7/26/2019 Skibiska E - Prawo Spek Unii Europejskiej

1/24

Prawo spek Unii EuropejskiejDr Ewa Skibiska*

Prawo spek obejm uje nie tylko zesp norm prawn ych regulujcych pow stanie, ustrj, zasady funkcjo

now ania i ustania spek oraz czenie si (fuzje), podz ia i przeksztacenie, a take reguy od powiedzialnoci

osb penicych w nich funkcje zarzdzajce i kontrolno-nadzorcze (a zatem praw o sp ek w sensie cisym),

le rwnie takie zagadnienia, jak procedura i skutki wpisu spki do waciwego rejestru, publ ikacja

gosze spek, spki publ iczne w praw ie rynku k api taoweg o, a take zasady praw a bi lansowe go oraz

adan ie sprawozda finanso wych s pek przez biegych rew iden tw (praw o spek w sensie szerszym)1.

W p raw ie Uni i u regu lowan o szczegowo jedyn ie n iektre z powyszych zagadn ie , w tym zwaszcza

e, k tre dotycz sp ek kap i ta owych . W pozosta ym zakresie na ley stosowa regu lac je w ew ntrzn e

astw cz onkowskich , jedn ak na ley je in terpretow a zgodnie z zasadami praw a UE.

W n i n i e j sz ym o p r aco wan i u p r z ed s t awi o n o z ag ad n i en i a d o t ycz ce p r awa sp ek U n i i Eu r o p e j sk i e j

odzielone na trzy obszary, obejmujce:

) swo bod przedsib iorczoci - na pod staw ie przep isw TfUE spk i s upraw nione do zakad ania

prow adze nia dziaalnoci na teryto r ium innych pa stw czonkowskich,

) harmonizacj praw a spek poprzez zb l ien ie s tandard w m ater ia lnego praw a spek pastw cz on

owskich za pomoc przep isw d yrektyw,

) u jednolican ie praw a spek poprzez tw orzen ie ponad narodowych ty p w spek , tzw. paneuropejsk ich

pek, przede wszystkim za pomoc przepisw rozporzdze.

w o b o d a p r z e d s i b i o r c zo c i

totne elementy pojcia swoboda przedsibiorczoci"

wob oda przedsibiorczoci jest jedn ze sw obd uni jnych

worzcych rynek wewn trzny . Zosta a ona uregu lowana

zepisami art. 49-5 5 T fUE 2. Brak jest traktatow ej definicj i

wobody przedsibiorczoci". Dlatego tez kluczow rol przy

finiowaniu tego pojcia odgrywa orzecznictwo TS. Trybuna

naje, e korzystanie ze swobody przedsibiorczoci oznacza

modzielne wykonywanie dziaalnoci gospodarczej za pomoc

aego (trwaego ) przedsibiorstwa w innym pastwie czonkow

im przez czas nieo krelon y3. Czynnoci dokony wane w ramach

swob ody dotycz utworzenia, organizacji i prowad zenia

relonej form y dziaalnoci gospod arczej4. Odnos i si to r w

e do nabywania zorganizowanych czci przedsibiorstwa

az obejm owan ia udziaw, ktre umoliwiaj wyk onyw anie

d nim kontroli. Zgodnie z orzecznictwem TS, spka majca

edzib w jednym z pastw czonkowskich, posiadajca udzia

kapitale spki majcej siedzib w innym pastw ie czonkow

m, ktry daje jej rzeczyw isty wp yw na decyzje tej ostatniej

ki, um oliwia ok relanie dziaaln oci" tej spki - stanow i

rzystanie ze swob ody przedsibiorczoci3. Swob oda przed

biorczoci rozciga si rwnie na tworzenie grup kapitao-

o charakterze transgranicznym 6.

oboda przedsibiorczoci od strony przedmiotowej obejmu

dziaalno , ktra ma ch arak ter:

zarobkowy - celem korzystania przez spki ze swobody

zedsibiorczoci jest prowadzenie zorganizowanej dziaalno-

3osPo da rc ze j, ktra jest nast aw io na na pr zyno sz en ie zy sk w

zy czym nie musi ona przynosi zyskw w rzeczywistoci).

~ dziaalnoci gospodarczej ukierunkowanej na osigni

zysku obejmuje nie tylko wykonywanie wolnych zawodw

ez dziaalno wytwrcz (przemys, handel, rzemioso), ale

take rolnictwo i inne formy u zyskiwania p rodu ktw natural

nych 7. Kryterium z ysku " jest szczeglnie istotne ze wzg ldu

na definicj spki zawa rt w art. 54 akapit 2 TfUE. Za sp k "

uprawnion do korzystania ze swobody przedsibiorczoci nie

moe by uznana jednostka organizacyjna, ktrej dziaalno

nie jest nastawiona na osiganie zyskw". W ten sposb unijny

prawodawca zawzi zakres swobody przedsibiorczoci, wy

czajc spki, ktre nie pro wa dz dziaalnoci w celu osignicia

zysku, np. polskie spki akcyjne, ktrych celem jest dziaalno

nauk owa. W art o przy tym zaznaczy, e unijny praw od awc a

niekonsekwentnie przyj kryterium dziaalnoci nastawionej na

zysk przy okrelaniu zakresu podmiotowego swobody przed

sibiorczoci, gdy za spki, w myl art. 54 akapit 2 TfUE,

A u t o r k a j e st a d iu n k t e m w K a t e d rz e P r a w a G o s p o d a r c z e g o P r y w a t n e q o W P i A

U K S W w W a r sz a w ie .

1 P or . A. Sz ajk ow sk i, S y s t e m a t yk a i r d t a p r a w a s p e k [ w : ] S y s te m P r a w a

P r y w a t n e g o . P r a w o s p e k o s o b o w y c h , T o m 1 6 ,A . Sza jko w sk i( r ed . ). W a r s z a w a

2008, s . 6 .

- W n i n ie j s z ym o p r a c o w a n i u s t o s o w a n a j e s t n u m e r a c j a p r z e p i s w T r a k t at w , ja k

i t e r m i n o l o g i a o b o w i z u j c a z g o d n i e z p o s t a n o w i e n i a m i T r ak t a t u z Li z bo n y .

O d n o s i s i t o z a r w n o d o p o s t a n o w i e t r a k ta t w , o r z e c z n i c t w a T S U E , j a k i p o

g l d w d o k t r yn y . C e l e m p o w y s z e g o r o z w i z a n i a j e s t t r a n s p a r e n t n o d a l sz y c h

w y w o d w .

3 P or . m . in . w y r . T S w s p r a w i e C -22 1 / 8 9 Factortame I I , pk t 20. Zob. M. Pechstein,

Ch. Koenig ( r e d .) E n t s c h e i d u n g e n d e s E u G H , T u b i n g e n 2 0 0 3 , s . 3 7 8 i n .

4 Por. J. Mal iszewska-Nienartowicz, S w o b o d a p r o w a d z e n i a d z ia al n o c i g o s p o

d a r c z e j n a te r e n i e U n ii E u r o p e js k i e j - w y b r a n e z a g a d n i e n i a P r S p 2 0 0 5

Nr 7-8 , s . 23. '

5 Por . m. in . wyr . TS w s pr aw ie Baars, C-251/98, pk t 22 o r az op in i r zeczn ika ge

n e r a l n e g o Geelhoeda z 2 7 . 4 . 2 0 0 6 r. w s p r a w i e Denkavi t, C-170/05, pk t 12.

6 Por. fi. Wawrzyniak ( r e d . ), P o l s k i e g r u p y k a p i t a o w e . P e r s p e k t yw a e u r o p e j s k a ,

W a r s z a w a 2 0 0 2 , s . 9 5 i n . ; S . Wi ank ow s k i [w : ] S . Wiankowsk i ( r e d .) , G r u p y

k a p i t a o w e w U n i i E u r o p e js k i e j i w P o l sc e . R o z w i z a n i a p r a w n e . O r g a n i z a c j a

i Z a r z d z a n i e , W a r s z a w a 2 0 0 2 , s . 2 3 i n.

7 A. Ra nd elz ho fer , U. Fo rs th o ff [w : ] E. Grabitz, M. H ilf (r ed . ) , Das R echt de r Euro-

p a i s c h e n U n i o n , M i i n c h e n 2 0 0 5 , d o a r t. 4 9 , s. 5 i p r z yw o a n e t a m o r z e c z n i c t w o .

6d k j i l

http://www.6dukacjaprawnicza.pl/http://www.6dukacjaprawnicza.pl/

7/26/2019 Skibiska E - Prawo Spek Unii Europejskiej

2/24

PRAWO UNi EUROPEJSKIEJ

uzn aw ane s m.in. spdzielnie, ktre z zaoenia osigane

zyski przeznaczaj nie na wasne potrzeby, ale na potrzeby

swoich czonkw;

b) samodzielny - na t cech wskaza TS m.in. w wyroku w spra

w ie Gebhard8.Trybunat stwierdzi, e swo bo da przedsibiorczo

ci umoliwia, z zastrzeeniem wyjtkw, dostp na terytorium

kadego pastwa czonkowskiego do wszystkich rodzajw

dziaalnoci samodzielnej (w zakresie jej podjcia i prow adz e

nia), a take tworz enie i zarzdzan ie przedsib iorstwami orazzakadanie agencji, oddziaw i filii. Swoboda przedsibiorczo

ci zawiera generalnie prawo do tzw. samozatrudnienia, ktre

moe przyjmowa rn posta, cznie z wykonywaniem wol

nego zawo du oraz prawem zaoenia i prowad zenia przedsi

biorstwa, szczeglnie w form ie odrbnej spki albo oddziau.

Ponadto Trybunat zwrci uwag, e samodzielny charakter

dziaalnoci gospodarczej oznacza dziaalno we w asnym

imieniu", a niew ycz nie na wa sny rachu nek"910;

c) transgraniczny - korzystanie ze swobody przedsibiorczoci

oznacza, co do zasady, moliwo prowadzenia dziaalnoci

w rnych pastw ach czon kowskich, co wie si z prze

kraczaniem granic tych pastw. Trybuna wskaza w wyroku

w sprawieAss ch er '0,e przepisy art. 49 TfUE nie maj zastosowania do sytuacji czysto wewntrznych". Jednak uprawnione

podmioty przynalene do danego pastwa czonkowskiego

mog powoywa si na przepisy regulujce swobod przed

s ibiorczoci wobec organw pastwa pochodzenia, jeel i

znajduj si w sytuacji po rwnyw alnej do sytuacji pod m iotw

pochodzcych z innych pastw czonkowskich, korzystajcych

z tej swobody.

Obecnie w orzecznictwie TS widoc zne jest rwnie zmniejszanie

znaczenia elementu transgranicznego. Wynika to z istniejcych

tendencji do konwergencji swob d unijnych i zastpo wania

elementu transgranicznego" elementem unijnym" (poprzed

n io e lementem w sp lnotow ym " ) . P rzyk adowo wystarczy,

aby dana dziaalno gospodarcza bya regulow ana w sposbidentyczny przez u stawo daw c krajowego jak w prawie U E11.

Wwczas us tawodawca kra jowy n ie odsy a do przepisw

prawa unijnego, ale stosuje tosame definicje zawarte w pra

wie krajowym;

d) trway - trwao dziaalnoci gospodarczej wym aga, aby za

miar jej prowadz enia sk ierowany byt na szereg czynnoci po zo

stajcych ze sob w zwizku tak, aby ta d ziaalno bya staym

rdem doch odu. Staa dziaalno powinna by plano wa i ce

lowa. Jednak sama w sobie trw ao " nie jest czynnikiem miaro

dajnym, istotne jest rwnie to, aby dziaanie w innym p astwie

czonkowskim odbywao si za pomoc staego przedsibior

st w a" 12. Naley zauway, e orzecznictwo TS do tyczce ele

mentu staoci" swobody przedsibiorczoci nie jest jednolite.

Przykadowo w wyroku w sprawie Gerhard Trybuna uzna, e

posiadanie przez jednostk organizacyjn - prowadzc dziaal

no gospodarcz na terytorium innego pastwa czonkowskie

go ni to, do ktrego ta jednostka przynaley - infrastruktury,

przykado wo biura lub gabinetu, nie przesdza o tym, e jed

nostka ta korzysta ze swob od y p rzedsib iorczoci13. Jeeli taka

infrastruktura jest konieczna dla wiadczenia usug, to ww czas

dziaalno moe by kwalifikowana jako korzystanie ze swobo

dy uregulowanej przepisami art. 56-62 TfUE.

Formy wykonywania swobody przedsibiorczoci

1. Pierwotna swobo da przedsibiorczoci

O pierwotnej swobodzie przedsibiorczoci mona mwi

w odniesieniu do rozpoczcia aktywno ci gospodarczej na tery

torium innego p astwa czonkowskiego (art. 49 zd. 1 TfUE).

Oznacza ona prawo zarwno do rozpoczcia lub przen*

aktywnoci gospodarczej do innego pastwa czonkcwe

tzn. zaoenia, jak rwnie prowadzenia dziaalnoci zgn

z zasad traktowania narodowego.

W przypadku osb f izycznych ob ywatel i pa stw czon

skich to uprawnienie wynika expressis verbis z tre art..'

TfUE. Orzecznictwo Trybunau w niebudzcy w tpliwo

sb stwierdza, e osobom fizycznym, ktre chc korzy

swobody przedsibiorczoci, przysuguje prawo do rozpi prowad zenia dziaalnoci w innym p astwie czonku*

na zasadzie sam oza trudn ienia14. Istotne jest, aby d ziaa

gospodarcza prowad zona bya na terytorium jedneg o z j

czonkowskich.

Natomiast w przypadku spek pierwotna sw obod a pu

biorczoci oznacza zarwno osiedlenie si na nowo"

w innym p astw ie czonkow skim, jak i przeniesienie s*

spki do innego pastwa czonkowskiego. Pierwszy pr

oznacza likwidacj spki w jednym pastw ie czonku

oraz zaoenia jej na no wo " w innym pastwie czonkw

Natomiast druga sytuacja obejmuje transgraniczne pr

sienie siedziby spki. Odnosi si to zarwno do przene

(zmiany) siedziby statutowej, wskazanej w akcie zaoy*spki, jak i siedziby rzeczywistej, czyli, co do zasady, mi*

woci, w ktrej ma siedzib jej organ zarzdzajcy. Pc w

problem atyka stanowi przedm iot zaintereso wan ia i

w judykaturze, doktrynie oraz po wo duje istotne prot

w praktyce, zwaszcza ze wzgl du na niejednolite stan ce

przed stawiane w orzeczeniach przez TS, brak regulacji

wtrne go oraz istotne rnice w ustawo daw stwach

glnych pa stw czonkowskich.

Pastwo czonkowskie pochodzenia spki moe ograne

bd wyczy moliwo transferu jej siedziby pod jur

innego pastwa czonkowskiego na dwa sposoby. Po pie

przeszkod mog stano wi przepisy ustawo daw stwa uk

wa ne go z god nie z zaoeniam i teorii siedziby. Pastw o