spectrum 12 13 spectrumde Stentor de StentorZaterdag 7 januari 2012 Zaterdag 7 januari 2012

BellisGroep

Bronlaak-HeimdalCorisberg

ZonnehuizenVeldheimStenia

ZonnehuizenKind & Jeugd

BronlaakHeimdal

Fusie

FusieFusie

Fusie

Fusie

Uit Bellisgroep

Fusie Fusie Ontslag

Elivagar Zonnehuizen

Ontslag van Raadvan Toezicht enFrans Broekhuizen

Surseance Uitspraak

Bestuurder a.i.Charles Laureyvraagt surseancevan betaling aan Faillissement

VerdandiZorghuis HeliosMichaelshoeveUrtica De VijfsprongHeimdallOverkempe

Urtica De VijfsprongHeimdall

26-6-2003

1-8-2003

26-6-2003 1-1-2007

26-11-2008

1-1-2008 1-8-2008 1-9-2009 31-5- 2011 28-11-2011 27-12-2011

© de Stentor/Arte Westerbaan

VestigingenZonnehuizenenesW enesenesW eneoornoooooornrn

mmmmmmmmsterdAmAAmsterdAmsterdsterderm

geeen HaagenDeen Haage gen Haa

eneoeneoe eeLoenoenenLoeneee nnphenenZutZutptpheeZ hhenhenhmenBrummenBrumBrummenrikMMaurMaMMMMMMaurikMMM rMMMM kM i

UdenUUU enddden pplOOOpppOOOpONuenen

hovenddd oveeE ehoveehovenivenvvehhovenhddd engggRogggggggggoRoggRR

eeeHeeeeeeeeeH

gengengenergDriebergggebergeeeeDrie ge ergenbe geeberr nDriDriebergen

WijdenesHoorn

Amsterdam

Den Haag

OlstLoenen

ZutphenBrummen

Zeist

Maurik

Uden OplooNuenen

EindhovenVeldhoven

VolwassenenKind en Jeugdhoofdkantoor

Roggel

Heerlen

H et faillissement van de stich-ting Zonnehuizen betekenthoe dan ook het einde vaneen landelijke, brede zorgin-stelling op antroposofische

grondslag. Het zorgconcern wordt uit el-kaar getrokken. Een deel zal gaan naarzorgondernemer Loek Winter.Winter heeft naam als het gaat om hetwinstgevend maken van zorginstellingen.Hij deed het bijvoorbeeld al eens bij de IJs-selmeerziekenhuizen in Lelystad en

Emmeloord, nadat hij daarvoor al bekend-heid verwierf met het opzetten van dia-gnostische centra in onder meer Amster-dam en Maastricht. Zakelijk inzicht, door-zettingsvermogen, creativiteit en hard wer-ken zijn zo wat kwaliteiten. Winter hekeltal jaren inefficiënte, ontoegankelijke, im-productieve, ondoorzichtige organisaties.Hij wil de kwaliteit van de zorg verbeterendoor kleinschaligheid.Hoe zich dat verhoudt tot de antroposofi-sche inzichten van grondlegger Rudolf

Steiner moet nog blijken. De antroposofi-sche benadering gaat uit van een geestes-wetenschappelijke methode om de werelden de mens in hun materiële en spirituelesamenhang te leren kennen.„Er is gezegd dat de antroposofische grond-slag gerespecteerd zal worden, maar ikdenk wel dat het een cultuurschok zal zijn.Want het wordt wel wat zakelijker”, zegtPeer Meesters van vakbond NU’91. „Het is

bij ons in elk geval niet zo’n item.”Rob de Breij, vestigingsmanager bij Over-kempe in Olst waar 138 volwassenen meteen verstandelijk beperking worden ver-zorgd door ruim 220 mensen, denkt echterdat de visie van Winter de antroposofischegrondslag niet hoeft te bijten.„De antroposofie is al van idealisme naarrealisme gegaan. We zijn een professioneleorganisatie. Antroposofie hoeft geen geldte kosten, het zit in je attitude en zorgvi-sie.”

Zakelijk realisme versus antroposofie

D e woon-werkgemeenschapOverkempe in Olst was sa-men met de Michaelshoevein Brummen nog maar netonderdeel van de stichting

Zonnehuizen of er kwam een mailtje vande afdeling personeelszaken. De afdelingwerd voortaan aangeduid als afdeling Hu-man Resource Management.„Dan weet je het wel”, zegt een medewer-ker van de instelling in Olst. De fusie tus-sen Zonnehuizen en de Bellis Groep (waar-toe Overkempe en enkele antroposofischeinstellingen rond Zutphen behoorden)kreeg in 2009 zijn beslag. Enkele jaren eer-der had de Inspectie zeer kritisch geoor-deeld over de Michaelshoeve. Het was be-ter in een grotere organisatie op te gaan,vonden Inspectie en Zorgkantoor.Het personeel was daar niet zo van over-tuigd. Zou de eigen cultuur gehandhaafdblijven? Wordt de instelling niet te groot?Is het nog wel bestuurbaar? De fusie gingdoor en had het karakter van een overna-me. Zonnehuizen werd leidend. FransBroekhuizen van Zonnehuizen werd be-stuursvoorzitter van de Bellisgroep.Drie jaar later is Zonnehuizen failliet. Pre-cies een week geleden kregen de 2.300 per-soneelsleden ontslag aangezegd, maar zewerken gewoon door. Mensen die zorg no-dig hebben, zet je niet in de kou.Vorig jaar mei bleek al hoe groot de finan-ciële chaos was; bestuursvoorzitter Borke-huizen moest vervolgens plaats makenvoor interim-bestuurder Charles Laurey.Vanaf dat moment probeerde Laurey exter-ne investeerders te interesseren voor Zon-nehuizen. Hij onderhandelde met jeugd-zorginstelling Rentray en zorgondernemerLoek Winter. Winter wil de volwassenen-zorg en het vastgoed hebben, Rentray dejeugd- en kindzorg. Overeenstemmingkwam er niet. Wat restte was in novembersurseance van betaling en uiteindelijk hetfaillissement.Nadat Zonnehuizen uitstel van betalinghad gekregen, probeerde curator Marie-Jo-se Cools de boedel te slijten. Zorgpartijen

konden op de failliete boedel bieden. Datgebeurde ook, maar tot afgelopen woens-dag later werd om onduidelijke redenenuitsluitend gesproken met de twee par-tijen die ook al vóór het faillisement inbeeld waren, Rentray en Winter.Het faillissement heeft in elk geval in hetvoordeel van de eventueel overnemendepartij gewerkt, zegt Sengul Sozen van FNVAbvaKabo. Zij vermoedt dat er een finan-cieel spelletje wordt gespeeld. Want dooreen faillissement kan de instelling gemak-kelijker afscheid nemen van mensen. So-zen: „Wij hadden een plan waarbij weZonnehuizen binnen een half jaar op hetjuiste pad hadden kunnen krijgen. Daar-voor was 6 miljoen nodig. ” Maar de mil-joenen kwamen niet. So-zen noemt het ongeloof-lijk dat Winter het geldvoor een reddingsplanwel heeft, maar ondertus-sen lang gaat onderhande-len.Zo’n 2.300 personeelsle-den en 4.000 kwetsbarecliënten zijn nu overgeleverd aan de uit-komst van het overleg tussen banken, zorg-kantoren, curator, Rentray en Winter. Datde onderhandelingen zo lang duren, komtvolgens interim-bestuurder Laurey nietdoor Winter of Rentray, maar door hem.„Ik heb de onderhandelingen afgebroken.Vanwege de waardering van het vast-goed.” Overigens werden de besprekingenlater weer hervat.De parallel met de stichting PhiladelphiaZorg in Nunspeet dringt zich op. Ook dieorganisatie kwam na een periode van snel-le groei in grote financiële problemen. Phi-ladelphia kampte met slecht bestuur, teveel aandacht voor vastgoed, te weinig oogvoor zorg, belabberd toezicht en gebrekki-ge sturing. Bij de instelling was in een jaartijd 25 miljoen euro verdampt, alles onderhet toeziend oog van president-commissa-ris Elco Brinkman.De verontwaardiging was groot, want Phi-ladelphia stond niet op zichzelf. Thuiszorg-

instelling Meavita ging ter ziele, de IJssel-meerziekenhuizen belandden op de randvan de afgrond door wanbeleid. Het moestafgelopen zijn met dit wanbeleid, vondtoenmalig staatssecretaris Bussemaker.Des te saillanter is het dat bij het faillisse-ment van Zonnehuizen een van de toe-zichthouders eerder directeur was bij Phila-delphia Zorg. En de huidige puinruimerCharles Laurey was bestuurder van Meavi-ta. Daar is hij ook aansprakelijk gesteldvoor zijn rol in het faillisement. Laurey opzijn beurt heeft het bestuur en de raad vantoezicht van Zonnehuizen aansprakelijkgesteld.Toch hadden al in 2009 accountants vanPriceWaterhouseCoopers (PWC) de raadvan toezicht van Zonnehuizen gewaar-schuwd dat grote problemen dreigden nade fusie met de Bellis Groep. VolgensPWC was de cliëntenadministratie eenrommeltje, ontbrak financiële informatieen was er geen zicht op investeringen, geld-stromen, de risico’s van projecten en dewaarde van het vastgoed.Maar de raad van toezicht was drukkermet bestuursperikelen, want bestuurderYvon ten Brummelhuis moest weg. Zekreeg een afkoopsom van ruim 250.000 eu-ro. De drie toezichthouders kregen over

2009 een extraatje van18.000 euro per persoon.Behalve de accountants-van PWC was ook hetpersoneel bezorgd. Cliën-tenraad, ondernemings-raad en het management-team vroegen herhaalde-lijk, maar vergeefs om

concrete cijfers. Bij gebrek aan overzichtenvanuit het hoofdkantoor in Zeist, stelde dedirecteur volwassenenzorg zelf iemandaan om informatie boven tafel te tillen.De ongerustheid was terecht want uit dejaarrekening van 2010 - pas eind vorig jaarin concept openbaar -blijkt dat de kostengierend uit de hand waren gelopen. Het te-kort over 2010 bedroeg 18 miljoen euro, opeen omzet van 86 miljoen euro. Uit de jaar-rekening blijkt een chaos. Terwijl de pro-ductie met 8 miljoen afnam tot 77 miljoeneuro, werden 140 mensen aangenomen.Met een vast contract. De bureaucratiegroeide met de dag, op het hoofdkantoorwerkten steeds meer mensen.Ondertussen zijn de langlopende schuldenmet vijf miljoen toegenomen, de kortlo-pende schulden met 4,5 miljoen euro, ter-wijl de reserves aanvaardbare kosten – zegmaar het weerstandsvermogen –van plus6,1 miljoen in 2009 naar min 12,1 miljoenin 2010 gingen.

Door het totale gebrek aan inzicht in de be-drijfsvoering en het tekortschietende toe-zicht daarop, was een faillissement onaf-wendbaar.Begin 2011 zei Frans Broekhuizen nog datZonnehuizen er redelijk voorstond, maarde dramatische cijfers van 2010 werden al-leen maar slechter. En het was niet meerte verbloemen. In mei moest Broekhuizenopstappen, er wordt rekening gehoudenmet een verlies in 2011 van ettelijke miljoe-nen.De rekening van het wanbeleid wordt be-taald door het personeel. In novemberstuurde Laurey een brief aan de 2.300 per-soneelsleden waarin hij om een financieeloffer vroeg om zo kopers over de streep tetrekken. Maar het offerwas niet meer nodig,op 28 november werduitstel van betalingaangevraagd, eenmaand later werd hetfaillissement uitgespro-ken.Intussen werd aan voor-malig bestuursvoorzitterBroekhuizen, bestuursterBrummelhuizenen de opge-stapte raadvan toezichtgevraagdhun bonus-sen terug testorten. Ze wei-gerden.Het personeel kreeg opoudejaarsdag ontslag aange-zegd. Hun inkomen wordt nogvijf weken gegarandeerd doorhet UWV maar na 10 februariis dat voorbij en hebben zealleen nog recht op eenww-uitkering.De opmerking van staatssecreta-ris Marlies Veldhuijzen van Zantenin de Tweede Kamer dat de zorg gega-randeerd is, ergert het personeel. Wantniet de minister garandeert de zorg, datdoen de werknemers. Een manager: „Ie-dereen zou het begrijpen als we het bijltjeerbij neer zouden leggen. Maar we doenhet niet.” Nog niet, althans.

reageren?spectrum@wegener.nl

ten onder aan chaos � Een deel van het terrein vanleef- en werkgemeenschapOverkempe in Olst is ooitgeschonken. Evenals eenboerderij waar de stichtinggebruik van maakt. Over-kempe staat daar niet alleenin: heel veel bezittingen vanStichting Zonnehuizen zijnop die manier verworven.Het is een van de schrijnen-de aspecten van het faillisse-ment. Die giften en legaten,vaak gedaan door ouders ofmensen die de antroposofieeen warm hart toedragen,zijn verloren voor zover zerechtstreeks aan de stichtingZonnehuizen (of haar rechts-voorgangers) zijn gedaan. Insommige gevallen zijn lega-ten niet aan de stichting zelfnagelaten maar aan de vrien-denstichtingen. Die blijvenbuiten het faillissement.

De antroposofische zorginstelling Zonnehuizenwilde groot worden. Het ontaardde in chaos. Defailliete instelling wordt in delen verkocht in eenpoging schuldeisers tevreden te stellen en de zorg tewaarborgen. Ten koste van het personeel.door Raymond Korse

Zorgondernemer Loek Winter. foto GPD

Zonnehuizen

Gebrek aaninzicht opbedrijfskosten

Giften en legaten