SOCIOLOGIJA SELAIVAN CIFRI: RURALNI RAZVOJ I MODERNIZACIJA

3 hegemonijalna procesa:

1) HEGEMONIJA RAZVOJA

2) HEGEMONIJA GLOBALIZMA

3) HEGEMONIJA EKOLOGIZMA

koncept ODRIVOG RAZVOJA- 3 cilja: zatita okolia, stabilan gospodarski razvoj i pravedna raspodjela ivotnih ansi

SELJAKO DRUTVO- reproduktivno s ciklikim kretanjem

MODERNO DRUTVO- produktivno s linearnim kretanjem

povezanost socijalnog sustava s ekolokim: proizvodnja, okoli, naselje, zdravlje, zemlja, voda

I. RURALNI RAZVOJ U GLOBALIZACIJI

1) GLOBALIZACIJA, EKOLOGIZACIJA I RURALNI RAZVOJ

Deklaracija o odrivom razvoju- Johannesburg

u tendencijama globalizacije i lokalizacije pojavljuju se novi meunarodni nadnacionalni akteri

2 tendencije: HOMOGENIZACIJA i HETEROGENIZACIJA u sklopu GLOKALIZACIJE

HIBRIDIZACIJA kulture

primjer intrinzine asimilacije je 3. svijet

trojaka kriza svjetskog drutva: kriza vrijednosnog sustava, suradnje i odgovornosti

dezintegracijsko djelovanje globalizacije: konkurentska globalna prijetnja nacionalnoj ekonomiji, ugroavanje nacionalnog suvereniteta, dezintegracija povijesno kulturnog identiteta

integracijsko djelovanje globalizacije: integracija nacionalne ekonomije u globalnu, participacija

1.1. Tri hegemonijska procesa- RAZVOJ, GLOBALIZACIJA i EKOLOGIZACIJAa) RAZVOJ- 2 aspekta: SOCIJALNA EMANCIPACIJA i TEHNIKA DIMENZIJA MODERNIZIRANJA

magini petokut razvoja- rast-rad-socijalna jednakost-participacija-neovisnost

3 pristupa: trina regulacija (Zapad), dravna regulacija (Istok) , interventne mjere (3. svijet)

hegemonija razvoja od 19. st.

b) GLOBALIZACIJA

krajem 80-tih: internet, liberaliziranje svjetskog gospodarstva i kraj Hladnog rata

globalizacija- proces oblikovanja nadnacionalnih struktura

za globalizaciju su bitni: demikracija, privatno gospodarstvo i civilno drutvo

3 stajalita: neoliberalno, reformistiko i radikalno

hegemonija globalizmac) EKOLOGIZACIJA

60-tih god.

nastajanje ekolokih pokreta

razvoj ireg teoretskog diskursa o odnosu modernog drutva prema prirodi

hegemonija ekologizma

suprotnost kulturne i ekoloke paradigme

humanoekoloka paradigma

RURALNI RAZVOJ:

RURALITET- ruralno podruje koje je obiljeeno prirodnim faktorima

RURALNA REGIJA- prostorna, ekoloka i socijalna dimenzija

50-tih god. uvodi se pojam nerazvijenost i ruralni razvoj

RURALNOST/RURALNI KOMPLEKS: selo, poljoprivreda, OKOLI, TEHNOLOGIJA

ODRIVI RURALNI RAZVOJ-koncept planiranih ruralnih promjena u paradigmu koncepta odrivog razvoja+ odriva ekoloka poljoprivreda

ruralni razvoj pretpostavlja: promjenu odnosa prema tradicionalnoj ruralnosti i promjenu uloge ruralnog u odnosu nacionalne/globalne perspektive

1.2. Strukturni utjecaj globalizacije

1.2.1) UTJECAJ INDUSTRIJALIZACIJE

- kolonizacija, industrijalizacija i globalizacija-razaranje ruralnog svijeta

1.2.2) RURALNI, URBANI I GLOBALNI SVIJET

- vrednovanje ruralnog prostora- dimenzije:

a) SOCIOKULTURNA- ruralni prostori kao osnove kulture

b) RAZVOJNA-resursna korisnost ruralnog

c) EKONOMSKA

d) EKOLOKA

1.2.3) AUTORITARNOST i EKOLOKI SUSTAV

- ekodiktatura- ekofaizam i ekosocijalizam

- liberalna, tehnokratska i ekoloka ustavna drava

1.2.4) PREDTRANZICIJSKA RAZMILJANJA

- paradigma moderne

1.3. Ruralni svijet-sastavnica etvrtog svijeta

-ETVRTI SVIJET- simbol bioraznolikosti i tradicijskih znanja, prirodni prostori

- 3 pretpostavke:

a) promjena percepcije ruralnosti

b) promjena stvarnosti

c) promjena svijeta simbola

- 2 percepcije sela: KLASINA i MODERNA

- POSTMODERNA PERCEPCIJA SELA- bioloka raznolikost, ekologija

- ruralni razvoj RH- 4. svijet- prirodni resursi i sustav ravnotee prorodnog i kulturnog

- razvojno ekoloka i kulturno ekoloka aktualnost

- socijalnoekoloko moderniziranje

- kritika industrijske civilizacije

2. PERSPEKTIVE RURALNE KULTURE

tradicijska/seljaka kultura

hrvatska ruralna prolost-3 kulturna kruga: jadranski, podunavski i turski

nestanak ruralne kulture kao povijesno oblikovanog tipa predmodernih seljskih drutava, ali i porast znaenja ruralne kulture

pretvoriti tradiciju u napredak

2.1. Globalizacija i dihotomija ruralno-urbano

globalizacija dovodi u pitanje klasinu dihotomiju ruralno/urbano

selo i grad su sukcesivni povijesni kontinuiteti teritorijalnih oblika drutveno organiziranog ivota

pojaavaju se entropijski procesi u globalnom drutvu

asimetrija informacija

ruralno-urbani kontinuum- konurbacija/mjeovita naselja

2.2. Od neolita do geokibernetike

Gehlenova- 3 kulturna praga:

1) prijelaz iz lovako sakupljakog u sjedilaki nain ivota- ratarska kultura-neolitska civilizacija

2) nastanak monoteistikih religija

3) nastanak industrijske kulture

danas prijeti esto izumiranje vrsta (bilo ih je 5)

od agrarne neolitske revolucije dogaala se kulturna eksplozija i kulturna difuzija

danas zapoinje kulturna implozija (reduciranje)

industrijska revolucija odvaja ljudsko znanje od prirode

danas- biokibernetska revolucija

socijalnoekonomska evolucija nasuprot bioloke evolucije

proizvodnja evolucije

zapad-atlantski fordizam

ruralni razvoj-3 pitanja: GLOBALIZACIJA, UNIVERZALIZIRANJE KULTURE i ideja BIO- i GEOMENADMENTA (+ genetiki ininjering)

hibridno kiborg drutvo

2.3. Poveano znaenje lokalnog

uloga lokalnih vlasti u zatiti okolia

suivot lokalne zajednice i biosfere

2.4. Opstoji li lokalna kultura?

3 aspekta ruralne kulture:

1) stvarno postojanje tradicionalnopg ruralnog drutva ili njegovih ostataka i nekih struktura ruralnog drutva- moderniziranost

2) na simbolinoj razini kao tradicionalne ruralne strukture obiaja

3) u metodolokom pogledu kao kategorija teoretskog koncipiranja i tipologiziranja kombinacija razliitih obiljeja ruralnosti

agrarna kultura

seljaka kultura je parcijalna, kultura/drutvo

ruralna kultura:

1) MORFOLOKI SUBSUSTAV

2) INSTITUCIONALNI SUBSUSTAV

3) SEMIOTIKI SUBSUSTAV (komunikacija)

kultura rituala, obiaja

tradicijska kultura

kulturna tradicija kulturni relikt

radi se o:

a) ouvanju identiteta (retradicionalizacija)

b) tradicija kao funkcionalni element (kulturna identifikacija)

3 dimenzije ruralne kulture: MATERIJALNA, INSTITUCIONALNA, SIMBOLINA

kultura ciklusa

2.5. Modernizacija i identitet promjene ruralne ktlture- 3 aspekta:

a) promjene svijeta rada

b) promjene svijeta simbola i vrijednosti

c) promjene oblika drutvenosti

nestanak doivotnog zanimanja, dualna ekonomija

danas- tradicionalna, modernizirana i moderna ruralna kultura

3. ODRIVI RAZVOJ I TRADICIJA

3.1. Kontekst zadanih ciljeva ruralnog razvoja

modernizacija modernizirane ruralnosti

prioriteti:

a) ouvati prirodnu izvornost ruralnog prostora

b) nova radna mjesta

c) ivotne perspektive

3.2. Tradicija kao postignuti napredak

3.2.1) UVAAVANJE TRADICIJE

3.2.2) OPASKE O RURALNOM RAZVOJU

- ruralni kompleks kao kulturni kompleks

- ekoloka racionalnost

- 3 cilja: zatita okolia, gospodarska stabilnost, jednake anse

- ekodjelotvornost, ekoloka osnova sela

- pr. prirodna sela (Austrija)

- 5 tipova budunosti: selo graana, medija, kulture, turizma, generacija

- 4 okvira: politiki i institucionalni, irenje tehnoloke osnovice, ovjekovo djelovanje i prirodni resursi, urbano-ruralna povezanost

IV. MODERNIZACIJA I TRANZICIJA

1. MODEL MJEOVITOG GOSPODARSTVA

tzv. part time farm

kriterij su izvori primanja i zanimanje

1.1. Nastanak i obiljeavanje mjeovitosti

klasini model nastao pod utjecajem:

a) vanjskih ekonomskih, socijalnih i politikih faktora

b) razliitih faktora unutar seljakog gospodarstva

1.1.1) VANJSKI IMBENICI

politiki, gospodarski i sociokulturni

propast neproduktivnog kolhoznog sustava

modernizacija u poljoprivredi

povezivanje proizvodnih i preradbenih funkcija

organizirano trite vikova

otvaranje novih radnih mjesta na selu

1.1.2) UNUTARNJI IMBENICI

razliiti ekonomski i socijalni motivi

socijalna sigurnost, privlanost grada, posao, tradicionalna kompetitivnost, poveanje standarda

1.1.3) SOCIJALNE POSLJEDICE MJEOVITOSTI

ublaavanje socijalnih konflikata ublaavanje pritiska na gradove

fizike promjene u naseljima

poveanje komunikacije s gradom

novo raslojavanje na selu- staraka kuanstva, gastarbeiteri

nestanak tradicionalnih seoskih elita

promjena vrednota i potreba

progres na selu

progres zagaivanja okolia

individualne i kulturne potrebe

1.2. Raspad klasinog modela u razdoblju tranzicije

u RH rat i izbjeglitvo ugrozili mjeovita gospodarstva

1.3. Mjeovitost i suvremene tendencije

1.3.1) SUVREMENE TENDENCIJE I AKTUALNA OBILJEJA

mjeovitost je povezana s poljoprivrednom i nepoljoprivrednom djelatnosti

1.3.2) PEOSPEKTIVE OBITELJSKOG MJEOVITOG GOSPODARSTVA

proces modernizacije poljoprivrede

nova mjeovitost ukljuuje i poduzetnitvo

model mjeovitosti je gospodarski i sociokulturni model

seoski turizam

aktualne vrijednosti su raznolikost i odrivost

problem rizika

kritiko valoriziranje iskustva

perspektive sela ovise o obiteljskoj poljoprivredi2. RURALNI RAZVOJ- PROBLEMI I ISTRAIVAKI PRISTUPI

2.1. Pretpostavke tranzicijskog ruralnog diskursa

treba sagledati ruralne strukture u promjenama i same procese

2.2. Istraivanje ruralnih promjena i tranzicijske teme

2.2.1) PRISTUPI ISTRAIVANJU

kvantitativna empirijska analiza

paradigma rasta

paradigma odrivog razvoja

pristup sa stajalita ekolokog kompleksa

pristup sa stajalita socijalnog metabolizma- ruralni metabolizam, proces kulturne kolonizacije, kolonizacija prirode

2.2.2) ISTRAIVAKE TEME

perspektive opstanka

perspektive nasljednika

socijalni i gospodarski kontekst

seljaki pokret, udruge seljaka, zemljini maksimum, obiteljsko gospodarstvo

smanjenje obredivih povrina

mogue primjeniti endogenu strategiju seoske modernizacije

gospodarska struktura u poljoprivredi

mladi na selu

kulturno razaranje sela

pretvorba i privatizacija

pitanje ruralnog okolia i krajolika

potronja poljoprivrednog zemljita

model mjeovitosti

individualizacija stila ivota

2.3. Ruralni razvoj i strukture vieg reda

ruralni razvoj podrazumijeva:

a) koncepcijski kompleksan prostup

b) pristup podloan evoluciji i organizaciji struktura

c) definiranje okolnosti ruralnog razvoja i njegovo konkretiziranje

3 povijesna tipa zajednice: AZIJSKA, ANTIKA i GERMANSKA MARKA

raspadom feudalizma stvara se sitni seljski posjed

20. st. Europa-3 modela:

a) sitni seljaci i seljaka ekonomija

b) ogranieni posjed u SFRJ

c) kolhoz s okunicom u SSSR

zadruga

60-tih poljoprivredni kombinati

2.4. Tegobe tranzicijske modernizacije

identitet moderniziranog ruralnog drutva ovisan je o empirijskim strukturama drutva pa i tranziciji

3 sastavnice transformacije: TRANZICIJSKI TROKUT: demikratizacija, rekonstrukcija kapitalizma (privatizacija), modernizacija

RH- politiki, kriminalni i demokratski kapitalizam

3. EKSKURS O RURALNOM RAZVOJU

pojmovi od ruralne promjene do ruralnog razvoja EKOLOKI OTISAK STOPALA- tijekovi energije i materijala prema ekonomiji i iz ekonomije

EKOLOKI RUKSAK- materijalni ulazi, emisije i gubici u proizvodnji

kulturni ruksak

modernizacija antropoloki znai promjenu kulturne slike svijeta

nove strategije:

1) STRATEGIJA DOVOLJNOSTI- ekoloki stil ivljenja i eksternalizacija trokova

2) REDUKCIJA RESURSNOG INTENZITETA- 3 zlatna pravila ekolokoh menadmenta

3) RAZMJENA MATERIJALA BLISKOG PRIRODI

ruralni prostori su prostori eksternalizacije ekolokih trokova

ruralni razvoj u kontekstu 3 aspekta modernizacijskih pitanja: kulturne promjene, socijalnoekoloki metabolizam i ekoloka poljoprivreda

lociranje promjena ruralnosti u kontekstu kulturnih promjena

socijalnoekoloki metabolizam ruralnog drutva (eficijentnost, suficijentnost, konzistentnost)

vizija agrarne proizvodnje, politike

planirane promjene

ruralni identitet

tradicionalna ruralnost- modernizirana ruralnost- moderna ruralnost

socijalni i kulturni identitet

folklorizam

tradicija tradicionalnog i modernog H. MENDRAS: SELJAKA DRUTVA seljatvo je nastalo kad se iz starog agrarnog drutva izdvojila feudalna klasa i stvorila vanjsko drutvo europski zapad- nastanak seljstva oko 1 000. god. kad poinje disolucija starog agrarnog drutva

agrarno drutvo- u njemu ne postoji razlika izmeu lokalnog kolektiviteta i globalnog drutva

kralj kao agrarni poglavar

feudalna klasa-stvaranje anglobirajueg drutva- superfetacija iznad seljatva

poseljaenje velikih masa

s nacionalnom dravom nastaje izvanjsko drutvo koje mase pretvara u seljske kolektivitete

Mendras- seljak je svaki stanovnik koji ivi u seljskom drutvu bez obzira bavi li se poiljoprivredom

vezanost uz zemlju

postoji vie seljskih kolektiviteta

seljstvo u pobunama ne nudi novi koncept itavom drutvu nego povratak u stare agrarne civilizacije

moderno industrijsko urbano drutvo pretvara seljaka u poljoprivrednika, a poljoprivredu u sektor globalne ekonomije

selo se urbanizira

bez ekonomske autonomije nema seljakog drutva

kraj seljatva

vie seljakih drutava

svako je seljako drutvo zasebno, autonomna tvorevina

empirijska posebnost seljstva

pojam SELJAKI KOLEKTIVITET

5 kutova promatranja:

1) seljaka drutva posjeduju relativnu autonomiju u odnosu na globalno drutvo koja se ogleda u ekonomiji, drutvenim odnosima i kulturi

2) unutar sela centralno mjesto ima tzv. DOMAINSKA GRUPA koja je proizvoaka i potroaka

3) seljaka ekonomija je autarkina i slui za reprodukciju domainske grupe i seoskog kolektiviteta

4) seljaki kolektivitet je tip drutva meusobnog poznavanja

5) globalno drutvo suobraa sa seljakim putem medijatora

u nerazvijenim zemljama danas je seljatvo dominantna socijalna kategorija

javlja se lokalistika ideologija

neorustikalna utopija

odvajanje seljskog i anglobirajueg drutva

seljako drutvo postojalo je zavisno o vanjskim ivotnim tokovima- robno novana privreda, selo polako gubi autonomiju

diskontinuitet malog seoskog i globalnog drutva

unutranja diferencijacija, podjela uloga na selu

mali seljaki posjed omoguuje kapitalizmu da na najjeftiniji i najefikasniji nain mobilizira rad u poljoprivredi uzimajui viak tog rada

TO JE SELJAK?

seljatvo kao revolucionarna historijska snaga nadreeni poloaj feudaliteta pa buroazije nad agrarnim stanovnitvom transformira stanovnike u seljstvo

u industrijskoj revoluciji seljatvo gubi autonomiju

R. REDFIELD suprotstavlja seljaka drutva i drutva divljaka

5 obiljeja idealnog tipa seljakog drutva:

1) relativna autonomija seljakih kolektiviteta

2) strukturalna vanost domainske grupe u organizaciji ivota kolektiviteta

3) ekonomski sustav relativne autarkije

4) lokalni kolektivitet- odnosi unutarnjeg meusobnog poznavanja

5) posredovanje uglednika izmeu seljakih kolektiviteta i globalnog drutva

prije seljatva rodovska drutva

zatim proto-seljak

I. EKOLOGIJA

ekumena

ravnotea izmeu stanovnitva i resursa prirode

1. Seljak, stoar i stablo

borba izmeu ume i poljoprivrede

2. Ravnotea izmeu naseljenosti i resursa

stabilnost resursa uzrokuje stabilnost u brojnosti ljudi

demografski reim sela bio je relativno stabilan

3. Naseobina i nastamba

europski seljaci prakticiraju ograen posjed

4. Pejza, proizvod tehnike i prava

treba uvaiti:

1) tehniki zahtiev

2) socijalni zahtjev

3) tehnoloko ogranienje

4) prirodno ogranienje

agrarna struktura je prostorna deskripcija pravnog sustava i sustava kultura

II. SELJAKA EKONOMIJA

1. Raditi da bi se prehranilo

seljak= seljaka porodica

sistem samoopskrbe

razmjena izmeu domainskih grupa

14. st.- renta od iznajmljivanja stoke

2. Vrijednost novca

seljaka ekonomija- samoopskrba i trampa- novac ima marginalnu funkciju

3. Feudalna nastamba, selo i kolhoz

proto seljake forme- pastoralne planinske republike i manorijalna ekonomija- slaba diferencijacija izmeu seljakog i globalnog drutva manorijalna ekonomija (manoir- srednjovjekovni naziv za nastambu+ teritorij)- transpozicija seljakog sistema samoopskrbe u rasponu vlastelinskog imanja

kolhoz- zajedniko gospodarstvo na kojem se siju itarice (mehanizacija), a individualne okunice kolhoznika uzgajaju povre, voe i stoku

nakon Francuske revolucije buroazija preuzima kontrolu nad zemljom

4. Seoska autarkija

ekonomska autonomija

srednji vijek- zanatska proizvodnja

danas- proletarizacija porodica poljoprivrednika

danas nema ekonomske autonomije lokalnog kolektiviteta- seljaka ekonomija vezana je za nacionalne i meunarodne tokove

III. DOMAINSKE GRUPE

seljako drutvo bit ekonomskog ivota organizira u okviru domainske grue- 2 karakteristike: STABILNOST i BATINSKA OSNOVA

1. Nerazdijeljene porodice

preutna zajednica i junoslavenska zadruga- 2 institucionalizirane forme domainske grupe uloga patrijarha

ponekad se asimiliraju i ne-srodnici

2. Kontinuitet porodice stabla

Le Play- jugozapadna Francuska- porodica stablo

Tu svaki pojedinac obavlja jedinstvenu ulogu

3. Rimsko pravo i razliitost nasljednih obiaja

neotuivost i nedjeljivost batine proturijei 2 principa rimskog prava: prava individualnog i potpunog vlasnitva (usus et abusus)

kraj srednjeg vijeka- obnova rimskog prava- nadvladala komunitarna obiajna seljaka pravila

oporuna praksa

jednaka prava na nasljednu masu

pravilo jednake razdiobe- usitnjavanje zemljita

4. Raznolikost domainskih grupa

komplementarno prisustvo domainskih grupa konjugalnog tipa

konjugalna grupa

za seljaka drutva je karakteristino da se cijeli ekonomski ivot organizira unutar domainskih grupa i da se podjela poslova s obzirom na dob i spol obavlja u okviru domainske grupe sljedstveno principima podjele rada

IV. LOKALNI KOLEKTIVITETI

autonomni mali kolektiviteti

svaka jedinica zaseban totalitet

vanost lokalne odreenosti i veza je razliita u rodovskim i seljakim drutvima

1. Drutvo meusobnog poznavanja

svi su vezani bilateralnom vezom potpunog poznavanja jedina diferencijacija koju pozna seljako drutvo je po spolu, dobi, ulozi u domainskoj grupi i posebnoj funkciji

uloge slue kao protu-uloge

2. Providnost, predvidljivost i strategija

predvidljivost ponaanja

svatko ispunjava svoju ulogu prema oekivanjima ostalih

vane strategije su izbor branog druga i kontrola zemljita

3. Kulturna homogenost

ideoloka suglasnost, isti sustav vrijednosti

relativna socijalna autarkija

vanost endogamnog prostora (enidba)

ravnotea- komponente: relativna masa seoskog kolektiviteta kao centra, njegove veze s globalnim drutvom i sposobnost penetracije drutva u seoski kolektivitet

3 najea modela:

1) mrea meusobno povezanih sela je centrirana u polovima globalnog drutva

2) seljake republike/mediteranski seoski gradovi bez okolnih zona u izravnoj vezi s globalnim drutvom

3) konstelacija sela formira autarkinu cjelinu 4. Socijalna raznolikost

diferencijacija poslova izmeu osoba po spolu i dobi se institucionalizirala u kolektivnom ivotu

V. DAVANJA, VLAST I POSREDOVANJA

REDFIELD- sukob izmeu globalne i seljake civilizacije

1. Davanja

kraljevsko pravo- porez, fiskalne dae, crkvena daa, desetina etve, porezna renta

dae u naturi, novcu i ljudskom radu

zemlja ne vodi uspostavljanju odnosa kapitalistikog tipa izmeu posjednika i najamne radne snage

2. Kulturno podvrgavanje

izvori sukoba- vjera, jezik

selo usvaja novosti iz svijeta, ali ih prilagoava sebi

3. Posredovanje i posrednici

jednom lanu kolektiviteta priznata sposobnost da govori u ime svih

nekoliko releja, pr. upnik kao posrednik

4. Stari i novi uglednici

obiljeja uglednika u povijesti:

1) neodijeljenost socijalne, ekonomske i politike vlasti

2) neodijeljenost unutranjih i vanjskih izvora vlasti

3) personalizirani odnosi

VI. SELJAKE BUNE I REVOLUCIJE

revolucija od 1789.- prije toga nije bilo mobilizacije naroda radi promjene vlasti

1789. seljake bune se sjedinjuju s urbanim

1. Osporeni legitimitet

seljaka utopija o slobodnom selu bez vlastele

do 1 000. god. mirne agrarne populacije

2. Nemiri i seljake pobune

pokreti seljaka u europskom srednjem vijeku bili su religiozni ili milenarhistiki nemiri ili revolti protiv pretjeranih dadbina

1381. pobuna seljaka u Engleskoj

1525. seljaki rat u Bavarskoj i ekoj

postojale su pobune prosperiteta u razdobljima ekonomske i demografske ekspanzije

3. Seljak u historiji

2 teze:

1) seljaci su uvijek podloni i ne mogu biti nego objekt historije

2) velike historijske promjene dogaaju se samo kad se pokrenu seljaci

seljaci su spremniji na pobunu ukoliko nastanjuju udaljene provincije

VII. AGRARNE REFORME

17./18. st.- razvoj trgovakog kapitalizma

zemlja se svodi na robu

1. Agrarna reforma izmeu revolucije i zemljine politike

borba za agrarni individualizam sankcionirana je francuskom revolucijom i graanskim zakonikom

pobjeda privatnog vlasnitva nad zemljom

agrarna reforma je mehanizam davanja i politike kontrole i preobrazba seoskih drutvenih odnosa i naina posjedovanja zemljita

2. Zemlja onome tko je obrauje

agrarna reforma je opravdana jedino ako je velika gustoa seoskog stanovnitva

u istonoj Europi agrarna reforma- kolektivizacija i industrijalizacija je uzrokovala masovni egzodus dokidanje krupnog zemljita i pretvaranje seljaka u zemljinog vlasnika je dovoljno za stvaranje produktivnog seljatva kakvo je zapadno

agrarna reforma razara socijalni i administrativni i politiki sustav

3. Uokviriti seljaka

institucije za regulaciju poljoprivrede i seljaka

odreuje se apsolutni maksimum zemljine povrine koju moe posjedovati jedan vlasnik

VIII. RURALNI EKSODUS

gradovi i vladajua klasa htjeli su seljake zadrati u selima

1. Emigracijski eksodus

ruralna emigracija je znaila prelazak u predindustrijske gradove vika seoske populacije koja se nije mogla prehraniti na selu

EKSODUS- masovni pokret koji seljake vodi prema industrijskim gradovima

EMIGRACIJA- naseljavanja predindustrijskih gradova

PROFESIONALNA i GEOGRAFSKA MOBILNOST- pokret koji osobe podrijetlom iz sela vodi u industrijski odjel

razlika eksodusa i poljoprivredne profesionalne emigracije- migracija poljoprivrednika- idu u drugu regiju gdje nastavljaju isto zanimanje

Sezonske migracije

esto su bile viegodinje i protezale su se do odreenog razdoblja ivota

2. Seoske industrije i seljaci radnici

poetak 19. st.- razvoj seoskih industrija

seljaci dovode industriju u selo da izbjegnu sezonske migracije

razni zanati

nova klasa seljaka radnika

3. Preivljavanje i transformacija seljakog drutva

19. st.- industrijalizacija- seljaci odlaze u gradove

4. Eksodus vien sa stajalita globalnog drutva

transfer ljudi iz seljakih kolektiviteta prema urbanim centrima je najvaniji oblik nameta koji industrijska ekonomija izima od seljake ekonomije

2 stajalita:

1) ekonomisti- ekonomski rast moe se ostvariti uz cijenu ieznua seljatva

2) politiari- nisu skloni poticanju radikalnih poremeaja socijalne strukturte koje uzrokuje urbani eksodus

Francuska vodila politiku ouvanja seljatva, Engleska politiku industrijalizacije

X. SELJAKE VRIJEDNOSTI1. Ljubav za zemlju

2. Interes za porodicu

Banfield- amoralni familijarizam

3. Mi i oni

predrasude prema strancima

4. Za pravilnu upotrebu ideologije

tehnika i socijalna promjena je nadvladala ideoloke prepreke

IX. INOVACIJE I PROMJENA

1. Dobra rutina

svaka inovacija dovodi u pitanje tradiciju

u tradicionalnom kolektivitetu vlada funkcionalna ravnotea izmeu razliitih aspekata socijalnog i ekonomskog ivota

2. Pripitomiti novine

kad se upustio u ugovornu industrijsku proizvodnju seljak se vie ne moe vratiti na polikulturu

3. Komunicirati i odluivati

kad se seljak transformira u proljprivrednog proizvoaa socijalna organizacija lokalnog kolektiviteta gubi ulogu posrednika u uvoenju novosti

4. Od jednog do drugog svijeta

X. POLITIKA

1. Mir sela i obrana domovine

vlast- osiguranje mira na selu

poljoprivredna politika je povezana s geopolitikom situacijom

2. Kako se nametnuti

u zemljama pluralistike demokracije seljaci u parlamentu mogu biti zastupljeni na 2 naina:

1) masovno glasaju za seljaku stranku

2) glasaju za sve stranke

tamo gdje je seljatvo brojno masovno se glasa za seljake sztanke

3. Raspoloenje i nesigurnost vladara

poljoprivredna politika:

1) strateka diplomatska briga za obranu zemlje i nacionalnu nezavisnost

2) socijalna briga- odravanje cijena hrane na nioj razini

3) ekonomska briga za racionalizaciju

4) politika briga- olakice seljacima

5) zatita okolia

5. Pitanja principa

shvaanja zemlje, poljoprivrede i monetarizacije

ZAKLJUAK: KAKVA JE BUDUNOST SELJAKA?

seljaka drutva- vitalnost i trajnost

socijalna biocenoza

zapad- kraj seljaka

siromane zemlje- jaanje seljatva STIPE UVAR: SOCIOLOGIJA SELA, I. TOM

I. SOCIOLOGIJA SELA U JUGOSLAVIJI: HISTORIJAT I INSTITUCIJE

1. UVOD

sociologija sela u Jugoslaviji razvila se u istraivaku disciplinu 1960.-1970.

Baltazar Bogii, Antun Radi, Jovan Cviji- spisi

2. NASLJEE I STREMLJENJA SOCIOLOGIJE SELA

u doba osnivanja drutvenih znanosti u 19. st. seljak je bio jedino tlo istraivanja

doba kapitalizma podvrglo je selo novanoj ekonomiji, nestabilnost zemljino-vlasnikih odnosa, drutvene promjene na selu, seljaki politiki pokreti

u Jugoslaviji je socijalizam razorio tradicionalnu agrarnu strukturu

nakon 2. svj. Rata broj seljaka pao za 30%

u uvjetima maksimiranja posjeda zemlja prelazi u ruke drutva- seljaci radnici

meusobni utjecaj sela i grada

agrarna prenaseljenost

sociologija sela treba objasniti meusobne utjecaje grada i sela

urbanizacija ne moe slijediti deagrarizaciju, neravnomjernost

3. KONSTITUIRANJE SOCIOLOGIJE SELA U ZASEBNU ISTRAIVAKU DISCIPLINU

a) formiranje posebnih instituta za ruralnu sociologiju

b) ruralna problematika na sveuilitima

c) pokretanje posebnog asopisa

1962. Agrarni institut u Zagrebu- osnovan Odjel za sociologiju sela

1962./63.- predmet na FFZG

1963. asopis Sociologija sela u Zagrebu

pojava seljaka radnika

migracije muke radne snage i mladih

senilizacija sela

feminizacija poljoprivrede

4. NASTAVA SOCIOLOGIJE SELA NA FFZG

obuhvaa:

historijat

razvoj i vrste lokalnih zajednica

socijalna organizacija lokalnih zajednica

drutveni procesi i promjene u lokalnim sredinama

formiranje urbano-ruralnog kontinuuma suvremenog drutva

podpoglavlja:

lokalna grupa

seoska grupa

stanovnitvo, migracije, dioba zemlje, drutveni odnosi na selu

socijalistika komuna

5. POKRETANJE ASOPISA ZA SOCIOLOGIJU SELA

6. ULOGA SOCIOLOGIJE SELA U AGRARNOJ POLITICI

ciljevi agrarne politike:

socijalizacija poljoprivredne proizvodnje

industrijalizacija poljoprivrede

koncentracija proizvodnih sredstava u poljoprivredi

uklanjanje socio-kulturnih razlika grada i sela

pitanja:

ruralni nain ivota

mentalitet poljoprivrednika

sustav vrijednosti

socijalne implikacije sela

participacija sela u politici

aspiracije poljoprivrednika

7. TIPOLOKA METODA U PROUAVANJU SELA

7.1) TEORETSKA I PRAKTINA VANOST TIPOLOGIJE

- pitanja: promjene na selu, njihovo znaenje i uzroci, nosioci promjena, odnos sela i globalnog drutva, brzina i pravac promjena

7.2) PRISTUP IZRADI TIPOLOGIJE

a) izrada reprezentativnih monografija

b) kompleksne ankete

c) parcijalne ankete

d) analiza statistike grae

- programatsko- orijentaciono znaenje

7.3) ODREIVANJE BAZINIH TIPOVA

a) TRADICIONALNO SELO

b) TRANSFORMIRANO SELO

a)- ekonomska autarkija, nerazvijena drutvena podjela rada, sitno poljoprivredno gospodarstvo, homogena socijalna struktura

b)- specijalizacija proizvodnje, socijalna diferencijacija, dominira nuklearna porodica, integracija u globalno drutvo

7.4) JEDINICE I RAZINE ISTRAIVANJA

- primarna jedinica je seosko naselje, tj. skupina seoskih naselja koji ine HOMOGENU RURALNU ZONU

- drutveno teritorijalne jedinice

7.5) METODE I TEHNIKE

- analiza literature+ statistike metode obrade podataka

- neposredno prometranje

- neposrednopromatranje sa sudjelovanjem

- anketa

- pojedinani intervjui

-grupni intervjui

- analiza sadraja

- faktorska analiza

7.6) LISTA INDIKATORA I NJIHOVO HIPOTETIKO ODREENJE

a) EKOLOKI POLOAJ I KARAKTERISTIKE POVEZANOSTI SELA

reljef naselja

struktura zemljita

prometna povezanost

vrenje sredinjih funkcija

veliina i udaljenost primarnog, sekundarnog i tercijarnog centra

frekvencije i vrste povezanosti s gradskim centrima

povezanost s gravitirajuim centrima prema njihovu rangu

b) PROIZVODNO-POTRONE KARAKTERISTIKE

veliina i rasparceliranost zemljinog posjeda

karakteristike seoskog atara

vlasnika struktura zemljinog fonda

potronja umjetnog gnojiva i umjetno osjemenjivanje stoke

opremljenost gospodarstva

stupanj proizvodnje za autokonzum i trite

input-output bilanca seoskog naselja

visina i struktura dohodka

lista proizvoda koje domainstvo kupuje

kooperativni odnosi

opremljenost domainstva

stambeni standard

c) DEMOGRAFSKE KARAKTERISTIKE I INIOCI SOCIJALNO-PROSTORNE POKRETLJIVOSTI broj stanovnika naselja

gustoa naseljenosti

agrarna naseljenost

starosna struktura

natalitet, mortalitet, fertilitet

smrtnost dojenadi

obrazovna struktura

udio omladine na kolovanju

socijalno-profesionalna struktura

iseljavanje/useljavanje

dnevne migracije radne snage

tjedne i sezonske migracije radne snage

veliina domainstva

d) DRUTVENO-STRUKTURNE I KULTURNE KARAKTERISTIKE

struktura porodice

sistem srodstva

susjedstvo

struktura moi u porodici

seoska endogamija

osnovne moderne institucije u seoskim naseljima

participacija u drutvenom odluivanju

ulanjenost u drutvene organizacije, klubove i institucije

broj drutvenih organizacija i institucija

sredstva masovnog komuniciranja

zdravstveni standard

religioznost

lista glavnih inovacija na razini sela

e) STAVOVI SEOSKIH STANOVNIKA

stavovi prema zemlji

stavovi prema veliini porodice

stavovi prema budunosti djece

stavovi prema inovacijama

stavovi prema ulozi i poloaju ene (to su indikatori)

II. NARODNO DRUTVO I URBANO DRUTVO

1. UVOD

Tonnies: zajednica i drutvo

Durkheim: drutvo mehanike (jednostavna podjela rada) i organske (sloena podjela rada) solidarnosti

Spencer: drutvo vojnog i industrijskog sustava

Redfield: narodno i urbano drutvo (folk/ urban society)

2. OSNOVNE DETERMINANTE SELJAKOG NAINA IVOTA

posebne drutveno-psihike konstitucije ruralnih sredina

2.1) PISANJE KARAKTERISTIKA- PROIZVOLJAN POSTUPAK

- amerika ruralna sociologija-pokuaj odreivanja psihikih osobina seljaka farmera koje od njih stvaraju poseban drutveni karakter

2.2) ZEMLJA I VLASNITVO

- zemlja je osnovni prirodni uvjet, glavno proizvodno sredstvo

- ovisnost o zemlji- vlasnika psihologija umjesto potroake

2.3) INTERAKCIJE I ISKUSTVA

- osobine proizlaze iz relativne ogranienosti kontakata i iskustava- Sorokin i Zimmerman

2.4) RAD I OKOLINA

- u neposrednom dodiru s prirodom

2.5) NASELJE I SUSJEDSTVO

- o tipu naselja ovise i susjedski odnosi

2.6) HOMOGENOST I STABILNOST

- male socijalne razlike

- obiaji i moral homogeni

2.7) PORODICA I VEZE SOLIDARNOSTI

- obitelj je najvanija primarna grupa

- seoska obitelj je produkciona i konzumpciona jedinica

3. SELO I SELJATVO IZMEU NARODNOG I URBANOG DRUTVA

3.1) SELJATVO I SELJAKA KULTURA- MOGUA DEFINIRANJA

- Kroeber- djelomina drutva (part-societies) sa djelominom kulturom (part-cultures)

- Redfield- kulturalistiki pristup seljatvu

- Steward- ekonomski i ekoloki faktori

- 3 osnovna aspekta: kulturni, ekonomski i pravno-politiki

3.2) SUKOBLJAVANJE I PROIMANJE TRADICIONALNE NARODNE KULTURE SELA I MASOVNE INDUSTRALIZIRANE KULTURE GRADA

- glavna privredna jedinica u narodnom drutvu bio je seljaki zemljini posjed

- ekoloka okolina

- historijska sudbina

- kultura na selu

3.3) MREA DRUTVENIH I KULTURNIH INSTITUCIJA U SELU, NJIHOVO DJELOVANJE I PROBLEMI

- prije je crkva bila glavna institucija

- kola, zadruga, trgovina, pota, eljeznika stanica, drutveni domovi itd.

3.4) TRANSFORMACIJA SLOBODNOG VREMENA U SELU I NJENI MEDIJI

- danas najznaajniju ulogu u urbaniziranju slobodnog vremena imaju sredstva masovnog informiranja

3.5) ZAKLJUNA NAPOMENA

- polako iezava tradicionalna narodna kultura sela

4. PROCESI TRANSFORMACIJE SELJAKOG POSJEDA seljaki posjed- relativno nezavisna proizvodna jedinica u poljoprivredi na kojoj svoju egzistenciju zasnivaju svi oni koji na njoj neposredno rade proizvodno potrona jednica

kulturna jedinica

4.1) REZULTAT KAPITALISTIKOG RAZVOJA ILI PROIZVODNI OBLIK PREDKAPITALISTIKOG DRUTVA?- seljaki posjed se obnovio na ruevinama feudalizma, do kraja pravno konstituirao, ekonomski individualizirao i djelomino poprimio obiljeja robno-novane privredne jedinice4.2) PROCESI U HISTORIJSKOM RAZVOJU SELJAKOG ZEMLJINOG POSJEDA

a) PROCES INDIVIDUALIZACIJE (19.st.)

b) PROCES KOMERCIJALIZACIJE- prilagoavanje tritu

c) PROCES INTENZIFIKACIJE- specijalizacija, vea proizvodnja

d) PROCES PARCELIZACIJE- usitnjavanje

e) PEOCES TEHNIKOG NEPRILAGOAVANJA

f) PROCES KONZERVACIJE-odravanje posjeda

g) PROCES REDUKCIJE PROIZVODNIH FUNKCIJA

h) PROCES DEZINTEGRACIJE

5. UTJECAJI EKOLOKIH INILACA NA DRUTVENI I KULTURNI RAZVOJSEOSKIH SREDINA prirodni uvjeti

blizina grada

povezanost seljaka s ekolokim prostorom

6. KRITIKE OPASKE O RAZMILJANJIMA EMILA SICARDA

-Sicard- razlikovanje zajedniarstva i kolektivizma, komunitarnog i kolektivnog, zajednikog i kolektivistikog

- 3 elementa zadruge: vlasnitvo, autoritet i rad

7. ODRAZ EKONOMSKIH PROCESA NA SELJAKOM POSJEDU NA MATERIJALNU I DUHOVNU KULTURU

individualizacija posjeda

individualizacija pojedinca

8. KULTURNE PROMJENE U SELIMA JUGOSLAVIJE

ukljuivanje sela u meunarodno trite

9. RELIGIJA, MAGIJA I PRAZNOVJERJE U SEOSKOJ SREDINI

socijalizam je uzdrmao religiju, oslabio religiju masa

10. PROMJENE SADRAJA SLOBODNOG VREMENA

10.1) SLOBODNO VRIJEME U TRADICIONALNOM SELJAKOM IVOTU

- na selu je dnevno vrijeme cjelovito, nema vidljive granice izmeu slobodnog i radnog vremena, ona se isprepliu

- slobodno vrijeme kao iznimna svakidanjica

- sezonske i dnevne dokolice

- utjecaj privrednih i kulturnih faktora na opseg i sadraj tradicionalne dokolice

- institucije slobodnog vremena (krma, sajmovi)

10.2) URBANIZIRANJE SLOBODNOG VREMENA NA SELU

- pojava obrazovanja, knjinica, raznih drutava, mediji

- socijalna heterogenizacija i heterogenizacija dokolice

- sloj seljaka radnika

10.3) STARI I NOVI HOBIJI

- seljaci slikari, pisci, natjecanja

10.4) SLOBODNO VRIJEME KAO POPRITE KULTURNE INTEGRACIJE SELA U GLOBALNO DRUTVO

11.NEKOLIKO ZAPAANJA O RASPROSTIRANJU INSTITUCIJA U SELU I O SUDJELOVANJU SELJAKA U DRUTVENIM POSLOVIMA

- nove drutvene institucije su posrednici i reprezentanti prodora i rasprostiranja sadraja i kriterija urbano-industrijskog naina ivota u donedavno autonomni, ststini i neposredni ruralno-agrarni nain ivota sela

- Jugoslavija- neravnomjernost u prodoru drutvenih institucija u selo

- insuficijencija mree i sadraja drutveno-institucionaliziranog ivota na selu ukazuje na nedovoljnu razvijenost seoske privrede

12. OSNOVNA KOLA I NJEZINI UINCI NA SELU

12.1) STAVOVI SEOSKIH RODITELJA PREMA KOLOVANJU DJECE

- otpori prema obrazovanju

12.1) PISMENOST I DRUGI UINCI OSNOVNE KOLE NA SELU

- kola kao faktor opismenjavanja, integracije sela u globalno drutvo

13. VREDNOTE SELJAKE KULTURE I DRUTVENI RAZVOJ

tradicionalna kultura predindustrijske civilizacije

prakseoloke, socijetalne i politike vrednote

tradicionalizam u proizvodnji- statino bez inovacija

familijarizam, klanovi, grupni egoizam, obranaki stav prema vanjskom svijetu, liderstvo

III. SELJATVO, REVOLUCIJE, SOCIJALIZAM

1. UVOD

Kroeber je seljatvo smjestio na rub drutva

u Kini je seljatvo podiglo vie od 4 000 ustanaka

u Europi seljaki ustanci pridonijeli ruenju feudalizma

seljak se pretvorio u post seljaka

proto seljak- plemenske, nomadske zajednice

buroaske revolucije promoviraju seljatvo za politikog subjekta

socijalistika revolucija savez radnika i seljaka

2. SRBIJA KAO SELJAKA ZEMLJA I ULOGA INTELIGENCIJE U DJELU SVETOZARA MARKOVIA

birokracija kao parazit

Markovi- treba stvoriti novu inteligenciju koja e srpske seljake i radnike pripremiti za socijalizam

3. SELJATVO, REVOLUCIJE, SOCIJALIZAM3.1) PROBLEMI SELA I SELJATVA U PRELAZNOJ ETAPI- socijalizam tei prevladati odnose privatnog vlasnitva pa i ukinuti seljaki posjed

- Kina je pribjegla komunama i preseljavanju stanovnika gradova u sela

3.1) SELJATVO U JUGOSLAVENSKOJ SOCIJALISTIKOJ REVOLUCIJI

- prije kapitalizma selo je bilo izolirano

- tradicionalna rascjepkanost ruralnih sredina bila je konica njihovom politikom djelovanju

- selo u kapitalizam ulazi nerazvijeno

- seljak postao subjekt politike u socijalistikoj revoluciji

4. SELJATVO I AGRARNO PITANJE U OKTOBARSKOJ REVOLUCIJI I SOVJETSKOM DRUTVU

4.1) NAPOMENA O SUVREMENOM ZNAAJU PITANJA O POLOAJU I ULOZI SELJATVA U SOCIJALISTIKIM REVOLUCIJAMA

- vaan je savez radnika i seljaka

4.2) AGRARNO PITANJE U BUROASKIM REVOLUCIJAMA I RUSKE SPECIFINOSTI

- u procesima prvobitne akumulacije kapitala mase seljaka su protjerane s feuda da bi se osigurale sirovine tekstilnoj industriji

- u 19. st. Rusija ostaje u feudalizmu- dolazi do oktroirane feudalne reforme, ali feudalci ostaju vlasnici zemlje

4.3) OGRANIENI RAZVOJ KAPITALIZMA U RUSIJI POSLIJE UKIDANJA KMETSTVA- diferencijacija seljatva

- podjela na seljaku buroaziju, srednje seljatvo i seoski proletarijat

- kuluk (odrada) kao ostatak feudalnog odnosa

- iza 1861. kuluk se raspada

- stvaranje seoskih zanata

4.4) IDEJNA BORBA OKO RJEAVANJA AGRARNOG PITANJA U RUSKOJ BUROASKOJ REVOLUCIJI

- 3 revolucije: 1905., februar i oktobar 1917.

- 3 koncepcije o agrarnom pitanju: narodnjaka, marksistika i liberalno kapitalistika

- do 1905. u Rusiji- prerastanje krupnih feuda u kapitalistiko poljoprivredno poduzee i razvoj imovinsko-klasne diferencijacije- narodnjaci- radni princip i jednakost

4.5) SAVEZ RADNIKA I SELJAKA I AGRARNO PITANJE U REVOLUCIJI 1905.-1907.

- cilj je uspostaviti demokratsku republiku

- parola: zemlja i sloboda

- agrarno pitanje je bilo u sreditu

- seljatvo zastupa nacionalizaciju zemlje

4.6) OSTVARENJE RADNIKO-SELJAKE DIKTATURE I SELJAKOG AGRARNOG PROGRAMA U OKTUBARSKOJ SOCIJALISTIKOJ REVOLUCIJI

- povezivanje radnikih, vojnikih i seljakih sovjeta

- oktobarska revolucija rijeila agrarno pitanje

- nacionalizacija zemlje

4.7) OD NACIONALIZACIJE ZEMLJE SO KOLEKTIVIZACIJE SELJATVA: ISKUENJA RATNOG KOMUNIZMA, NEP-a I OBRAUN S KULACIMA

- 1919. formiraju se sovhozi- najvii oblik socijalistike rekonstrukcije poljoprivrede

- seljacima pravo koritenja zemlje

- 1925. ukinut porez u naturi, ali uvedeni novi porezi

- 30-tih u SSSR kolektivizacija seljatva- osnivanje kolhoza, poljoprivrednih komuna

4.8) KOLHOZI, SOVHOZI, AGRO-INDUSTRIJSKI KOMPLEKSI

- sistem mainsko traktorskih stanica

- akumulacija kapitala

4.9) SMJER I DOMET PROMJENA

- ostaje problem produktivnosti

4.10) LENJINSKE VIZIJE I SPORE TRANSFORMACIJE

- Lenjin- za dobrovoljnost i postepenost u uspostavljanju i razvoju kooperativnog sistema

- kolhozni sustav je bio proireni sustav seljakog gospodarstva

4.11) DOGME, OTPORI, PERSPEKTIVE I NAGOVJETAJI

- seljaci tjerani u kolhoze

- uvar preporua samoupravljanje

5. SELJATVO U KINESKOJ REVOLUCIJI I SADANJOST

5.1) UVODNA NAPOMENA

- svaki 4. ovjek je Kinez

- 4 od 5 Kineza su seljaci

- u Kini je seljatvo pokreta promjena

5.2) SELJATVO U KINESKOJ POVIJESTI

- velika agrarna civilizacija

- strogi konfucijanski patrijarhalni reim

- seljatvo je bilo ratrkano, ne homogeno

- esta glad

- pojava seljakog banditizma i tajnih udruenja

- 842. p.K. seljaki ustanak

- ustanci 184., 1851-1864, bokserski ustanak5.3) SELJAKO PITANJE U KINESKOJ REVOLUCIJI I SELJATVO KAO INILAC REVOLUCIJE

- 1911. buroaska revolucija u Kini sruila monarhiju

- agrarna revolucija bila je glavna komponenta cjelokupne nacionalnooslobodilake revolucije

- Mao Tze Tung- prenoenje teita revolucije iz gradova u sela- organiziranje seljakih masa

5.4) SELJATVO I POLJOPRIVREDA NAKON POBJEDE REVOLUCIJE

- 1951. agrarna reforma

- konfiscirana zemlja djeljena siromanim seljacima

- inicijativa za ubrzanu kolektivizaciju

- komune, irigacija

- obraun s veleposjednicima

- iza 1960. poljoprivreda se proglaava za osnovicu gospodarstva

5.5) OD OKA KULTURNE REVOLUCIJE DO KONSOLIDACIJE I DIFERENCIJACIJE U NOVIM UVJETIMA

- sustav ugovornih obveza seljakih domainstava olabavio ulogu narodnih komuna

- promjene u pravcu ugovornog sistema

5.6) SOCIJALISTIKA MODERNIZACIJA SELA I POLJOPRIVREDE: STVARNOST I CILJEVI

6. KOMUNISTIKA PARTIJA JUGOSLAVIJE I SELJAKO PITANJE

inzistiranje na likvidiranju feudalnih odnosa

stara Jugoslavija- zemlja sitnog posjeda, seljaki dugovi KPJ nije u potpunosti uvidjela vanost seljatva7. O DRUTVENIM I POLITIKIM PROMJENAMA U YU SELU

kolektivizacija nije uspjela

tzv. teritorijalizacija seljatva8. KOMUNISTI U SELU: PLIMA I OSEKA

9. SELJATVO U DRUTVU SOCIJALISTIKOG SAMOUPRAVLJANJA

9.1) TO SE MIJENJA U KLASNOM BIU SELJAKA?

- vano je povezivanje s drutvenim sredstvima za proizvodnju i organizacijom proizvodnje

9.2) SELJATVO I SAMOUPRAVLJANJE STIPE UVAR: SOCIOLOGIJA SELA, II.TOM

IV. SOCIJALNA STRUKTURA: POSLJEDICE DEAGRARIZACIJE I MIGRACIJA

1. UVOD

DEAGRARIZACIJA- proces odlaska sa zemlje i zapoljavanja u industriji, tekla je puno bre od urbanizacije

socijalna struktura sela postala heterogena

senilizacija sela

feminizacija poljoprivrede

egzodus omladine sa sela

2. PRISTUP SOCIJALNOJ STRUKTURI JUGOSLAVENSKOG SELA

2.1) DEFINIRANJE SELA

- historijski, pravni, administrativni kriteriji, kriterij broja stanovnika, prostorne veliine i socijalne organizacije prostora

- srednji lanovi: seosko-gradsko naselje, prelazno naselje, industrijsko selo, radniko selo, poljoprivredni grad, mjeovito naselje

- selo, zaselak, komiluk, ratrkano selo, uoreno selo

- SELO- u pravilu manje naselje, koje je preteno smjeteno u prostoru koji nije kontinuirano socijalno organiziran, koji ima slabo razvijenu drutvenu podjelu rada i neizraene sredinje funkcije, a u kojem prevladava stanovnitvo zaposleno u primarnim djelatnostima

2.2) SEOSKO, SELJAKO I POLJOPRIVREDNO STANOVNITVO

- tzv. raslojavanje seljakog stanovnitva

- u Jugoslaviji veina deagrariziranog stanovnitva ivi u seoskim i poluseoskim naseljima

2.3) PRISTUP PROBLEMU SOCIJALNE STRUKTURE

- oznaavanje grupa kao drutveno-ekonomski sloj

2.4) DALI JE SELJATVO U SOCIJALIZMU KLASA

- seljatvo je u klasnim eksploatatorskim drutvima bilo posebna klasa

- u jugoslavenskom socijalizmu seljatvo predstavlja drutveno-ekonomsku grupaciju sitnih privatnih vlasnika

2.5) DRUTVENO-EKONOMSKA SLOJEVITOST SEOSKOG STANOVNITVA

a) sloj istih seljaka

b) sloj seljaka radnika (slubenika)

c) sloj inteligencije

d) ostali slojevi (sloj radnika, sloj obrtnika privatnika)

3. OD SELA U KOJEM IVE SAMO SELJACI DO SELA BEZ SELJAKA

3.1) PROCES DEAGRARIZACIJE BEZ SELJAKA

- proces smanjivanja poljoprivredno- seljakog stanovnitva najznaajniji je izraz mijenjanja socijalno ekonomske strukture Yu drutva

3.2) PROMJENE U AGRARNOJ STRUKTURI, PROIZVODNJA, DOHODAK I TRITE

- najznaajnije promjene u agrarnoj strukturi ogledaju se u nastajanju i postepenom irenju drutvenog sektora poljoprivrede3.3) ODUMIRANJE SEOSKIH NASELJA, SENILIZACIJA I FEMINIZACIJA

3.4) PROMJENE U MATERIJALNOJ I DUHOVNOJ KULTURI- ulazak tehnike u selo

- transformacija drutvenih odnosa i grupa- nuklearna obitelj, ravnopravnost spolova

4. POLJOPRIVREDNI NEPOLJOPRIVREDNICI

analiza kotara Makarska

bra deagrarizacija nego urbanizacija

agrarna prenaseljenost, prikrivena nezaposlenost

POLJOPRIVREDNI NEPOLJOPRIVREDNICI- stanovnitvo koje ima formalna obiljeja privatnog posjednika i poljoprivrednog proizvoaa, a u stvari u naim pasivnim podrujima za sada postoje kao prelazna kategorija, koju e apsorbirati daljnji razvoj okolnih podruja i drutva

5. MEUZAVISNOST POLJOPRIVREDNE PROIZVODNJE I SOCIJALNE POKRETLJIVOSTI NA JADRANSKOM PODRUJU

potrebno utvrditi pretpostavku brze evolucije agrarne strukture i proizvodnih rjeenja

Jadran je bio najvie deagrarizirana regija Yu

migracije

broj seoskih stanovnika na jadranskom podruju apsolutno stagnira, a naglo opada

oko pola stanovnitva u seoskim naseljima ne spada vie u poljoprivredno stanovnitvo

depopulacijski procesi

opadanje produkcije poljoprivredne proizvodnje

6. PROIZVODNE, DRUTVENE I KULTURNE PROMJENE U SEOSKOJ OKOLICI ZAGREBA

prevladavaju:

a) posjedi poljoprivrednika

b) posjedi seljaka radnika

c) posjedi starih seljaka

d) posjedi nepoljoprivrednika

poljoprivreda gubi na znaaju

u nedavnoj prolosti demografsko-socijalna kretanja u okolici Zagreba bila su relativno slabo podlona transformacionom utjecaju grada

obiljeja:

a) institucije koncentrirane u urbanim/poluurbanim sreditima

b) infrastrukturna i institucionalna opremljenost okolice zaostaje za gradom

c) stihijski razvoj institucija, one ne zadovoljavaju raspad tradicionalnog naina seoskog ivota i procesi modernizacije

metropolitansko selo

ruralno-urbani kontinuum

Zagreb- konurbacija

blizina Zagreba utjee na modernizaciju okolice

7. EKSODUS SEOSKE OMLADINE

7.1) MOTIVI

- ivotni standard, dobro plaena zanimanja

7.2) UZROCI I POSLJEDICE

- industrijalizacija sela zatekla je selo na vrlo niskoj razini ekonomskog, drutvenog i kulturnog standarda

8. PROMJENE U POLOAJU ENA U POLJPRIVREDI I SELU

poslije 2. svj. rata progres ene, ali je vie optereena obavezama, problemi na putu afirmacije

V. SOCIJALIZACIJA POLJOPRIVREDE I URBANIZACIJA SELA

1. UVOD

pitanja socijalizacije poljoprivredne proizvodnje i transformacije seljakog naina ivota

2. ULOGA ZADRUGA U JUGOSLAVENSKIM SELIMA

2.1) KRATKI HISTORIJAT ZADRUGARSTVA

- poljoprivredna zadruga u Europi- kraj 19., poetak 20. st.

- zadruge imaju obrambenu ulogu

- iza 2. svj. rata transformiraju se u ope poljoprivredne zadruge

- nastaju i seljake radne zadruge

2.2) NEUSPJELA KOLEKTIVIZACIJA

- zbog tzv. teritorijalizacije seljatva nije uspjela kolektivizacija, ali i zbog negativnih ekonomskih rezultata

2.3) SUVREMENA ZADRUGA- PROFILI I SPECIFINOST

- poljoprivredne i komunalne institucije

2.4) PROBLEMI UPRAVLJANJA I INICIJATIVE U ZADRUGAMA

- afirmacija uloge neposrednog zadrunog proizvoaa

- problem samoupravljanja

3. OSNOVNE KARAKTERISTIKE I UVJETI PROCESA PODRUTVLJAVANJA ZEMLJE U JUGOSLAVIJI

3.1) PROBLEMI PODRUTVLJAVANJA ZEMLJE U SOCIJALIZMU I JUGOSLAVENSKA PRAKSA- NACIONALIZACIJA, KOLEKTIVIZACIJA, SOCIJALIZACIJA ZEMLJE

- proces podrutvljavanja zemljita u Jugoslaviji postao je funkcija cjelokupnog privrednog razvoja socijalistikog drutva, materijalnih mogunosti i potreba drutva te stupnja i intenziteta drutveno-ekonomskih promjena u drutveno materijalnoj bazi i u drutvenoj klasno socijalnoj strukturi

3.2) ZAKONITOST CENTRALIZACIJE ZEMLJITA I KONCENTRACIJE SREDSTAVA ZA PROIZVODNJU U POLJOPRIVREDI SOCIJALIZMA

- vaan je ekonomsko proizvodni znaaj zemljita

3.3) PODRUTVLJAVANJE PROIZVODNJE I VLASNITVA3.4) SOCIJALNO-KULTURNI INIOCI PODRUTVLJAVANJA ZEMLJE

- znaajno pitanje o opoj korelaciji izmeu procesa socijalne dezintegracije seljatva i procesa podrutvljavanja zemlje i poljoprivrede

4. POVEANJE FONDA OBRADIVE ZEMLJE DRUTVENOG SEKTORA

oblici i rezlutati:

a) kupovina

b) zakup

c) komasacija

d) preuzimanje darovane zemlje

e) preuzimanje naputenog zemljita privatnog sektora

f) uzimanje zemlje za porez

g) privoenje obradi povrina koje se nalaze u drutvenom vlasnitvu

5. INIOCI DOSADANJE DINAMIKE I REZULTATA U POVEANJU DRUTVENIH POVRINA

a) ponuda i cijena zemlje

b) polovina deagrarizacija

c) nerijeen problem starih seljaka

d) stupanj specijalizacije gospodarstva i razvijenost kooperacije

e) dominacija naturalne potronje

6. INIOCI KOD DRUTVENIH GOSPODARSTAVA I OSTALIH DRUTVENIH SUBJEKATA

a) finaicijske mogunosti

b) organizacione pripreme

c) drutveno politike orijentacija

d) financijske i pravne mjere drutvene zajednice

e) djelovanje lokalnih nosioca agrarne politike

7. EKONOMSKO PROIZVODNI EFEKTI POVEANJA OBRADIVIH POVRINA DRUTVENIH GOSPODARSTAVA

8. DRUTVENO EKONOMSKI UVJETI DALJEG POVEANJA OBRADIVE ZEMLJE DRUTVENIH POLJOPRIVREDNIH GOSPODARSTAVA

8.1) PROCESI U SELU I POLJOPRIVREDI KAO DETERMINANTE MOGUNOSTI PODRUTVLJAVANJA

a) procesi mijenjanja socijalno ekonomske strukture stanovnitva

b) procesi diferencijacije individualnih gospodarstava i poljoprivrednih domainstava

9. NEKI REZLUTATI- SELJAKO RADNIKA I STARAKA DOMAINSTVA

dezintegracija seljakog gospodarstva, ije su proizvodne funkcije ve prilino reducirane, ali koji se oblik dugo odrava i sporo definitivno iezava uslijed mnotva specifinih okolnosti u kojima se odvijala deagrarizacija stanovnitva, te industrijalizacija i urbanizacija u Jugoslaviji

staraka domainstva vie kupuju nego prodaju

10. POSLJEDICE PROFESIONALNE ORIJENTACIJE SEOSKE OMLADINE

orijentacija na odlazak iz poljoprivrede

11. PROMJENE U POLJOPRIVREDI I USMJERAVANJE DRUTVENO EKONOMSKIH PROCESA U SELU

deagrarizacija: s posjeda stanovnitvo bre odlazi nego to se smanjuje njihov broj, ali zemljina se povrina smanjuje jo bre od odlijeva stanovnitva; trend urbanizacije naina ivota je izrazit, a postoji i tendencija bolje tehnike opremljenosti proizvodnje12. PROMJENE U STRUKTURI DOHODKA I POVEANJE IVOTNOG STANDARDA SEOSKIH DOMAINSTAVA

mjeseno dohodak koji se stjee izvan gospodarstva i novani oblik veeg dijela ukupnog dohodka poljoprivrednog domainstva vrlo su vani inioci integracije seoskog ivota u opi ivot globalnog drutva i sami po sebi agensi prodora i utjecaja elemenata ope kulture drutva u seosku kulturu

seljaci vie ne vide poljoprivredu kao glavni izvor budueg dohotka

homogenizacija strukture budeta

13. PROCES URBANIZACIJE I NEKI ASPEKTI KONFLIKTNIH ODNOSA SELO-GRAD

13.1) OSNOVE KONFLIKTNIH ODNOSA SELO-GRAD

a) historijska konfliktnost dihotomije selo grad- dominacija grada

b) niska razina ruralno-urbanog kontinuuma

c) raskorak urbanizacije i deagrarizacije

d) kriza ciljeva razvoja sela i grada

e) enja za to brim progresom

13.2) KONFLIKTI U EKONOMICI, KULTURI I POLITICI

a) poljoprivreda

b) tradicionalna seoska kultura

c) politiki sukobi

14. NOVI PROCESI U POLJOPRIVREDI I SELU

a) bijeg iz poljoprivrede

b) raslojavanje selac) nestaica radne snage u poljoprivredid) rast obradive zemljee) degradiranje seoskih zemljitaf) umjesto svatarske proizvodnje treba poticati specijaliziranu proizvodnjug) mehanizacija15. TRANSFORMACIJA SEOSKOG PROSTORA

seoska i gradska naselja dijele istu sudbinu difuzije u kompleksno ureenom prostoru

16. URBANIZACIJA SELA I POVRATAK SEOSKOM IVOTU

tipologija YU sela:

a) besperspektivna sela

b) industrijalizirana sela

c) seoska naselja s rastuim sredinjim funkcijama

d) sela u zonama irenja gradova

e) sela difuzne urbanizacije

VI. SELO I SELJATVO IZMEU PROLOSTI I BUDUNOSTI

1) SELO I SELJATVO U IZAZOVIMA I ISKUENJIMA SUVREMENIH TRANZICIJA

pristae urbanorasta i urbanogigantizma

utopija idealnog sela

H. LEFEBVRE- urbana revolucija

heterogenizacija sela

2) EMU TEE SUVREMENI SELJACI

sami seljaci opserviraju socijalnu strukturu sela, zemlja nije osnovna vrednota

suvremeni selja osjea se integriran u drutvu i eli se dalje socijalizirati

seoska domainstva pribliavaju se gradskim

poljoprivreda je jo glavni resurs

3) POSTSELJAK

- povijest odnosa selo-grad nije dobila pouzdani ishod: nema posvemanje deagrarizacije i deruralizacije na jednoj, a posvemanje urbanizacije na drugoj strani