1. Pojam I podjela finansijskpg prava i porijeklo rijei finansije"?Porijkle rijei finasije, klasini lat.jezik je upotrebljavao glagol soivere'"- platttf. Klaini i srednjovijekovni jezik je upotrebljavo glagol finire"- zavriti, ali i drugi oblik finare"- platiti, zavrsiti. Od ovog glagola je nastala rije ,,financia-ae f."- plaanje, novac. Ova rije dajefinance u francuski jezik.Finansijsko pravo je posebna pravna disciplina koja ureuje finansijsku djelatnost drave i drugih javno-pravnih tijela. ine ga skup pravnih normi kojima se regulie prikupijanje, upravljanje i troenje finansijskih sredstava potrebnih za funkcionisanje drave. Finansijsko pravo spada u oblast javnog prava jer ureuje odnose izmeu drave i drugih javno-pravnih tijela s jedne strane i fizikih i pravnih lica s druge strane. Razlikujemo:1. nacionalno finansijsko pravo2. Meunardno pravo i3. Finansijsko pravo EU.U sadanje vrijeme fin.pr.ima odvojene sredine:1. Poreskopravo2. Budetsko piavc i3. Dravno raunovodstvo ,U uskoj vezi su finasijsko pravo i nauka o javnim finansijama koja se bavi izuavanjem prihoda, rashoda i raunovodstva javnih kolektiviteta (drave), njenih dravnih jedinica, fondova socijanog i penzijskog osiguranja I javnih ustanova. Predmet izuavanja finasijskog prava i nauke o javnim ftn.je Vrlo slian. Razlika - javne finansije s ekonomski, a finansijsko pravo pravni aspekt, Javne finansije su u centru politikih odluka. One predstavljaju jednu od glavnih poluga politike i politiEkih odluka. Pomou dravnih prihodai rashoda (napr.subvencija), politikim odlukama se utie na ekonomski rast, raspodjelu finansijskih sredstava. Razvoj javnih finansija je tekao uporedo sa jaanjem dravne intervencije. U posljednje vrijeme svjedoci smo stalnog rasta prihoda i rashoda drave. Rast rashoda je bri od rasta pnhoda (npr. Grka). Drava je prinuena da se zaduuje pozajmicama u zemlji i inostranstvu. Tako dolaz. do velikog javnog duga. Kada se govori o javnom dugu ne govori se samo 0 dugu drave. Javni dug je suma dugova niih teritorijalnih organizacija i fondova socijalnog osiguranja. Zbog vanosti javmb finansija potrebna je efikasna kontrola troenja i upotrebe dravnog novaca, Dravni novac sene smije rasipati ni zloupotrebljavati.Kontrolu tronje i upotrebe dravnog novca vri poreska uprava RS i glavna slua za reviziju RS. Rije b"budet" oznaava akt predstavnikog tijela koje se predviaju i odobravaju prihodi i rashodi drave ili nize teritorijalne organizacije za jednu godinu. Budet RS na prjedlog Vlade RS donosi skuptina RS, a budet BL skuptina optine.

2. Javne finansije i politika mo?Javne finansije su temelj politike moi,ako se eli reformisati drava najprije treba reformisati javne finansije.Ako se optinama iii gradovima dodijeli vei dio budze'tskog kolaca njihova uloga e jaati a broj dravnih funkcija e rasti. Bez moi da prikupljena sredstva slobodno koristi ne moe postojati politika mo bez finansijske moi nijedna politika mo ne moe postojati Danas ta finansijka mo svoju legitimnost zasniva na postojanju finansijskog prava. Finansijako pravo omoguuje nastanak demokratskog parlamentarizma.Finansijska mo se sastoji prvenstveno na poreskoj moifda se oni propisiju i prikupljaju). Prva i pnmitivna forma poreza je pljaka, to je obavezno i neredovno davanje materijalnih dobara Karaktenstika poreza je njegova redovnost. Pljaka se vri od sliaja do sluaja prema potreba pljakaa (najee se radi o oduzimanju svih dobara).Pljaka je obavezno davanje koje ne ostavlja vremena rtvama da obnove svoju imovinu, to nije racionalno jer rtve ne mogu da stvore nova materijlna dobra. Nije vie mogue obnoviti ekonomsko bogastvo rtava i pljakai otimajui sva dobra od rtava ne ostavljaju mogunost da se stvore nova dobra. Plakaima je vaan samo jedan momenat, a e budunost. Slian pljaki je ratni pljen npr.Rimljani su osvojenim narodima otimali rudnike i poljoprivredno zemljite koje su kasnije dodjeljivali svojim sunarodnicima.3. TributTribut je predak poreza. Pomou tributa najvjetiji pljakai su poeli da grade politiku mo. Pljakai su shvatili da treba ostaviti pokorenim narodima jedao dio proizvoda kao i srestva za proizvodnju (alatke za obraivanje zemlje). Pljakai su razumili da treba ompgujti rtvama da proizvode nova dobra od koiih e jedan dio kasnije moi bti oduzet.Oduzimanje djela dobara od pokorenih naroda nije se vrilo redovno na odreeni dan nakon etveve se razvija koncept strategije upravljanja prihodima.taj koncept omoguuje planiranje za budua vremena te istovremeno omoguuje da se na jednoj teritoriji stvori organizacija prikupljanja prihoda i-njihove raspodjele. Tribut ve ima glavne karakteristike poreza. Obavezan je i moe se silom prikupiti. Prikuplja se u unaprjed odreeno vrijeme. Ostavlja pojedincu sredstva za ivot. Oduzima se razlika izmeu onog to je proizvedeno i potroeno kako bi se prozvodnja nastavila.

4. Nastanak drave i poreza?Driava je mogla nastati onog trenutka kada su smiljeni oblici obaveznog davanja i kada je uspostavljena organizacija koja je imala poresku mo. Drava je nastala kada se uspostavio stabilan sistem finansiranja koji je omogucio da se plate vojska i administracija. Znai da organizacija poreske moi predstavlja uslov za organizaciju politike moi. Do prelaza sa tributa na porez dolazi sa stvaranjem organizacije koja postaje sve efikasnija u prikupljanju poreskih prihoda.Ubiranje poreza zahtijeva ne samo oruanu silu nego i vrlo dobro poznavanje onoga to se moe pnkupiti. Prema tome neophodno je precizno poznavnje predmeta oporezivanja-poreske osnovice. Uz to je trebalo dobro izraunati maksimalni iznos kojeg se moe putem poreza uzeti, kako se ne bi proizveo negativan efekat po obnavljanje dobara i ne bi izazvao revolt. Trebalo je dakle odrediti ono to se zove postupak odreivanja poreske osnovice, postupak odreivanja poreskih obaveza, postupak naplate poreske obaveze. Neophodno je poznavanje predmeta oporezivanja, treba znati ne samo ta e se oporezovat ve i ko e biti oporezovan. Stari Egipani su razvili moderne metode koje su im omoguile da precizno odrede kako predmet oporezivanja tako i kapacitet poreskih obveznika. Oni su stvorili postupak popisa stanovnitva kao i katastar tj. Planove zemljita sa oznakama povrine, vrste kulture, prenosa vlasnika ili onog ko obradjuje parcelu. Stvaran je specijalizovan inovniki organ koji je odreivao predmet oporezivanja, iznos i primao uplatu. Uredivi najprije poresku administraciju egipatska drava je mogla stvoriti i finansirati armiju, poresku administraciju i administraciju uopte.I poetak drave se postavlja kao politiki oblik sastavljen od razliitih grupa od kojih je sastavljano drutvo. Postavlja sebi cilj da ujedini pod svojom vlau razliite zajednice koje je pokorila. Ona postaje zajednica koja ima mo da prikuplja porez. Sama sila kojim se porez prikuplja ne moze trajati dugo, potrebno je da ta poreska mopostane legitimna i da narod pristane na porez, stoga se drava predstavlja kao mo koja ostvaruje opti interes. Ta drava kae narodu da e ga tititi i obezbijediti mu sigurnost zahvaljujui vojsci, da je ona pokreta ekonomije, da je ona organizator religioznih svetkovina i odnosa pojedinaca prema boanstvima, da prua usluge zajednicama i pojedincima.

5. Porezi u starom Rimu i nain prikupljanja poreza?l.Lex Manlia de vicesima manumisionis (357 g.p.n.e) porez od 5 posto na vrijednost osloboenog roba 2.Scriptura-Porez koji se plaao od najstarijih vremena za pravo ispae na svim neobraenim dravnim zemljita3. Tributum ex censu-porez kojeg su plaali graani na nekretnine proporcionalno imovnom stanju.4. capitatio-porez koji je itraunavan prem abroju lica koja su radila na jednom imanju ili prema broju domaih ivotinja ,5. portiorum (ouadragesimal-carine, putarine i takse na ulasku u grad od 2,5% od vrijednosti robe6. decuma-desetina prez u naturi nametnut Siciliji i u AzijiOsima navedenih za sluaj potrebe opremanja vojske uvoeni su razni porez1 gradovima, kao i besplatan rad na izgradnji puteva i drugih graevina. Skupljai poreza u sarom-R.mu su se zval, publician, (organizovani kao dananje komanditno drutvo)

6. Nastanak parlamentarnih drava?U Antici su nastal, organizovan. poreski sistemi. To ne znai nastanak samo poreza nego i poreske administracije. U srednjem vijeku ti e poreski sistemi nestati. Ostae samo neki porez, koji ce ubirati feudalci. U srednjem vijeku ne postoje razlike izmeu dravne i privatne imovine, ne postoji ni razlika Izmeu javnih i privatnih finansija, imovina suverena i drave. Stari ratovi izrneu feudalaca koji su .jedan drugom otimali zemlju su postajali sve ei, a ratovanje sve skuplje. Ratni konj sa oklopom i opremom kotao je kao danas tenk. Suvereni su bili primorani da od svojih vazala u sluaju rata traze materijalnu pomo i pomo u ljudstvu. Vazali nisu odmah pristajali da uestvuju u ratnim trokovima i svaki put kada suveren trai pomo primoren je da pregovara oko te pomoi sa svojim vazalima. Ti pregovori e postepeno dobiti formu redovnih pregovora i postati skuptina. U poetku su materijalne pomoi vazala suverenu bile povremene, vandredne i este pa su i skuptine bile takve, Kada se smanjio broj ratovanja smanjila se uestalost i skuptine vazala koje postaju redovne i prave parlamentarne. Putem tih skuptina-nastae prva forme usvajanja poreza. Treba pdvui da u te Vrijeme sam suveren nefha poresku mo ve je djeli sa lanovima skuptine. Na temelju odobravanja poreza nastae parlamentarni reim. Prvi primjer akta kojom je suverenu ograniena poreska mo bila je Magna carta libertatum gdje kralj nije mogao podizati poreze bez dozvole barona.

7.Francuska revolucija 1789.god. i raanje finansijskog prava?Posebnost Francuske buroaske revolucije je bila to je izumila nove oblike poreza i s druge' strane poreske principe i osnovna pravila u poreskoj materiji, Na temelju poreskih principa ustanovljenih u revoluciji bilo je mogue da se izgradi poresko pravo koje e postepeno sadravati garancije za poreskog obvezznika. Borba koja se vodi oko budeta i poreske moi izmeu zakonodavne i izvrne vlasti predstavlja sreditepolitikih borbi. Ishod tih borbi bie odluujui za stvaranje demokratskog parlamentarnog reima.Porezima je trbalo dati pravnu legitimost. Ta pravna legitimnost e biti pravno formalizovana trima principima i izraenim u lanovima 13. I 14. Deklaracije o pravima graana. Radi se o principu o odobravanju poreza prije nego su poeli da se interesuju za dravne rashode revolucionjari sir prvoshodno interesovali za poreze. Tenja im je bila usmjerena na pravo ubiranja poreza-poreski sitem. Zanemarili su mmo koritenja poreskih izvora tj.mo da se prikupljena sredstva troe.oni su sebi prisvojili pravo da odluuju 0 porezima a kralju su pustili da ih trpi. Nakon to je proglaena narodna skuptina trei stale je odluio da su svi tadanji porezi nezakoniti i da se nijedan porez ne moe skupljati bez predhodnog odobrenja skuptine.Ta odluka iji je cilj da ogranii kraljevu mo ograniavajui njegovu finansijsku mo nala je svoje mjesto u lanu 14. Deklaracije o pravima graana ,,svi graani imaju pravo da smi utvrde. neophodnost davanja dravi, da ih prihvate slobodno i kontroliu njihovu upotrebu, iznos poreza, piaanje i trajanje poreza". Taj princip-odobrenja poreza je princip poreske legalnosti ujedno taj princio vai i idanas (i kod nas u ustavu RS lan 61,62,63).Nakon definisanja ovog principa u Deklaraciji legitimnost poreza dobija vrstu pravnu formu. Porez ima istovremeno i politiku legitimnost poto o njemu odluuju graani ili njihovi predstavnici. Ta finansijska mo koju ima skuptina jer je ogranieba na glasanju oporezu i ne obuhvata mo da se odluuje o troenju. Tako francuska skuptina u doba revolucije u poetku ima samo dio finansijske moi. Nova politika logika je inicirala stvaranje demokratskog parlamentarng reima. Drugi poreski princip je takoe zapisan u Deklaraciji. Radi se o principu jednakosti pri oporezivanju. Osuuje se svaka privilegija u poreskoj materiji. lan 13." Za izdravanje oruanih snaga i administracije neophodnb je optp uee u trokovima koje treba biti jednako rasporeeno izmeu svih graana shodno mogunostima". Trei poreski princip-princip o neophodnosti poreza (porez neophodan da bi se finansirali rashodi). Svi ovi principi moraju kumulatiivno biti ispunjeni.9.FiziokrateJedna od prvih ekonomksih teorija u Francuskoj oko 1750 a vrhunac dostie krajem XIX vijeka.Ova kola je bila i moderna i zastarela.Moderna je bila jer je objanjavala da bogatstvo jedna zemlje zavisi od slobode razmjene i slobodnog trita i da s toga treba to je vie mogue smanjiti tj da treba putati Ijudima da slobodno razmjenjuju robe,slobodna razmjena.U periodu izmedju' renesanse i francuske revolucije odredjivanje cijene vrili su esnafi. Na ulazu u gradove postojale su mjesta gdje su se plaale cestarine.za koje se plaala gradska carma.Fiziokrati su bili Ijuti protivnici zanatskih udruenja i postojeeg poreskog sistema. Ova kola je pretea ekonomskog liberalizma. Istovremeno je bila zastarjela, jer je smatrala da bogatstvo naroda je zasnovano na poijoprivredi kojoj odgovara nova vrijednost.U to vrijeme se ve razvijala industrija i izvor bogatstva bila je radna snaga.Razumljivo je da su fiziokrati bili naklonjeni uspostavlanju jednog poreza na nekretnine.Smatrali su da treba ukinuti sve postojee poreze.zamjeniti ih jednim porezom koji bi optereivao nekretnine:U vrijeme revolucija parlamentaristi prihvataju sve ideje i predlau da se pristupi ukidanju svih postojeih poreza koje bi zamjenio jedan porez polazei od postavke da su nekretnine izvor bogatstva.10.Nastanak direktnog poreza na nepokretnoti4.avgusta 1789 su u francuskoj skuptini ukinute poreske privilegije i unijet princip poreske jednakosti.Revolucionari odluuju da ukinu sve indirektne poreze a naroito porez na potronju odreenih namirnica kao to je npr so.U srednjem vijeku so je bila vrlo vezana za ishranu Ijudi i ivotinja a naroito kao sredstvo konzervisanje robe i mesa.Odl'uuju da te poreze zamjene direktnim porezima na nekretnine.Direktni porezi su oni koji optereuju unaprijed poznatog poreskog obveznika i, zavise od imovine i prihoda poreskog obveznika.Kod indirektnih poreza poreski obveznik nije unaprijed po imenu poznat jer se oporezuje potronje odreenih proizvoda.Ne zna se unaprijed ni ko e niti koliko potroiti odreenog proizvoda tokom godine.Na taj nain su revolucionari htjeli da izbjegnu direktne odnose izmeu poreskog obveznika i administracije da bi se izbjegli sukobi koji su se bili umnoili izmeu stanovniva i skupljaa poreza tj.zastupnika koji su prikupljali poreze.U skupljanju su bili nemilosrdni.28 od 60 revolucionaraje giljotinirano. Iz razloga opte omraenosti skupljaa poreza htjelo se uvesti porez koji bi bio izraunavan bez poreske prijave poreskog obveznika jer je bilo do'voljno da se gledajui spolja procjeni povrina i vnjednost zgrade i zemljine povrine da bi se odredili poreski osnovi.Jedan od tih poreza je bio porez na prozore i vrata ukinut 1926g. Drugi porez ,je porez na poljoprivredno zemljite,trei je porez na vrijednosti stanova tj.zakupnine koja bi se mogla dobiti na stan u kojem stanuje poreski obveznik.etvrti porez je porez na vrijednost zakupnina poslovnih prostora.Ove vrste poreza je lako shvatiti kada se zna da je u to vrijeme bilo teko saznati istinski prihbd poreskog obveznika te ga oporezivati (to je i danas teko ostvarljivo)11. Adam SmitAdam Smit (1723-1790) je bio profesor filozofije, ekonomije i prava na univerzitetu u Glazbou . za vrijeme boravka u Francuskoj sreo se sa fiziokratima. Preuzeo je princip slobodnog trita. On e tom principu dodati princip industrijkbg razvoja i bitne uloge rada u ekonomiji.. Objavio je knjigu bogastva naroda. Pra idejama Adama Smita sloboda treba biti osnovni princip ekonomskog sistema i treba odbaciti intervencionizam. Izvor bogastva nije vlasnitvo nad zemljom. Plate i cijene ne treba regulisati tj. treba ukinutu esnafe koji su bili nalik dananjim komorama. Treba izbrisati granice. Ekonpmska aktivnost svakog pojedinca je odreena njegovim linim interesima i sukob tih interesa je izvor ekonomskog napretka. Porez treba biti proporcionalan prihodina i treba svi da ga plaaju. U XIX vijeku ekonomisti koji su sljedili njegove deje nazivani su klasinim liberalima. Krajem XIX vijeka pristalice liberalnih teorija nazivaju neoklasinima. Prvi oblik klasine liberalne demokratije je drava kakvu su zamiljali neoklasini liberali. Radi se o dravi koja treba da bude nezavisna od trota. Njene funkcije treba da se svode na izvorne funkcje drave.Drava se treba ograniiti na to da oslgura igurnost imovine i lica. Ona treba da odrava red unutar zemlje. Navedene funkcije drave su ekonomske prirode. Treba da omogue preduzeima i pojedincima da posluju u miru. Isto tako drava treba da omogui najlaku -drkulaciju roba i zato joj e povjer-ava i izgradnja puteva. Ukratko izvorne funkcije drave su: da osigura sigurnost imovine i lica i da finansira policiju i vojsku; osigurati potovanje zakona i finansiranje sudova; osigurati crkvu.Prema tom konceptu drava ne treba da intervenie na tritu. Budet ne treba da pritie ekonomiju nego treba da je uravnotei. To znai da javni rashodi treba da odgovaraju javnim prihodima. Prema toj doktrini ne treba da postoji ni deficit ni suficit. to se tie poreza on ne treba da je teret privredi. Prema njima konjuktura je skup uslova kojl postoje na jednom tritu. Jedina funkcija poreza je da tano pokrije rashode izvornih funkcija drave. Ako bi prihodi bili vei od rashoda taj novac se ne bi mogao iflvestirati. U stvarnosti budeti XIX vijeka nisu biii uraVnoteeni. Principi klasinih liberala su teko bili primjenjivi ipak pravna pravila su bila uspotavljena i imala su cilj da ogranie uplitanje drave u privatan ivot.12.Nastanak budetskog prava i dravnog raunovodstvaU XIX vijeku se pojavljuju klasine liberalne ekonomske teorije.Prema tim teorijama drava nije trebala da se uplie u privredni ivot i biti neutralna prema tritu.Smatrali su da budvet ne treba da optereujeprivredu.Porezi ne treba da budu suvie teki kako bi graani mogli investirati u preduzeaJavni rashodi treba da su ogranieni jer njihov rast moe da dovede do poveanja poreza ili finansiranje putem zajma.lz navedenih razloga klasini liberali nastoje da se uspostave norme koje bi regulisaie fin.ansijske aktivnosti drave kako bi se sprijeilo da se drave bave ekonomskim aktivnostima preko odreene granice.Budetsko pravo tj.pravo koje organizuje vrenje finansijske vlasti ili moi koje uspostvlja pravila koja se odnose na preciznopredvianje javnih prihoda i rashoda nastae u doba liberalne drave. Uberalna drava ustvari nikada nije ostvarena i kada govorimo o lib.dravi moemo govoriti da je jedna liberalnija od druge. Prema klasinim liberalima drava ne treba da semjea u privredni ivot, a za to je potrebno da se ogranii javna finansijska mo. Prema tome treba izglasati pravne norme da bi se kontrolisala vlast privrednih trokova.13.Adolf VagnerPrve teorije o intervenciji drave prije II WW daje Adolf V. Bio je pretea dravnog intervencionalizma.ivio je u Njemakoj od 1835-1817. Bio je profesor ekonomije. Sp3da u socijaliste-reformiste. Propagira preraspodjelu bogastva i izjednaavanje socijalnih prilika koritenjem poreza. Ono to je doprinjelo oginalnosti njegove misli je interes koji je posvetio izuavanju jaavnih rashoda. Njegov teza je bila formulisana kao zakon rastueg rasta javnih djelatnosti drave". Kasnije se taj zakon naziva Vagnerov zakon. Izloio ga je u djelu Osnovi politike ekonomije. Prema njemu zbog industrujskog rasta javni rashodi e se neizbjeno poveavati. Dravni sektor e morati intervenisati kako bi uravnoteio ekonomski i drutveni sistem. Vagner je pisao poreenja kroz istoriju i geografski prostor pokazuju kod naroda u razvoju pravilan razvoj dravnih i javnih aktivnosti koje pored drave vre razne autonomne administracije tj.teritorijalne zajednice Drava i njene autonomne zajednice sve vie preduzimaju na sebe nove djelatnosti. Na taj nain rastui broj zajednikih potreba zadovoljava drava a to se moe jasno matematiki dokazati rastom finansijskih potreba drave i optine. Prema Vagneru javni odnosno dravni sektor treba pomoi ekonomski razvoj i isravljati negativne efekte razvoja.14. Don Majnard KejnsJedna od kljunih taaka njegove teorije je injenica da je on dbjasnio najvaniju funkciju budzeta u ostvarenju ekonomske ravnotee ( izmedju ponude i potranje).Ukazao je na uiogu koju bi trebalo da ima budzet u kompenziranju ekonomske i drutvene ravnotee i u poticajima u ekonorriiji kada ova udje u recesiju (usporavanje rastaJ.On je smatrao da njegove kolege klasini liberaii niu imali pravo kada su smatrali da ekonomsko trite moe savreno funkcionisati bez ravne intervencije.Prema njemu drava treba da intervenie kako bi podstakli potronju kada je to potrebno.On razvija ideju o potrebi socijalne politike iji je cilj ostvarenje punije zaposlenosti.rugi ciij socijalne politike je podrka obrazovanju i pomo u zdravstvenoj oblasti.Da bi se to postiglo diava tieba da sprovodi politiku podrke platama,preraspodjeli dohotka putem poreza i politiku javnih tj.dravnih investicija.Da bi fazvila te politike drava ne treba da izbjegava budzetski deficit.Taj deficit omoguuje da se postigne kupovna mo u odnosu na javne rashode.Drugim rijeima on je pristalica potpune potronje i tim putem razvija ekonomiju.Kejns je smatrao da u sluaju potrebe budzet treba usvajati uravnoteen ili s.a suficitom da bi se postigla ravnotea.Kejns je napisao i Cijene funkcija drzave je jedini nain da se izbjegne razaranje ekonomskih institudja a to je uslov za razvoj individualne inicijative".lntervencionistike koncepcije su nametnute zbog kriza.One su se pojaviie kao odgovor na te krize.Uspjeh intervencionistike misli omoguila je ekdnomska i finansijska kriza krajem 20-ih godina XX vijeka.Kriza je omoguila da se shvati da trite treba da bude regulisano.da se ono samo ne moe regulisati i da prema tome trebaju pravila i intervencija dravnog sektora.U godinama pred II WW uloga draveu ekonomskoj sferi se naglo razvijala od politike Nju Dila koju je zapoeo ameriki predsjednik Frenlin Ruzvelt.l pored svega kriza je trajala do II WW.Stoga je poslije II WW bilo prihvaeno stanovite da trebaju pravila da drava treba da regulie ekonomiju.

15.Drava blagostanjaTokom druge polovine sedamdesetih godina prolog vijeka razvila se ekbnomska kriza koja je pogodila svijet i imala uticaja na budzete.Ve u krizi 1929 doslo je do takozvanog efekta makaza.S jedne strane rastu dravni trokovi a s druge prihodi se smanjuju.U jednom trenutku rashodi i prihodi se ukrste i nastavi poveavati razlika medju sobom.Posljedica je rast budzetskog deficita kojeg treba fmansirati.Pribjegava se pozajmicama to dodatno oteava situacij.Drava blagostanja je pokuala da na krizu reaguje poveanjem potronje a|i je ta politika uveala krizu.Tad se poelo sa kritikom drave blagostanja.Te kritike su olazile od strane klasiniri liberalnih ekonomista koji su se zaiagali za povratak laisse faire-a.Trebalo je kako su objanjavali ti ekonomisti prekinuti intervencionizam pustiti trite da se slobodno razyija.Sredinom 1970 ih i naroito krajem tih godina konstatovalo se da je dravi sve tee i tee da vri funkciju ekonomskog stabilizatora.Naroito se razvijaju kritike drave blagostanja.Ostalo je jasno da kriza iz 70 ih trai ne samo ekonomske odgovore nego i institucionalne.Snano se razvija ideja da drava na sebe preuzima i suvie funkcija > optereuje ekonomski sistem.Smatralo se da su javni rashodi tetni po ekonomiju.lz te kritike nastala je i kritika poreza.Ameriki ekonomista Milton Fridman (1912-2006),smatra da dravu treba izgladnijeti tj.smanjiti poreze.Mislilo se da smanjenje poreza povlai za sobom.smanjenie trokova.Porezi su trpjeli i druge kritike prigovaralo im se da ometaju ulaganje tednje u preduzea i.da drave putem poreza uzimaju znatan dio uteevina.Sve te kritike su vodile ka ideji da bi bilo efikasnije zamjeniti Kejnsovu politiku (koje ohrabruju potronju) sa politikama koje nasuprot toga podravaju proizvodnju preduzea.Dolo je do sukoba ideja izmeu pristalica politike podrke potronje i pristalica podrke proizvodnji tj.do sukoba miljenja pristalica Kejnsa i Adama Smita.16.Fridrih HajekOd polovine 70-ih godina povratio se interes za klasine i neoklasine teorije sa kraja X|X i poetka XX vijeka. Taj interes se javio u SAD a zatim se razvio u svim drugim zemljama. Nekek kole koje su pale u zaborav postaju kole koje se ozbiljno uzimaju u obzir. Istaknuti predtavnik je nobelovac ekonomije Fridrih H.(1974). On je bio istovremen pravnik, ekonomist i politiar. Jedan je od osnivaa Beke kole Roen je u Beu 1899-1992 u Njemakoj. U Beu 1924. God formira Beki krug mislilaca koje okuplja austrijski ekonomist. Tada nastaje jedna klasina liberalna kola koja e kasnije dobiti nazinBeka kola. Sa drugim klasinim liberalima osniva drutvo iji je cilj bio darazvije teze u prilog ekonomije trita i borbi sa intervencionalistikim koncepcijama. Predavao u Beu i u Solunu. Smtrao je da interve.drave opasan ne samo po ekonomiju nego i po slobodu lica pojedinca i po demokratiju. Po njemu je interv.izvor totalitarne drave. Smatrao je da su drutva mnogo sloenija nego to se mlsli i da nije mogue imati dovoljno saznanja koja se odnose na drutvo i koja bi omoguila da se njime upravlja. Prema tome pojedinci nita ne znaju o razvoju tih drutava. Interv.je izvor pogrenih odluka. Nekorisno je i opasno eljeti upravljati drutvom jer je ono proizvod mnotva odonosa, teko ga je razumjeti jer se neprekidno mjenja.nemogue je razumjeti drutvo s toga ga je bolje pustiti da se samo organizuje. Prema Hajeku fatlno ne poznavanje veine podataka koji se odnose na ureena velikog drutva je korijen svih drutvenih problema. Niko meu Ijudima ne pozriaje veinu injenica na kojima se zasniva drutvo. On predlae totalnu liberalizaciju drutva te nestanak drave i prguzimanja vlasti od strane pojedinaca udruenih u organizacije civilnih drutava.17. libertarijalizamTa kola je nastala krajem 60-ih godina XX vijeka stvaranjem istoimene politike partije. Stvorili su je studenti anarhisti iibertarijanci i studenti klasini liberali. Anarhizam je politika misao iji je cilj nestanak drave tj. drutvo bez ikakvog ftasilja i prisile. I jedni i drugi su se suprostavljali kensijanskim mtervecionistikim teorijama. Studenti klsini liberali su smatrali da treba primjeniti doslovno teze Adama Smita. Studenti anarhisti su pripadali grani anrhista koja je bila radikalno antietatistika ali je vrlo povoljno gledala na mala preduzea. Obe grupe studenata su bile nepovjerljive prema dravi, pobornici malih preduzea i decentralizacije. Ove kole e postati radionica koja e okupljati mislioce i pristalice klasinog liberalizma Osnovne take ove kole su antietatizam i hiperidividualizam. Njihove teze su sledee - decentralizovana organizacija drutva, udruenja i lokalne zajednice treba da u potpunosti zamjene dravu. Javne slube treba privatizovati i povjeriti ih preduzeima-asocijaciom. Neophodno je izvriti radikalnu deregulaciju i zamjeniti regulaciju ugovorima meu pojedincima. Pravo nastaje na osnovu ugovora. Treba ukmuti porez. Parola ove kole je biia - porez je kraa. Danas neki libertarijanci dozvoljavaju jedino porez na potronju ali sa niskom stopom, Smatraju da granice treba ukinuti. Za libertarijance sloboda pojedinca je primarna, kao i Fridrih Hajek smatraju da individualna sloboda podrazumjeva drutvenu slobodu. Sistem se samo organizuje samo na slobodan nain koji je zasnovan na slobodnom tritu i civilnom drutv (organizovana oblast drutvenog ivota, dobrovoljna i autonomna u odnosu prema dravi).18.kola javnog izboraNastala je 1950 ih godina u SAD-u.Osnivai su Gordon Tuiok i ejms Buliama.-i.To jo kola kbsinog liberalizma ija je posebnost da izuava funkcionisanje politikih i administrativnih institucija ali sa gledita klasinih liberalnih koncepcija u ekonomiji.Ova kola se naroito interesuje za javne rashode,njihovu korisnost i za nain na koji se donose odluke o rashodima.Ta kola izuava politike stranke te izborni sistem po modelima trita.lzjednaavaju politiki ivot sa tritem.Naroito se interesuju za fenomen klijentelizma tj.favorizovanje biraa kako bi ovi nastavili da glasaju za odreene politike partije.Ova kola pokazuje da klijentelizam u politici dovodi dp rasipanja javnih sredstava jer se u sferi rashoda donose odluke koje nisu ekonomski opravdane.Osnovna ideja je da su u demokratiji graani potroai koji ukazuju na svoj izbor vezan za troenje javnih sredstava.Oni svoj izbor pokazuju glasajui za svoje predstavnike.lzabrani predstavnici kasnije imaju samo jedan cilj da ponovo budu izabrani.Tako se naziva logika ekonomskog tipa prema kdjoj izabrani predtavnici ele da proire broj biraa po uzoru na preduzee ( da povea broj klijenata tj kupaca).Postavljen je princip prema kojem se birai ponaaju kao potroai na tritu.Da se bira na politikom tritu ponaa racionalno tj u svom interesu.Prema tome birae glasati u skladu sa ekonomskim koristima koje eizvui od njih.kola daje sledee prijedloge-Dravu treba uiniti fleksibilnijom,debirokratizovati je.treba je inspir.isati sa ekonomskim mehanizmom.drava treba da se ponaa po pravilima koja vae za konkurenciju tj po modelu preduzea.Uz to treba ukinuti sve monopole javnih slubi,dravu treba decentralizovati.treba primjeniti princip supsidijarnosti to znai da lokalne zajednice treba da preuzmufunkciju koje drave ne mogu osigurati,izborni sistem treba se formulisati jer zbog veinskog glaanja sitem he;adovoljava potrebe jednog djela biraa kako rashode snose svi graani koji su poreski obveznici.privatrii sektor je uspjeniji od javnog sektora kada upravlja javnim slubama jer kada privatno preduzee upravlja javnom slubom sa sredstvima javnog preduzea oni su odgovorni za eventualne' greke.U javnim slubama kojima upravljaju dravni funkcioneri koji koriste dravni novac i kojl nemaju razvijen osjeaj su odgovornosti koje imaju efovi preduzea.19. .kola unutranjeg rastaTa klasina liberalna kola je nastala poetkom 90-ih.Njena originalnost je u tome to je realizovala praktino izvrenje koristi od javnih rashoda.Ovi ekonomisti za razliku od drugih klasinih smatraiu da su neki javni rashodi legitimni i da doprinose ekonomskom razvoju.Predlau selektivnu politiko materije javnih rashoda koji bi podravali samoodrivi ekonomski razvoj bez vanjskih faktora razvoja.Ovi ekonomisti istrauju naine na osnovu kojih bi ekonomski rast bio odriv i bez spoljnjih faktora.lstraivanja ovih ekonom'ista se odnose na nain kako da se stimulie trina utakmica i rast na osnovu javnih rashoda.Na osnovu dugogodinjeg istraivanja javnih trokova zakljuili su da ne treba sistematski osuivati sve javne rashode.Pokazali su da neki javni rashodi mogu djelovati na ekonomski razvoj i da treba izvriti selekciju istih.Smatraju da neki javni rashodi koje nazivaju rashodima za budunost su neophodni za budui ekonomski razvoj.Radi se npr. 0 trokovima- naunih istraivanja.Dokazali su na osnovu prouavanja 98 drava u periodu od 1960 do 1985 da postoji pozitivna relacija izmeu trokova za obrazovanje i rasta unutranjih BDP. 20. Javni prihodi (pojam i karakteristike)?Javni prihodi su nov ana sredstva iji je osnovni cilj finansiranje ili pokrivanje javnih odnosno drutvenih funkcija. Javljaju se u razli itim osnovnim oblicima: porezi; domenski prihodi, koncesije i ostali javni prihodi; doprinosi; takse; carine; parafiskalni prihodi; novac iz primarne emisije centralne banke; javni zajam drave; poklpni i dr. Mnogobrojni faktori uti u na formiranje i usklaivanje sistema javnih prihoda kao to su: politi ko ureenje, privredna struktutra, teritorija i broj stanovnitva i sl.Fiskalno optere enje predstavlja koli nik javnih prihoda i drutvenog proizvoda u jednoj godini.Neophodnoje uskladiti rast javnih prihoda sa rastom drutvenog proizvoda i ako je privreda u recesiji rast javnih prihoda treba biti sporiji od rasta dru.pr.Danas u savremenom svijetu ne postoje dvije zemlje koje imaju istu politiku voenja javnih prihoda, ali ipaki postoje zajedni ke osobine javnih prihoda:1. Obaveznost javnih prihoda koje utvruje drava na osnovu ustava i zakona.2. Svi javni prihodi slue za alikmentaciju drutveno-javnih potreba.3.Imaju isto ekonomsko-socijalni karakter, ne podlijeu zakonitostima trita (tj.ponudi itranji).4.- Dio su novostvorene vrijednosti, te se ubiru iz ivora koji se ekonomski obnavljaju.5.Ubiru se u nov anom obliku, samo izuzetno u naturalnim jedinicama.

21. Pojam i podjela javnih potreba? Javne potrebe su takav oblik potreba graana, priviednih i drugih organizacija 3 sVih ostalih subjekata drutveno-ekonomskog i drutveno-politi kog organizovanja koji se javljaju u okvirima javno-pravnih kolektiviteta ije se zadovoljavanje vri na nivou tj.u okvirima tih kolektiviteta i ustavom i zakonom utvrenih autonomnih organizacija na na in kojim se obezbjeuje ostvarivanje optih drutvenih i kolektivnih interesa.Osnovna obiljeja javnih potreba su:1. Koriste ih svi subjekti u drutvu po ev od pojedinaca, preduze a, ustanova i dr.2. Koristi, u inci i efekti javnih potreba nisu mjerljivi, direktni i vidljivi3. To su potrebe ireg drutvenog iriteresa i zadovoljavaju se drutveno regulisanim mjerama i standardima4. Njihovo zadovoljavanje se vfri odreenim instrumentima uz potovanje ustava i zakona i konstruiu se na nivou drutveno ekonomskog organizovanja5. Zbog velikog u e a u nacionalnom dohotku predstavljaju odreenu snagu i potencijal za ostvarivanje drutvenih, ekonomskih i socijalnih ciljeva u drutvenoj reprodukciji6. Zadovoljavanje javmh potreba je uslov opstanka teritorijalno-ekonomskog organizovanja drave.

22. Prihodi antikih i srednjovjekovnih drava?Nastankom buroaskih i kapitalisti kih drava stvara no.ve pojavne oblike javnihprihoda preko oporezivanja potronje, proizvodnje i dohotka te dadbine postaju najzna ajniji izvori javnih prihoda dobijaju i osobine redovne i opte obaveze.U savremenim dravama utvrivanje javnih rashoda i prihoda i instrumenata finansiranja, kao to je budet, postaje suvereno pravo drave da na bazi zakona uvode nove i izbacuju postoje e dadbine. U visokorazvijenim zemljama nalae se voenje aktivne politike dravnih finansija zbog moderne proizvodnje, razvoja trgovine, visoke podjele rada, rasta nacionalnog dohotka i dr.Osnovni poreski oblici u savremenim dravama su:1. Troarine - su poreti koji su napla ivani na odreene proizvode visoke potronje kao to su alkohol, duvan, so i dr, Te postaju osnovni izvorfiskalnih prihoda.2. Porez na promet - najzna. ajniji poreski oblik kada se po inj'e oporezivati potronja usljed parasta opteg i li nog standarda stanovnitva.3. Porez na dobit korporacija - nastankom I razvojem mjeovite privrede vri se oporezivanje pravnih lica, odnosno privrednih predze a i tako se uvode porez na dobit korporacija.4. Porez na dohodak graana - danas je najvaniji izvor javnih prihoda i njegova selektivna upotreba zadovoljava fiskalne i vanfiskalne ciljeveJavni prihodi se ubiru oporezivanjem potronje, imovine, prihoda graana i privrede.

27. Povratni i nepovratni javni prihodi?Javni pnhodi koje fizika i pravna lica pla aju dravi po pravilu imaju bespovratni karakter. Redovni javni prihodi imaju nepovratno obiljeje, a to su: porezi, carijne i takse.Povratni prihodi drave su pozajmljena sredstva uz odreenu kamatu koju su dala fizi ka i pravna lica za alimentaciju javne potronje. Povratni karakter imaju javni zajmovi.

28. Namjenski i nenamjenski javni prihodi?

Namjenski su oni koji imaju ta no odreenu namjenutroenja upotreborn finansijskih istrumenata ( npr.sfedstva naaplatom taksa slue za finansiranje pravosua).Nenarnjenski su oni koji slue za alimentaiju javnih potreba bez utvrene namjene troenja.

29. Javni prihodi od pravnih lica i prihodi od stanovnitva?Ova podjela je izvrena na osnovu izvora iz kojih poti u prihodi:Prihodi od pravnih lica su prihodi koje drava ubire od privrednih organizacija i drugih pravnih lica. Pravna lica izdvajaju sredstva na osnovu zakona ili ugovora.Prihodi od stanovnitva su oni koje graani izdvajaju iz ostvarenog dohotka i iz svoje imovine za alimentiranje javnih potreba ( postoje dobrovorjni i prisilni).

30. Poreska terminologija?Porez je najznaajniji fiskalni prihod koji stoji u mnotvu pasivnih i aktivnih odnosa sa poreskim obveznicama. Proces oporezivanja je sloen, specifi an i posljedi an proces koji se ras lanjuje na elemente oporezivanja.U elementima oporezivanja su sadrani mnogobrojni, strukturno-tehniki nazivi koii su sistematizovani u dvije grupe:U prvu grupu ubrajamo II ne elemente oporezivanja:1. Poreski obveznik - ,2. Poreski subjekt3. Poreski destinator - osoba koja snosi poreski teret i treba da plati porez iz svoje imovine, prihoda ili dohotka.4. Poreski jemac - lice koje odgovara za pla anje poreskog duga poreskog obveznika (po fakultativnom ili zakonskom osnovu).5. Popreski platac - pravna ih fizi ka osoba koja u ime i za ra un poreskog obveznika obra unava i pla a obra unati porez.6. Kona ni poreski platac. Druga grupa obuhvata materijalne elemente oporezivanja:1. Poreski objekat i2. Poreski izvor3. Poreska sposobnbst4. Poreska osnovica5. Poreska stopa6. Poreska lista7. Poreski katastar8. Razrez poreza9. Poreska tarifa10. Poreska opomena11. Po ek poreza12. Prisilna naplata poreza33. Poreske olakiceDraava odobrava razli ite poreske olakice pravnim i fizi kim licima iz ekonomskih i socijalno politi kih raloga. One predstavljaju ustupak koji ini drava u pogledu poreskog obveznika, poreske oshovice, poreskih stopa ili iznosa poreskog prihoda. Mogu se rali ito grupisati:Sa aspekta obuhvatnosti oslobaanja pla anja poreza: Definitivno oslobaanje poreske obaveze Djelimi no oslobaanje od poreske obavezeSa aspekta trajanja: Trajne i Privremene poreske olakice.Sa stanovita kome se prua poreska olakica razlikujemo nekoliko na ina uvoenja:1. Na poreskog obvezniika - podsticaj za ekonomsku aktivnost fizi kih i pravnih lica.2. Na poresku osnovicu - olakice se javljaju u 4 oblika.

a) U vidu izuzimanja - prvo se utvrdi postojanje odreene poreske obaveze pa se zatim rjeenjem nalae (a su izuzeti od pla anja poreske obaveze ( poreska osnovica je ravna nuli).b) U vidu odbitaka - umanjuje se poreska osnovica za ta no utvren iznos (npr.odbitak minimuma egzistemncije).c) Olakice u odnosu na Visinu poreske stope - naj e e se daju malim preduze ima i porodici sa djecom.d) Olakice u odnosu na visinu poreske stope - ulaze u oblast poreskih kredita. Poreski kredit predstavlja umanjenje poreskog duga obveznika.3. Na visinu poreske stope i4. U odnosu na visinu obra unatog poreza.

34.Pojam poreza?Porezi su osnovni i najvaniji instrument javnih prihoda za zadovoljavanje optih-drutvenih potreba, kojeg drava zakonski uvodi prema svim korisnicima koji imaju poresku sposobnost (fizi ka i pravna lica) bez ikakve protivnaknade. Porez je davanje u novcu.

35. Derivativnost porezaDerivativnost poreza - poreski prihodi drave nisu njeni izvorni prihodi ve su izvedeni ili derivatni prihodi, jer ona te prihode ubire od fizi kih i pravnih lica na osnovu svoje suverenosti i prinudnim putem, a naziv im proizilazi jer su izvedeni iz preraspodjele nacionalnog dohotka i imovine.36. Prisilnost porezaPrisilnost poreza - porez je prinudno davanje fizi kih i pravnih liea, koje drava napla uje prinudnim putern preko organa dravne vlasfi. Prisila je priutria u fazi ustanovljavanja i naplate poreza. Tn osnovna na ela uvoenja poreza: a) nametanje por ob.silomb) na osnovu ugovorac) na osnovu ustavnog pristanka.

37 Odsustvo neposredne naknade za plaeni porez?odsustvo neposredne protivnaknade - pla anjem poreza poreski obveznik nema nikakvu neposrednu protivnaknadu. Prihodi od poreza slue za alimentaciju javmh potreba, a koliko e javne potrebe koristiti pojedincu zavisi od njegove potrebe za optim dobrima.

38. Novani karakter porezaNov ani karakter poreza - u savremenim dravama poreska obaveza utvruje se u novcu i pla a se u nov anom obliku, izuzetno u slu aju vandredne situacije mogu se platiti u naturi.

39. Porez se ubire u javnom interesu?Porezi se ubiru u javnom interesu - jer slue za zadovoljavanje javnih potreba koji su direktno u koristi poreskih obveznika. Ne vezuju se za pojedine potrebe te su nedestinirani prihodi, slivaju se u masu vudetskih sredstava, slue za ostvarivanje interesa i potreba koje se konstituiu u okvirima terirorijalno-pbliti kih jediniea.

40. Nepovratnost poreza?Razlikujemo klasi ne i savremene teorije. U klasi ne ubrajamo slede e teorije:Teoi ija sile,Teonja cijene usluga iOrganska teorija.Uz savremene ubrajamo slede e teorije:Teorija sile,Teorija ugovora,Teorija cijene,Teorija uivanja iTeorija dravnog intervencionalizma.Savremena finansijska nauka je sistematizovala raznovrsne teorije u 6 teorija:1. Teorija sile (teorija ja eg) - u pitanju su shvatanja prema kojima se opravdanost poreza sastoji u pravu ja eg(drave) da gospodari slabijim(fizi kim i pravnim licima), to podrazumjeva i prinudno zahvatanje dijela njegovih ekonomskih izvora.2. Teorija ekvivalencije - porezi predstavljaju cijenu koju poreski obveznici pristaju da plate da bi za uzvrat od drave dobili korist3. Teorija rtve - javlja se pod nazivom teorija obaveze". Postoje tff varijahte odgovora, kako utvrditi visinu rtve:a) Teorija apsolutno jednake rtve - svi treba da plate isti porezb) Teorija proporcijalno jednake rtve - svj pla aju u istom procentu bez obzira na visinu poreske osnovice.c) Teorija minimalne rtve - ve i poreskii teret snose najbogatiji.4. Teorija reprodukaje poreza - glavna postavka ove teprije je namjensko troenje poreza za reproduktivrie svrhe pojedinca i drutva. ,5. Organska teorija - osnovna postavka je na organskoj povezanosti drave i njenih stanovnika. Drava je interesna zajednica svih Ijudi, te odravanje te zajednice trai prihode kojima se ta zajednica uzdrava.6. Teorija suvereniteta - prema konceptu ove teorije postoji politi ka povezanost izmeu drave i graana i izte politi ke suverenosti drava uvodi, utvruje i napla uje poreze.

41. Naelo zakonitisti?Naelo zakonskog oporezivanja - zahtijeva da sva znanja pitanja vezanaza donoenje, uvoenje i naplatu poreza moraju biti regulisana zakonski, jasno i potpuno, kako bi ih poreski obveznik lako tumaio. Ovo naelo ima svoje pravno znoenje (zakon mora biti izvor prava, tumaenje poreskih normi,analogija i nedoputenost retroaktivnosti) i polotiko znaenje.

42. Naelo odreenosti poreza?Naelo odreenosti poreza - zahtijeva da poreski obveznik zna za koji vid poreske sposobnosti e pla ati porez, po kojim mjerilima ikriterijumima e se utvrditi visina poreske obaveze, kako i kada e pla ati porez. Poreska obaveza treba da bude odreena ta no i precizno. Utvrivanje poreske obaveze se vri prema odreenoj zakonskoj proceduri, a ne u fiksnom iznosu i mora biti dostupna i jasnim jezikom pisaana. U praksi je prisutna djelimi na kodifikacija, a tei se stvaranju potpune kodifikacije radi lake primjene pofeskog prava.

43. Utvrivanje poreske sposobnosti poreskog obveznika metodom procjene administracije?Pocjena administracije ili zvani ni metod- poreska administracija ini utvrivanje poreske sposobnosti preko svojiK organa. Moe biti od objekta do objekta, a mogu procjenu raditi strunjaci,

44. Metod spoljanjih znakova?Metod spoIjanjih znakova - sa aspekta ugodnosti ovo je najbolji metod, jer poreski organi ne ulate u privatne prilike obveznika. Prilikom procjene poreske sposobnostij moraju se pridravati objektivnih spoljanih znakova (zakupnma, broj automobila, vila, jahti i sl.). U modernim finansijama ovaj metod je naputen

45.Metod prijave poreskog obveznika?Metod prijave poreskog obveznika - poznat pod nazivom moderno oporezivanje", jer ga koriste sve savremene privrede. Poreski obveznik podnosi poresku prijavu, prijavljuju i izvore iz kojih dolazi do prihoda, odnosno veli inu svoje ste ene imovine, ali te podatke poreki organi moraju strogo i potpuno kontrolisati

46. Metod utvrivanja poreske sposobnosti na izvoru?Metod utvrivanja poreske sposobnosti na izvoru - poresku snagu ne utvruje sam obveznikve tree lice koje poreskom obvezniku isplauje prihod koji se oporezuje. Ovaj metod nazivamo analitiki metod", a u primjeni je i kod nas.

47. Poreski monimizam?Poreski monimizam je stanje poreskog sistema gdje postoji samo jedan poreski oblik. Meutim on nije zastupljen jer je odba en kao negativan, jer bi nepovoljno uticao na tehni ki porez i produktivnost rada. Njegovi nedostatci su: loa i traljava poreska administracija, vehki broj poreskih oblika koji nisu usklaeni i loa ra unovodstvena praksa. Posmatrano sa teorijskog stanovita poreski monimizam ima i izvjesne prednosti:Admijnistrativni i trokovi su niskiTehnika jednostavnost uvoenja poreza jednog poreskog oblikaLaka kontrola obrauna i plaanja samo jednog poreza.U poreskoj budunosti ne vidi se mogunost da se prihvati i pnmjeni poreski monimizam iz mnogobrojnih razloga.

48. Poreski pluralizam?Primjena poreskog pluralizma opravdana je iz finansijskih, drustveno-ekonomskih, socijalno-politikih i drugih razloga. Sirenje poreskog sistema (broj poreskih oblika) i fiskalnog sistema ima nune granice, koje se sastoje od:- Najoptimalnijeg upravljanja sistemom,-Racionalnog optere enja fiskalnog potencijala,-Pravilnog i racionalnog rasporeda fiskalnog tereta na pojedine obveznike i- Kreiranje poreske politike odnosno fiskalne politike koja e omogu iti ulazak stranos kapitala (strane investicije).Osnovni poresci oblici su sinteti ki porez na dohddak, obavezni doprinosi za socijalno osiguranje, porez na dobit preduze a i porez na dodatnu vrijednost.

49. Objektni i subjektni porezi?Objektni (realni) i subjektni (personalni) porezi Ova podjela kao kriterijum oporezivanja uzima predmet oporezivanja. Objektni porezi su om porezi koji oporezuju bogastvo (imovinu ili dohodak) prema njegovim stvarnim elementima, ne uzimaju i personalnu li nost - poreskog obveznika. Osnovna prednost je lak i jednostavan postupak njihovog utvrivanja jer se odnose samo na objekat oporezivanja.Subjektni porezi su oni porezi kojj se odnose na odreenu li nost, ne vodi se samo ra una o bogastvu, ve u prvom redu o porodi nim, ekonomskim i socijalnim pnlikama poreskog obveznika kao li nosti.Objektivni porezi su po strukturi analitiki porezi, a subjektivni porezi su sintetiki porezi.

50, Analiticki i sinteticki porezi?Analitiki porezi su oni porezi koji obuhvataju jedan elemenat poreske situacije (promet samo jedne vrste proizvoda ili uskiga - npr.cigareta), samo jedan objekat obveznikove imovine (npr zgrada), ili jednu vrstu obveznikovih prihoda (npr.prihodi od kapitala).Sintetiki porezi su oni koji obuhvataju cijelinu poreske sposobnosti poreskog obveznika, tu ubrajamo:Opte poreze na prometPoreze na ukupnu imovinuPoreze na dohodak gradjanaAnalitiki porezi su proporcionalni, a sintetiki su progresivni porezi.

51.Opsti i namjenski porezi?Kriterijum podjele je vezan za to da li su porezi opti ili imaju ta no nalmjenski karakter. Savremeni porezi ulaze u optu masu budetskih sredstava. Prednosti optih poreza:- Izvedeni su iz mana namjenskih poreza- Trokovi kontrole ubiranja su laki ne go kod namjenskih- Trokovi administracije su nii- Obrazuju se jedinstvena budetska sredstvaNamjenski porezi su oni porezi ijim ubiranjem se obezbjeuju sredstva za finansiranje tano odreenih javnih rashoda52.Neposredni i posredni porezi?

Podjela je izvrena sa dva bitna aspekta- Tereti !i se ekonomski potencijal obveznika (prihod, dobit ili imovina- Tereti li se oblik ekonomske aktivnosti, koji se manifestuje aktom razmjene ili potronje

Porezi koji pogaaju izvore prihoda i drugo bogastvo poreskog obveznika su neposredni porezi. Oni se neposredno vezuju na manifestaciju poreske snage (prihod, dobit i imovina), a njih poreski obveznik plaa sam u kontaktu sa poreskim organom.Porezi koji se utvruju manifestacijom razmjene i potronje su posredni porezi. Oni se vezuju za posredne oblike manifestacije poreske snage obveznika (potronju oreenih dobara iii usluga, prenos imovine ili slino a njih poreski obveznik pla a prekoposrednika izmeu njega i poreskog organa (poreski zakupac ili poreski platac).Posredni porezi imaju niz prednosti u odnosu na neposredna poreze, kao to su : idanost, elasti nost,evazija je minimalna, utvruju se pravnim aktima I zadovoljen je princip da su svi obveznici jednaki.Meutim posredni porezi imaju i odreene nedostatke kao to su: na sbe obveznike djeluju linearno, nekontrolisano izvla enje sredtava, prisutna je visoka prevaljivost te princip pravi nosti nije zadovoljen.53. Reparticioni i kvotitetni poreziPri zahvatanju poreskih prihoda mogu se uzeti u bzir dvije injenice: Procjena globalnih mogu nosti potrebnih sredstava za zadovoljavanje optih potreba, Poreska sposobnost datog poreskog obveznika.Reparticioni porez je onaj porez kod kojeg zakonodavac unaprijed utvrdi ta an iznos sredstava koji se ima prikupiti datim porezom. Utvruje se ta an kontigenr poreza, te se utvreni kontigent rasporeuje (repartira) na poreske obveznike.Kvotitetni porezi su poreti kod kojih poreski obveznik ne zna unaprjes iznos koji treba platiti, ali zna poresku osnovicu na koju e platiti porez. Unaprijed se utvruje kvota kaja spada na poreskog obveznika (kod ostvarenih li nih primanja).54. Naturalni i nov ani porezi' Naturalni oblik privrede bio je karakteristi an do nastanka kapitalisti kog drutveno -ekonomskog sistema, kada se obim proizvodnje iskazivao u naturalnim jediniicama. Natura se ogleda u radu, materijalu, davanju na upotrebuzaprege, prevoznih sredstava...Vremenom je to iezlo i danas je osnovno sredstvo plaanja poreza novac.55. Redovni ivandredni poreziRedovni porezi su oni porezi koji se pojavljuju u poreskom sistemu neke zemlje svake godine i po pravilu njima se finansiraju redovni rashodi.Vandredeni porezi su oni porezi koji imaju odreen period trajanja i diktirani su poreme enim ekonomskim i politi kim prilikama u zemlji, a njima se finmansiraju vandredni rashodi. Vandredni porezi se ukidaju nakon vandrednih okolnosti (rat, zemljotres, poplava).56. Osnovni i dopunski poretiKao kriterijum ove podjele uzima se mjesto i uloga datog poreza u poreskom sistemu. Podjelu poreta na osnovne i dopunske vrimo sa dva aspekta:Prema njihovoj izdanosti,Prema u e u poreza u ukupnim prihodima.U osnovne poreze ubrajamo: porez na promet, porez na dohodak graana i poret na dobit korporacija, dok su dopunski porez na imovinnu.57. Porezi po odbitku i porezi prema prijaviOvu podjeluvrimo prema organizaciono-tehni kom na inu uvoenja, utvrivanja i naplate.Porezi po odbitku se utvruju na osnovu knjigovodstvenih evidencija pravnih lica, za one zarade i prihode koji se ostvaruju od tih lica. Kod poreza po odbitku pravno lice je izvrilac obaveze (poreski destinator), a graanin obveznik.Poreze prema pnjavi utvruje i obra unava Poreska uprava (direktni porezi) i Uprava za indirektno oporezivanje (mdirektm porezi) na osnovu ta nih podataka koje je obveznik duan da podnese u poreskoj prijavi. Za razliku od poreza prema odbitku, sam graanin je obveznik i platac tih poreza, koji pla a poret na propjsan na in i u propisanom roku.58. Fundirani i nefundirani poreziOva podjela je izvrena prema na mu na koje obveznik ostvaruje prihode koji podljeu oporezivanju, da li sa radom ili bez rada. Prihode mimo rada nazivamo fundirani i zauzima se stavda njih treba progresivnije oporezivati.Nefundirani porezi su oni porezi koji oporezuju nefundirane pnhode (nezavisno da II su ostvareni iz radnogodnosa ili obavljanjem odreene djelatnosti). U njih ubrajamo: li na primanja, penzije i autorske honorare.59. Predpostavljem i faktiki poreziOva podjela je izvrena sa aspekta utvrivanja poreske osnovice. Poreska obaveze kod predpostavljenih poreza se vri na bazi predpostavljenih podataka i utvruje se prije nego to je ostvaren pnhod koji podljee oporezivanju.Faktiki porezi su oni koji se utvruju na bazi fakti kih iii stvarnih podataka. Poreska obaveza se uLlje onda kada su poznati podatci i injenice koji su neophodn, za utvrdivanje poreske obaveze i nalaze se u poslovnim knjigama poreskog obveznika60. Centralni i lokalni poreziCentralni porezi su porezi koje uvodi cantralna vlast, a njihovo uvoenje treba da obezbijede ostvarivanje fiskalnih, ekonomskih i socijalnih ciljeva oporezivanja. Tu ubrajamo: porez na dobit korporacija-, sinteti ki porez na dohodakgraana i porez na promet.Lokalni poreti su porezi koje uvode nie politi ko-tentonjane zajednice (republike, pokrajine, entiteti, gradovi i optine).Raspodjela fiskalnih prihoda izmeu centralnih, lokatn,h vlasti moe se uspostaviti na tri na ina:a) Metodom vlastitih poreza - poreske osnovice i stooe utvruju organ, vtasti samostalno^b) Metod poreskog preklapanja - poresku osnovicu utvruju centralne vlasti, a poresku stopu lokalne vlasti.c) Metod zajednice pnhoda - centralna vlast odreuje poresku osnovicu i poresku stopu, a prihodi se djele srazmjerno izmeu centralnih i lokalnih organa.61.-71 ZAKONI72. POREZ NA PROMET Je posredni porez, jer se normalno uzima da njih pla aju obveznici, da jure i da ih kroz proces prevaljivanja prebaci na destinatpre. On je indirektan je poreski obveznik (prodavac) i porski destinator nisu ista licva.Predmet oporezivanja su naknade za prodatu robu i izvrene usluge na teritoriji drave za sva lica koja to vre u okviru stalnog zanimanja. U savremenim pporeskim sistemima porez na promet je fiskalni porez, ija je izdanostvelika, a s druge strane zadovoljana vanfiskatne ciljeve i to privredno-politi ke i socijalne u datojdrutveno-politi koj zajednici.Pozitivne strane:-Preko 50% fiskalnih prihoda se obezbjeuje ovim porezom- instrument univerzalnog karaktera-Sveobuhvatan je-Evazija je minimalna, :- Neposrednost i prevaljivost su njegove zna ajne osobine-Anoniman je i neizaziva otpor kod plaanja.Vrste porez na prometPrema broju oporezivanih faza prometa robe porez na promet moe biti:1. Svefazni porez na promet - je porez kojim se roba oporezuje pri svakom dbavljenom prometu na putu od proizvoa a robe do krajnjeg potroa a. naziva se kumulativni ili zbirni i pla a se uvijek na ukupnu vrijednost. Primjenom bruto svefaznog poreza na promet, oporezivanje se vri u svakoj fazi (postoji 6 faza) prometa tako to se poresk aosnovica stalno uve ava za iznos ranije pla enog poreza. Pozitivne strane: lak i ekonomi an. Niske poreske stope, prevaljivost je prisutna. Negativne strane : kumulira sa brojem faza, negativno djestvo na konkurentnost, negativno djeluje na reproduktivnu sposobnost preduze a i ima negativna socijalna dejstva.2. Jednofazni porez na promet - ili nekumulativni porez na promet je takav oblik poreza na promet kada se oporezivanje vri samo u jednoj od faza prometnog ciklusa - bilo u proizvodnji, bilo u trgoovmi i to na ukupnu vrjednost robe koja se oporezuje. S obzirom na fazu oporezivanje moe biti: Faza proizvodnje,Faza trgovine na veliko iFaza trgovme na malo.Neke od mnogobrojnih pozitivnih strana su: laka kontrola ubiranja poreza, minimalna evazija,poreske stope vie, a osnovice nie, poresko optere enje jednakoi ravnomjerno.. Negativne strane: problem ta smatrati zadnjom fazom proizvodnje, porez na promet u trgovini na malo snosi krajnji potroa , porez u trgovini na veliko snosi trgovac naveliko

73. POREZ NA DODATNU VRIJEDNOST (PDV)On se zaraunava i naplauje prilikom svakog prometa robe i usluga kojima poreski obveznik dodaje odreenu vrijednost. U svakoj fazi prometa oporezuje se samo novododata vrijednost proizvidaRazlikujemo direktno i indirektno oporezivanje dodatne vrijednostiDirekti metod oporezivanja dodatne vrijednostiima dva oblika:-Metod zbrajanja (zbrajaju sve svi elementi kojiformiraju dodatnu vrijednost, a dodatnu vrijenostje zbor svih elemenata cijene kao npr.plata, nadnice/porezi...) i-Metod oduzimanja ( vri odbijanje oporezivanog promeja u prethhodnoj fazi od ukupnog prometa u fazi oporezivanja).Kod mdirektnog oporezivanja dodatne vrijednosti utvruje se samo poreska osnovica odbijanjem poreza na promet pla enog u prethodnoj fazi i ukupnog poreza na promet.PO=UPT-PP PO= porez na promet UPT= ukupni porez na promet PP= plaeni porezi na prometSa stanovita poreskog tretmana osnovnih sredstava i investicionih ulaganja razlikuju se 4 tipa poreza na dodatnu vrijednost:1.Model poreza na bruto dodatnu vrijenost,2,Dohodni model poreza na dodatnu vrijednost,3. Model poreza na neto dodatnu vrijednost, i4. Potroni model neto poreza na dodatnu vrijednost.POREZ NA DODATNU VRIJEDNOST U BIHPoeo se primjenjivati 01.01.2006.godine na cijeloj teritoriji Bosne i Hercegovine. On je neto svefazni porez na potronju koji se pla a i obra unava u svim fazama od proizvoa a do krajnjeg potroa a. Predmet oporezivanja je promet dobara i usluga koje poreski obveznik u okviru obavljanja svoje djelatnosti izvri na teritoriji BIH uz naknadu, koji podlijeu oporezivanju. Pod oporezivim prometom u BIH podrazumijevamo prometkoji nije osloboen pla anja poreza na dodatnu vrijednost.Pod neoporezivim prometom dobara i usluga ulaze:1. Djelatnost u javnom interesu,2. Usluge finasijske, osiguranja i nov ane usluge,3. Administrativne i sudske takse,4. Promet nepokretne imovine, osim prvog prenosa svojine,5. Usluge izdavanja podzakup na period dui od 60 dana, ,6. Igre na sre u, poreske markice, potanske markice i dr.

Poreski obveznik PDV-ea je svako lice koje obavlja privrednu djelatnost. To je lice u ije ime i za iji ra un se vri promet dobara, usluga i uvoz dobara.Plaanju porez apodlijeu slede a lica: Prilikom uvoza primalac dobara, Svako lice koje u faktiru fkae PDV. Obveznik koji vri promet dobara ili usluga na koje se obra unava PDV Poreski zastupnik koga odredi poreski obvezmk koji nema sjjedite a obavlja promet dobara i usluga u BIH.Za mjesto prometa dobara smatra se: Mjesto gdje dobra ulaze u carinsko podru je, Mjestou trenutku slanja dobara ili prevoza do pprimaoea, Mjesto ugradnje ili mkontae dobara, Mjesto dobara u trenutku isporuke.Postoji mogu nost da se iskoristi pravo na odbitak PDV-ea koji je poreski obveznik platio kao ulazni porez, ali mora imati vae i dokument kao dokaz da je od odbavlja a primio oporeziva dobra ili usluge.Na oporezivi promet dobara i usluga standardna poreska stopa je 17 %!...Prema zakonu o PDV-eu svako lice iji oporezivi promet dobrima ilj uslugama i promet dobrima osloboenim uz kredit u prethodnoj godini prelazi ili je vjerovatno da e pre i prag od 50.000 km, duan je da se registruje kao poreski obveznik.Prdnosti PDV-ea:1. Visoki potitivni efekti u trgovinskim aktivnostima,2. Visoka izdanost,3. Pospjeivanje investicionih aktivnosti,4. sredstvo borbe protivb sive ekonomije,5. Posticanje spoljnotrgovinske razmjene - izvoza,6. Ispunjavanje jednog od uslova za ulazak u EU,7. Upotreba poreskpg konsaltinga, prema standardima savremenih drava.Svaki poreski obveznik koji mjenjem ili ne injenjem napravi prekraj podlijee nov anoj kazniza prekraj (iznos od 100KM, 300km, 50% od steene protivzakonite dobiti i sl.zavisno od vrste prekraja.Negativm aspekti primjene PDV - ea kod nas su- Visoki admmistrativni trokovi i trokovi plaanja-Nije pogodan za uvoenje na supcentralnom nivou vlasti, Doprinosi rastu inflacije- Visok regresivni uinak.

74. MJEOVITI POREZI - EKOLOKO POREZIZa cjelokupno ovjeanstvo pnjeti opasnost od zagaivanja ivotne sredine i drava mora da preduzme efikasne mjere kako bi se zagaenost ivotne sredine smanjila. Ona mora zakonski definisati granice zagaenosti vode, vazduha, zemlje te zakonski utvrditi sankcije za one koji.te granice narue. Drava mora imati aktivnu ulogu za uvoenje posebnih fiskalnih dadbma (poreza). Ekoloki, zeleni ili eko porezi su aktivni trini instrumenti dravne intervencije koje ona uvodi sa ciljern da se utie na ponaanje pojedinca i drutva da bi se zatitila ivotna sredlna.Pojedinac i drutvo a bi sauvali ostatke zdrave lvotne sredine moraju koristiti instrumente zatitie ovjekove okoline i to:- Instrumentl koji djeluju izvan trita (administrativne mjere, npr.razna davanja, ogranienja, zabrane),-Instrumenti koji djeluju unutar trita (porezi, subvencije, sistem povratnih depozita...)Poreski instrumentarij ekolokih poreza svrstan je u 3 grupe:1. Pigu-porezi ili specifini porezi -su porezi kod kojih se visina poreskog optereenja mjeri direkto prema jedinici isputenog zagaivanja Subjekti koji prouzrokuju oteenje ili unitenje ivotne sredme moraju platiti uinjenu tetu i trokove istih.2 Para - Pigou porezi - su indirektni porezi (carine, akcize..), primjenjuju se na specifine proizvode kao alternativa tako to se na eljeni cilj i efekat prilagoavaju visinom svoje definisane poreske stope (npr.viom stopom oporezuju benzin sa olovom jer je tetniji za okolinu)3. Dvostruko korisni porezi - su ekoloki porezi ija praktina primjena zadovoljava princip fiskalnosti i aktivno djeluje na smanjenje svih tetnih materija i zagaivanja na ivotnu sredinu Ekoloku-korist ima i javna vlast i poreski obveznik koji plaeaporez.Sve savremene drave moraju zakonski uvesti ekoloki budet i odrediti Dan ovjekove sredine radi sumiranja jednogodinjih ekolokih biTansa. Uvoenjem ekolokih poreza moraju se zadovoljiti odreeni zahtjevi: da bude ekonomski efikasan, administrativno jednostavan, jeffln i ekoTo'ki efikasan porez.75. IZBJEGAVANJE PLAANJA POREZA-PORESKA EVAZIJAJe fenomen koji je pnsutan u svim poreskim sistemima. Naini legalnog izbjegavanja porez asu sledei. Odlaganje plaanja poreza, Koritenje vremenske vrijednosti novca, Poreska arbitraa i Koritenje razliitih ppreskih tretmana i stopa

Faktori koji se smatraju kljunim za utaju poreza, a posebno za utaju poreza na dohodak: -Predpostavka o pravednosti poreskih zakona- Stav poreskog obveznika o dravi- Osnovne znaajke poreskog morala- Teina kazni koje se mogu dokazati nakon utaje poreza- Lakoa poreske utaje- Monetarna korist koja se moe oekivati nakon utaje porezaBogati slojevi stanovnitva zahvaljujui nedoreenosti poreskih zakona svjesno trae: rupe u zakonu" (odfeena pitanja nisu zakonom izriito regulisana), poreske zaklone" (investicioni planovi koji smanjuju poresku obavezu) i poresku srbitrau" (svjesno prebacivanje imovine na.pojedinca koji plaa nie poreze).Poreski savjetnici imaju dosta koristi zbog nedoreenosti i dvojnog miljenja poreskih zakona, kao i poreski obveznici.POJAVNI OBLICI PORESKE EVAZIJEPorska evazija je prisutna u svim poretom sistemima. Utroci i uslovi njenOg nastanka rnogu biti:1. Subjektivnog karaktera - nalaze se u samoj linosti poreskog obveznika ( visina poreskog optereenja, obrazovna struktura stanovnitva, svjest, poreska disciplina, poreski moral) i2. Objektivnog karaktera - potiu i drutgvene sredine ( ukupno ekortomskd stanje, prisustvo sive ekonomije, jednakost u oporezivanju...).Poreska evazija ima dva pojavna oblika: zakonita i nezakonita.LEGALNA EVAZIJAJe evazija kod koje izbjegavanje plaanjaporeza ne dovodi poreskog obveznika u sukob sa zakonom (najpogodnije dadbine na potronju). Pod njom podrazumijevamo sva oslobaanja od plaanja poreza, koja se daju iz olitikih, ekonomskih i socijalnih razloga.

Zakonska evazija ima vie pojavnih oblika koji djeluju na:1. Redukovanje potronje - najpogodniji su porezi iz rashoda (potronja), npr.ne moramo uvesti automobil i samim tim ne moramo ni platiti porez.2. Djelimina evazija - moe se izvriti suavanje ili supstitucija oddreenih proizvoda, npr.umjesto kafe kupimo aj ili umjeto skupih jefinije igare.3. Namjerna evazija - koja je zakonom propisana da semoe izvriti. Kao npr.ako neki preduzetnici imaju prevelik porez imaju sledee mogunosti: 1. Da predstavlja obavljati doticnu djelatnost 2. Da izvre prekvalifikaciju 3. Da se zaposle u dravnom preduzeu4. Visma poreskog optereenja - supcentralne vlasti imaju razliita fiskalna ovlatenja, pa su prisutne drastine razlike u poreskom optereenju na razliitim politiko-terirorijalnim jedinicama (pa se preduzetnik registruje na podruju gdje mu je povoljnije). Granina evazija je ona evazija koja ima osobme i zakonske i nezakonske evazije.NEZAKONITA EVAZIJAJe evazija kada obveznik izbjegavanjem plaanja poreza dolazi u sukob sa zakonom, a u zakonu se definie pod termin utaja ili verc.Postoje dva oblika nezakonite evaije:1. Utaja il, defrudacija - kada poreski obveznik uopte ne prijavi ili netano prijavi elemente za razrezivanje poreza i time poreske organe dovede u zabludu o poreskoj snazi obveznika. Utaja moe biti potpuna (ako ostvan prihode od lOOOkm i ne pnjavi) ,li djelimina (ako ostvari pnhode od 100,3 pnjavi 100).2 Kontrabanda, verc il, krijumarenje - je pojava kada se roba nezakonito prebacuje preko dravne gramce i time se vri direktno izbjegavanje plaanja carina, poreza na promet i drugih posredmh poreza. Pogodne stvari sa malom teinom a veu vrijednost (krzna, zlato, parfemi....) verc i krijumarenje robe nisu dvije iste pojave. - - -Kriumarenje robe je postupak kada se vri proizvodnja i distribucija onih prpizvoda koj, su zakonom zabranjeni (narkotici).FAKTORI PORESKE EVAZIJEStepen izraenosti i rasprostranjenosti evazije zavisi od trr bitna faktora:1. Otuenbt drave od graana,2. Stepen fiskalnog optereenja (ako su orezi previsoki) i3. Slabost kontrole i blagost sankcija.

76. PREVARIVANJE POREZAPrevaljlvanje p.oreza je radnja kojom dolazi do finansijskog oteeenja osobe na koju je prebaen coreski dug u potpunosti ili djelimino sa druge osobe. Znai obveznik prjhvata obavezu, ali njeno plaanje prenosi na tree lice (poreski destinator). in prevaljivanja vri se kroz cijene, a mora biti pravno utvren poreski teret i postojati trini mehanizam (obaveza da je porez stvarno plaen).Postoje porezikoji se ne mogu prevaljivati, a to su: porezi u naturi, porezi na predmete iine potronje, porez na potronju elektrine energije i sl.Prevaljivanje se posmatra sa vie aspekata:--Sa aspekta stepena prevaljivanja razlikujemo:1. Namjerno prevaljivanje - je takvo prevaljivanje koje je po zamisli zakonodavca smiljeno da su poreski obveznik i poreski platac razliite osobe. Prisutno je kod indirektnih i posredmh poreza. ( Npr.kod porez na prometteret snosikrajnji potroa)2. Nenamjerno prevaljivanje - jo oblik prevaijivanja kada poreski teret a pravnog i ekonomskog aspekta snosi osoba koja nijje bila predviena Ciij poreske politike nije ostvaren, to ima posljedice i za drutvo i za pojedinca.-- Sa spekta pravaca prevaljivanja postoje:1Prevaljivanje unaprijed 2 Prevaljivanje unazad3 Bono prevaljivanje

77. Faze kod prevaljivanja porezaPrevaljivanje poreza moemo posmatrati kroz sledee faze:1-Perkusija -utvrivanje pravnog ili fizikog lica koje je duno da plati porez.2- Reperkusija - da obveznih prihvati zakonsku obavezu na poreski teret, ali ne i obavezu poreskog platioca.3- Incidenca - u njoj se javlja osoba koja stvarno snosi poresku obavezu i onaje konani poreski destinator4- Difuzija - u njoj se ispoljavaju uinci predhodne faze incidence

78. DVOSTRUKO PRAVNO OPOREZIVANJEOporezivanje kada poreski obveznik mora plaati nekoliko poreza po istoj poreskoj osnovi i u isto vrijeme. Za pojavu dvostrukog oporezivanja mora da postoji identinost etiri elementa:-Poreskog obveznika- Objekta oporezivanja-Poreza i-Perioda oporezivanja.Npr. Pjeva estradne muzike plaa porez na zaradu koju zaradi u Njemakoj i kod nas.POJAVNI OBLICI DVOSTRUKOG OPOREZIVANJA1.Interno dvostruko oporezivanje - je takav vid oporezivanja koji se javlja izmedu poreza drave i lokalnih tijela ili da drava samostalno u svoju korist vri dvostruko oporezivanje poreskog obvezmka2 Dvostruko oporezivanje u federaciji - ima vei znaaj od internog jer je zakonom regulisano izbjegavanje dvostrukog oporezivanja3 Meunarodno dvostruko oporezivanje - nastaje izmeu dvije drave i na.staje kao rejuLtat postojanja poreskog suvereniteta.

79. Budetsko pravo u objektivnom smisluGledano sa pravnog aspekta, budet je sperfian pravni akt. Traje oreeni vremenski period (oko godmu dana) i sadri pravila koja vae samo za tajperiod. On mora biti dbnesen kao pravni akt da bi se alimentirali javni prihodi i izvrili javni rashodi: Budetom se javni rashodi i javm prihodi odobravaju. Budet je planski akt. Nijedan poreski pbveznik ne nioe biti psloboen poreske obaveze bet obzira to je ispunjen planirani iimit javnih prihoda. Tretira se kao zakonski akt i podudaran je sa zakonom o utvrivanji i naplati javnih prihoda i izvrenja javnih rashoda, a u pojedinim zemljama budet se odnosi u formi zakljuaka skuptine, pa oni nisu zakon u formalnom smislu, Vlada je odgovoran oragan za izvrenje budeta, a rebalans (izmjena budeta je ppsfupak vlade da kod znatnijih ostupanja ostvanvanja javnih rashoda i pnhoda od planiranih u budetu, predloi izmjene i preduzme druge mjere iz domena javnih pnhoda i rashoda.

80. Budetsko pravo u subjektivnom smisluJe pravo naroda da preko skuptine odluuje o javnim rashodim i prihodima. Ono je usko vezano sa razvojem parlamentarizma i nastalo je kao rezultat borbe za vlast graanske klase.81. Princip javnosti budetaPoznato je u svim sistemima ali nije svugdje isto pnmjenjen. Budet mora biti javan i ne smije biti ni za koga tajan. Procedura donoenja budeta mora biti izloena javnosti. On mora biti objaavljen preko sredstava javnog informisanja, ili posebno publikovan. Mora se javno prezentovati izvrenje, kontrola izvrenja i zavrni raun budeta. Ponekad izvjesni podaci iz budeta ne ogu biti publikovani (z opravdanih razloga ( rashodi za naoruanje, za ouvanje granica,..). Budetski eksoozo je praktina pnmjena naela javnosti odnosno izvjetaj ministra finansija u kojem se u saetom obliku izlau rezultati proteklih vremenskih perioa i planski izvjetaji fmansijske politike za naredni period. Prednost ovog naela je to je mogue vriti kontrolu u proceduri, kako donoenja budeta tako i njegovog izvrenja82. Princip veliine budetaKlasiari, zastupaju stav o malom budetu, budetu minimaliteta zadovoljavanja javnih potreba i neutralnost budeta u kretanju drutva i privrede, A savremeno je shvatanje da budet treba da ima dovoljno sredstava da bi se pokrile sve razvijenije javne funkcije i sve vea intervencija u privredi. Budet treba da bude u toj visini da osigurava: mpunu zaposlenost, uravnoteen ekonomski razvoj uz ouvanje relativne stabilnosti privrede. Savremena drava ne vri limitiranje budeta, ve veliinu budeta stavlja u ruke drave.83. Princip pokria budetskih rashodaKlasiari su zagovormci budetske ravnotee i zastupaju stav da se budetski rashodi moraju pokrivati porezima kao redovnim izvorima javnih sredstava, Savremena finansijska teorija pored. pokria porezima, zastupa stav da se pokrie javnih rashoda vri dodatnim instrumentima -javni dug (spoljni i unutranji) i dodatna emisija. Javni dug dobija atrlbut redovnog izvora pokria javnih rashoda.84. Princip budetskog pluralizma(nae!o paraleinih budetaOvo naelo je rezultat je razvijenog dravnog intervencionizma, jer se budet ukljuuje u rjeavanjeciklinih kretanja pnvrede, kretanje investicja, nezaposlenosti i sl. Negiranje principa jedinstva izvrila je Oanska kada je uvela dva paralelna bedeta:- Tekui budet (za finansiranje klasinih i operativnih rashoda)- Budet kapitala ili investicioni budet (za finans.potreba privrednog karaktera i investicija) U Velikoj Britaniji pnsutna su dva budeta: tekui i kapitalni.U savemenoj privred. naputeno je budetsko jedinstvo i uvodi se naelo budetskog pluralizma (vie paralelnih budeta.

85. Princip potpunosti budetaTrai da su u budetu prikazani svi javni prihodi i javni rashodi drave. Potpunost moe biti materijalna i formalna (svak, rashod i prihod iskazan u punom iznosu)Javni prihodi i rashodi u budetu moraju biti prikazani:1 Bruto budet (materijalna potpunost), tj kada se pnhod, i rashodi meusobno ne kompezuju i iskazuju se u punom ,znosu. Nedostatci bruto budeta: cifarski pregled je ogroman,rad skuptinskih oragana je otean. U njemu se iskazuju svi prihodi i rashodi bez obzira na osnov nastanka.2. Neto budet - kri postojanje naela potpunosti. On predstavlja kompenzaciju odreemh prihoda prema odreenim rashodima, predtavlja giobalno kretanje aktive i pasive. On je cifarski manji od bruto budeta i rad dravnih organa je prikriven. Zbog njegovih nedostataka (kuptina gubi kontrolu, neekonomino i neracionalno troenje sredstava, formiraju se izvon tajnih sredstava) ima veoma mali procenat praktine primjene.

86. Princip budetske specijalizacije (specifikacije)Primjena ovog naela obezbjeuje budetsku disciplinu. Naelo specifikacije znai da se budet dijeli na: dijelove, glave, partije I sl. Budetski rashodi i prihodi se unose iskljuivo u okviru tako izvrenih podjela. Ovaj princip obavezuje izvrne organe vlasti da odobrena sredstva u budetu troe samo u: Kvantltativnoj specijalizaciji u utvrenom iznosu (prihddi se korrste samo u onom predvienom iznosu u budetu), Kvalitativnoj specijalizaciji za utvrenu namjeru ili svrhu (sredstva koriste za podmirivanje rashoda utvrenih u budetu) i Vremenskoj specijalizacij, unutar utvrenog vremena (sredstva se mogu koristiti samo u periodu predvienom u budetu).87. Princip jednogodinjoti budetaBudet je vezan za odreen vremenski period i obino se donosi za per.od jedne kalendarske godine, ali vie stavki budeta se donose za nekoliko godinaOsnsvni razlozi za primjenu ovog naela: Naeloje potpunije ostvarivo kod planiranja prihoda i rashoda Bolja, blagovremenija, potpunija i svrsishodnija je kpntrola nad prikupljanjem i raspologanjem sreds'tava, ako se godinje u skuptini utvruju planska sredstva i vri njuihovo vremenski namjenskotroenje.Primjenom ovog na ela obezbjeuji se da se ne eka predugo na polaganje rauna o cjelishodnosti, racionalnosti i zakonitosti budetske potronje od strane izvrilaca budeta.88. Princip budetske ravnoteeZahtijeva da rashodi u budetu budu podmireni odgovarajuim prihodima (porezi, takse, dopnnosi. .)Ovaj pr.ncip ,e naruen ako su rashodi vei od prihoda (budetski deficit) i ako su prihodi vei od rashoda (budetski suficit).Zlatno pravilo budeta u klasinoj teonji je pricip stalne budetske ravnotee!89.ZAKON

90. Pojam ii karkteristike javnog zajmaJavni zajam je jedan od vrsta nefiskalnih prihoda jer predstavlja dopunski izvir sredstava kojim se vri poknce javn.h rashoda drave i njenih organizacionih dijelova. Javni dig i javni zajam ne treba poistovjeivati, jer javni dug predstavlja jednu sintetiku vrstu prihoda drave i iri je pojam od javnog zajma.Do polovine lS.vijeka javni krediti su bili vandredni oblik javnih prihoda, a danas zajam predstavlja osnovni obl.k alimentiranja naraslih ekonomskih i socijalnih funkcija drave, te se prouava kao aktivan kreator fiskalne politlke.Sa ekonomskog stanovita - javni zajam je prihod drave u trenutku zakljuivanja, a prilikom vraanja je javni rashod (kamata).Sa pravnog stanovita - javni zajam je ugovor koji zakljuujudrava dunika . njenih vjerovnika (fizikih i pravnih lica).91. Dobrovoljni, patnotsk i prinudni zajmoviOva podjela je izvrena prema kriterijumu dobrovoljnosti ili prinude.Dobrovoljni javni zajmovi su zajmovi kod kojih je prisutan odnos dobrovoljnosti vjerovnika (pravna i fizicka lica) da daju zajmopnmcu (dravi) odreenu koliinu novanih sredstava uz obavezu da pozamljena sredstva drava vrati po klauzalama ugovora. Oni se javljaju kada su potrebna novana sredstva zbog ugroene nacionalne bezbjednosti ili posljedica elementarnih nepogoda.Patriotsk, lojmovi po nekim shvatanjima predstavljaju podvrstu dobrovoljnih zajmova. Motiv upisa je osjeaj patriotske vezanosti za dravu i ijude koj, ive u dot.noj dravi, tj.ciljje patriotizam. Zajam se up.suje u nacionalnoj valuti bez obzira na kamatne stope koje su nie od trinih.Prinudn, zajmov, su zajmovi koje drava jednostrano odreuje rukovodei se naelom prinude polazei od ekonomsk.h kr.tenjuma kao to su ostvareni dohodak ,li steena imovina. Nazivamo ih jo i poresk, zajmov,"jer imaju atribut prisilnosti, a razlikuju se od poreza jer zajam ima povratni karakter.

92. ZAKON93. Pojam i karkteristike taksePod taksama podrazumijevamo prihode od izvrenih usluga - novani ekvivalent koji ine javni organi fiz.ck.rn ,ili, pravmm l.cima. Plaanjem takse fizike i pravne osobe slobodno I samostalno odluuju koju e uslugu i za koju vrijednost traiti. Nekada su bile veoma znaajan izvor prihoda, a danas zauzimaju veoma mali postotak.Karakteristike takse su:-Takse su novani ili fiskalni i derivatni prihod drave-Takse predstavljaju protivnaknadu za izvrenu uslugu od strane dravnih i drugih javnopravn.h tjela.-Prihodi od takse su dobrovoljni prihodi, ali se u mnogim sluajevima radi o relat.vnoj dobrovoljnost, (npr.registracija vozila)-Taksene usluge bit e izvrene samo na zahtjev pravnog ,li fizikog lica-Iznos i visinu taksene obaveze jednostrano na osnovu zahtjeva utvruje nadlen, dravn, organ.-Takse I porezi su obavezna davanja koje drava uvodi na osnovu svoje fiskalne suverenost,.

94. Klasifikacija taksaSve takse moemo podjeliti na nekoliko grupa:1.Premaorganimakojipropisujutakseudrutvenojzajednici:-Takse koje propisuju centralni dravni organi i - -II- ue drutveno-teritorijalne zajednice.2.Prema vremenu plaanja:-Takse koje se plaaju unaprijed (plaanje u trenutku nastale obaveze, tj predaja zahtjeva)-Takse koje se piaaju u nazad (plaanje nakon obavljenih niza zadataka I radnji)

3.Prema organima koji obavljaju odreene usluge: Administrativne takse (za usluge dravnih usluga i organa), Sudske takse (za poslove koi se obavljaju u okviru suda, tj.sudski postupak) i inovnike takse ( kao novana naknada za rad dravnih slubenika)

4. Prema broju izvrenih usluga- Paualne takse (zaokruena cijena) i- Pojedinane takse5 Prema korisnosti:-Opte (iste za sve vrste usluga bez obzira ko vr, naplatu)- Specijalne takse (vezane za odeene usluge).

.