.14 ortaya kmtr. Tablo 1.14 incelendiinde

kanatl hayvanlar ierisinde tavuk saysnn toplam kanatl says ierisinde yaklak

705.000 adet ve %83 oranla birinci srada bulunduu grlmektedir. kinci srada

ise 86.000 adet ve %10 oranla hindi gelmekte %7 sini ise kaz ve rdek

oluturmaktadr. Trkiye genelinde tavuk saysnda nemli artlar gzlenirken

Sivasta bu grlmemitir. Sivasta yumurtac tavuk saysnn, broilerin (etlik tavuk)

yaklak 10 kat kadar fazla olmas dier dikkati eken bir durumdur.

Tablo 1.14: 2003 Yl tibar ile Sivas linde Mevcut Kanatl HayvanlarnSaylarnn Ve Yumurta retimlerinin lelere Gre Dalm

TAVUK SAYILARILE ADI

BROLER(ADET)

YUMURTACI(ADET)

TAVUKYUMURTA

SAYISI(ADET)

RDEKSAYISI(ADET)

RDEKYUMURTA

SAYISI(ADET)

KAZSAYISI(ADET)

KAZYUMURTA

SAYISI(ADET)

HNDSAYISI(ADET)

HNDYUMURTA

SAYISI(/ADET)

MERKEZ 9,500 164,500 31,255,000 2,450 24,500 3,000 150,000 4,250 276,250

AKINCILAR 1,000 4,000 700,000 - - - - 2,000 120,000

ALTINYAYLA2,050 16,075 2,893,500 - - 2,040 1,010 3,500 875

DVR 2,550 19,650 2,725,000 - - - - 850 51,000

DOANAR - 2,750 249,500 - - - - - -

GEMEREK 500 8,000 300,000 150 20,000 200 30,000 1,000 10,000

GLOVA 4,050 4,300 654,000 360 16,200 420 11,760 900 18,900

GRN 10,000 33,000 2,805,000 130 5,850 85 1,870 3,500 175,000

HAFK 1,400 18,500 2,312,500 450 56,250 375 37,500 800 60,000

MRANL 2,000 3,00 570,000 110 4,500 250 6,000 300 18,000

KANGAL 12,500 175,000 11,575,000 15,000 450,000 14,500 425,000 35,000 1,050,000

KOYULHSAR 3,800 20,000 2,000,000 300 15,000 350 21,000 400 24,000

SUEHR 5,000 15,000 3,000,000 200 22,000 750 52,000 1,500 90,000

ARKILA 9,700 85,000 20,000,000 650 6,500 3,600 36,000 5,500 55,000

ULA 5,000 6,000 600,000 250 9,000 1,000 29,000 3,000 105,000

YILDIZEL 0 40,600 6,496,000 470 9,400 700 14,400 5,500 192,500

ZARA 0 20,000 2,000,000 3,500 87,500 4,000 100,000 18,000 540,000

TOPLAM 69,050 635,375 90,135,500 24,020 726,700 31,270 915,540 86,000 2,786,525



30/184


31/184

31

1.4.6. Yapa Ve Kl retiminin lelere Gre Dalm

Sivas ilinde retilen hayvansal rnlerden biri de yapa ve kldr. Koyundan

elde edilen yapa ilde yn olarak adlandrlmaktadr. lde ylda toplam yaklak 510

ton yapa elde edilmektedir. Kl retimi ise 14 ton civarndadr. lde en fazla yapa

Grn, arkla, Kangal, Yldzeli ve Merkez ilelerinden elde edilmektedir. En fazla

kl retimi ise kl keisinin en fazla olduu Divrii ilesinde olmaktadr. Tablo 1.16

incelediinde; yn retim miktarnn koyun says miktar ile paralellik gsterdii

grlmektedir.

Tablo 1.16: 2003 Ylnda Sivas linde retilen Yapa Ve Kl retiminin HayvanCinslerine Ve lelere Gre Dalm

LE ADI KUZUMEV.

YAPAIRT.(TON)

KOYUNMEV.

YAPAIRT

.(TON)

KOMEV.

YAPAIRT

.(TON)

TOP.YAPAI

RT.(TON)

KEMEV.

KILRT.(TON)

MERKEZ 8,300 4,150 34,750 52,125 300 600 56,875 1,030 515

AKINCILAR 400 200 1,550 2,325 50 100 2,625 0 0

ALTINYAYLA 0 0 17,000 25,500 150 300 25,800 225 113

DVR 0 0 16,302 24,453 850 1,700 26,153 13,670 6,835

DOANAR 220 110 529 794 35 70 974 0 0

GEMEREK 55 28 24,000 36,000 550 1,100 37,128 295 148

GLOVA 180 90 765 1,148 60 120 1,358 45 23

GRN 0 0 52,310 78,465 2,900 5,800 84,268 1,413 707

HAFK 0 0 12,020 18,030 290 580 18,610 415 208

MRANL 0 0 5,050 7,575 200 400 7,975 384 192

KANGAL 13,500 6,750 35,250 52,875 1,680 3,360 62,985 1,742 871

KOYULHSAR 2,000 1,000 8,000 12,000 400 800 13,800 2,418 1,209

SUEHR 0 0 17,320 25,980 550 1,100 27,080 1,715 858

ARKILA 60 30 40,325 60,488 1,035 2,070 62,588 1,612 806

ULA 430 215 10,615 15,923 450 900 17,038 421 211

YILDIZEL 15,350 7,675 29,380 44,070 570 1,140 52,885 704 352

ZARA 2,500 1,250 9,000 9,000 800 1,600 11,850 2,102 1,051

G.TOPLAM 42,995 21,498 311,166 466,749 10,870 21,740 509,987 28,191 14,096



32/184

32

1.5. SVAS HAYVANCILII HAKKINDA GENEL BLG

Sivas ili tarmsal rn retimi ounlukta olan, bundan dolay da Trkiyede

tarm ehri olarak bilinen illerden biridir. l arazi bykl bakmndan Trkiyenin

ikinci yz lmne sahiptir. Sivas hayvanclnn bugnk durumu ve sorunlarna

gemeden nce, Trkiye hayvanclnn bugnk genel durumuna gz atmak

gerekir. nk Sivas ili de Trkiyenin bir ili olup, bugne dein devlet tarafndan

uygulanan ve uygulanacak olan, tarm ve hayvanclk politikalarn iine yer almtr.

Tablo 1.17: Trkiyedeki Hayvan Saylar le Sivastaki Hayvan SaylarnnKarlatrlmas

Yl Sr Manda Koyun Kei Tavuk

TRKYE 2003 10.765,000 146,000 28.492,000 7.201,000 258.168,000

SVAS 2003 280,587 5,054 365,031 26,509 845,715

Kaynak :DE yaynlar, 2004.

Tablo 1.17de grld gibi Sivas ilinin hayvan saylar, Trkiye hayvancl

ierisinde byk bir paya sahiptir. zellikle bykba hayvanclnda bu oran daha

fazladr. Sivas ili tarm ve hayvanclk ehridir. Bu sektrde alan insan says dahayli fazladr. Sivas ilinde retilen hayvansal rnlerden bazlar, 2003 ylnn

verilerine gre; toplam 68,516 ton peynir, 3,845 ton tereya ve 158,633 ton yourt

olarak tespit edilmitir(DE 2004:143).

Trkiye genelinde olduu gibi Sivas ilindeki tarm iletmeleri, hzl nfus art

ve artan nfusun tarm d sektrde istihdam edilmesi zorunluluuna karlk, bu

sektrlerde i gc talebinin nfus artna uygun dzeyde artrlamamas; tarmn

geliim hznn nfus art hzn karlamada yetersiz kalmas ve miras yoluylaarazilerin ve sahip olunan hayvanlarn blnmesi nedeni ile giderek klmtr.


33/184

33

1.5.1. Bykba Hayvanclnn Durumu

Bykba hayvan yetitiricilii denildiinde, genellikle sr ve manda

yetitiricilii anlalr. Bu trlere bazen at ve deve de eklenebilir. Sr, kutuplar hari

dnyann hemen hemen her yerinde yetitirilebilmektedir. nsan ile srn birliktelii

olduka eskidir. Bu birliktelikte sr insanlar iin sadece et, st gibi besin maddeleri

retmekle kalmam, eki gc, derisi, trna,boynuzu ve gbresiyle de insanlarn

hizmetinde olmutur. Hatta baz blge ve topluluklarda sr bir prestij unsuru olarak

deerlendirilmitir (Akman 1998:199).

Sr, dnya st retiminin %88ini yine dnya et retiminin de % 25ini tek

bana salamaktadr. Dnya besin maddesi retiminde bu denli byk paya sahip

olmas srn birok biyolojik avantajndan kaynaklanr (Akman 1998 :200).

ekil 1.2de grld gibi Sivasta yeri rk bykba says yllar getike

byk bir azalma eilimine girmitir. Kltr melezi ve saf kltr rk bykba

hayvan saysnda ise nemli artlar ortaya kmtr. 1985 ylndan nce Sivasta

kltr melezi ve saf kltr rk bykba hayvan yok denecek kadar az iken 2003ylnda kltr melezi bykba hayvan says, yerli rk hayvan saysna ulam, saf

kltr rk bykba hayvan says da 60.000 adete kmtr. 1996 ylnda dnya

genelinde ortaya kan deli dana hastalnn etkileri Sivas hayvanclna da

yansmtr. ekil 1.2de grld zere 1996 tarihinde bykba hayvan says

cinste de azal eimine girmitir. Bunun sebebi 1996da uygulanan yanl

hayvanclk politikasdr (Akman 1998:200).

1996 ylnda devletin izin vermesi ile yurt dndan byk miktarlarda canl

hayvan ve et ithali olmutur. Bu ithalat bykba hayvanlarn canl ve et fiyatlarn

drdnden yerli reticiler byk zararlara uramlardr. Ellerinde

bulundurduklar besisi tamamlanm hayvanlarn, yok pahasna kestirmek zorunda

kalmlardr (Akman 1998:220).


34/184


35/184

35

1.5.2. Bykba Hayvanclnda Et retimi

Sivas ili bykba ve kkba hayvan varl says bakmndan

Trkiyenin ikinci byk ili olmasna ramen alt yaps gelimemitir. Buna ramen

bykba hayvan besicilii Sivas merkez, ile ve kylerinde bir ok ailenin en

nemli geim kaynan oluturmaktadr. Besi hayvanc ile uraan reticilerin

ahrlarna besiye aldklar hayvanlarn saylar, besi maliyetini drmek asndan,

yeterince fazla sayda deildir. Bu durum hayvan bana den,retim maliyetlerinin

yksek olmasn beraberinde getirmektedir. Bunun yan sra Sivasta bykba besi

yapan iletmelerin byk bir ksm besicilii; teknik koullardan yoksun, havasz,

karanlk ahrlarda yapmaktadr. Btn bu olumsuz artlar besi hayvanclnn

karlln ve verimliliini drmektedir (Tan 2000:147).

Sivasta besi hayvancln, baz besiciler yalnz k dneminde yapmaktadr.

Bu dnem genellikle otlarn kuruduu aylarda balayp yeni yln otlarnn yeerdii

aylara kadar srmektedir. Bunu tarih olarak yaklak izah; eyll aynn ilk haftalar

ierisinde hayvanlar ahra balanr, nisan aynn son haftalarna kadar yaklak 7-8

ay, hayvanlar ahrlarda zincirlere bal olarak besiye alnr. Ahrlarda besiye alnanhayvanlar genellikle 1-2 ya aralndaki erkek srlardr. Baz reticiler ksr dii

dveleri de besiye almaktadr.

Sivasn il merkezine yakn il evresinde irili ufakl bir ok besi ahr

bulunmaktadr. Bu besi ahrlarnda besiye alnan hayvanlarn bir ksm devaml besi

ahrnda kalrken bir ksm daha ncede belirttiimiz gibi yaylm bittikten sonra ahra

alnp, besi yaplmaktadr.

Sivasta besiye alnan hayvanlarn bir ksm kurban bayramna endeksli olarak

beslenmektedir. rnein 2005 ylnda kurban bayram 20 ocak tarihine gelmektedir.

Dolaysyla yaylm otlarnn kurumasyla, yaklak 9. ayn balarnda besiye alnm

hayvanlar, kurban bayramna kadar beslenecektir. Besi sresi yaklak 140 gn

olacaktr. Kurban bayram her yl 11 gn geriye gelmekte olduundan yaylmdan


36/184

36

besiye alnan hayvanlarn besi srelerini her yl 11 gn daha ksaltaca anlamna

gelmektedir.

Sivasta geimlerini yalnz besicilikle salayan aile says azdr. Genellikle

Sivasta besicilik Trkiyenin bir ok yresinde olduu gibi hem iftilik hem de

hayvanclkla uraan iftiler tarafndan yaplmaktadr. Besicilikle uraan

insanlarn bir ksm da bu ii ikinci bir i olarak yapmaktadr. Sivas il merkezi

etrafnda bulunan besi ahrlarnn sahiplerinin byk bir ksm, ticaretle uraan

kiilerdir. Genelde uratklar ticaret dal kasaplktr, bunlarn oununda kasap

dkkan bulunmaktadr. Besledikleri hayvanlar kendi iyerlerinde ileyerek sata

sunmaktadrlar.

Sivasn merkez ilesinde, arkla ve Zara ilelerinde, dier ilelere gre

besicilik daha youn olarak yaplmaktadr. Bu lelerde besi hayvanclnn

younlamasnn en byk sebeplerinden biri de blgede bykba hayvan saysnn

bol olmas, bunun yannda yaylm arazilerinin genilii, mera alanlarnn dier

ilelere oranla daha fazla olmasdr. Besicilik byk sermaye gerektiren bir itir. Bu

yrelerde yaayan insanlarn gelir seviyeleri genelde dier ilelere gre dahayksektir. Halkn gelir dzeyinin yksek olmasnn, bu yrelerdeki besi

hayvanclnn gelimesinde etkisi byktr.

Sivas besi reticilerinin sorunlar; Trkiyenin genelindeki besicilerinin

sorunuyla bir ok balamada ayn paralelliktedir. Farkl bir yan Sivasta hayvan

saysnn bu kadar ok olmasna ramen besiciliinin en nemli gider kalemini

oluturan besi yemi, pamuk kspesi, pancar kspesi ve kepein ilde yeterince

retilmemesidir. Sivas ilindeki besiciler bu ihtiyalarn dier illerden, genellikle

arac tccarlar arcl ile karlamaktadrlar. Bu da daha pahal yem dolaysyla daha

pahal et maliyetine yol amaktadr. Baz besiciler besi sresince ihtiyac olacak olan

yemleri kendileri hazrlamaktadr. Yem hazrlamay u ekilde yapmaktadrlar:

Harman zaman genelde 8. ile 9. aylarda, besi yemi hazrlamak iin gerekli mallar

(buday,arpa,avdar, yulaf, fi gibi) satn alarak bunu deirmenlerde ttrrler,


37/184

37

bylece besi yemini hazrlanm olurlar. Bu hazrlanan karm hibir teknik destek

alnmadan besicinin kendi istei ve sahip olduu mallar dikkate alnarak

yapldndan verimlilii ve kalitesi dk yemler ortaya kmaktadr.

Sivasta besicilikle uraan besicilerin byk bir ksm kesif yemi olarak, besi

yemi reten fabrikalar tarafndan hazrlanan besi yemlerini piyasadan satn alarak

kullanmaktadr. Bir ksm besiciler ise besi yemlerini, tarm kredi kooperatifleri

vastasyla karlamaktadr.

Sivastaki besicilerin byk bir ksm, besiye alacaklar hayvanlar; kylerdekireticilerden, ile pazarlarndan ve devlet retme iftliklerinden karlarlar,

besiciler besiye alacaklar hayvanlar toplarken de bir ksm sorunlarla kar

karyadrlar; rnein her zaman besiye alnacak hayvanlar, besicinin almak istedii

standartlarda piyasada hazr bulunmamaktadrlar. Bulunanlar ise besiciler tarafndan

yksek fiyatl bulunmaktadrlar. Son zamanlarda besiciler yerli rk ve kltr melezi

rk hayvanlar yerine kltr rk hayvanlar besiye almay tercih etmektedirler. Bunun

balca sebebi ise kltr rk hayvanlarn gnlk kilo artlarnn yerli ve kltr

melezi rklara gre daha fazla olmasndan ileri gelmektedir. Sivas yresinde besiyealnan kltr rk hayvanlar cinstir. Bu bykba hayvan cinsleri; holstein friesian,

montofon ve simentaldir.

Sivas ilinin ile hayvan pazarlarnda kltr rk olarak ounlukla montofon

rk hayvanlara daha sk rastlanmaktadr. Bunun sebebi ise Sivas ilinde Tarm l

Mdrlne bal Ula ve Hafik retme iftliklerinde bulunan montofon rk

hayvanlarn dveleri gemi zamanlarda blge halkna ihale ile satlm, bu dveleri

satn alan blge halk bu dvelerin yavrularn alarak oaltm olmasdr. Bylelikle,

blgede montofon rk bykba hayvan yaygn hale gelmitir. Holstein friesian rk

bykba hayvanlar ise daha sonraki dnemlerde ile girmitir. lk olarak 1980li

yllarda holstein friesian rk bykba hayvanlar, ilde st inekilii ile uraan

reticiler tarafndan Samsun ve Adapazar illerinden getirilmitir. Ayrca 1990

ylndan sonraki yllarda, Sivas Tarm l Mdrlnn yurt dndan canl hayvan


38/184

38

ithali ile Sivas blgesine holstein friesian ve simental rk bykba hayvan says

oalmtr. Simental rk srlar kendi arasnda iki tre ayrlmaktadr; bunlar

krmz beyaz ve sar beyaz simental rk eklindedir. Simental srlarn Sivasblgesinde oalmas 1993 ylndan sonradr. Bu trn ithalinin hzlanmasyla ilde

simental kltr rk hayvan says oalmtr. Simental rk bykba hayvanlarn,

Sivas yresinde ounlukla st srclndan daha ok, besi srcl iin tercih

edilmektedir.

Sivasta bulunan Et-Balk Kurumu 2000 ylnda zelletirme kapsamnda

satlmtr. Et-Balk Kurumu, Sivastaki kasaplar tarafndan oluturulan bir ortaklk

tarafndan satn alnmtr. Kasap ortaklar tarafndan iletilen eski Et-Balk kurumu

ietmesi satn alndndan bu gne kadar iletmenin nceki fonksiyonlarn artrc

hibir hamlede bulunmam, yalnzca ortaklarnn mezbahanesi ve souk havas

olarak iletme faaliyetlerini srdrmtr. Sivas yresindeki besi iletmelerinin bir

ou zelleen Et-Balk kurumunun bugnk durumundan hi memnun deillerdir.

Bunun nedenini ise hayvanlarn kesime getirdiklerinde gvenli bir ortam ve

piyasayla karlaamamalardr.

Sivas ilinde besicilik gemiten bu gne dein genelde bilimsellikten yoksun

bir ekilde, eitimsiz bakclar kullanlarak yaplmtr. Tarm l Mdrl bu

konuda reticilere yeterli eitime ynelik almalarda bulunmamtr. Sivasta

kesilen besi hayvanlarnn ounun randmannn dk olduu da tespit edilmitir.

Bunun sebebi ise yeteriz ve kalitesiz beslenmedir (Sayar 2002:45).

Sivasta son yllarda ak besicilik bilinli besiciler tarafndan rabet grr

hale gelmitir. Sivasta ilk ak besicilik 1998 ylnda Sivas merkez havalisinde

bulunan Kazanc iftliinde yaplmtr. O yllarda iletmenin yetkilisine ak

besiden memnun musunuz diye sorulduunda? gayet memnunuz, hayvanlar

darda beslemek ok kolay sadece yemini veriyoruz, su devaml nlerine

bulunuyor, hayvanlar dardayken daha iyi yem yiyorlar, hareket halinde

olduklarndan etlerinde ya oran da dyor, bakclarn hayvanlarn altn


39/184

39

temizlemek, musurlarn temizleyip su vermek derdi de yok, yalnzca hayvanlara

yem yetitiremiyoruz eklinde ifade etmitir. O yldan bugne kadar yllar gemi

olmasna ramen ak besi yapan iletme says beklenen kadar artmamtr. Bununnedenini aratrmak iin baz besi hayvan reticilerine ak besiyi tercih etmeme

sebeplerini sorduumuzda bize yle cevap vermilerdir. Darda hayvan m

beslenir, buras Sivas burada klar hava scakl geceleri -40 dereceye kadar

dyor. O scaklkta darda hayvan m durur. Ak besideki hayvanlar gryoruz;

pislik iinde yatyorlar, hayvan artnn iinde besimi yaplr? Hangi hayvann yem

yedii de belli olmuyor, hayvanlar birbirleriyle vuruup duruyorlar biz byle

besicilik yapmayz diye ekliyorlar. Ksacas ilkel usulle yani kapal havasz

ahrlarda besiye devam etmeyi savunuyorlar.

1.5.2.1. Bykba Besi Hayvanclnn Sorunlar

Trkiyede besicilerin sorunlar Trkiyeye ithal etin girmesiyle balam, bu

durum bugne kadar da devam etmektedir. Fakat besicilerin sorunlar yalnz ithal

etlerin ortaya kard fiyat dkl sorunu deildir, bunun yannda bir ok

sorunlar mevcuttur. Sivas ilindeki besicilerin sorunlar; Trkiye genelindeki

besicilerle bir ok temel konuda ayn iken baz konularda dier illerden farkllklar

gstermektedir. Sivas besicilerin sorunlar aratrldnda aadaki sorunlar ortaya

kmtr:

Kylleri kyllkten karp, retici ifti modelini almas iin

yeterli bilgi ve almann organizasyonlarnn yaplmamas, yaplm olsa da

etkin uygulama alan bulmam olmas,

Besiciliin, meslek olarak benimsenip, bilimsel olarak ve yeterli

kapasitede yaplmamas,

Besicilii yapmak iin, byk sermaye sahibi olma gereklilii,


40/184

40

Besiye alnacak kltr rk danalarn fiyatlarnn ok pahal olmas,

Besiye alnacak kltr rk danalarn, istenildii zaman, istenildiimiktarda toplu bir ekilde bulunamamas,

Besi kredisinin alnmasnda karlalan brokrasinin, kredi almak

isteyen besiciyi madur etmesi, hatta yldrmas,

Sivas Ziraat Odasnn besicilerin haklarn gzetip, onlara yeterince

destek olmamas,

Sivas Ticaret Borsasnn canl ve karkas et fiyatlarnn belirlenmesinde

grevini yeterince yerine getirmemesi,

Canl hayvan kg fiyatlarnn gerekli birimler tarafndan piyasa

koullar gzetilmeden belirlenmesi,

Sivas Damzlk Sr Yetitiricileri Biriliine kaytl bulunan

reticilerin ellerindeki besi danalarn deerlendirecek iletiimi

oluturulamam olmas,

Sivas Tarm l Mdrl yetkililerinin besicileri gelitirici faaliyet ve

ziyaretlerde yetersiz kalmas,

Sivasta kaba yem reticisi ile alcsn bir araya getirecek piyasann

oluturulamam olmas, bu piyasay oluturacak kurumlarnda grevlerini

yerine getirmemesi,

Tarm l Mdrl tarafndan yaplan alarn, istenilen zaman sreci

ierisinde yaplmamas ve bu nedenle hayvan kayplar yaanmas,


41/184

41

l ve ilelerde kurulan canl hayvan pazarlarnda Tarm l

Mdrlne bal hibir yetkilinin bulunmamas,

Sivas Damzlk Sr Yetitiricileri birlii tarafndan hayvan soy

kt kaytlarn tutulmas olaynn ileleri de kapsayacak ekilde

gerekletirilmemesi,

Kurban bayram zaman kurbanlk hayvanlarn sevkinden haricen

hibir genel salk taramasnn ilde yaplmamas,

Besicilik yapacaklarn ellerindeki hayvanlar kestirinceye kadar

finansman sknts ekmeleri, verilen yem kredilerinin de yeterli olmamas,

lde hayvan yemi fabrikas olamadndan; besi yeminin, nakliye ve

vs nedenlerden dolay pahal olmas,

ldeki un fabrikalarnn rettikleri kesif yem olarak bolca kullanlan

kepein, yeterli miktarda retilmemesi; ilin kepek ihtiyacn da dier illerden

karlamasn gerektirmekte olmas, dolaysyla kepein besicilere pahalya

mal olmas,

Besi iftliklerine iinin ehli bakclarn bulunmasnda skntlar

ekilmesi,

Piyasadaki, canl hayvan et kesim fiyatlarnn dkl,

Veteriner hizmetlerinin pahal olmasndan dolay besiciler hasta

hayvanlarna baktrmak iin veterineri iletmelerine gtrmekten ziyade

hayvann sorununu veterinere szl syleyerek ila almaktadrlar. Dolaysyla

genelde veterinerlerin ila satan eczaclardan fark kalmamtr,


42/184

42

Besicilikte kullanlan ademin gibi gelitirici vitaminlerin pahal

olmas, besicilerin hayvan sal ilalar hakknda yeterli bilgiye sahip

olmamas.,

Yem fabrikalarndan alnan besi yemlerinin kalitelerinin standart

llerde olmamas, baz ucuz yemlerin ise her parti retimin de dahi iindeki

karmlarda farkllk gstermesi besiye alnan hayvanlarn verimlerini

drmektedir,

Besicilik yapan iletmelerin kesif yemlerinin karacak, yeterli araziye

sahip olmamalar,

Kesime gelmi 10 adetten fazla besi tosununun hepsini birden ayn

zamanda alacak et tccarlarnn ilde az sayda olmas, hayvanlarn satmak

isteyen reticilere sknt oluturmaktadr,

l merkezinde 140 civarnda kasap bulunmaktadr, bu kasaplara satlan

hayvanlarn paralarn pein veya zamannda satn alnamamas, ildeki

kasaplara gvensizlik dourmakta olup, besicilii caziplikten karmaktadr,

Sivas Ziraat Odasnn, Sivas besiciliini gelitirmek adna besicilere

ynelik herhangi hizmet sunmamaktadr,

Sivasta kimler besicilikle itigal ediyor, bu bir meslek dal mdr?

yoksa nne gelen paras olan insanlarn yapt meslek midir? bu meslein

uzman bir ekilde yaplmas gerekliliin, hibir kamu ve kurulua

denetlenmemesi,

Sivas ve ilelerindeki hayvan pazarlarnn yetkililer tarafndan

yeterince denetlenmemesi,


43/184

43

Besicilik de kullanlan pancar kspesinin, eker fabrikas bulunan il ve

ilelerde ucuz olmas; Sivasta eker fabrikas bulunmadndan genellikle

besiciler tarafndan Tokatn Turhal ilesindeki eker fabrikasndan nakit paraile satn alnmakta ve getirilmektedir. Bu da besi maliyetini artrmaktadr,

lde besiciler iin kepek retecek yeterli miktarda un fabrikas

olmadndan besicilikte kullanlan kepeinde byk bir ksm da komu

Kayseri ilinde bulunan un fabrikalarndan getirtilmektedir. Dolaysyla

besicilerin vazgeilmez katk maddesi kepek de et retim maliyetini

artrmaktadr,

Ak besiciliin, yeterince rabet grmemesi, bu konuda kapal besi

yapanlarn yeterince bilgi sahibi olmamalar,

Besi hayvanclna alnan hayvanlarn sigortalarnn pahal olmas, bu

yzden besi kredisi alan besiciler haricine genelde besi hayvanlarna sigorta

yaplmamaktadr. Salgn hastalklarda besiciler byk kayplara

uramaktadr,

Besiye alnmadan nce yaylan hayvanlarn evreye zarar vermesi,

ilelerdeki ahrlarn ounun ehir merkezlerinin iersinde olmasndan

dolay, evreyi kirletmesi ve rahatsz etmesi,

Sivasta yalnz hayvanclk sektrnn yer ald bir organize

blgenin ileler dahil olmak zere faaliyete geirilmemi olmas, Sivas ili ve

ilelerini byk ky imajndan kurtaramamaktadr,

lde hala besicilikle uraanlarn ounluunu eitim ve retim

dzeylerinin dklnden dolay hayvanclk konusunda kan bilimsel

yaynlara ilgisiz kalmalar,


44/184

44

Tarmsal yaym almalarnda kadnlar ihmal edilmitir. zellikle

hayvanclkla ilgili tm ilerin kadnlar tarafndan yaplyor olmasna ramen;

suni tohumlama ve hayvan besleme gibi nemli konularda kadnlara ynelikeitim almalar bulunmamaktadr (Kaya 2002:23).

ldeki hayvan barnaklar genellikle dar, karanlk ve havaszdr, burada

beslenen hayvanlarn verimlilikleri dk, hastala yakalanma riskleri byk

olmaktadr,

57. Hkmet dneminden itibaren kpe, pasaport uygulamas ile

kaytl sisteme geilmitir. Ancak Sivas blgesine ran ve Irak'tan kaak

hayvan girileri olmaktadr. Yksekova'nn kaytl hayvan says 20 bin

olduu halde 35 bin kaak hayvan girii olmutur. Maalesef baz siyas

karlar uruna orada kesilen hayvanlar stanbul'a, Ankara'ya ve zellikle

Milli Savunma Bakanlnn ihalelerini alm firmalara satlmaktadr. Daha

nceleri Sivas blgesinden besi sr satn alan firmalar kaak etlerin ucuz

olmasndan dolay taleplerini buralardan karlamaktadrlar (Akman

2002:45).

Yukarda sraladmz sorunlarn bir ksm Sivas ilindeki besicilerin sorunlar

olurken bir ksm da tm Trkiyedeki besicilerin ortak sorunlarn oluturmaktadr.

1.5.2.2.Bykba Besi Hayvanclnn Sorunlarna zm Yollar ve

neriler

Sivas besi hayvancln sorunlarn zmede devletimizin bu konudaki

kararlkllarnn ve politikalarnn etkisi byktr. 1994-1998 yllar arasnda izlenen

yanl politikalar bir ok besicinin ahrn kapatmasna neden olmutur. Bu politikalar

ierisinde ithal et ve ithal canl hayvann Trkiyeye kaak ve kanuni yollarla byk


45/184

45

tacirler tarafndan getirilmesi, besicilie vurulan kilitler olmutur. Bu yzden dolay

ki devletimizin bu konuda hassas davranmas besicileri koruyucu davranmas

gerekmektedir. Besicilik kyden kente g engelleyecek bir i kolu olmaldr.Sivastaki bykba besi hayvanclnn sorunlarn zme konusunda aratrma

yapldnda aada sralanan zm yollar ve neriler ortaya kmtr.

Avrupa Birilii lkelerinde hayvanlarn %85-95i suni tohumlama ile

dlleniyor bu ise Trkiyede hala %10-15 arasnda olmaktadr. Bu orann

artrlmas iin Tarm Bakanlmz tarafndan etkinlik salayacak

organizasyonlarn yaplmas gerekmektedir (Sayn 2001:36), (Ataman

1999:12).

Sivasta gemiten gnmze kadar hayvanclkla ilgili bir ok

toplantlar, seminerler yaplmtr. Fakat bir trl gerek reticilere

ulalamamtr. Bundan sonra yaplacak seminer, toplant, konferans gibi

faaliyetlere bilakis retimle ii ie olan reticilerin katlmnn salanmas

iin aba gsterilmelidir,

Sivas ili, besi hayvanclnn sorunlarna zm getirilecek bir

potansiyele sahiptir. bu potansiyel gerektii gibi kullanrsa Sivasa byk

ekonomik katklar salayaca kesindir.

Sivasta kaba yem retimine nem verilmelidir. Kaba yemin ete

dnmesi ile elde edilecek net gelir olduka byktr,

Ak besi hayvancl desteklenmeli, mteebbislerin bu trl besiye

gemeleri salanmaldr. Bu konuda baarl olan iletmeler gezdirilmeli,

besiciler ak besi konusunda bilgilendirilmelidir,


46/184

46

Et reticilerinin kaba yemleri zamannda kolayca bulabilecei bir

piyasann oluturulmas iin damzlk sr yetitiricileri birlii, Tarm il ve

ile mdrlklerinin ve ziraat odasnn ortak almalarda bulunmas,

Sivas merkezinde yem fabrikas ihtiyac vardr. Eer Sivas

merkezinde kaliteli yem reten bir fabrika olursa, besi yemi daha ucuz ve en

az nakliye masraf denerek tedarik edilebilecektir (Sivas Ziraat odas

2004:54).

Besicilerin beside kullandklar pancar kspesinin, Sivas besicilerine

dk bir fiyatla Turhal eker fabrikasndan tedarikini salanacak giriimler

balatlmaldr,

Sivas Ticaret Borsas tarafndan canl hayvan kilogram fiyatlarn

belirlenmesi bu fiyatn Trkiye piyasa koullarna gre gncellenmesi

salanmaldr,

ldeki kltr rk hayvan besiciliinin artrlmas iin Tarm l

Mdrl tarafndan yaplan suni tohumlama almalarnn artrlmas,

kaliteli tohumlarn getirilmesi iin gerekli hassasiyetin gsterilmesi,

Sivastan dier illere karkas et ticaretini gelitirmek iin Sivas Ticaret

Odas tarafndan almalar yaplmal bu almalara Sivastaki besicilerin

katlmas salanmaldr,

D ehirlerden Sivasa getirip satlan baz besi yemlerinin kalitesi

standartlara uygun deildir. Bu yemler ucuz olduundan dolay alc

bulabilmektedirler. Sivasta satlmakta olan besi yemleri Tarm l Mdrl

tarafndan denetlenmelidir,


47/184


48/184

48

ekim alannn artrlmas toprak muhafazas asndan da yararl

grlmektedir (Sayn 2001:124).

Ortak pazardan dolay her yl Trkiyeye 19.500 ton et gelmektedir.

Devlet besicilii destekleyecek politikalar uygularsa bu etin paras

Trkiyede kalacaktr (Dellal 2003:25).

Ziraat bankasnn besicilere, hayvan bana verdii kredi miktar

artrlmal, brokrasi engelleri minimum seviyeye indirilmelidir,

Besi kredisi alan besiciler krediyi veren kurum tarafndan objektif

olarak ve rutin denetlenmeli ve bilgilendirilmelidir,

Ziraat Bankas tarafndan verilen kredilerde besicilere nce

hayvannz aln sonra kredi verelim diyen bir politika izlenmektedir. Canl

hayvan piyasasnda hayvanlar genelde pein satlmaktadr. Bir besicinin

ahr bo ve hayvan alacak paras yoksa kredi almadan besiye balayamaz .

Bu yzden kredi talebinde bulunan besicilere kredi verilirken hayvan alm

parasnn nceden verilmesi veya verilecek kredinin en az %50 sinin pein

verilmesi faydal olacaktr (Durmu 2004:26).

Hayvanlarn hastala yakalanma riskini azalmak iin ahr temizliine

nem verilmeli, ahrlarn havadar olmas salanmaldr,

Besiye alnacak danalarn cinsine dikkat edilmeli yksek verim

alnmak isteniliyorsa dana maliyetleri pahal olsa da kltr rk hayvanlar

tercih edilmelidir,

Sivasta mera arazileri toplam arazilerin %42,4n tekil etmektedir.

Meralardan etkin bir ekilde yararlanlmaldr. Bu meralarn ounluu ky

arazilerinin ierisindedir. Bundan dolay Tarm l Mdrlkleri ile ky


49/184

49

muhtarlklar arasnda meralarn verimli bir ekilde kullanlmasn salayacak

organizasyonlara dier st kurumlarca da destek verilmelidir,

Besicilerin besiye alacaklar hayvan bulma skntsn ortadan

kaldrmak iin damzlk dana reten iletmelerinin kurulmas ve kalknmas

da desteklenmelidir,

Devlet tarafndan Sivasta besicilie verilecek dk faizli krediler

yeni iletmelerin almasn var olan iletmelerin daha da bytlmesini

beraberinde getirecektir. Dolaysyla ilde istihdam alan yaratacak, isizlii ve

g azaltacaktr,

Besicilerin ortak sorunlarndan biri de besledikleri hayvanlar besinin

bitiminde hepsini birden bir rpda satamamalar sorunu olduunu

sylemitik. Bu sorun besiciler iin hayvan verimli beslemek kadar nemli

bir sorundur. Bu sorunu zmek iin serbest piyasa ekonomisi artlar

dahilinde Kasaplar Dernei, tarafndan aralarnda besicilerinde yer alaca bir

komisyon oluturularak bir et alm ve satm merkezi kurulmal gerekirse bu

bir irket haline getirilmeli,

l ve ilelerdeki canl hayvan pazarlarna gelen hayvanlar Tarm il ve

ile mdrl veterinerleri tarafndan devaml kontrol altnda tutulmaldr. l

ve ile hayvan pazarlarn temizlii ve dzeni iin belediyelerde zerine den

grevleri yerine getirmelidirler,

Sivas il ve ilelerine kaak hayvan giriini kesmek ve kontrol altna

almak gerekli kontrol ve denetimlerin yaplmaldr,

Sivas il ve ilelerindeki hayvan kesim yerlerinde hijyenik artlarn

yerine getirilmesi iin salk mdrl elemanlar tarafndan sklkla

denetilmeli, eksiklikler tamamlatlmaldr,


50/184

50

Sivasta besicilik yapan tm reticilerin evre dostu olmas gerekir.

Hayvan atklarnn evreye ve hayvanlara verdii zararlar nlemek iin bu

atklarn kontrol altna almallar. Ahr ii ve ahr d temizlie nemvermelidirler,

1.5.3. Bykba Hayvanclnda St retimi

Sivas ilindeki yllk st retim miktarlar 2003 yl itibariyle Tablo 1.13te

verilmiti. Bu tabloyu incelediimizde u sonular ortaya kmaktadr. Sivas ilinde

salan ineklerden, 70.184 adetle kltr melezi ineklerin birinci srada, 23.371 adetleyerli rk ineklerin ikinci srada, 12.160 adetle saf kltr rk ineklerin nc srada

geldii grlmektedir. Kltr melezi rk ineklerin ortalama yllk st verimlerinin

2.500 kilogram, yerli rk ineklerin yllk st verimlerinin 800 kilogram, saf kltr

rk ineklerin yllk st verimlerinin de 3.500 kg olduu grlmektedir.

Sivasta kltr melezi rk ineklerin saylarnn Tablo 13te de grld zere

dierlerine oranla ok fazladr. lerideki yllardaki beklentiler ise saf kltr rknn

artmas, yerli ve kltr melezi rknn orann azalmas ynndedir.

Sivas ili genelinde bykba hayvanlarn birim bana den st verimlerinin

zamanla artt gzlenmitir. Bunun nedeni ise sr populasyonundaki genotip

deiimdir. Bu deiim devam etmektedir. Avrupa birlii lkelerinde 2000 ylnda

ortalama st verimi inek bana 5.500kgdr. Trkiye genelinde kltr rk ineklerde

yllk st verimi 4.080kg Sivasta kltr rk ineklerde ise bu verimlilik ancak

3.000kgdr. Trkiye genelinde kltr melezi rklarda yllk ortalama st verimi2.448kg iken Sivasta ise 2000kg dir. Yine Trkiye genelinde yerli rklarn yllk

ortalama st verimi 816kg iken Sivasta ise 600kgdr. Bu verilerden de anlalaca

zere Sivas ilinde tm bykba rklarnn st veriminin Trkiye ortalamasnn

altnda olduu grlmektedir.


51/184


52/184

52

Sivasta saf kltr rk bykba hayvanlarn saysn artrmak iin Sivas

Tarm l Mdrl ve le Mdrlkleri tarafndan bir ok almalar

yapmtr.lyor yine Sivasta 1997 ylnda damzlk sr reticileri birlii kurulmuolup bu birlik tarafndan da saf kltr rka ulamak iin almalar yaplmaktadr.

Ama daha fazla st ve et verimi salayan hayvan rkna ulamak bylece

hayvanlardan alnan et ve st verimini artrmak hem lke hem de il ekonomisine

katkda bulunmaktr.

Trkiyede Damzlk sr yetitiricileri birlikleri 1994 ylndan itibaren illerde

devletin destei ile Damzlk Sr Yetitiricileri birlikleri oluturulmaya

balanmtr. Birinci proje olarak zmir, Manisa, Balkesir, Uak, Aydn, Denizli,

Mula, Isparta ve Burdur illerinde oluturulan damzlk st sr iletmelerine

talyadan ithal edilen 3250 ba damzlk gebe dve datlm, proje merkezi olan

zmirde soy kt ve yaym ve informasyon servisi merkez brolar kurulmu,

buna paralel olarak her ilde yetitirici yaym ve informasyon servisleri

oluturulmutur. 1994 ylnda sona eren bu projede de soy kt uygulamalar,

verim kontrolleri, yapay tohumlama, yaym hizmetleri ve salk hizmetleri devlet

tarafndan yrtlmtr (Terlemez 2001:134).

Bu projeden bir yl sonra yrrle giren Alman hkmeti destekli Sr

Yetitiricilii Enformasyon Sistemi Projesi (GTZ)nin esas amac ise Trkiyeye

getirilen kltr rk srlarn genetik potansiyellerinin korunmas ve gelitirilmesi

iin Trkiye artlarna uygun bir enformasyon sisteminin kurulup gelitirilmesi ve bu

sistemi yrtmek zere zel bir yetitirici birlii oluturmaktr. Projenin normal

olarak 1996 yl sonunda bitmesi gerekirken bu sre yaplan grmeler sonucu 31

aralk 1999 ylna kadar uzatlmtr. Bu proje ile Trkiyede ilk defa damzlk sryetitirmek amac ile zel rgtlerin kurulmas balatlmtr. Bylece bu projenin

uyguland illerdeki iletmelere ilave olarak anafi projesine dahil illerdeki damzlk

st srcl iletmeleri de bu projeden esinlenmilerdir. Bu iki proje kapsamna

giren illerdeki Damzlk Sr Yetitiricileri Birliklerinde soy ktne kaytl

ineklerin laktasyon saylar ve ortalama laktasyon verimleri (305 gn) 1996 yl


53/184

53

itibariyle Tablo 19da verilmitir. Sivas ilinde st veriminin aadaki ilerliden st

verimi en dk olan ilden bile ortalama hayvan bana bir ton dk verim alnd

grlmektedir (Terlemez 2001:136).

Tablo 1.19da grld zere 17 ilde 1137 tane Damzlk Sr yetitiricileri

Birliine kaytl iletme mevcuttur. Bu iletmelerde toplam 4111 Holstein Friesian

inei bulunmaktadr. Mevcut 17 ilin, laktasyonunun ortalama st verimi 5.434 kgdr

Sivas st reticilerinin st sanayisine rettii st orannn %2 olduunadeinilmitik. Sivastaki yeterince st ileme tesislerinin olmay dolays ile rekabet

ortamnn salanamamas da st sanayine kazandrlan st miktarn artramamtr.

Sivas merkez ile dndaki iletmelerde ise arkla Maksutlu st ileme tesisinin

haricinde hibirinde st ieme tesisini olmay bu ilelerde de st inekiliinin

gelimesine engel tekil edecek ortamlar beraberinde getirmitir. lelerden

Gemerek ve arkla ilelerinde bulunan st iletmeleri ise areyi, stlerini Kayseri

ilindeki st ileme tesislerine vermekle bulmulardr.

Sivasta st ileme sanayisinin gelimemi olmas, st retimini artrmak iin

uygulamaya konan projelerin amalarna ulamasn engellemitir. Dolays ile proje

uygulamalar sonucu st sanayisine kazandrlan st miktarnda beklenen art

olmamtr (Terlemez 2001:245).


54/184

54

Tablo 1.19: Anafi Ve GTZ Projeleri Kapsamna Giren ller Damzlk SrYetitiricileri Birlikleri Soy Ktklerine Kaytl Laktasyonlar VeSt Verimleri

Damzlk Yet.Bir. letme Says Laktasyon Says St Verimi (kg)

Antalya 15 45 4.492

Aydn 154 431 5.347

Balkesir 76 55 6.538

Burdur 42 240 5.431

Bursa 193 948 5.457

Denizli 15 135 6.262

Edirne 86 156 4.885

Eskiehir 36 111 4.299

Isparta 15 100 5.634

zmir 147 711 6.053

Krklareli 119 314 4.970

Konya 33 273 4.639

Manisa 42 244 6.028

Mula 26 67 5.719

Sakarya 47 18 4.333

Samsun 47 108 4.005

Toplam 1137 4111 5.434

Kaynak: Anonim, 1996. Sr Yetitiricilii Enformasyon Sistemi Projesi Uzatld. Trk HolsteinFriesian Yetitiricileri Dergisi say 12, 1996,s..216.


55/184

55

1.5.3.1. St Hayvanclnn Sorunlar

Sivas ilinde bykba st hayvancl yapan reticilerinin yaad sorunlar

aratrldnda aadaki sonular ortaya kmtr.

Sivastaki st reticilerinin sorunlarnn banda, tm Trkiyede

olduu gibi dk st fiyatlar ve pahal yem fiyatlar gelmektedir,

lde damzlk olacak verimi yksek saf rk inekleri bulmak ok

pahalya mal olmaktadr,

l ve le Tarm Mdrlkleri tarafndan yaplan suni tohumlama

tohumlarn taze olmamas gibi sebeplere amacna ulamamakta bilinli retici

bile bundan dolay madur kalmaktadr,

Sivas genelinde saf rk hayvanlarn dahi st verimleri Trkiye

ortalamasnn altnda kalmtr. Bunun ana sebeplerinden biri yetersiz

beslenmedir,

Hayvan barnaklar salkl deildir. Besi srclnda olduu gibi st

ineklerini beslendii ahrlarda genelde havasz ve karanlktr,

St reticilerinin sermaye yetersizliklerinden dolay inek saylarn

artramamaktadr,

Sivasta st inekilii st yemine dayal olarak yaplmakta bu da

retilen stn maliyetini artrmaktadr,

lde bulunan st iletmeleri, st reticilerinin st retimlerini artrc

faaliyetlerde bulunmamaktadr. Bu durumda st sanayine kazandrlacak st

miktar artrmamaktadr, aksine azaltmaktadr,


56/184

56

ayr ve meralardan yeterli lde yaralanlmamaktadr,

St miktarn artc silaj yapm uygulamalar ilde yeterincegelimemitir (Akman 2002:145).

Sivas genelinde ineklerin st sama makinelerinin pahal olmasndan

dolay el ile salmaktadr,

l genelinde saf kltr rk inek says istenilen dzeye ulamamtr,

Sivas Damzlk Yetitiriciler Birlii grev ve faaliyet alann

geniletememitir. Sivasta bir ok kyde mevcut bulunan st reticilerine

hibir hizmet gtrlememitir,

Soy kt kaytlar konusunda yaplmas gereken hassasiyetler

uygulanmamaktadr, reticiler bu konuda yeterince bilgilendirilmemektedir,

St ietmelerine verilen stn karl olarak Sivas Ziraat Bankas

tarafndan denmesi gereken destekleme demeleri zamannda

yaplmamaktadr,

St ileme tesislerinin snrl olmas, bunlarnda kendi aralarnda

rekabet ortamn oluturmayp tam tersine anlama ortamyla dk fiyattan

reticilerden st almak istemeleri st reticilerinin st retme heveslerini

krmaktadr,

lde rettii st mahalle aralarnda, semt pazarlarnda pazarlayan

reticiler gayet fazladr, bu durumda salksz koullarda st satlar da ortaya

kmaktadr,


57/184

Documents

Sivas Ta Hayvancilik Soktorunun Uretim Pazarlama Sorunlari Ve Ornek Ve Bir Ornek Uygulama Sivas in the Problems Havanese on Marketing and One Specimen Pratice