RUŽICA OBRADOVIĆ

DLA NASTOLATKÓWDLA NASTOLATKÓW

Ilustracje:Dobrosav Bob Živković

ODPOWIEDZI NA PYTANIA, KTÓRE TOWARZYSZĄ DORASTANIU

Ilustracje:

Dobrosav Bob @ivkovi}

RUŽICA OBRADOVIĆ

DROGI CZYTELNIKU,

WE WSZYSTKICH OKRESACH ŻYCIA, A ZWŁASZCZA WTEDY, KIEDY JESTEŚ MŁODY,ISTNIEJĄ PROBLEMY, KTÓRE ZAPRZĄTAJĄ CI GŁOWĘ, MĘCZĄ CIĘ, WYDAJĄ CI SIĘ TAKOLBRZYMIE, CIĘŻKIE I NIE DOROZSTRZYGNIĘCIA, ŻE NAWET Z NIKIM O NICH NIE ROZMAWIASZ. NIE OŚMIELASZ SIĘ ZAPYTAĆ SWOICH NAJBLIŻSZYCH O RADĘ, BO WSTYDZISZ SIĘ MÓWIĆ O TYCHSPRAWACH. NIE PYTASZ KOLEGÓW I KOLEŻANEK, BO TO OBCIACH POKAZAĆ, ŻE SIĘ O CZYMŚ NIE WIE, A MOŻEOBAWIASZ SIĘ, ŻE ŹLE CIĘ ZROZUMIEJĄ,WYŚMIEJĄ ALBO SZORSTKO ODTRĄCĄ(CHOCIAŻ JESTEŚ PEWIEN, ŻE ICH TEŻTRAPIĄ PODOBNE PROBLEMY). NIE PYTASZNIKOGO STARSZEGO, BO WYDAJE CI SIĘ, ŻE NIKT CIĘ NIE ZNA WYSTARCZAJĄCODOBRZE, BY MÓGŁ CI DAĆ TRAFNĄODPOWIEDŹ...

CHOCIAŻ DOTYCHCZAS CI SIĘ TAK NIEWYDAWAŁO, ŻADEN Z PROBLEMÓWMŁODOŚCI NIE JEST NA TYLE WIELKI I ZŁOŻONY, ŻEBY Z POMOCĄ WIEDZY I DOŚWIADCZENIA NIE MOŻNA BYŁO GO ROZWIĄZAĆ. ZRESZTĄ, JEŻELIPOSZUKASZ, ZAWSZE ZNAJDZIESZ KOGOŚ, KTO CI POMOŻE.

RZUĆ OKIEM DO ŚRODKA. NIEKTÓREODPOWIEDZI JUŻ NA CIEBIE CZEKAJĄ.TWÓJ PSYCHOLOGRUŽICA OBRADOVIĆ

Oczywiście. Obecnie istnieją różneteorie, metody i techniki, żebypoprawić pamięć i szybciej się uczyć.

Tony i Barry Buzan skonstruowali metodę szybkiegoi efektywnego myślenia i zapamiętywania. W ich

książkach Mapy twoich myśli, Pamięć na zawołanie i Moc dziecięcej pamięci zostałprzedstawiony tzw. mechanizm dziecięcego marzenia, czyli mechanizm spontanicznegokojarzenia i umiejętności korzystania z obu półkuli mózgowych, co umożliwia lepszezapamiętywanie. Mapy umysłu stanowią sposób myślenia, który charakteryzujeorganizacja informacji według szczególnego systemu i zapisywanie ich dla łatwiejszegozapamiętywania. W istocie oznacza to tworzenie obrazów i wykresów skojarzeniowych,w których centrum znajduje się pojęcie kluczowe otoczone innymi pojęciami(przedstawione są za pomocą kombinacji kolorów, słów i symboli). Przeczytaj którąś z tych książek, pomoże ci. W innych technikach również podkreśla się ważność łączeniainformacji, tworzenia własnych systemów zapamiętywania i kojarzenia. Spróbuj jaknajwięcej myśleć o tym, co chcesz zapamiętać, wymyślać przykłady, kojarzyć z tym, co jest tobie bliskie albo dla ciebie śmieszne, spróbuj stworzyć łańcuch pojęciowy... A ponieważ najwięcej zapomina się zaraz po uczeniu, pierwsząpowtórkę najlepiej robić bezpośrednio po przyswojeniu nowychinformacji.

Istnieją również inne sposoby. Niektórzy psychologowie i pedagodzy, jak również lekarze sądzą, że obok ćwiczeń niezbędna jest odpowiednia dieta,która musi być bogata w witaminy C i E. Pomaga także czytanie książek i czasopism, oglądanie filmów, uczenie się. Tego nigdy nie jest zbyt wiele. Więcej wiedzy to większa ilość informacji, którą posiadamy, co ułatwia każdy następny proces nauczania. Takie nowe informacje mają do czego się „przykleić”, więc można się szybciejuczyć i łatwiej zapamiętywać.

Dla rozwijania pamięci, jak sądzi wielu,wspaniale jest również grać w karty, rozwiązywaćkrzyżówki, zagadki, anagramy, zadania matematyczne,rysować z pamięci rzeczy, które nas otaczają... Wszystko to pod warunkiem, że nie powtarza się cały czas tych samych działań! Także ciągłe zakochiwaniesię przyczynia się do „elastyczności” umysłu. Oznaczato, że ważne jest, by wszechstronnie go używać.

20

POTRZEBUJĘ DUŻOCZASU, ŻEBY NAUCZYĆSIĘ MATERIAŁU, A KIEDYTO JUŻ ZROBIĘ, BARDZOSZYBKO GO ZAPOMINAM.CZY MOŻNA POPRAWIĆPAMIĘĆ?

Depresyjne, smutne myśli sąnieprzewidywalne i zazwyczajprzychodzą bez zapowiedzi,

znienacka. Są nieprzyjemne, z ich powodujesteśmy niezadowoleni i czujemy się źle. Dlatego powinniśmy coś zrobić, kiedypoczujemy, że nadchodzą i nie dopuścić, żeby się rozwinęły. Proponuję ci zaprosićkogoś, wyjść wspólnie na spacer albo do kina, cokolwiek. Już sama czyjaś obecnośćmoże doprowadzić do tego, że zapomnimy o naszych problemach, a dobry nastrójjakiejś bliskiej nam osoby łatwo przeniesie się na nas samych. Możesz równieżspróbować jakiegoś sportu albo ćwiczeń czy rekreacji. Powszechnie wiadomo, że sport i ćwiczenia uznawane są za najskuteczniejsze sposoby rozpraszania złegonastroju. Aktywność fizyczna jest szczególnie przyjemna. Poprzez ćwiczeniaorganizm wyzwala się ze stanu napięcia, zmienia się jego stan fizjologiczny, wzmagasię wydzielanie endorfin, które pozytywnie działają na nastrój, więc popularnie sąnazywane „hormonem szczęścia”. Najpiękniejsze chwile naszego życia to nie chwilebezczynności i relaksacji (chociaż one też mogą być dla nas przyjemne), lecz czasaktywności fizycznej i pracy.

Spróbuj zastosować te porady. I pomyśl o tym, dlaczego w ogóle maszdepresyjny nastrój: czy jesteś z jakiegoś powodu niezadowolona, czy coś cię trapi...A jeżeli ten stan będzie się przedłużał, odwiedź swojego szkolnego psychologa i porozmawiaj z nim.

21

CZASAMI MAM DEPRESYJNY NASTRÓJ I PŁACZĘ BEZ POWODU.NIE WIEM, JAK ZMIENIĆTAKI STAN RZECZY.

To, w jaki sposób zagadnąć chłopaka,który ci się podoba, zależy od tego, co chcesz osiągnąć.

Jeżeli chcesz tylko pokazać, że ci siępodoba, wtedy to nie musi być tak trudne.Zwyczajnie, zwracaj uwagę na to, z kim siękoleguje, wejdź do tego towarzystwa i spróbuj siędowiedzieć, co go interesuje, co lubi i np. załatwmu to (CD, książkę...). Przy tym staraj się spędzaćjak najwięcej czasu w jego towarzystwie i cały czassię do niego uśmiechaj. Uważnie słuchaj o czymmówi, bo w ten sposób dużo się o nim dowiesz,

co oczywiście ci się przyda. Jak bardzo jakiś chłopak nie byłby „macho”, drobnatroskliwość zawsze trafia prosto w serce. A kiedy już do tego dojdzie, zostanieszzauważona, a jeżeli ty jemu również przypadłaś do gustu, da ci o tym znać. Jeśli jednak nie masz ani czasu, ani chęci, żeby powalczyć o jakieś męskie serce w tensposób, nie zostaje ci nic innego, jak tylko podejść do niego i powiedzieć mu wprost, że ci się podoba. W takim przypadku warto zwrócić uwagę na dwie rzeczy: żebychłopak, który przypadł ci do gustu, nie odebrał twojej inicjatywy jako narzucania się i żeby mu to nie wyglądało, jak wywieranie na niego nacisku. Dlatego ostrożnie wybierzmoment, w którym to zrobisz. Najlepiej wtedy, kiedy oboje będziecie w dobrym nastroju.Jeżeli nie okaże zainteresowania, to nie oznacza, że z tobą jest coś nie tak, lecz zwyczajnie, że nie jesteś w jego typie.

48

MAM 16 LAT. PODOBA MI SIĘ PEWIEN CHŁOPAKZ MOJEJ SZKOŁY, KTÓRYJEST ODE MNIE STAR-SZY O ROK. NIE WIEM,JAK MAM GO ZAGADNĄĆ,A MARTWIĘ SIĘ, ŻE ZANIM ROZWIĄŻĘTEN PROBLEM, JAKAŚINNA DZIEWCZYNABĘDZIE SZYBSZA.PROSZĘ MI POMÓC.

Rozumiem, że jesteś nieszczęśliwa,ale spróbuj ich nie osądzać zbytsurowo. Miłość jest egoistyczna

i najczęściej ślepa na czyjekolwiek względy. Czy lepiej byś się czuła, gdybyś zażądała od swojej koleżanki, aby się wyrzekła swoichuczuć? Najprawdopodobniej on dla niej wieleznaczy, skoro się na niego zdecydowała. Była bardziej niż uczciwa, bo „ukradła” go dopiero po tym, jak się rozeszliście, a sama mówisz, że zawsze jej się podobał.

Tylko od was teraz zależy, czy nadalbędziecie się kolegować. Jest mała szansa, że zostaniecie najlepszymi koleżankami, ale niewidzę powodu, żebyście całkowicie zrezygnowały z koleżeństwa. W każdym razie nie ma sensu, żebyś miała do niej nieprzyjacielski stosunek. Kiedy następnym razem ich spotkasz, spróbuj się w stosunku do nich zachowywać tak,jak w stosunku do starych znajomych i porozmawiaj z nimi, oczywiście, jeżeli oni tego będą chcieli. Nawet jeżeli nie pochwalasz ich zachowania, spróbuj zachować swoją

godność i nie pokazuj, jak się czujesz. Z twojego gniewu nikt nie będzie miał żadnych korzyści – ani oni, ani ty.

49

CHODZIŁAM DWA LATAZ CHŁOPAKIEM, W KTÓRYM BYŁAMSZCZERZE ZAKOCHANA.NIEDAWNO SIĘ ROZE-SZLIŚMY. MOJA NAJ-LEPSZA KOLEŻANKA,KTÓRĄ ZAWSZE PODEJ-RZEWAŁAM, ŻE JEJ SIĘMÓJ CHŁOPAK PODOBA,TYLKO CZEKAŁA, AŻ SIĘROZEJDZIEMY, ŻEBY GOUKRAŚĆ. I TERAZ ONICHODZĄ ZE SOBĄ.JESTEM Z TEGO POWO-DU BARDZO NIESZCZĘ-ŚLIWA I NIE WIEM, JAK SIĘ ZACHOWYWAĆ. NIE JESTEM PEWNA,CZY MOŻEMY NADALPOZOSTAĆ NAJLEPSZYMIKOLEŻANKAMI.

Czy po zerwaniu będziecie nadal przyjaciółmi zależy od ciebie, od niego, od jakości i długości związku, w którym byliście...

W tym wypadku to ty zerwałaś i chciałabyś zatrzymać przyjaźń twojego byłegochłopaka. To jest twoje pragnienie, ale nie wiadomo, jak on widzi tę sytuację. On niezerwał z tobą dlatego, że może myśli, że jesteście dla siebie stworzeni. Twoją gadkę o przyjaźni może zrozumieć jako okazję, żeby zacząć wszystko od początku, albo – jeżeli czuje się dotknięty – może zacząć się przechwalać w towarzystwie, że jednak nie możesz żyć bez niego. Jesteś inicjatorką zerwania i powinnaś dać mu czas nazaakceptowanie nowej sytuacji. Jeżeli tego nie zrobisz, może spróbuje znowu się dociebie zbliżyć, czego ty nie chcesz. Ty chcesz przyjaciela. Może nie będzie tego robiłświadomie, może naprawdę będzie się starał uszanować twoją wolę, ale to jestnieważne, efekt będzie taki sam.

56

ZERWAŁAM Z CHŁOPAKIEM I TERAZ ODNOSIMY SIĘ DO SIEBIE Z REZERWĄ.ŻAŁUJĘ TEGO, BO JEST MI NADAL BARDZO BLISKI I NIE CHCIAŁABYM STRACIĆ JEGO PRZYJAŹNI.CZY JEST TO MOŻLIWE?

Pomyśl także o następujących kwestiach: Na ile jesteś szczera w stosunku do siebie i innych osób w związku z tym, czego naprawdę chcesz? Czy myślałaś o tym, że pozostając w przyjaźni z byłym chłopakiem, uniemożliwiasz mu zawarcie nowegozwiązku? Kiedy będziesz miała nowego chłopaka, czy nadal będziesz chciała, żeby byłychłopak był twoim przyjacielem? Czy on też tego będzie chciał? (I co na to wszystkopowie twój nowy chłopak?) Jeżeli byliście w poważnym związku, w który obojewłożyliście dużo emocji, czy myślisz, że jest możliwe zapomnieć o wszystkim i stworzyćcałkowicie inny wzajemny stosunek? Jak w ogóle widzisz waszą przyjaźń? Czy chcesz,żebyście nie odwracali głowy na swój widok, czy, jeżeli macie wspólny krąg znajomych,żebyście normalnie rozmawiali, byli w stałym kontakcie, albo nawet coś więcej – żebyście byli najlepszymi kolegami?

I w końcu jak sądzicie: czy przyjaźń jest w ogóle możliwa po emocjonującymzwiązku?

57

Miłosz: Możliwa jest, ale tylko wtedy, jeżeli byłeś ze swoją dziewczyną naniepoważnie.

Piotrek: Jedynie jeżeli powodem do zerwania było „ostudzenie się” związku, a nadal szanujemy jedno drugie.

Maciek: Może tak być, jeżeli każdy z nas znajdzie kogoś w zamian.Władek: Jaka tam przyjaźń! To strata czasu. Kiedy skończysz z dziewczyną,

ruszasz dalej.Helenka: Niemożliwe jest zostać w przyjaźni z osobą, z którą byłeś w stałym

związku, kiedy on się już skończy. Zawsze istnieje tendencja jednego z was, żebyzwiązek rozwijał się w tym samym co kiedyś, kierunku.

Nicola: Z przyjaźni rodzi się miłość, po miłości przyjaźń umiera. Przyjaźń po zerwaniu nie ma szans...

Kiedy oczekuje się od nas czegoś, co jest dla nas bardzo ważne (w twoimprzypadku są to osiągnięcia w szkole), i kiedy nauczyciel zadaje nam pytaniana lekcji, prawie zawsze pojawia się pewnego rodzaju lęk, niedyspozycja,

niepokój, emocje albo zwyczajnie „jakieś uczucie w brzuchu”. To wszystko nazywamytremą. Nieważne, jak bardzo jesteśmy pewni siebie, zawsze obecny jest strach, któryczłowiek czuje bezpośrednio przed czymś bardzo dla niego ważnym, co ma sięwydarzyć (egzaminy, wystąpienia publiczne, konkursy...). To jest lęk przed przyszłymiwydarzeniami; bardzo często powstaje już na samym początku sytuacji, która gowywołuje. W nowych okolicznościach trema u wielu ludzi pojawia się niemal za każdymrazem, tylko z innym natężeniem. Są ludzie, którzy nie czują obaw albo u których tremasprowadza się do minimum. Potrafią dobrze przeanalizować swoje możliwości i sytuację, w której się znajdują, są zrelaksowani i umieją się dostosować, bo nieoczekują zbyt wiele. Nieambitne, obojętne i niezainteresowane sprawą osoby takżerzadko mają tremę, bo nie zależy im na sukcesie.

80

BARDZO CZĘSTO ŹLE SIĘCZUJĘ W SYTUACJACH,KTÓRE SĄ DLA MNIENOWE, ALBO KIEDY MAMODPOWIADAĆ NA PYTA-NIA NAUCZYCIELA. MÓJMÓZG JEST PUSTY,SŁOWA NIE PRZECHODZĄMI PRZEZ GARDŁO.PRZYPUSZCZAM, ŻE TOTREMA. CHCIAŁBYM SIĘDOWIEDZIEĆ CZEGOŚWIĘCEJ NA JEJ TEMAT I JAK MOŻNA JĄ PRZEZWYCIĘŻYĆ.

Trema ma swoje pozytywne i negatywne strony. Pozytywna to fakt, że przygotowuje nas do ważnej chwili i zachęca do szeregu aktywności (dodatkowećwiczenia, nauka, zapobiegliwość...). Negatywna strona tremy jest taka, że z jej powoduodczuwamy strach, niedyspozycję, ekscytację, że podkopuje naszą pewność siebie.Lęk przed niepowodzeniem albo nieufność we własne siły sprawiają, że wyobrażamysobie niekorzystny dla nas rozwój wypadków, widzimy siebie bez osiągnięć i odrzuconych, sytuacja jest tak zła, że gorsza być nie może i nasza niedyspozycja stajesię coraz większa. Wtedy często naprawdę dochodzi do porażki, która dodatkowopotwierdza nasze poczucie mniejszej wartości. U podstaw tremy leży obawa przedniepewnością i niedawaniem sobie rady w sytuacji, nad którą nie mamy pełnej kontroli.

Tremy można się pozbyć poprzez przygotowania, ćwiczenia relaksacyjne (trening autogenny, relaksacja progresywna, ćwiczenia oddechu...), obmyślanie całegoprzebiegu wydarzeń albo opieranie się na kimś, do kogo mamy zaufanie (bezpośrednipomocnik, twarz, na którą będziemy patrzeć w czasie wystąpienia, albo czyjeś słowawsparcia, dodające odwagi przed wydarzeniem)... Przezwycięża się ją także poprzezrozwijanie pewności siebie („ja to mogę”, „ja to wiem”) i stawianiem sobie realnychcelów. Pomaga również, jeżeli stajemy twarzą w twarz ze źródłem swego strachu, jeżeli myślimy pozytywnie i staramy się, każdy błąd możemy obrócić na naszą korzyść.

81

Pewno wydaje ci się, że nikt cię nierozumie i nie kocha. Jesteś w wieku,kiedy młodzi ludzie często nie są w stanie

kontrolować i zrozumieć własnego zachowania. To jest również okres najczęstszych konfliktów z otoczeniem. Niektórzy mają konflikty zespołeczeństwem i tam zachowują się jak prawdziwibuntownicy, a inni buntują się w rodzinie, na znanymterenie. Ty próbujesz pozostawić dobre wrażenie w towarzystwie, żeby cię tam zauważyli, żeby siępokazać w jak najlepszym świetle. I tam odnosiszsukcesy, jesteś lubiana, prawdziwa. Ale ten wysiłekspala całą twoją energię. Kiedy wracasz do domu,wydaje ci się w jakiś sposób oczywiste, że tamwszyscy kochają cię bezwarunkowo, więc nie musiszsię wysilać, być zabawną, wesołą i w dobrym nastroju,żeby podobać się najbliższym.

90

MAM 17 LAT. CHODZĘ DO SZKOŁY ŚREDNIEJ,KTÓRĄ LUBIĘ, JESTEMDOBRĄ UCZENNICĄ I DUSZĄ TOWARZYSTWA.TO WIEDZĄ RÓWNIEŻMOI NAUCZYCIELE. ALE TAK JEST TYLKO W SZKOLE. W DOMUSTAJĘ SIĘ OKRUTNA,WOJOWNICZA, ZIMNAALBO ZAMKNIĘTA W SOBIE, CICHA. CO SIĘ ZE MNĄ DZIEJE?MAM MŁODSZEGO BRATA I WYDAJE MI SIĘ, ŻE GO NIE LUBIĘ, ŻE NIE LUBIĘ RÓWNIEŻMOICH RODZICÓW.OBSERWUJĘ ICH JAKKTOŚ OBCY I NIE PODOBA MI SIĘ TO, CO WIDZĘ. KŁÓCĘ SIĘ Z NIMI I NIE CHCĘICH SŁUCHAĆ. NIE MAM PRAWIE ŻADNEGO KONTAKTU Z NIMI, TAK JAKBY JUŻ NIEZWRACALI NA MNIEUWAGI. NIE CHCIAŁAM,ŻEBY DO TEGO DOSZŁO,TO NIE JESTEM JA. CO MAM ROBIĆ, ŻEBY SIĘ TO WSZYSTKOZMIENIŁO?

Jednak, ponieważ stosunki międzyludzkie są dwukierunkowe, również twoirodzice i twój brat chcieliby dostać od ciebie coś miłego. Jak sama mówisz, nieoferujesz im niczego oprócz chłodu, okrutnych słów, wojowniczości albo ignorowania ich obecności. W ten sposób stajesz się dla nich niezrozumiała, daleka, więc twojewrażenie, że cię nie rozumieją, staje się realne. Wydaje mi się, że w tym momenciewszystko, co uczyniliby twoi rodzice, i tak uznałabyś za błędne i niewybaczalne.Powiedziałabym, że oni cię rozumieją, choć trochę się wycofali i pozwolili ci, żebyśsama przeanalizowała siebie i swoje zachowanie. A ty właśnie teraz to robisz.Dostrzegasz, że coś nie jest w porządku, kiedy się tak zachowujesz i że emocje w stosunku do rodziców i brata nie są odpowiednie ani realne. A uświadomienie sobieproblemu stanowi pół drogi do jego rozwiązania.

Jestem pewna, że wiesz też, jaka jest następna część mojej odpowiedzi na twoje pytanie, co masz robić. W momencie, kiedy się tylko troszeczkę zmienisz w stosunku do rodziny, wszystko się poprawi. Bądź czasami duszą towarzystwa równieżw domu. Energia i wysiłek opłaci ci się wielorako, ku ogólnemu zadowoleniu.

91

JA… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

JA I… PRZYJACIELE ROWIESNICY . . . . . . . . . . . . . . 29

JA I … MILOSC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

JA I … SZKOLA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

JA I … RODZINA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

SPIS TREŚCI

107

-

-

, ,

, ,