SOMA MADEN KAZASI Maden Kazalarına 

Yaklaşım 

Dr. Musa Çavuş Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi  

Acil Tıp Anabilim Dalı 

Sunum Planı 

▪  Madencilik sektörüne genel bakış 

▪  Maden kazalarına genel bakış 

▪  Soma Faciası 

▪  Maden kazalarının etkileri 

 

GÖÇÜKLER PATLAMALAR SU BASKINLARI YANGINLAR İNHALASYON YARALANMALARI GAZLARIN TOKSİK ETKİSİ    

Madencilik Sektörü 

•  Üretim sürecinden pazarlama ve üretileni kullanım sürecine kadar özel önlemler alınmasını gerektiren tehlikeli bir sektör 

•  Diğer sektörlere ait iş kazaları ile mukayese edildiginde en yüksek iş kazası oranlarına sahip 

  

MADEN KAZALARI 

•  2013 yılı TUİK verilerine bakıldıgında madencilik sektöründe görülen iş kazaları, tüm iş kazalarının %10.4’ünü oluşturmaktadır. 

•  Maden kazalarında ülkemizde ölüm oranları oldukça yüksek ve istikrarsız seyretmektedir. 

 

Her 1 Milyon Ton Başına Ölüm Oranları 

•  2007‐2012 yılları arasındaki maden kazalarında ölüm oranlarında Çin ilk sırada gelmektedir. 

•  Ancak birim enerji başına ölüm oranları değerendirildiğinde durum ülkemiz adına oldukça vahimdir. 

Birim Enerji Başına Ölüm Oranları 

•  Birim enerji başına ölüm oranları değerlendirmesinde Türkiye , Çin’deki ölüm oranlarından cok daha yüksek ölüm oranlarına sahiptir. 

•  Bu durumun sebebi Türkiye’de işletmelerin %95 oranında düşük enerjili linyit kömürü üretmesidir ; Çin’de linyit kömürü üreten maden ocagı oranı %5’tir. 

Bazı Önemli Ölümlü Maden Kazaları 

MANİSA/SOMA                       13 Mayıs 2014  Gaz Zehirlenmesi 

301 

KARAMAN ERMENEK  28 Ekim 2014  Su Baskını  18 

Yine bir kömür Kütürdedi sobada Kayıp bir madencinin Kalbi rastgeldi Atıverdi sıcak odada…

13.05.2014 Soma Eynez/ Karanlıkdere Kömür Ocağı 

▪  Türkiye tarihinin en büyük madencilik faciası, 

▪  Resmi verilere bakıldıgında 

▪  301 kişi yaşamını kaybetmiş , 90 kişi yaralanmıştır. 

▪  Olayın gerçekleştiği esnada vardiya değişiminin gerçekleşmesi, 

▪  Olay esnasında çıkışa uzak galeride çalışan işçi sayısının çok olması; can kaybının bu kadar vahim olmasının başlıca sebeplerindendir, 

▪  Ancak başta yetersiz tedbir alınması olmak üzere birçok faktör bu vahim tablodan sorumludur. 

▪  Ocak yangınının; eski imalat panolarında bırakılan kömürlerin oksijenle temas etmesi sonucu içten içe yandığı,  

▪  Yarım yanma sonucu karbonmonoksit gazının biriktiği,  

▪  Bu yanma olayının zamana bağlı olarak artarak devam ettiği düşünülmektedir. 

▪  Kömürün bünyesinde bulunan metan gazının da yanmasıyla eski imalat içindeki yangının daha hızlandığı,  

▪  Yüksek sıcaklık ve basınç altında biriken zehirli ve zararlı gazların, zayıflatılmış olan zondan, açık alevle ve basınçlı bir şekilde ana galeriye aniden boşaldığı düşünülmektedir. 

▪  Boşalan kızgın malzeme; galerideki lastik bantı, demir tahkimat aralarındaki ahşap elemanları (fırça, kama), sert plastik olan basınçlı hava borularını tutuşturmuştur. 

▪   Eski imalattan boşalan gaz ile galeride meydana gelen yangın sonucu oluşan duman ve zehirli gaz birleşerek belli bir basınçla ve hızla kısa bir sürede tüm çalışma alanlarına yayılmış, ocağın değişik kısımlarında çalışan işçileri etkileyerek ölümlere, yaralanmalara neden olmuştur. 

Ölümler 

▪  Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Ana Bilim Dalı tarafından hazırlanan olayla ilgili raporda da ölümlerin ani ve çok yüksek dozda karbon monoksit sonucu zehirlenme olduğu tespit edilmiştir. 

▪   Bu sonuçlar da ocağın çalışılan alanlarına eski imalattan ani bir gaz gelişini ve çalışma alanlarına hızla dolan CO (karbon monoksit) gazının çalışanları zehirlediğini göstermektedir. 

MADEN KAZALARININ BAŞLICA ETKİLERİ 

GÖÇÜKLER 

PATLAMALAR 

YANGINLAR 

SU BASKINLARI 

TOKSİK GAZLARIN ETKİLERİ 

PATLAMALAR VE GÖÇÜKLER 

▪  GRİZU PATLAMASI 

▪  Grizu, metanın hava ile karışımı olarak tanımlanmaktadır. 

▪  Kömür madenciliğinin en önemli sorunlarından birisidir. 

▪  Havada %5‐15 arası metan varlığında patlama gözlenir. 

▪  En şiddetli patlama %9‐9.5 oranındaki metan varlıgında gözlenir. 

Grizu Patlamasının Olabilmesi İçin 

1.  Metan Gazı 

2.  Oksijen 

3.  Metan gazının patlamasına neden olabilecek bir kıvılcım ya da ısı kaynağı 

▪  Grizu patlamaları sonucu yanık ve göçüklere bağlı çoklu travmalar ve gaz zehirlenmeleri gözlenmektedir. 

Kitlesel Yanıklar 

▪  A. % 10’dan az yürüyebilen yanık hastaları  

    Ayaktan tedavi  

▪  B. % 10‐30 yanık hastaları  

     En yakın olmayan hastaneye  

▪  C. % 30 – 50 yanık hastaları  

     En yakın yanık merkezine  

▪  D. % 50’den fazla ve yandaş sorunları olan yanık hastaları 

▪   En yakın yanık merkezine (Ayrı bir ortama) 

ACİL SERVİSTE 

▪  Hava yolu açıklığını sağla ; gerekirse ETT ve trakeostomi 

▪  Intra‐venöz sıvı yolu sağla 

▪  Geniş yanıklarda santral venöz kateterizasyon ; tercihen subclavien ya da femoral ven kateterizasyonu 

Verilen sıvıların sıcaklıgı vücut ısısına yakın olmalıdır; aksi takdirde hipotermi gelişebilir. 

 

Acil Serviste 

▪  Yanıklı hastalarda eşlik eden travmaların varlığı araştırılmalı ve bunlara yönelik tetkik ve tedavi verilmelidir. Çoklu travma hastasında yanık bulunması halinde öncelik hayati tehlike oluşturan branş tarafından takibidir. 

▪  Ağırlık ve boy ölçülmeli  sıvı resüsitasyonunun temelini oluşturacak olan vücut yüzey alanını m² cinsinden hesaplanmalıdır. 

▪  Yanık genişliğinin hesaplanmasında, erişkinlerde dokuzlar kuralı oldukça yakın doğrulukla hesaplama sağlayacaktır. 

Acil Serviste 

▪  Erken dönemde yanık yüzeyinin temiz bir örtü ile kapatılması yeterlidir ; uygulanacak tedavi ve hospitalizasyon durumuna göre yeniden değerlendirme yapılmalıdır. 

▪  Geniş yanıklarda gelişecek ödem nedeniyle bilezik, yüzük ve kolye benzeri takılar çıkarılmalıdır. 

▪  Erişkinde %20 ; cocukta %10 üzerinde toplam yanık genişliği varlıgında sıvı resüsitasyonu sağla. 

▪  Erişkin ilk 24 saat  

▪  Parkland formülü : 4 mL / kg / % TYG, Laktatlı Ringer Solüsyonu.  

▪  Modifiye Brook formülü: 2 mL / kg / %TYG  

▪  Hesaplanan miktarın yarısı ilk 8 saatte, kalan yarısı 16 saatte verilir.  

Acil Serviste 

▪  Hesaplanan miktardan daha fazla sıvı ihtiyacının olduğu haller: 

1.  Ek travma varlığı,  

2.  Alkolik hastalar,  

3.  İnhalasyon hasarı,  

4.  Gecikmiş veya yetersiz sıvı resüsitasyonu, dehidratasyon,  

5.  Elektrik yanıkları.  

Acil Serviste 

▪  Yakın sıvı takibi yapılacak geniş yanıklı veya perine yanıklı hastalara foley sonda takılmalıdır.  

▪  Birim zamanda çıkarılması gereken idrar miktarı erişkin hastalar için  30‐50 mL/saat  

▪  Maden kazalarında sıkça görülen inhalasyon yanıklarının da yanıga eşlik ettigi durumlarda çıkarılması gereken idrar miktarı yukarıda belirtilen değerin iki katı kadar olmalıdır. 

Acil Serviste 

▪  Ağrıyı gidermek için, yaraya lokal anestezik içeren pomad veya kremler sürülmesi kontrendikedir. 

▪  Yanık pansumanı yapıldıkça ağrı azalacaktır. 

▪  Kimyasal madde yanıklarında, aktif madde ile deri teması davam ettiği sürece yanık devam eder.  

▪  Hasta tamamen soyulup, vücut sıcaklığındaki suyla duşta yıkanmalı, küvete alınmamalıdır.  

▪  Uzun süreli yıkamalarda “hipotermi” den sakınılmalıdır 

Acil Serviste 

▪  Kimyasal madde yanıkları ve geniş ve/veya derin yanıklar gözlem altına alınmalıdır.  

▪  Serum elektrolit ve kan gazı değerleri ve gereğinde yakın EKG izlemi yapılmalıdır. 

▪  Toraks, abdomen, ekstremite ve boyunda gelişen ödem ve eskara yönelik eskaratomi ve fasyotomi yapılması gereği değerlendirilmelidir.  

Acil Serviste 

▪  TYG’nin %30 ve üzeri yanıklı veya bilinci kapalı hastalarda gastropleji ve ileus gelişme riski vardır, gereğinde nazogastrik sonda takılarak dekompresyon yapılmalıdır. 

▪  Orta ve geniş yanıklı hastalar ile yandaş yaralanma veya hastalıkların riski arttırdığı hallerde gerekli testler için kan ve idrar örnekleri alınmalıdır. 

▪  Tetanoz profilaksisi unutulmamalıdır. 

▪  Yapılanlar kaydedilmelidir. 

İnhalasyon Yanıkları 

▪  Maden kazalarında inhalasyon yanıkları sıkça görülmektedir. 

▪  Patlama ve yangınlar sonucu yanık morbiditesi ve mortalitesini olumsuz etkilemekte: hastane yatış süresi ↑ 

▪  Yanıklarda  % 13‐30 arasında inhalasyon hasarı görülmekte 

▪  Genelde süpraglotik bölgeyle sınırlı. 

▪  Buhar inhalasyonu alt solunum yolları ve akciğeri etkileyebilir 

Klinik 

▪  Özellikle ağız çevresinde , burunda yanığa ait lezyonlar 

▪  Stridor 

▪  Yardımcı solunum kaslarının kullanılması 

▪  Ağızdan kömürleşmiş materyal gelmesi 

▪  Seste kabalaşma 

▪  Yutma güçlüğü ve ağrılı yutma 

▪  Boyun ağrısı 

▪  Solunum yetmezliği 

İnhalasyon Hasarlı Hastaya Klinik Yaklaşım 

1.  İlk yapılacak işlem ortam güvenliğinin sağlanması, ortamdan uzaklaştırma, dekontaminasyon yöntemleridir. 

2.   Hava yolu açıklığı ve güvenliğinin sağlanması (Resusitasyon pozisyonu, airway) 

3.  Solunumun değerlendirilmesi (Yüzeyel, apneik, obstruktif solunum varlığında nazal kanül/maske/endotrakeal entübasyonla solunumun desteklenmesi)  

4.  Dolaşımın değerlendirilmesi (Sıvı‐elektrolit replasmanı, ısıtma, kardiovasküler destek medikasyon).  

5.  Nakil süresince nazal kanül/maske ile yüksek hızda (5‐6 L/dakika) %100 oksijen verilmelidir.  

6.  Hava yolu güvenliğinin sağlanamadığı durumlarda (Yüz ve perioral bölge yanıklarında, boynun çevresel yanıklarında, ilerleyici ses kısıklığı veya hava açlığında, solunum depresyonu veya bilinç değişikliğinde, subglottik ödemde) endotrakeal entübasyon ve/veya mekanik ventilasyon uygulanmalıdır. 

TRAVMA 

▪  Maden kazalarının en önemli etkilerinden birisi de meydana gelen patlamalar , göçükler  ve su baskınları neticesinde meydana gelen travmalardır. 

▪  Travmalar genellikle maden ocaklarındaki çökmelere bağlı gözlenmektedir. 

▪  Travmalı hastaya sistemik yaklaşım esas alınmaktadır. 

TRAVMA 

▪  A (Airway) : Güvenli havayolu açıklığının sağlanması 

▪  B (Breathing) : Solunum ve ventilasyon  

▪  C (Circulation): Dolaşım ve kanama kontrolü 

▪  D (Disability) : Kısa nörolojik değerlendirme 

▪  E (Exposure) : Hastanın tamamen soyulması  

MADEN KAZALARINDA TOKSİK GAZLARIN ETKİSİ 

Kömür Madeni Gazları  

▪  Hidrojen 

▪  Metan 

▪  Nitrojen 

▪  Nitrojendioksid 

▪  Karbonmonoksid 

▪  Etilen 

 

▪  Etan 

▪  Oksijen 

▪  Hidrojen sülfid 

▪  Karbondioksid 

▪  Azotdioksid 

▪  Kükürtdioksid 

Karbondioksid (CO2) 

▪  Renksiz hafif kokulu, maden suyu tadında 

▪  Yüksek konsantrasyonlarda MSS uyarıcısı: –  Solunum sayısı ve kalp hızında 

artış 

Metan (CH4) 

▪  Kokusuz ve tatsız bir gaz. Yanıcı gazlarla karışınca tatlı hoş bir koku yayıyor 

▪  %5‐14’lük karışımlarda patlayıcı özellik (en patlayıcı karışım %9) 

Nitrojendioksid (NO2) 

▪  Kırmızı kahverengi, keskin kokulu tadı asitli 

▪  Havayolları için oldukça iritan 

▪  Bronş hiperreaktivitesinde artma 

Hidrojen Sülfit (H2 S) 

▪  Çürük yumurta kokusu, –  20 ppm müköz membranlarda 

iritasyon  

–  100 ppm akciğer hasarı ve bronşiolitis 

–  150 ppm olfaktor sinirde inhibisyon 

–  250 ppm akciğer ödemi 

–  Daha yüksek konsantrasyonlarda asfiksi 

Karbon Monoksid 

▪  Dumanın önemli bileşenlerinden 

▪  Duman inhalasyonundan ölümlerin %80’inden sorumlu 

▪  Hemoglobine yüksek afiniteyle bağlanır 

▪  Oksihemoglobin disosyayson eğrisini sağa kaydırır 

▪  Hücresel düzeyde mitokondriyal sitokrom enzimlerine bağlanır 

▪  Doku hipoksisi ve ölüm 

Karbonmonoksid Zehirlenmesi 

▪  Ülkemizde maden kazalarından ekseriyette metan gazı patlamaları (grizu patlamaları) sorumludur; 

▪  Bu patlamalarda ; yangın , travma ve doku hasarından ziyade karbonmonoksid zehirlenmesi mortaliteden sorumludur. 

▪  Bu yüzden karbonmonoksid zehirlenmelerine titizlikle yaklaşılmalıdır. 

 

Karbonmonoksid Zehirlenmesi 

▪  Türkiye’de çalışma alanlarında yasal sınır 50 ppm / WHO 10 ppm 

▪   200 ppm2‐3 saat sonra baş ağrısı, 4‐5 saat sonra kişinin kendinden geçmesi  

▪   800 ppm1 saat sonra kişinin kendinden geçmesi ve 2 saat sonunda ölüm  

▪  1500 ppm 1 saat içinde ölüm  

▪  8000 ppm5 dakika içerisinde ölüm  

▪  • 12800 ppm2‐3 nefes kendinden geçmesi ve 1‐3 dakika içinde ölüm  

▪  Hb’e bağlanır, COHb (%85) (YÖ: 320 dk)  

▪   Hb’e afinitesi O2 den 220‐270, myoglobinden 20‐30 kat fazla  

▪   Hb dışında, Hem içeren diğer bileşiklere de bağlanır (%15)  

▪  Myoglobin  

▪  Hidroperoksidaz 

▪  Sitokrom Oksidaz  

▪  Sitokrom P 450 

•  Kanın O2 taşıma kapasitesi 

 •  Arteriyal kanın 

O2 seviyesi   •  Oksijenin 

dokulara geçişi 

AZALIR 

▪  CO maruziyetine en duyarlı organ beyin ve kalp  

▪  SSS tutulumu, semptomların çoğundan sorumlu tutulmaktadır. 

▪  SSS ve myokardta hasara yol açan durum; hipoksik/İskemik stresin, perivasküler hasarın ve eksitoksisitenin bir kombinasyonudur. 

Semptomlar 

▪  Grip benzeri şikayetler  

▪  Halsizlik, Yorgunluk,  

▪  Başağrısı, Başdönmesi,  

▪  Çarpıntı, Göğüs ağrısı, Dispne,  

▪  Bulantı, Kusma,  

▪   Karın ağrısı, ishal,  

▪  Depresyon, Halüsinasyon  

▪  Görme bzk., Yürüme bzk.,  

▪  Senkop, Konvülziyon, Ajitasyon,  

▪  Fekal/Üriner inkontinans,  

▪  Dikkat eksikliği,  

▪  Letarji, Konfüzyon, Koma 

Bulgular 

▪  Solukluk, Hipertermi 

▪  Taşikardi, Takipne 

▪  Hipertansiyon/Hipotansiyon 

▪  Pulmoner ödem 

▪  Papil ödem 

▪   Homonim hemianopsi 

▪  Retinal hemoraji 

 

▪  Açık kırmızı retinal venler 

▪   Emosyonel labilite 

▪   Kognitif bzk.lar 

▪  Yargılama kusuru 

▪  Ante/Retrograt Amnezi 

▪  Stupor/Koma 

 

TANI 

▪  Kan Gazı 

▪  COHb düzeyi takibi, yüksekliği anlamlı ancak düşüklüğü tanıyı ekarte etmez 

▪  Kan gazında genelde PaO2, PCO2 genellikle normal 

▪  %O2 satürasyonu normal, ancak doku hipoksisini yansıtmaz.  

▪  Metabolik asidoz ise iskemi sonucu meydana gelen laktik asidoza sekonder olarak oluşabilir. 

TANI 

▪  Elektrokardiyogram(EKG), kreatin kinaz, kreatin kinaz MB ve troponin sessiz iskeminin tanısında önemli  

▪  LDH ve Miyoglobin yükselikleri miyokardiyal ve kas etkilenimini gösterir. 

▪  Elektrokardiyogram (EKG) : Sinüs taşikardisi en yaygın EKG bulgusudur.  

▪  Hipoksiye sekonder aritmiler görülebilir.  

▪  T dalga, ST segmenti değişiklikleri ve ciddi vakalarda QT dispersiyonu 

 

▪  Akciğer Grafisi Pulmoner semptomu olanlarda ve HBO planlanan hastalarda. 

▪  Beyinde gözlenebilecek patolojik değişiklikler için BT ve MR Görüntüleme 

▪  Ciddi olgularda beyin ödemi 

▪  Globus pallidus nekrozu, serebral kortekste süngerimsi nekroz ve hipokampusta nekroz ve serebral beyaz cevherde demiyelinizasyondur  

▪  Tedavi, yerinde başlatılmalıdır. 

▪   Güvenlik‐Ortamdan uzaklaştırma  

▪  Vital bulgular ve özellikle hemodinamik önemli 

▪   Hafif olgularda CO eliminasyonu  

▪  %100 O2 vermek önemli 

▪   Arrest olgularda CPR başlatılmalı 

▪   Ciddi olgularda(end organ hasarı, koma, iskemi,gebelik) HBO tedavisi yapılmalıdır.  

▪  Geç sekel açısından kontroller önerilmeli. 

Kimlere HBO Tedavisi Uygulanmalı 

1.  COHb seviyesi %25 üzerinde olan hastalar  

2.  Nörolojik bir defisit olması  

3.   Kardiyovasküler disfonksiyon 

4.   Gebeler (COHb seviyesi > %15)  

5.  Şiddetli metabolik asidoz varlığı  

6.  Renal yetmezlik, pulmoner ödem, psikolojik değişiklikler 

7.  Minör semptomlara NBO tedavisine rağmen yanıtsızlık 

Özetle; 

▪  Kömür madeni ocaklarında solunum sistemine zararlı pek çok gaz karışım halindedir. 

▪  Ülkemizde maden ocağı kazalarınının sebebi genelde metan gazı patlamalarıdır. 

▪  Ülkemizde yaşanan kömür madeni ocağı kazalarında mortaliteden çogunlukla travmalar , yanıklar, su baskınları değil ortamdaki gazların toksik etkileri sorumludur. 

▪  Kazalarda ihmallerin etkisi hiç şüphesiz oldukça fazladır. 

▪  Bu kazaların azaltılması için ihmallerin giderilmesi hayati öneme sahiptir. 

SABRINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER