BÖLÜM-6

KORUMA CİHAZLARI

1

AŞIRI AKIMDAN KORUMA CİHAZLARI

2

1. Bıçak tipi sigorta

2. Buşonlu tip sigorta

3. Kapak tipi sigorta

4. Kartuş tipi sigorta

5. Otomatik sigorta (K-otomat)

6. Yanabilen bağlantı

3

Bıçak Tipi Sigorta

Buşonlu Tip Sigorta

4

Kapak Tipi Sigorta

5

Kartuş Tipi Sigorta

6

Otomatik Sigorta (K-Otomat)

7

Yanabilen Bağlantı

8

TEK ELEMANLI BİR SİGORTANIN ÇALIŞMASI

9

BİR GECİKLMELİ SİGORTANIN ÇALIŞMASI

10

DEVRE KESİCİNİN ÇALIŞMASI

11

BASINÇ TAHRİKLİ KORUMA CİHAZLARI

12

1. Yağ basınç

anahtarı

2. Alçak basınç

anahtarı

3. Yüksek

basınç anahtarı

4. Birleşik

(kombine)

basınç anahtarı

13

YAĞ BASINÇ ANAHTARI

1. Yağ basıncı yetersiz olduğunda kompresör motor

devresini keser.

2. Kurulan zaman gecikme rölesi pompa çalışmasa dahi,

ilk çalışmada sistemin belli bir süre çalışmasına izin verir.

3. Basınç hattının “oil=yağ” yazan kısmı pompa çıkışına

bağlanır.

4. Basınç hattının “low=alçak” yazan kısmı kompresör

karterine bağlanır.

14

15

Elektronik Yağ Basınç Anahtarı

16

ALÇAK BASINÇ ANAHTARI

17

1. Alçak taraf basıncı ayar değerinin altına düştüğünde kompresör motorunu devresini keser.

2. İklimlendirme sisteminde evaporatör üzerinde donmayı önlemek için kullanılır.

3. Soğutmada; kabin sıcaklık kontrolünde, defrost kontrolünde kullanılır.

4. Kompresörün alçak tarafına bağlanır.

18

Elektronik Basınç Anahtarları

19

YÜKSEK BASINÇ ANAHTARI

1. Yüksek taraf basıncı ayar

değerine ulaştığında

kompresör motor devresini

keser.

2. Sistemin valf bulunmayan

yüksek kısmına bağlanır.

3. İklimlendirme ve

soğutmada kullanılır.

4. El veya otomatik kurmalı

(reset) olabilir.

BİRLEŞİK (KOMBİNE) BASINÇ ANAHTARI

20

1. Bir cihaz üzerinde iki

kontrolü de yapar.

2. Biri diğerine

bağlantılı olarak çalışır.

3. Kablo donanımı

basittir.

4. Montajı basittir.

ELEKTRİKLİ SİSTEM KORUMA CİHAZLARI

21

1. Bimetal aşırı yük koruyucu

2. Manyetik aşırı yük koruyucu

3. Termal aşırı yük koruyucu

4. İşlem durdurma (lokavt) rölesi

5. Elektronik (katı hal) motor koruyucu

6. Kaçak akım rölesi

7. Faz koruma rölesi

8. Kısa Devreli Çalışmayı Önleyen Röle

22

BİMETAL AŞIRI YÜK KORUYUCU

23

1. İç ve dış olmak üzere iki tipi vardır.

2. Bimetal disk bir kontak gibi açılır ve kapanır.

3. Sıcaklık arttığında bimetal eğilerek motor devresini keser.

4. Gerilimi, anahtarlama (kontrol) ve klavuz hizmeti olarak

ikiye ayrılır.

5. Otomatik veya el kurmalı (resetli) olabilir.

MANYETİK AŞIRI YÜK KORUYUCU

24

1. Akım hisseden manyetik bobin

2. Klavuz hizmet kontakları

3. Otomatik veya elle kurmalı (reset)

4. Aşırı yük bobini motor sargısı ile seri bağlanır.

5. Aşırı yük kontakları kontaktör bobini ile seri bağlanır.

25 Manyetik Röle Manyetik devre kesici

TERMAL AŞIRI YÜK KORUYUCU

26

1. Akım hissedici ısıtıcı

2. Klavuz hizmet kontakları

3. Otomatik veya manuel kurmalı (resetli)

4. Aşırı yük röle ısıtıcısı motor sargıları ile seri bağlanır.

5. Aşırı yük kontakları kontaktör bobini ile seri bağlanır.

27

ısıtıcılar

bimetal disk

kontaklar

Tek Fazlı Termik

28

U V W 96 98

R S T 95

Üç Fazlı Termik İç Yapısı Üç Fazlı Termik Sembolü

İŞLEM DURDURMA (LOKAVT) RÖLESİ

29

1. Kompresör motorunu, motor durduktan sonra korur.

2. Kontakları normalde kapalıdır.

3. Kontakları termik ve basınç anahtarı kontakları ile seri

bağlıdır.

4. Bobini kontaktör bobini ile paralel bağlanır.

5. Kompresör tekrar çalışıncaya kadar röle bobinindeki

enerji kesilmiş olmalıdır.

30

ELEKTRONİK KOMPRESÖR MOTOR KORUYUCULARI

31

1. Sıcaklık değişmelerine çabuk ve hassas tepki,

2. Faz koruma sağlar.

3. Hissediciler (sensör) motor sargıları içine konur.

4. Kontrol modülü kompresör motoru terminal kutusu

içine veya kontrol panosuna yerleştirilir.

32

Elektronik Termik

İç Sargı Modülü

KAÇAK AKIM RÖLESİ

33

Faz ve nötr hatlarındaki

akım farklarını hissederek

devreyi keser. Dolayısıyla

hattın herhangi bir

yerinden bir toprağa kaçak

olması durumunda röle

devreyi keserek tehlikeyi

önler.

FAZ KORUMA RÖLESİ

34

Faz koruma röleleri, üç fazlı devrelerde fazlardan herhangi birinin kesilmesi durumunda, kontrol devresini keserek sistemi durdurur. Aksi halde üç bu hatlardaki motorlar iki faza veya tek faza düştüğünde zarar görür. Sanayi tesislerimizde yaygın olarak kullanılan elektrik motorlarının iki faza kalarak aşırı ısınması ve yanması sıkça karşılaşılan arıza kaynaklarından biridir. Bu olumsuz etkileri ortadan kaldıracak şekilde tasarlanmış bulunan motor koruma röleleri aşağıdaki koruma fonksiyonlarını yerine getirir. 1. PTC Koruması : 2. Gerilim Dengesizliği (Ayarlanamaz):

Faz Koruma Rölesi ve Bağlantı Şeması

35

FAZ SIRALAMA RÖLESİ

36

Üç fazlı asenkron motorlarda, fazlardan ikisi yer

değiştirdiğinde dönüş yönü değişmektedir. Diğer taraftan

endüstride kullanılan tezgah ve makinelerde faz sırasının

değişmesi istenmez. İşte faz, sırasının değişmesinin

istenmediği yerlerde faz sırası rölesi kullanılır.

Röle girişine şebeke fazları, R-S-T sırası ile bağlanır.

Normal çalışma durumunda röle çalışmaz, ancak

üzerindeki sinyal lambası yanar. Eğer fazlardan herhangi

ikisi yer değiştirecek olursa, bu kez röle çalışır ve

kumanda devresinde bulunan, normalde kapalı kontağını

açarak motor enerjisini keser. Bu anda röle üzerindeki

sinyal lambası söner.

37

KISA DEVRELİ ÇALIŞMAYI ÖNLEYEN RÖLE (ASCT)

38

Kısa devreli çalışmayı

önleyen röleler (Anti Short

Cycle Timer) soğutma ve

klima sistemlerinde, kontrol

elemanlarının arızası veya

yanlış ayarlanması

sonucunda çok sık olarak

çalışıp durmasını önleyerek

motorun ve diğer

elemanların zarar görmesini

önlerler.

6.BÖLÜMLE İLGİLİ SORULAR

39

1. Aşırı akımdan koruma cihazları nelerdir?

2. Basınç tahrikli koruma cihazları nelerdir?

3. Yağ basınç anahtarı nasıl çalışır?

4. Alçak basınç anahtarı hangi amaçla kullanılır?

5. Yüksek basınç anahtarı hangi amaçla kullanılır)

6. Elektrikli sistem koruma cihazları nelerdir?

7. Termal aşırı yük koruyucu (termik) nasıl çalışır?

8. Elektronik kompresör motor kontrollerinin özellikleri nelerdir?

9. Kaçak akım rölesi nasıl çalışır?

10. Kısa devreli çalışmayı önleyen röleleri tanıtınız.