1

SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI

. 3

I./l. Relacja .—

I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora ----

I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora _—

II. Materiały uzupełniające relację Pi/ , 3*1 3 . / t - ł O

III./l. Materiały dotyczące rodziny relatora

III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r.

III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945)

III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945Ct }k, £ H 5 4 - i 5

IlL/5. Inne... . ' 4 •/o )y - . b e . " < o

IV. Korespondencja

V. Nazwiskowe karty informacyjne h . f i

VI. Fotografie

2

l 3

5 t

4

B i b l i o g r a f i a d ot . ruchu oporu na Kociewiu w Igtgęh 1 939-1 945

. . . , , ,< 3 Wpłynęło °nia ----------

Ldz , _______k1 w la t a c h 1 939-1 945 '

u tc r e t .va J ó ze fa Milewsgieko

Skróty używane w tekś c i e ; yKKE Kociewski Ksntor Edytorsk iliEK Towarzystwo Miłośników % iemi Kocie wskie jTM 7j Towarzystwo Rozwoju Ziem ZachodnichBPK ^ eg iona lna Pracowania KrajoznawczaZEP Z r z e s z e n ie Kaszuosko-Pomorskie *!s . s t r o n i ogółem,w tym w naw ias ie dot .ruchu oporu

I H is tor ia

1 . J ó z e f M ilewski .Kociewie .Z a p i s k i Koc i e w s k i e .Z r z e s z e n i e Kociews- kie i Wojewódzki Dom Twórczości Ludowej w Gdańsku, Gdsnsk 19 57, s . > 2 / 2 4 - 2 5 / , maoka,1 o z d ję ć

2 . Szpęgswsk-z m a r ty r o lo g i i mieszkańców Kocie wie.Z w iosek Bojowni­ków o Wolność i Demokrac ję -Z arząd Okręgu w Gdańsku*;wydawnictwo Morskie, Gdynia 1 9 5 9 , s . 251 .Na s . >8-114 m a te r ia ły d ot .ruchu oporu, mapka , s z k ic ,z d ję c ia

3 . J ó z e f Milewski. l a i e j e Starogardu Gdańskiego/miasto i p o w i a t / , Wydawnictwo Morskie , Gdynia 1 959» s .256 /2o1 -21 4 / , mapka ,z d j ę c i a ,w tym dwa związane z ruchem oporu.

4 . J ó z e f M ilew ski .K ociew ie w walce o utrzymanie p o l s k ó s c i . Z s rząd Wojewódzki TBZZ w udansku. Gdańsk 1 962, s . 1 03/ 66- 7 2 / . Mapka. Ma te - r i a ł y k o n f e r e n c j i popularnfnaukowej zorganizowanej 'w S ta ro g a r ­dz ie Gd. 13 maja 1962 p i ‘zez Woj.Komitet Frontu J ed n ośc i Narodu,Z W i ZP TBZZ w S tarogard z ie Gd. w porozumłniu z Prezydiami PKM

iłw Starogardzie G<j. i Tczewie.J ó z e f M ilew sk i .S y lw etk i a z i a ł s - z y k o c ie w sk ie h .M a te r ia ły h i s t o r j - czno-ekonojniczne K oc iew ia /p iaco zbiorowa / .Z W TRZZ w Gdańsku, Gdańsk 1 963, s . 2 o / / 1 o6-1 61 / . M a t e r i a ły k o n f e r e n c j i pop ula nona uko- wej zor^anizowa e j w Tczewie 9 maja 1963 pr^ez Z W TBZZ w Gdańsku

6 . J ć £ e f Milewski Aadam Tomajer,XI wieków Skór^za.Z W TBZZ w Gdański Gdańsk 1 9 6 4 , s . 9 4 / 3 7 - 4 ? / . M ater ia ły k o n f e r e n c j i popularnonaukowej zorganizowane j w Skórczu 19 IV 1964 r .p rz e z Z W TBZZ w Gdańsku. Z a łą c z n i k : s y l w e t k i dzałaczy k o c i e « s k i e j , w tym czfaków ruchu o p o r u / s . 8 5 - 9 4 /

7 . J ó ?.ei Milewski A. Mykaj. Nowe nad Wisłą 1266-1 966 .Zarządy Wojewó­dzkie THZZ w G^nsku i Bydgosz^zy. Gdsnsk 1 9 6 b , s . 1 1 4 / 5 9 - 6 6 / . Mate­r i a ł y k o n f e r e n c j i popularnonaukowej zorganizowanej' w Nowem nad Wisłą 12 V 1965 .Z a łą c z n i k : s y l w e t k i d z ia ła c z y k o c ie w s ; io h ze szczególnym uwzgxv dnieniem z ie m i newskie j / s .1 o1 - 1919/

8 . J ó z e f l i i e w s k i . Z walk p o l s k ie g o ruchu oporu n« Kociewiu z oku­pantem h it lerow sk im . Wojskowy P r z e g lą d AAis to r y ~ z n y 1 ^nr 3 , Warsza­wa 1 966 , s . 2 5 o -2 9 o .4 mapki, 1 3 z dj«?c. Wyjfcezy n iep e łn e -^ ru p ruchu oporu i ważnie jszycn s i t e j i bojowych. ' '%•

I 5

9 . J ó z e f Milewski.?; walk i « $ * s .n s łw » harcerzy s ta r o g a rd zk ic h w l a - t.ę r*h 1 939-1 94>. Starogard Gdański, 1 96?, s . >o.Autor ukazuje d z i a ł a l ­ność konsp iracyjną haferzy i przy tacza biogramy 31 d z ia ła c z y .

1 o. J ó z e f Miłewsui. E&ie je wsi pow iatu s to r ogar dz k ie go .Z.rz e sz en i« Ka- szubs ko-Pomorskie . Gdaalslc 1 9 6 8 , t . I i t . I I , s . 380/ ł ą c z n i e / .A u t o r omawia n i o t o r i ę ponad 1 00 w s i s o ł e c k i c h wraz z ich p r z y s ió łk a m i , n ie zapominając o ich u d z ia le w rucnu oporu.

1 1 . J ó z e f M ilewski .K ociewie w i » Lach opkupacj i h i t l e r o w s k ie j /1 939- 1 9 -5 / . Maszynopis pracy doktorsk ie j nap isanej w l® ta -a 1 971 -1 973

na ,-.ydziale Humanistycznym UMK w Toruniu pod kierunkiem naukowym p r o f . u r u - u .D .S t e y e r a . s .2 8 4 . / l 4 5 ~ 2 o 5 / .M a p iv i , z d j c ia .Z e względu na trudność w u s t a x e m u gran ic r e g io n u ,a u to r dokonał pra^y na przyk­ł a d z i e powiatów Starogard i 'i'czew.

{ / 1 2 . J ó z e f M ilewski . Kocie wie w l a t a c h oa-upacji h i t l e r o w s k ie j 1939“1 945.Luu>.;~a S p ó łd z ie ln ia "ydawnicza, *a.rszawa 1 9 7 7 , s . 266/1 37-1 9 7 / P u b l ik a c ja jc o 'powtórką" pracy doktorskie j , dostosowane j do p o ­tr z e b wydawniczych. Doczekała s i ę r e c e n z j i dra Konrada 'Tiechauowsłi kie g o , z amies czoenj w'*Zieszy l-a-. Mu¥um Stuttho/* nr 4/1 981 , s . 1 96- 2oo. N<kW\t>,J. 53®tT

13 . Jó-zei E ilewsK i.M iejoca p am ięc i narodowej w S ta ro g a rd z ie ^da^skii 9— -6 Starogard Gd. 1 97?» a. 16 .Pu b l ik ac ja opracowana z o s i ^ a z prze znaczeniem dla młodzieży g*uwnie s z k o l n e j .

1/ l 4 . J ó z e i Milew0xvi. r f ięz ien ie sądowe w S tarogard z ie 4-9^1—745 1 939- 19 4 > .^ e fe r a t wygłoszony na sympozjum naukowym p t H i t lero w sk ie s ą d o w n i e u , w i ę z i e n i e t w o i obozy w Okrrfcu Rzeszy Gdansk-Prusy Zachodnie 1939-194-5 w S teg n ie 5 /6 Xi 1 9‘/6 r * s . >4/21 - 2 7 / . Orienta• Jfjny s z k ic w i ę z i e n i a .

sSff.cr AąęhMi di.1 > .J ó z e l M ilew sk i .K sięga imienna st /*. pogada k i e h - I I wojny światowej

/Kot-xewie/ .TKK-Starogard 1 9 8 > , s . 2 9 2 . Jedyna tego typu w kraju jju~~ikacja zM orcaa n ie tylKo jjuiuordowanych,a l e t e ż p o l e g i y e a w walce. .Zawiera 3 mapKx,w tym o^odków ruchu oporu Kociewia.

i 6 . J ó z e f M ilewski . Ja szczurka/1 941-1 9 4 ? / . Starogard Gd. 1 983, s . 68 P rzy tacza biogramy ponad 100 ja szczu r kowców jak i osób z tą o r g a n iz a c ją w spółpracujących.

u t < • 17. J ó z e f M ilewski. Helena Lange/1894-1 973 /• TiiEK Starogard 1984s . 1 2. / 3 - 8 / . Autor omawia ż y c io r y s i d z i a ł a l n o ś ć t e j d z i a ł a c z ­k i Wojskowej Służby Ko^iet.Z d j ę c i a .

1 8 . J ó z e f Milewski.Zygmunt Bączkowski.TŁEK Starogard Gd.1984, s.2o/24> 2 - l 7 / . P o i e g ł jako dowódca o d d z ia łu AK w Powstaniu warszawskim.Mapka,zdjęcia. ą

1 9 . J ó z e f E ilew ski .Z m a r ty r o lo g i i Żydów na Kociewiu w la t a c h

1 939-1 945 . TMZIK Starogard Gd. 1 985, s . 2 2 / 1 2-1 4 / . ' n’.

2 t

6

20. J ó z e f M ilew ski . Galeria Anna Felchnerowska/1 9o2-1 9 8 4 / . TMZiK|7 ? r

Starogard Gd.1 9 8 5 . s . 15/2-1 3 / . Autor omawia ż y c io r y s i d z ia ł a ln o ś ćt e j d z i a ł a c z k i Ak,w s z c z e g ó l n s c i .jako a u to r k i w ie r sz y i p i e ś n i*

* f ’ P i s s ^ ^ h ^ k u p o k rzep ien iu serc" w S t u t t h o f i e . Z d j ę c i a .2 1 . J ó z e f Milewski.3 ygmunt Grochocki 1 922-1 945 . TMjK Starogard Gd.

1 986, s . 2 5 / ^ - 2 5 / . Sylwetka j a s zczu r ko wa a, d z ia ła cza fra n cu sk ieg o r u ­chu oporu. Z g i n ą ł r o z s t r z e l a n y w Nantes we ‘‘'rancj i .Z d j ę c i a .

i ,'f. k. is 22. J ó z e f M ilewski . Kocie wiary w powstaniu Warszawskim 1944 r.TiEK Starogard Gd. 1 986, s . 18. Biogramy uczt s tn ików Powstania.Mapka, z d j ę c i a .

2 3 . J ó z e f M i lew sk i .P ar t jzan ck im i śc ieżkam i po Kociewiu 1939-1945TMZ.K Starogard Gd. 1 987, s . 3 3 .Autor omaóia pov krótce p oszczeg ó ln e grupy zbrojne podz iem ia . 2 m a p k i , s z k ic e , z d j ę c ia .

2 4 . J ó z e f Milewski.Harcerz J . G r z y b e k . T i E K Starogard G d.1988 ,s .22 / / - 8 / . Z o s t a ł r o z s t r z e l a n y w pierwszym o k res ie o k u p a c j i ,a l e od pierw szego dnia wojny p r z e j a w ia ł opór .M ap ka ,zd jęc ie .

2 5 . J ó z e f M ilew sk i .7, dz ie jów i t r a d y c j i harcerstwa s t a r o g a r d z k ie ­g o / l 921- t 9 8 5 / . TMJK Starogard Gd. 1 989. s . 1 o 6 /1 2 - 2 7 / .N a uwagę z a s ­ługuje duża operatywność p a t r i o t y c z n a w ie lu h a r c e r z y .Z d ję c ia

2 6 . J ó z e f Milewski.Szpęgawsk.KKE Tczew-Starogard Gd.Tczew 1989»s. 82 /53-58 / .7 jaspokaja zapotrzebowanie spo łeczne na tę p u b l ik a c j ę ukazując t e ż o sob y ,k tóry z g i n ę ł y jako u c z e s t n ic y ruchu oporu. Mapka ,z d j ę c i a .

1/ 2 7 . J ó z e f M ilew sk i .M iejsca p a m ięc i narodowej w Borach tu c h o l s k i c h Skórcz 1986 r .M ogi ły l e ś n e kryją w ie lu leśników,zangażowanych w rcuh oporu.Z d j ę c i a .

# 1 2 8 . J ó z e f Milewski.Męczeństwo i walka k o b i e t koc iew sk ich .Z arząd1 V v —■--—-iWojewódzki ŁKP.Gdańsk 1 9 8 6 , s . 1 9 .P rsaa winna zasygna l izow ać problem jako wymgający p e ł n i e j s z e g o opracowania.

2 9 . J ó z e f M ilew sk i .Z abytk i i n ie k t ó r e inne dobra k u ltury Starogardu Gdańskiego. Fundac ja"Fun dusz Rozwoju S a o izą d n o sc i L oka ln e j", S ta r < gar'^Gdański 1 9 9 3 -s . 1 35 . Nakład 2ooo eg zem p larzy .P u b l ik ac ja ukazu­je w ie le z dj Ł;c ,związanych z ruchem oporu w m i e ś c i e .

30. J ó z e f Mile wski. Pamięć i Kociewiak^w-of i a r r e p r e s j i M ID w la t a c h1 939—I 9 5 6 .Maszynopis/prz ygotowany do druku/. Starogard Gd.1991,

r *s . 56 ,m apka ,zd jęc ia .A u tor ukazuje p r z y k ła d y , dot .ruchu oporu osób ^wiązanych z Kociewiem w formie u d z ie l a n ia p o m o c y więźniom,uda­nych prób u c i e c z k i , t w ó r c z o ś c i l i t e r a c k i e j / w i e r s z e / i t p Uwaga; N iek tó rzy wydawcy n ie podają wysokos^i nakładu.,który w

za sa d z ie n ie przekracza 1 ooo egzemplarzy z wyjątkiem poda- Sch w t e k ś c i e .

3 i

7

*I I Przewodniki tur^st .yczne/mowa w ni^h^pod p oszczegó lnym i hasłami hs

nazw m ie jsco w sc i lub n a z w is k /a Ąydawnie twa różne:

1 . J ó z e f M ilew sk i .S tarogara Gdański i o k o l i c e . S p o r t i 'Turystyka. Warszawa 1955 ,nakład 51 60 , s . 68. Mapka o k o l i c Starogardu Ges. ,zao^ '■ 'ia .

2 - J ó z e f Milewski L e s ł a w Skonka. Kociewie. «Vyda wnictwo Morskie, Gdańsk 1977 ,nakład 275o, s.4o3»mapki kolorowe i czarne ,w-=fcyffi herby kolorowe m ias t i 'Tzarnej <»ody ,z d ję c ia

3 . J ó z e f Mile ..Bici. P o j e z i e r z e Kociewskie i o k o l i c e , wydawnictwo Morskie Gdańsk 1 9 8 4 ,nakład 30. 000, s . 3 1 4 ,mapki czarne i k o lo ­rowe ,Zdj^Cla

4 .J ó z e x M ilew sk i .S tarogaru Gdański i o k o l i c e . yaa«nictwo"K ocie- wie" Starogard Gd. 1991 , s . 4mjiczne m a p k i ,szk ice i z d j ę c i a w ko­l o r z e czarnym.

5. J ó z e f M ilewski, łez e w i o k o l i c e , Wy dawnie two Pomorskie xczew / na u k o ń czeń iu / , 1 99^,

TT»b / Wydawnictwo Pom orskie:R eg iona lna Pacownia Krajoznawcza PTTK

w Gdańsku / s e r i a "Z e s z y t y Rpiewskie" pod red , i.' P K oz łow sk iego /

1 . Z . 4 - 6 J ó z e f Miiewaki.Kociewie w p iśm ien n ic tw ie i cuuku, Gdańsk 1 9 8 o , s .1 2 o

^ . z . 7 Jó^-cf M ilew sk i .Pogódki . Gdańsk 1 9 8 2 , a . 32. Mapka , z d j ę c i a3 . z . 8 -9 J ó z e f M ilew sk i .S tarogard Gdański i o k o l i c e . Gdańsk 1982

48s . , Sap ks , z dj y c ia4 . z . 1 o - 1 2 Skórcz 1 o k o l i c e . Gdańsk 1 9 8 4 , s . 5 1 , mapka , z d j ę c i a5 .Z . I 4 - 1 5 Francisz eic .Biernacki J ó z e f Milewski. Be de ker k o c ie w s-

ki.Gdańsk 1986 , s . 132 . £ d ję c ia6 . z . 16 J ó z e f Milewsii i . Borzechowo Zblewo K a l i s z a "żarna

>»oda i o k o l i c e . Gdańsk 1 9 8 5 , s . 7 8 , m ap ki ,zd jęc ia/ . o . 17 • J ó z e f Milewski.Lubic^Wu Ocypel Osieczna i o k o l i c e

Gd- ~k 1 985,s.72,mapKi,zdjęca.«. w .z .2 o J ó z e f Milewski.'"'z^sk i o k o l i c e . GdansK 198e ,& .92 ,

mapki,z d jęc ia9 .2 .c .c J ó z e f M ilew ski .O palen ie a o k o l i c e . Gdańsk 199©»s.3b

myj/ki, z d ję c ia

I I I Ka l e n da ra 31. J ó z e f M ilewski. Ha ucz y c i e l łw o. b i a ł a c z k a ruchu oporuK-alendarz

Gdański 1 9 8^ ,o. 1 9@-1 91*^92.Mow*. o H e l e n i e Lange , d z ia ła c z c eJ a szczu rk i i Wojskowej Służby Kobiet AK

2 . J ó z e f M ile w sk i .A l fo n s Jan Kwiczor.Kalendarz Gdański 1 9 8 5 , s . 359-361 .Przywódca grupy partyzan ck ie j 11 Gryf a Pom." i AIS

8

5

3 . J ó z e f M ilewski. Gdzie ś w i e c i s z u b i e n i c a . . . Ba lendarz Gdański 1)983 s . 9 4 -9 4 ,Z powstania i d z i a ł a l n o ś c i s ta r o g a r d z k ie j J a s z c z u r k i , z d j ę c i e grupy k iero w n icze j t e j o r g a n i z a c j i .

IY Roczniki-kwarta l n i k i - m i e s i g c z n i k i

Kociewski Magazyn Regionalny

1 . J ó z e f Milewski.Bernarda Sychty sk a r b ie c s ł ó w , z .4 ,1 9 8 7 » s . 32-36 z d j ę c i e kon sp ira tora k u l tu ra ln ego

2 . J ó z e f M ilewski .K ociewiacy wśród P o l o n i i , z . 6 . 1 9 8 9 t s . 18 - 2 2 .Z d jęc i3 . J ó z e f M i l e w s k i . ,fŚwierki" w ak^ j i , z . 7 , 1 989»s .2o-214 . J ó z e f M ilewski.Kociewiacy wśród P o l o n i i , z . 7.1 9 8 9 , s . 7 6 - 7 9 . z d j ę ­

c i e .

Jantarptf-e S z la k i

1 . J ó z e f M ilewski . Osiek-dz ie je i z abytkm. Gdańsk nr 3-4 ,1 9 6 3 , s . 3-5

2 . J ó z e f Mile s k i . Błędno, Gdańsk nr 3 ,1 9 6 9 ,9.1 5-1 9 . Opis walk i l e ś n e j p a r ty z a c n k ie j 27 X 1944 r .

3 . J ó z e f Mile wski .Z dz ie jów s ta r o g a r d z k ie j b a s z t y przy Bramie Gdańskie j , Gdańsk nr 7,1 9 7 6 , s . 3o~33 ,zd jęc ie

4 . J ó z e f M ilewski.Ksiądz podpułkownik J ó z e f Wrycza, Gdańsk nr 4 ,1 979, s . 32- 36 , dwa z d j ę c i a

5 . J ó z e f M ilew sk i .K s.Jan O lszew sk i-w ybitny sp o łe ^ z h ik i d z ia ła c z n ie p o d le g ło ś c io w y Kociewia, udansk nr 1 ,1 981 , s . 1 6-1 8 , z d j ę c i a

6 . J ó z e f Mile wski. Bernard Syohta-w 7 5 - l e o i e urodź in . Gdańsk nr 21981 , s . 2o-23

7 . Jó z e f M ilewski .^wiązek J a s z c z u r c z y , Gdańsk nr 1,1 9 8 2 , s . 33-34-8 . J ó z e f %łkiewirar M ilewski . Józ e f % lk ie wioz , Gdańsk nr 3»’| 982,

S . 2T-23 .Z d j ę c i e9. J ó z e f M ilew sk i .F ra n c iszek ■Di e r n s c k i . Gdańska nr 1 ,1 984, s . 28-31

z d ję c i e1 o . J ó z e f M ilew sk i .O biekty i walory krajoznawcze Kociewia. Gdańsk

n r 2 ,1 988, s . 25- 2 8 ,12 z d j ę ć .1 1 . J ó z e f Milewski.Edwin Rozenkranz. Gdańsk nr 1,1 9 9 3 , s . 38- 39 ,

'1- 1le*>s(*-l\ U* Hi- co C o C c e ' L M i ' S 5' Pomorz e

1 . J ó z e f Milewski.Z dziejów ^miny żydowskiej w S tarogard z ie ^d. Gdansk,n4,1 9 8 8 , sjl 4-1 6 . ^wa z d ję c ia

2 . J ó z e f M ilew sk i .*'1 e s p ó ł obozów h i t l e r o w s k i c h w Knybawie k.Tczewa Gdańsk,nr 2 ,1 9 8 9 ,3 . 1 1 - 1 2

3. J ó z e f Milewski.Mjr r e z .J a n Kazimierz Sz; a le .vski. Gdańsk tir 3 -4 ,1 9 8 9 , s . 2 2 - 2 4 , z d j ę c i e U

i9

PomeraniaJ ó z e f M ilew sk i .Sz lak iem Kociewiaków w Powstaniu Warszawskim. Gdańsk nr 8,1 9 8 5 , s . 2 5 - 2 8 . Do opracowania za łączon y wykaz u c z e s - ników.

V.Kroniki n ie k tó r y c h or&anizacj i zawodowych i zakładów pracy tz

których wynika k o n sp ir a c y jn y , a n t y h i t l e r o w s k i ruch oporu1 . Józ e f Milewski.OSP Starogard Gd. 1 862-1 962, s . 262. J ó z e f M i lew sk i .S tarogard zk i Klub Sportowy"Start" 1 926-1 976, s . 533. J ó z e f M ilewski . Pa bryka Mebli Okrętowych" Pa mos" Starogard Gd.

1852-1 976, s . 484 . J ó z e f M ilew sk i .S tarogardzk ie Nakłady K l e k t r o te c h n ic z n e ^ le k t r o n *

1 9 1 2 - 1 9 8 2 , s . 2 2 ,6 z d j ę ć .5 . Jó z e f Milewski.Kupiectwo-prywatny h a n d e l - u s łu g i /o d n a js ta -

szych do 1987 r . / , s . 2o6 . J ó z e f M i l e w s k i . S t u le c i e S z p i t a la d la Nerwowo i P s y c h ic z n ie Cho­

rych im.St .Kryzana w S tarogard z ie Gd. 1 893-1 992, s . 39.

Starogard Gd.,dn.3o VIII 1993 r .l lAou ' Ł <Łn> VĄ r

/ - / J o z e f Milewski

Z. okupacyjnej l i t e r a t u r y p ię k n e j /w ie r s z e / :

1 . J ó z e f M ilewski .W iersze z okupacyjnego Kociewi*/1 939r1 9 4 5 / . Druka-¥ ,} .. "Z-ęrC&lPi €

r n ia w £>t«r o gardzie 1 947♦ s .4 6 /1 2 - 2 / A A u t o r p rezen tu je 8 w ierszy chc n ie o wysokim a r t y ż m i e ,a l e mimo to p a t r io t y c z n y c h .

2. J ó z e f Milewski.Bohaterom ^ s ^ e j p l a t t e . Jednodniówka 8o - l e c i agimnazjum w S tarogard z ie Gd.Wiersz s p e c j a ln i e napisany na j u b i l e t uszo y z j s z d absolwentów.

3 . J ó z e f M i l e w s k i .L i s t z b u n k ra do matki,Nagrobek p a r t y z a n t a .Żona partyzan ta ukradkiem korespnBuje z swym mężem w l e s i e , S ł o w a wyry­te na b rzoz ie przydrożnej w od dz ia le 132 nad leśn ic tw a 4?ewniacz- ki-Swiadectw o z ł e g o czasu . Wydawcy: urząd Miasta,TM5K i ZKP.Staro­gard Gd 19 8 o ,s .7 5 /5 3 ~ 5 6 / .W y ż e j wymienione t y t u ł y to h a s ła c z t e ­rech w ie r s z y / .

6 £

',v10

-gy-rlżiJL +ft r e o - nz j i , a m ie sa cz o . e j yr^e sz y ty ch Vue urn S tu t th o :Tłnr 4 /1 foi l y s . 1 ^ó-

_ l£ f iJ ó z e f Mile wsjsA . *»oc ie wie w l a t a c h ok u p acj i h i t l e r o w s k i e j 1 939-1 945*..3i'S3 3 wa 1 9V ( , 3S . .< 57

Ł..auen r e g io n iromorse Gdańskiego n ie docsekol s i * j e s z c z e tak szczegó łow ego opracowania o l o t a c h ok u p acj i h i t l « r ^ wskiej , j a k i a j e s t oma Arian* k s ią żk a . Jej au tor , J . Mile wski , n i e p r o f e s j o -nalny h is toryk ,m a w swjnkm doroDku s z e r e g opracowań o dr.iejach b i e ­rni s t a r o g a r d z k ie J / t j .o y ł © g o powiatu s t a r o g a r d z k ie g o / ,w tym n ajw ię ­c e j o la ta c h c k u p c c j i h i t l e r o w s k i e j . omamianej k s ią ż c e J . G i l e w s k i n ie ogranicza s i ę , j a k do te g o cz a su , <?o z i e m i s t a r g ^ ^ ^ j ^ l e j , ł e c z obejmuje c a ie ^ocie w ie .M e p r z e s t r z e g a przy tym g r a n ic r s d m in i s t r a - cy jn ych ,a .ja,;© gra n ic? omawianego terenu przyjmuje war« jako j e dyn; e/ . identny e l e u e u t odrębnośc i tego n g i o m od r e s z t y r ©mero a Gdański* t o . Je k sam zaznacza , i s t n i e j ą zres-stą pewne tru d n o śc i b a rd z ie j dokładnym oznaczen iu g a r n ie Koc ie wia , które mogą być p r z y j ę t e ty lk o umownie. . . .

. . . a r to s c p u b l i k a c j i p odnos i w łaśnie f a k t , i e j e j autor poza

ruchem rporu i m artyro log ią lu d n o ś c i p o l s k i e j omamia problem y, które dotychczas n ie stanowimy j e s z c z e przedmiotu badan zarówno h is toryko! p r o ; .« s j o n s l i s t ć w , ja k i amatorcw.~t<£ u t e ż omawiana ks iążka ma charak­t e r p i o n i e r s k i , 2*1 ©szcza j e ż e l i *-$»£& chod z i o sprany h i t l e r o w s k i e j p o l i t y k i gospodarcze j , k u l tu ra lno-ośw ia tow e j , narodowościowej i spo-i.e cz n o -so c ja ine j . . .

. . . 'mawiając poxSicie przygotowania do obron y ,au tor pokazuje także u d z ia ł młodzieży p o l s k i e j , s z c z e g ó l n ie h a r c e r s k i e j • ..^o-A-ym z a ­gadnieniem dotychczas nie ponoszony n w p u b l ik a c ja c h dno śn ie Pomorsi j v s t powoływanie przez ewakuujące s i * p o l s k i e władze ©reiietćw rby /i t e l s . ich i i t r s^ y Cuy ws t e i s k i c h . . ,

. . . s k a z u j ą c ty le pozytywnych s t r o n k s ią ż k i J . i l e o s k i e g o ,n i e można jednak pominąć pewnych mankamentów i p o tk n ię ć autora oraz kontro.ex'syjnych ocen.Trudno np z g o d z ić s i * z autorem,że porską ludność miejscową na ^ocie ; iu traktowano gorzej n i ż sszubów.. . Podobnych u s te r e k można by wyliczyć w i ^ e c e j .Należy jednak podkreś l i* , że n ie p r z e k r e ś l a j ą one ogó ln e j w artośc i omawianej Książki*

/ - / Konrad Giechanowski

11

*u * -V1 .X

do ouG li - ^ i p t .i-oj..la podziemna n a romo.;. z u ....^ ? l a -łi 1?3>-1g4j>.'lc ,gi-r;sc. ;c Haukowe .v a o r u n i u , l e ru n 1 / _____

s t r o n e ___ j e s t __________________________,vinno by c /uw a j. 1 /

8o,w .4 dół. *£e 2 IX 1 935 r . . .n a rad a -n a s . 3-33* /. 14 ' d ó ł : n w dniu 3 Ix1 >39 r . odbyła u i , t a n a ra d a .A ..i,, -> k t ó r a da ta j e s t

1 co , 8 dół " leniczówce ..da . . !t152,/.-. 11 gó j a ' D^szpa § u r s i w o : ks

3re dz i . i sk i . . :1 >o , W. 11 gói*a " b p . sz . c l . . .2 1 4 , -v.1 dół 'lprov/a dz i ł a do21 7, .7.1 5 gó ra ;!3 wiązek J a s z u r - z y ”

2 4 1 ,w. 5 dół: l!z domu Szepetys"245, w. 5 g ó r a : "zmarła ..., 1 98o r . ' 1 2 1 g ó r a : i: maju 1941 r "

w.3 g ó r ę : “w począ tkach l i p - a . . .v.21 d ó ł : " ks. Gutmann''

.9 , dół :1 3 XII 1943 r . pod­porządkował s i . AK

2>8 ,w.1 3 g ó r a : “z a ł o ż y ł 30-osobowa komórkę ,v , ;a n t e s . . '

32o, w. 9 góra: '3 xs -o jc ie-hem Gutt ma nem.. 11

w leśniczówce .'/decki Młyn.ks mgr H.Mr oss , Os i e i s ' . o , s p e c j a ł i - s t a od t ' c h spraw,-ta k ie go n ie zna2 p . s z w o l .

1 >45 prc,;a dz i ł a do koń'*© 1 943 r . ' 1to nic argument, -Lę otrzymywała _ a z e t k i 5 £Ta L a c : g di ł im S u i r u " , Ga z e -

t k i p rzyw ozi ł z Gu 'Iz.Dawicki iciie t a k i e , jaicie odpowiadamy o rg a ­n i z a c y j n i e p o t zębom członków,ie z po p r o i t t $ 8 t r z y m a i w <arsza \d o r o z p r o w a d z e n i a . . .czy 1Sopoćko"?zmarła 1 973 r . zimą 1940/41 29 czerwca 1941 r .Paweł tyczyńsk i go n ie wymienia , r a c z e j n a l e ż a ł do Związku J a s z - cz u r ie go w p o b l i s k i e j Gdyni/od m ja 1 94.:. r .m i e s z k a ł , ,<ejherowie/

t a k , a i e ty lk o częś^ciowo Poza tym p ie rw otna nazwa o r g a n i ­z a c j i lo łiJa sz c z u rk a '1p r z e s t ą p i ł do grupy rucJau oporu

,(Regiment 1 o 8 Miowódcy F ranc iszka " Me ye r / a

z ks.Pawłem Janem Gutt anem.

UvV3i_i przygotował J .G i l e w s k i S ta ro g a rd Gd.,1o I 1992 r .

12

1 Dagioz członków Z-,;Z/ AK. i współto.yarzyszy więź ionych ./ sądowym. 3 o k ła ­

dzie karnym ,/ S ta ro , ardz ie w r a t a c h o k u p a c j i h i t l ./ze s ta w ien ie n ie p e ł n e / .

1 in te rn o - /a n i po tiywersjach kolejowych pod Zblewem 9 VI 1942 r . i ^ a rn & -«odą 21 71 1942 r .

3/g le śn icz ó w k i Dłu, ie Ł-,miny Osieczna w nory a 27 na 28 VI 1 9-+2:1 / C i e s i e l s k i J ó z e f , urodzony y l i p ca 1 9o4 r . , łeśsi^yy^aia-i-er-a-

3-WV&£ w Orłowie pow ia tu . .ąorzeżno, bsrat .<s->łav/s C i e s i e l s k i e g o , s e k r e t a r z a z a rz ąd u woje y/odzkiego Si, i re jMjora^&fcowa Pomorskie u

_:o" w Toruniu , l e śn ic z y ^ d z ia ła c z Z , /AK, żona ty z H ildę gardą z domu Karaska ,po pobycie w d n i e n i u w S ta ro g a rd z ie sk ie row a­ny do obozu w S t u t t h o f ie , gdz ie zm ar i”na sk u te k o s ł a b i e n i a mię­ś n ia sercowego'’ 27 a.II 1942 r . , s p a l o n y Jo tego m ie s ią c a .

2/Cie s i e l s k a Hi___ S • s ego , .uo. (1 w c j i i , ^ 2 / / <3/Cz arne c ka .-#a le ska ,4 /C za rn e c k i S t e f a n , k t ó r y po .yyjć^iu z -yięz i e n i a jako p a r t y z a n t

AK z g i n ą ł w 1 944 r .w p o tyczce z żandarm er ią n iem iecką koło Bo b o .vra y. p o .. ie c ie s ta ro- . ' rdz kim.

5 / fió rno J ic z J ó z e f ,ó / J a s i ń s k i Brunon/Br on i s ł a w-?/-“Kuno” , p p o r . , p ie rw szy o r g a n i z a t o r

/ i n s p e k t o r / Z uZ k Bydgosz czy , a y. 1 942 r .w AK.». jego sprawie 9! l i p c u 1 >42 r . a r e s z t c .ano - B y d g o szczy ,T o ru n iu ,S ta ro g a rd z ie K al inę S t r z e l e c k ą i k i l k a n a ś c i e innych kobiet.Namordowany w cz e r wcu 1945 r .w Bydgoszczy.

7 /M rotek B a r b a r a , s t a ł s iszkanka Bydgoszczy,Ae.?e*wn'c4, ^ s U ( H i b / z inn.ych mie jsccy /osc i :

1 /.Bartę 1-Rogozinsk® laź i m i e r a - ! Ja dwiga“ ,ur .w 1 >o9 r.we i ł o ^ ł a - wku,zayrudnionc w hurtowni rodziny ,C d 194o r.wNWZ w Ęy-dgo-

s z c z y o-d 1 vi o -a*. .ur ierka i obsługująca punkt kontaktowy s z e fa wywiadu Korendy C kręgu .A reszto:-;.ana 2 711 1 >42 r ... i tz io- na w Bydgoszczy, S tarogardz ie , Goais ku i S t u t t h o f i e .Ponownie aresztc . /ana w 1 945 r .p r z e z UB .. Gdańsku.Uwolniona po 2 xatacj zam ieszk a ła w Gdyni.

2/Buśko 5 p f i a , S t ą r o g a r d , ha rce rka ,zape m e ip n e k Z „ Z /AK3 / ^ i e s i e l s k a 3e c y l i a , S t a r o , , a r d , na uczy c ie rka robo t rocznych ,

a r e c z t o .ansi 26 VI 1‘942 r . , wieziona .. Baoscie G dańsk ie j ,a po te i w w ię ź ie n iu sądowym .v S t a r o g a r d z i e .

4 /Pelchnerowska Anna >»areria/1 >o2-i 9 3 4 / , urouzona wjPiecaoh po­w ia tu S t a r o g a r d , n au c z y c ie lk a w Bydgoszczy, i n s t r u k t o r k a ZHP, w o k u p a c j i jako za t ru d n io n a w aintskomisar ia « ie *v Osie ku wys - ta ,viaia f ik c y jn e dokumenty o s o b i s t e d la członków ruchu oporu,

cz łonek Z *75/AK, a resz tow ana i więziona w " t a r o •: r oz ie 7 VII13

1 >42 r . d n i u 1 grudnia 1 >42 r . .vraz z innymi w ięźn iarkam i p r z e t ­ranspor tow ana z o s t a ł a do obozu .v S t u t t h o f i e ,_dz ie przebywała do końca o kup a j i, a z a s ł y n n a jako au to rka . . i . r s z y pa t r io tycznyc .h»sp ic ..a. ych tam 'ku p o k r z e p ie n iu s e rc " .P o wojnie p rzez Szwecję w ró c i ła do k r a j u i ~hoć z p rzeszkodam i n a d a l p racow ała w n a u c z y c i e l s t w i e .'jmarła w S ta r o i a rd z ie Gd. 11 Ii. 1 '984 r . , pon o w n a n s /c m e n ta rz u w La - o i s z e w i e , odznaczona m. in . Krzyżem Kwalerśkim Orderu Odrodzenia P o l s ­k i . P o z o s t a ł o po n i e j . / ie le n ie opublikowanych j e s z - z e wierszy obojo­wych o raz niezwykła pam iątka w p o s t a c i różańca ze * t u t t h o f u tam w łasno ręczn ie wykonanego 5 głodo ?ycb r a c j i więziennego chie a ,

5/Guz F r e n c i s z e k , I e ś n i c z y , B rzósk i koło Lubichowa ,Zfpewne czLonek Z Wj /AK, aresz tow any w l i p c u i więziony w tapog . , / ir"

6 /Ja rocka H elena , Chełmno n. w is łą ,n a u c z y c ie lica , h a rce rk a ,Z ..Z /A K /?/? /kopeć Z of ia , urodzona w “"e r l in ie w 19o> r . , księgowa , d z ia ła c z k a ZHP,

Od 1943) r . w Z tiZ , potem w AK,łączn iczka w Okręgu .A re s z to ana 3 l i p -c.a 1942 r . w t a r t a k u F ran /ko w Bydgoszczy.więziona w S t a r o g a r d z i e , a po 1 aI I 1942 r . w S t u t t h o f ie .Po z w o ln ie n iu zam ieszka ła w Sopocie .

8/Kryn B ru n o n ,u r .27 s ty c z n ia 1 9o8 r . , l e ś n i c z y w Lasku ko ło Wdy , c z ło n e k Z ,.Z /AK, aresz towany w l i p c u 1 942 r . ,powie s i ł s i ę w w i ę z i e ­n i u w S ta r o g a r d z ie 3o V I I I 1942 r .

9/Paszko'wska /H/Anna- ' tyia r t a " z d. Dydynsks , u r . w warszawie w 1 9o2 r , z zawodu lekarka , d z ia ła c zk a ZHP,od 1 94o r w ZWZ , sk a rb n iczk a Ko­mendy Okręgu .Z o s t a ł a a resz tow ana wraz z mężem 2 VII 1 942 r . , wię­z io n a w T o r u n i u ,S t a r o g a r d z i e , G dansku /urodz i ia c ó r e c z k ę / i w S t u t t ­hof ie .P o ew akuacj i do Szwecji w róc i ła do k r a j u i zam ie szk a ła w <«a r sz a wie

1 o/Pa sz ko ws .ii Je rzy /Ka 5 im i e r z ? / - ' K opern ik" , in ż . ,po ruczn ik ,m ąż Anny Paszkowskie j , s z e f d y w ers j i Pomorskiego Okręgu Z W3/AK, więziony w S t a r o g a r d z i e ,zamordowany w S t u t t h o f i e .

11/ S t r z e l e c k a Haiina-"Z o f i a " , "Angora" , u r . w S t r z e l n e w 1 9oV r . ,na -‘I i W* U, Al' P c « i' i f o /Y,

ucz y c ie lka V dz ia ł a cz ka ZHP^Od 1 94o r . w Z WZ .Wea&ug Jó z e fa C hy l iń s ­k iego p ie rw sza komendantka wSK Okręgu.Aresztowana 2 l i p ca 1942 r , więziona w Toruniu , S ta ro g a rd z ie , Gdańsku i S t u t t h o f i e .Z marła w Szwecji w 1968 r . , dokąd z o s t a ł a ewakuowana po w ojn ie .

1 2 /S ie g m u l le r T e o f i l , u r . 22 IV 19o5 r .w Z e lg o s z c z y , s y n Jakuba i Marianny z d .Sadowskiej , p rzed wojną m ły n a rz ,W l a t a c h o k u p a c j i

r o b o t n i k t a r t a c z n y ,a r e s z to w a n y w I I po ło ,ie 1942 r . j a k o agend wywiadu AK, więziony w S ta r o g a r d z ie i B e r l i n i e , skaz any 8 I 1^43 na karę ś m i e r c i , s t r a c o n y 8 IV 1943 r .

1 3 / Sz k ia r s k a -^orota, dz i a ł a c z ka Z HP w ‘xc zew ie , zape wne w Z V«Z /AK, więz iona w S ta ro a r dz ie

14/Sz multa Józ e f , na uczycie 1, Sucho brz e < n i c a , k o n ta k t v z / e z krupowa -niem AK" Gra ba,ł, are sz to wanyvi więziony ; S ta ro g a rd z ie , a z g ią ą i

w S tu t th o f ie .tś ) lu-ft i ok f ( r^- l11! 7t>J r

f c ę p t k f l l W t t f f e - J M , • * * • ? • * 5 • i A t j T i J b e i u c ~I<s a a \ c -j , w . ^ , 7 H k f , ___________

14

Sprawa J a r o c k i e g o . '

J a r o c k i A l f o n s / v e l Jan G o łynsk i-^T erenow icz" / - " J u h a s 1*, "A n to n i11 "Roman",p ie rw szy o r ^ a - i z a t o r 2 .iZ w ^rirfdnicy, p ie rw szy o r g a n i z a t o r I n s p e k to r a t u Z .iZ . ś ro d n icy w l a t a c h 1 94o-1 941 . .v 1941 r . p rze s z e d ł na t e r e n Podokręgu Półnó^nó-Z a>ho dniegó Z Y.Z . -V poło vie 1 942 r . odwiedzić melinę AK w leśn iczówce Długie , a swoim sprawozdaniu p i s a ł : ” ,, dn iu 1 l ip o a 1 942 r . o t r z y ; ałem od sp . ko l e g i A n d rz e ja / Józefa O lszew skiego»komendanta podokręgu Morskiego Z u Z /AK-J .. . . / rozkaz p o d e j ś c ia do TG . Gryf.Pomorski ^eiem po-dporz: d ko wania j e j

• . ¥ jego p o ie ^ t i i i e s t a ro g a rd z k a grupa J a s z c z u r k i Izydora ^encz i Mariana Kogi z o s t a ł a włączona do AK 1 3 XII„1943 r .P o te m komendany, iI n s p e k t o r a t u Ohojnicko-Tczewwkiego AK do^1 >44 r . / n i e p o p u l a r n y / ...edług .ariana Kogi w _ o ł r ;ie 1944 r . z b i e g ł z w ie z ie n ia .. ~ t a r o -

z ie , czemu z a p rz e c z a /n ie p rz y c h y ln y mu,/ Ii?. ia iąskowski. ■* I I po ło* ./ie 1 944 r . J a r o c k i z o s t a ł ,:o men daniem Ins . e k to r a t u wybrzeża A K ,

Ze względu na b rak p e łn y ch ź ró d e ł dokładne opraco wanieczłonków '!■ vVZi/AK-więźniów s ta ro g a dz kie go z a k ła d u karnego j e s tr z e cz ą n ie mo ż 1 iw ą .

ź r ó d ł a :1 . ^iechano s k i Konrad, .ywaz pc_ :g w d ru g ie j wojnie . . la to e j

ż o ł n i e r z y i p a r ty zan tó w z iem i gdańsk ie j oi-az.trudzęstnikow ru^hu oporu zmarłych i pomordowanych w h i t l e r o w s k i c h obozcch i w ię- z i e n i a c h . Gdańsk 1 9/9

2. " iechanowski Konrad.Ruch oporu n a Pomorzu Gdańskim, ;arsz«»a1 ,72.

3. Lsięga imienna s t r a t ludz k ich 11 wojny światowe j /K oc ie w ie / S ta ro g a rd Gd.1983

4 . Gile wski J ó z e f . .v ięz ien ie sądowe w Staroga dz ie 1 93k-1 94>. S ta ro g a rd Gd.1976

5 . M ilew sk i J ó z e f . W a le r ia Ajma i-h ^ e ro w sK i/1 >o2-1 > 8 4 / .S ta r o g a r d Gd. 1 v ,

6 .R e l e c j a pisemna Jó z e fa O ie s ie I sk ie g o ^ z o XI]E 1 9-57 r . / w p o s i a ­daniu a u t o r a / .

/ . . . a l k a podziemna na pomórz u w r a t a c h 1 939-1 94 5. TUT. Toruń 1 99 o

3

cj7 y (Ą c o Ct.' i ■■ W) i*? tO -S & )

PppiS*/ (J “/* t O . I ’ 1 J ^

15

W przypadku Józefa Milewskiego jesteśmy w tej szczęśliwej sy­tuacji, że posiadamy jego własny, szczegółowy życiorys, napisany tuż przed śmiercią.

Chronologia życia Józefa Milewskiego1914.18 lutego. Data urodzenia w Zelgoszczy powiatu

Starogard Józefa Konstantyna Mielewskiego vel Milewskiego /22.6.1946 r./ w średniozamożnej rodzinie rolników /29 ha/ Juliana i Walerii z d. Murawskiej Milewskich jako ich pierwszego z sied­miorga dzieci syna. Ojciec zamieszkiwał w Zelgosz czy dopiero od roku, był prawie nieznany, ale wnet zyskał miano dobrego gospodarza, społecznika /od 1914 r. członkiem Banku Ludowego w Lubicho wie/ i patrioty, utalentowanego mówcy i śpiewaka oraz twórcy ludowego w drewnie.22 lutego. Został ochrzczony w parafialnym kościele rzymsko-katolickim w Czarnymlesie.

1921 1 lipca. Rozpoczął naukę w Publicznej Szkole Powszechnej w Zelgoszczy. Uczył się nieźle, uczęszczając do niej do 16 czerwca 1925 r.

1925 1 września. Wstąpił do 1 klasy 8-letniegoPaństwowego Gimnazjum Klasycznego w Starogardzie, przyjęty na podstawie pomyślnie zdanego egzaminu. Do szkoły dojeżdżał codziennie pociągiem.

Prezydent Mościcki opuszcza budynek bursy po jej poświęceniu6 września 1929 r.

16

1926 16 maia. Przyjęty w Starogardzie przez katechetę gimnazjalnego ks. prof. Aleksandra Klucka do uroczystej I Komunii Świętej.

1929 1 września. Przyjęty na stancję do nowo zbudowanej bursy gimnazjalnej w Starogardzie za opłatą 50 zł miesięcznie.16 września. Jako uczeń szkolny wziął udział w uroczystości poświęcenia bursy przez biskupa chełmińskiego, ks. dr Stanisława Okoniewskiego w obecności prezydenta RP prof. dr Ignacego Mościckiego.Bierzmowany przez ks. bp Okoniewskiego w kościele św. Mateusza w Starogardzie z dobranym imieniem Stanisław.8 grudnia. Przyjęty do gimnazjalnej Sodalicji Mariańskiej /z otrzymanym medalikiem nie rozstawał się nigdy w życiu/. W gimnazjum szcze­gólne zamiłowanie zdradzał do historii.Wykładowca tego przedmiotu, prof. Władysław Bąkowski, poprosił go jako ucznia klasy piątej na lekcję historii w klasie wyższej, by jej wychowań kówpo prostu zawstydzić stopniem opanowania wiadomości przez Milewskiego.

Widok Starogardu z okresu międzywojennego

554

17

1930 17 lutego. Śmierć ojca, która spowodowałapogorszenie warunków materialnych licznej rodzi­ny. Kształcenie w Starogardzie jednego tylko jej członka stawało się finansowo coraz cięższe.

1933 7 stycznia. Desygnowany przez wychowawcę klasy, prof. Konrada Górskiego, przeprowadził się z bursy na bezpłatną stancję do dworu-majątku b. ministra Kazimierza Hący w Owidzu pod Starogar dem, co wyróżniony i jego rodzina powitali z prawdziwą ulgą. W Owidzu przez prawie pół roku towarzyszył Henrykowi Hąci, koledze klasowemu z gimnazjum.19 czerwca. Złożył egzamin dojrzałości, wybierając uprzednio n p . z historii temat, przez nikogo niepodjęty: Udowodnić na przebiegu his torii, że w starożytnej kulturze tkwi nieprze brana siła i moc, która odnawia się w coraz to nowej formie i postaci.18 września. Nie mając pieniędzy na studia wyższe i nie mogąc dostać się do żadnej pracy biurowej, wstąpił jako ochotnik do Szkoły Podchorążych Re­zerwy Piechoty w Zambrowie, gdzie został przydzie lony do 1 kompanii ckm. Po ukończeniu szkoły od końca marca do 17 września 1934 r. praktykował w 2 Baonie Strzelców w Tczewie.

1934 29 września. Po zdaniu egzaminu konkursowego został przyjęty na I rocznik do Szkoły Podchorążych Piechoty /zawodowej/ w Ostrowi Mazo wieckiej. W warunkach ówczesnego kryzysu społeczno-gospodarczego /bezrobocia/ fakt ten był wielkim wyróżnieniem dla Milewskiego.

1935 sierpień. Odbywał 3-tygodniową praktykę w 45 p.p. w Równem na Wołyniu, biorąc udział w charak terze dowódcy drużyny piechoty w manewrach let nich. W Ostrowi Mazowieckiej, w szkole, w czasie skoków z wysokiej wieży do basenu wodnego doznał trwałego zniekształcenia kości nosowej.

1936 15 października. Mianowany został z kolejnością 143 podporucznikiem w korpusie oficerów piechoty XIII promocji SPP imienia gen. dyw. Stefana Dąb- Biernackiego z przydziałem do 67 p.p. w Brodnicy nad Drwęcą. W pułku został dowódcą III plutonu kompanii szkoleniowej pn Kursu Podchorążych Rezer wy Piechoty 4 D.P.

555

18

1939 5-18 marca. Pobyt w Siankach, w Beskidzie Wschód nim, na kursie narciarskim.24 sierpnia. W wyniku zarządzonej na Pomorzu nie jawnej mobilizacji alarmowej, „kolorowej", został wydelegowany na południe Polski, do Rzeszowa, do organizującego się tam ośrodka /batalionu/ zapa sowego 67 p. p. Dotarł tam nazajutrz.28 sierpnia. Przygotowanie kwater w Domu Ludowym imienia Tannenbauma /gimnazjum żydowskie/ dla przybywających do Rzeszowa nowych organizatorów ośrodka z mjr Wroną na czele.1 - 2 września. Prowadzenie ćwiczeń aplikacyjnych z oficerami i podchorążymi rez. oraz ćwiczeń tak tyczno-bojowych w ośrodku zapasowym, przekształconym z pułkowego w dywizyjny.7 września. Przeszedł chrzest bojowy w czasie silnego zbombardowania dworca kolejowego, w którym służbowo się znajdował. Wieczorem opuścił dworzec jako dowódca kolejowego transportu wojsko wego, liczącego 4 oficerów, 43 szeregowych,34 cywilów-uciekinierów oraz m. in. 3 działa przeciwlotnicze z pobliskich zakładów Cegielskgo, a skierowanego do Przemyśla. 11 września.Na zachód od stacji PKP Głęboka transport po krótkiej walce został rozbity przez zmotoryzowany oddział niemieckiej piechoty 1 Dywizji Górskiej. Jako dowódca dostał się do niewoli, z której jeszcze tego samego dnia udało mu się zbiec.17 września. Stracił brata, Jana, który jako żołnierz 62 p. p. w Bydgoszczy zaginął w walkach nad Bzurą.8 października. W pobliżu stacji kolejowej Kretki koło Brodnicy wpadł w ręce 3-osobowego patrolu pn „Straż Obywatelska". Ta „przygoda" mogła skończyć się roztrzelaniem, gdyż Milewski posiadał przy sobie broń krótką palną, czego pod karą śmierci zakazywały ogłoszenia publiczne wroga /Bekantma chur/. Udała się ucieczka przytrzymanego.9 października. Powrót do Brodnicy.10 października. Późnym wieczorem zawitał w rodzinnym domu w Zelgoszczy, przemierzając w tym dniu na obładowanym rowerze trasę ponad 100 km, w tym nader ryzykowne, mocno patrolowane przez wro ga mosty w Grudziądzu /bez przepustki/. Tu

556

19

AH

%

21

przystąpił do nowego etapu swego życia, na stopie nielegalnej, w podziemiu. Oparciem w nowej sytua cji stało się dla niego rodzeństwo a głównie matka, której w latach 1937-1939, kiedy borykała się z trudnościami materialnymi, przekazywał przez pocztę znaczne kwoty pieniędzy, pochodzących z poczynionych oszczędności. Na jed nym z 13 przekazów na łączną kwotę 1125 zł tak na odwrocie napisał „Zapłaćcie podatki, dajcie zaległy deputat i już nowy za kwiecień" /22.4. 1939/, podczas gdy np na innym „Pamiętajcie 20 zł dla Babusi, dla Zosi nowe buty"/l 6 1939/. Były to wcale niejedyne świadczenia na rzecz rodziny.

1939 październik-grudzień. Opracował pamiętnik pt „Wspomnienia z roku 1939", s. 184, 10 załączników, w tym dwa szkice bojowe.

1940 mai-grudzień. Opracowanie skryptu pn „Historia wojskowości i wojen" w oparciu o 65 wykładów

/godzin/, wygłoszonych w latach 1934-1936 w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej przez kpt mgr Janusza Rowińskiego, kpt dyplom. Franciszka Kłoskowicza i kpt dyplom. Rożyckiego s. 152.

1939-1945: Prowadzenie diariusza wydarzeń wojennych pt „Wojna 1939-1945" w oparciu o przeżycia osobistei najbliższych, wiadomości wyczytane w lokalnej prasie niemieckiej gdańskiej itp. Kompletowanie wycinków z prasy hitlerowskiej, dotyczących głównie spraw polskich na świecie.

1939-1945: Pisał wiersze patriotyczne, okolicznościowe, dotyczące piękna krajobrazu itp /łącznie 54/. Zostały one opublikowane w Starogardzie w 1947 r. pt „Wiersze z okupacyjnego Kociewia /1939-1945/". Poza tym 5 wybranych wierszy ukazało się drukiem w 1980 r. w zbiorze pt „Świadectwo złego czasu".

1939-1945: W oparciu o zachowaną biblioteczkę własną, sprowadzane książki niemieckie, prasę niemiecką itp uzupełniał swoją wiedzę naukową. W oparciu o podręcznik pt „Język niemiecki dla Polaka bez po mocy nauczyciela" H. Adlera /Warszawa 1936/ opanował w dostatecznym stopniu tę mowę.

1939-1945: Brał udział w antyhitlerowskim ruchu oporu P.A.P., działał w organizacji podziemnej, wyjeżdżał do miejscowości Śliwice, Kościelna Ja

557

20

)nia, Bobowo, Starogard, Skórcz /też w przebraniu żołnierza Wehrmachtu/, Lubichowo, Szlachta,Czersk i n p . Zalesie w powiecie chojnickim. Umożliwiał ukrywanie się Polaków /Jan Słowik/, umacniał ich w postawach patriotycznych, organizował „czarny ubój" i wysyłkę żywności do obozów, wpływał na umniejszanie dostaw produktów rolnych na rzecz okupanta, tajnie nauczał itp. Wśród tych, którzy z nim współpracowali lub o nim wiedzieli, znalazł ludzi zaufanych i oddanych sprawie jak np Elżbietę Rezmerównę.

1939-1945:Pomagał fizycznie w prowadzeniu gospodarstwa rolnego matki w Zelgoszczy. Z okupacyjnego dorob ku patriotycznego, naukowego i pisarskiego szczo drze korzystał przez wiele lat po wojnie.

1945 4 marca. Wieczorem w Zelgoszczy przeżył chwile wyzwolenia przez żołnierzy radzieckich.1 czerwca. Wybrany przez GRN w Lubichowie wójtem gminy.4 września.Wprowadzony w urząd wójta w Lubichowie 1 listopada. Zorganizował w Lubichowie Koło To warzystwa Przyjaciół Żołnierzy i prezesował mu do 1947 r.1 grudnia. Udział w powitaniu nowego proboszcza parafii Lubichowo, ks. Klemensa Przewoskiego.

1946 15 października. Poświęcenie postawionego przy zabudowaniu Walerii Milewskiej w Zelgoszczy krzyża wotywnego z napisem: „Najwyższemu w dowód wdzięczności za moc wytrwania w wojnie 1939- 1945".2 6 października. Zawarcie związku małżeńskiego i ślubu w kościele w Lubichowie ze Stefanią Pelagią Rydzinską, u r . 5 4 1917 w Ocyplu, córką Maksy­miliana, kolejarza, utalentowanego budowniczego odcinka kolei Szlachta-Skórcz 1908 r., i Walerii zd. Rogowskiej. Zmiana miejsca zamieszkania z Zel goszczy na Lubichowo.10 listopada. Odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi przez wojewodę gdańskiego inż. Zrałka.15 listopada. Udział w akcie poświęcenia kuchni ludowej dla najuboższych w szkole podstawowej w Lubichowie, zorganizowanej z inicjatywy wójta Milewskiego.

1947 26 czerwca. Udział w uroczystości sprowadzenia

558

21

15"

symbolicznej urny z prochami pomordowanych lubi chowian w Lesie Szpęgawskim jesienią 1939 r. Przemowa nad grobem.17 listopada. Urodziło się pierwsze dziecko, syn Stefan. Udział w uroczystości oddania do użytku pierwszego w powiecie ośrodka zdrowia wiejskiego w Lubichowie, powstałego z inicjatywy wójta Milewskiego.

1948 29-30 marca. Udział w zorganizowanych z jego inicjatywy uroczystościach z okazji 50-lecia kapłaństwa ks. radcy Adama Lorenza, szczególnie zasłużonego dla polskości w latach okupacji w Lubichowie i okolicy.1 ma~ia-5 grudnia: Prezes zarządu GS Lubichowo.22 czerwca. Po raz drugi witał w Lubichowie biskupa chełmińskiego, ks. dr Kazimierza Kowal­skiego .1-21 sierpnia. Przy wydatnej pomocy wójta M. w szkole w Lubichowie gości kolonia młodzieży polo nijnej z Westfalii.7 listopada. Z inicjatywy i przy jego pomocy urządzony cmentarz 712 żołnierzy radzieckich wraz z pomnikiem odsłonięty w obecności m. in. przed stawiciela konsulatu ZSRR w Gdańsku.

1949 6 kwietnia. Dekoracja ks. radcy Lorenza Srebrnym Krzyżem Zasługi przez przewodniczącego WRN w Gdańsku. Krzyż otrzymał na wniosek wójta Lubi chowa.22/23 lipca. Udział w I ogólnokrajowym Kongresie Odbudowy Warszawy w charakterze delegata Gminnego Komitetu Obywatelskiego Odbudowy m. st. Warszawy w Lubichowie.24 października. Wybrany przez MRN w Starogardzie burmistrzem tego miasta.15 listopada. Wprowadzony w urząd burmistrza / urzędował do 19 czerwca 1950/.

1950 23 stycznia. Doprowadził do zorganizowania Rolni­czego Zespołu Spółdzielczego w Rywałdzie.luty. Został stałym korespondentem terenowym i przedstawicielem „Dziennika Bałtyckiego", wydaw anego przez „Czytelnik" w Gdyni na powiat Staro gard. W latach do 1982 r. ukazało się w tej gaze cie ponad 1500 informacji, wzmianek, notatek, felietonów, artykułów itp jego autorstwa.

559

22

IŁ

12.(

--------Korespondował też z „Głosem Wybrzeża",„SłowemPowszechnym", „Banderą", „Turystą", „Poznaj swój kraj", „Gazetą Handlową" i innymi czasopismami, wiosna. Zakończył akcję odgruzowania miasta Sta rogard i oparkanienie na trwale obiektów gazowni w tym mieście.20 czerwca. Został przewodniczącym Komisji Orga nizacyjnej, a od 23 listopada 1952 r. dyrektorem MHD w Starogardzie, pełniąc tę funkcję nieprzerwanie do 31 grudnia 1972 r. jesień. Został prelegentem TWP o specjalności regionalisty, pełniąc tę funkcję do 1985 r.

1951-1954: Zorganizował i prowadził klub korespondentów wiejskich „Dziennika Bałtyckiego" w Lubichowie.

1954-1957: Korespondent „Głosu Starogardzkiego".1954 Współorganizator zespołu chóralnego /tanecznego i

muzycznego/ przy MHD w Starogardzie, a w 1956- przyzakładowego teatru kukiełkowego /inicjator: Grandys/.

1955 28 czerwca. Urodził się w Lubichowie drugi syn, Piotr. Pierwsze publikacje książkowe SiT,Warszawa, „Starogard Gdański i okolice" /przewód nik turystyczny/.

1957 11 grudnia. Przewodniczącym Powiatowej Komisji Wyborczej w Starogardzie Gd. dla przeprowadzenia wyborów do PRN.

1958 30 kwietnia. Wyróżnienie Wydziału Kultury Prez.WRN Gdańsk w konkursie na pamiętniki z okresu okupacji na Pomorzu. Odczyt nt. regionalizmu ko ciewskiego w WDTL w Gdańsku.

1959 17 września. Przeprowadzka z rodziną do Starogar du Gd. Doprowadził do przełożenia na język polski Wilkierza miasta Starogardu 1634 r. i udostępnił go społeczeństwu.

1960 13 grudnia. Uruchomienie po remoncie i przebudo­wie Domu Handlowego MHD w Starogardzie Gd.

1961 8 lutego. Przewodniczącym Powiatowej Komisji Wyborczej w Starogardzie Gd. dla przeprowadzenia wyborów do PRN.28 marca. Odsłonięcie głazu pamiątkowego ku czci Jana z Jani /przed 1400-1461/ w Starej Jani i nadanie szkole podstawowej w Kościelnej Jani jego imienia /inicjator/.

560

1

II

23

2 6 listopada. Odsłonięcie pomnika ku czci obrońców mowy polskiej 1906-1907 w Kasparusie, postawionego z inicjatywy Milewskiego.

Starogardzki Ratusz, widok z końca lat 50-tych

1961-1982 /I półrocze/: 4 4 artykuły popularno-naukowe o tematyce krajoznawczo-historycznej w „Jantarowych Szlakach".

1961-1964: Członkiem z kooptacji Komisji Oświaty i Kultury PRN w Starogardzie Gd.

1962 15 kwietnia. Został przewodniczącym PK FJN w Star ogardzie Gd. /był nim do 30 6 1975/.28 października. Odsłonięcie pomnika czynu par tyzanckiego pod Blędnem /inicjator/.

1963 1 września. Rozpoczęcie dodatkowej pracy w charak terze nauczyciela-opiekuna praktyk uczniów ZSH w Starogardzie Gd. /nieprzerwanie do 28 2 1971/.

1964 czerwiec. Odsłonięcie pomnika w Ocyplu ku czci 20 patriotów ziemi gdańskiej, zamordowanych 23 9 1944 r. postawionego przez ZP ZMW /inicjator/.

1966 13 października. Zmarła matka, Waleria M . , pochow ana na cmentarzu w Czarnymlesie w pobliżu grobu ojca, Juliana.

1968 jesień. Odczyt nt regionalizmu kociewskiego w Klubie Morskim w Gdyni. Ukazały się Dzieje wsi powiatu starogardzkiego, t. I i II nakładem

561

24

Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, o których Ste fan Gołąbek w recenzji p n . „Unikalne dzieje wsi", zamieszczonej w roczniku „Ziemia", PTTK i SIT, Warszawa 1974, s. 338-339, tak m. in. napisał:„Nie najnowsza to publikacja, ponieważ ukazała się w 1968 r.. Warto jednak dla niej uczynić wyjątek w regule prezentowania pozycji wydawni czych z ostatnich 2-3 lat. Publikacja dotyczy bow iem części mało znanego regionu etnicznego. Pon adto jest ona pierwszą /bodajże/ w Polsce próbą przedstawienia dziejów i innych elementów krajo­znawczych wszystkich wsi wybranego obszaru...Jej autorem jest Józef Milewski... Dzieje wsi powiatu starogardzkiego są kolejną pracą kociews kiego regionalisty i krajoznawcy".

1969 7 lipca. Otrzymał Złoty Krzyż Zasługi.1971 20 czerwca. Odsłonięcie pomnika ku czci Fr. Bu

kowskiego i Fr. Rybińskiego w lesie koło Kasparu sa, zamordowanych 31 7 194 6 przez grupę reak cyjnego antykomunistycznego podziemia „Łupaszki".16 października. Przyjęty na seminarium dok toranckie Wydziału Humanistycznego UMK w Toruniu w trybie art. 4 pkt 3 ustawy o stopniach nau kowych i tytułach naukowych /Dz. U. PRL nr 4 z 103 1969, poz. 32/.

1972 22 lipca. Odsłonięcie pomnika ku czci Czesława Szymanczaka w Bartlu Wielkim, poległego w 1946 r. „w walce o utrwalenie władzy ludowej" /inic jator/.2 9 października. Odsłonięcie pomnika ku czci żołnierzy radzieckich-wyzwolicieli 1945 i 22 żywcem spalonych Polaków przez hitlerowców w Grabowie /inicjator/. 31 grudnia. Przekazanie agend przedsiębiorstwa MHD w Starogardzie Gd. WPHS-owi na podstawie ogólnowojewódzkiej decyzji WRN. Przeszedł na stanowisko zastępcy dyrektora d/s handlowych WPHS.

1974 23 kwietnia. Obrona pracy doktorskiej pt „Kociewie w latach okupacji hitlerowskiej 1939-1945" na Wydziale Humanistycznym UMK w Toruniu. Praca opublikowana przez LSW w Warszawie w 1977 r. W „Pomeranii" 197 9, nr 5, s. 28 tak o niej napisał m.in. recenzent W T : „Żaden chyba region Pomorza Gdańskiego nie doczekał się jeszcze tak

562

25

szczegółowego opracowania o latach II wojny światowej, jaką jest wydana nakładem LSW książka Józefa Milewskiego, autora szeregu opracowań o historii regionu kociewskiego. . . Książka Milew­skiego w wielu przypadkach ma charakter pionier ski..."9 maia. Odsłonięcie pomnika ku czci Józefa Harasa w Czarnej Wodzie, poległego w 194 6 r . "w walce o utrwalenie władzy ludowej" /inicjator/.

12 lipca. Wyróżniony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

1975 14 stycznia. Został laureatem nagrody wojewodygdańskiego za wybitne osiągnięcia naukowe w popu laryzacji historii ziemi gdańskiej.

197 6 31 marca. Przeszedł na przedwczesną ZBoWiD-owską emeryturę.

197 8 4 grudnia. Został członkiem Prezydium Wojewódzkiej Rady Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Gdańsku. Członek komisji historycznych ZW ZBoWiD w Gdańsku i WZSR w Gdańsku.

1978-1980: Opublikowanie 11 artykułów popularno-nau kowych na tematy związane z historią i krajo brązem dolnej Wisły w „Wodniaku Bydgoskim" /do datek: Flis Wiślany/.

Książka Józefa Milewskiego

„Kociewie w latach okupacji hitlerowskiej”

KOCIEWIEW LATACH OKUPACJI HITLEROWSKIEJ

JO Z E FMILEWSKI

563

26

197 9 19 czerwca. Wygłoszenie referatu nt „Harcerstwo Kociewia w walce z okupantem hitlerowskim" na sesji popularno-naukowej ZBoWiD, Fed. Socj. ZMP i ZHP w Gdyni.3 października. Wygłoszenie referatu na sympozjum naukowym OKOPWM w Gdańsku pt „Oddziały par tyzanckie na ziemi gdańskiej i ich walki z hitle rowskim okupantem". Odsłonięcie głazu pamiątkowego na miejscu masowej egzekucji 20 Po laków 23.9.1944 r. w Ocyplu /inicjator/.

1980 25 kwietnia. Wygłoszenie referatu na sesji popu larno-naukowej w Tczewie pt „Lata okupacji hitle rowskiej na ziemi tczewskiej". Wyróżniony nagrodą prezydenta miasta Tczewa.1 września. Odsłonięcie pomnika w Lipinkach Szla checkich ku czci około 20 Polaków pomordowanych w pobliskich lasach Jabłowskich przez okupanta /inicjator/.20 września. W czasie przemówienia wygłoszonego podczas uroczystości 100-lecia gimnazjum w Staro gardzie Gd. wnosi o przywrócenie nazwy ulicy ks. Szumana w Starogardzie Gd., obywatela zasłużonego dla polskości Pomorza Gd. /zrealizowano w 1982r./

1981 5 maja. Referat nt 35 rocznicy powstania Miejskiej Biblioteki Publicznej w Starogardzie. Opracował: Księga imienna strat ludzkich II wojny światowej /Kociewia/ obejmująca 7423 nazwiska poległych żołnierzy polskich, PSZ, LWP, spadochroniarzy polsko-radzieckich, żołnierzy radzieckich, par tyzantów i innych uczestników ruchu oporu oraz ofiar terroru hitlerowskiego i działań frontowych 1939 i 1945. Pierwsze tego typu kompleksowe opra cowanie w kraju.

1982 22 września. Podpisanie z Wydawnictwem Morskim w Gdańsku umowy wydawniczej na „Pojezierze Kociews kie i okolice"/ nakład 30 tys. egzemplarzy/.

1983-1995. Doszło 27 nowych publikacji książkowych, w tym monografie starogardzkich kościołów, udział Kociewia w wojnie bolszewickiej 1920, kociewska lista katyńska, łącznie od 1955 r. około 100 pozycji. Starogard Gd. 8.V.1996 r.

Józef Milewski

564

27

AZ

Józef Milewski: ordery, odznaczenia państwowe PRL, odznaki honorowe regionalne, resortowe i inne /wg stanu na 30.9.1986 r./

1. Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,2. Złoty Krzyż Zasługi,3. Brązowy Krzyż Zasługi - Krajowa Rada Narodowa4. Medal Zwycięstwa i Wolności 1945,5. Medal 30-lecia Polski Ludowej,6. Medal Pamiątkowy GKBZ HP-29 marca 1945, marzec 19817. Medal Za Udział w Wojnie Obronnej 1939,8. Medal 40-lecia PL,9. Medal Rodła,10.Medal Tysiąclecia Państwa Polskiego .

Jedno z ostatnich zdjęć Józefa Milewskiego, wykonane podczas spotkania zorganizowanego z okazji 80-lecia jego urodzin

565

28

i jr 'Zo.pr.jfWpłynęło dnia

-■fs j/ f gCB3ZEDŁ RA VUEGZią WABSę

d.p. JĆZEF IIIISWSKI, oficer Wojska Polskiego, uczestnik kampanii './rzędniowej 1939 r.t historyk, publicysta, wielki miłośnik Kociewia

Po trosk li wy a i intensywnym poszukiwaniu przez rodzinę i policję oraz przyjaciół, po dwóch tygodniach - w dniu 12 marca 1998 r. - na polnej drodze pomiędzy Lubichowem a Zelgoszczą odnaleziono ciało Józefa L&ilewskiego. Z wielkim zaangażowaniem wielu wzruszonych starogardzian starało się pomóc w odnalezieniu historyka, który opublikował kilkadziesiąt różnych prac o dzie­jach miasta i okolicach kociewia i Pomorza. V czwartek wieczo­rem rolnik, idący polną drogą z Lubichowa do Zelgoszczy natra­fił przypadkowo na zamarznięte ciało Józefa Milewskiego, które leża-ło od 26 lutego 1998 r. na rodzinnej Zieni Kociewskiej, którą ta-k ukochał i starannie oraz pieczołowicie opisywał.Przyczyną zgonu najpra wdopodobniej były kłopoty z sercem i zasłabnięcie a śmierć nastąpiła w sposób naturalny*Przy okazji moja uwaga dla osób starszych, aby nie udawali się samotnie w podróż, jak w przypadku Józefa Milewskiego, który miał już 84 lata.

J.p. Józef L&lewski był synem rolnika Juliana Gilewskiego i Galerii z domu Murawskiej. Urodził się 18 lutego 1914 roku w Zelgoszczy, tu też wyrastał w urokliwym żelgoskim pejzażu. Zasmakował trudów pracy na roli, ale tęaknił do wiedzy 1 nauki.W starogardzkim gimnazjum klasycznym zakosztował uroków historii.Po maturze w 1933 r. wybrał studia wojskowe, ufając i ż ta właśnie droga zda się Ojczyźnie najbardziej przydatne. Kształcił się w podchorążówce w C 3trowi-Lomorowi e a potem ze statusem wykładowcytrafił do 67 p.p. w Brodnicy. Ikrótwe po wybuchu II wojny światowej, gdzie brał czynny udział w kampanii wrześniowej 1939 roku, nastąpiły straszne lata okupacji hitlerowskiej. ./.

29

- 2 - ^ 0

Przeżył tę koszmarną okupację ukrywając się w rodzinnej miejsco­wości i utrzymując kontakty z konspiracją. Natychmiast po wyzwo­leniu rozpoczyna organizować administrację na ziemi starogardz­kiej* W latach 1945-1949 pełnił funkcję wójta gminy Lubichowo, przez następny rok A 949-1950/ był burmistrzem Starogardu Gdańskiego. Następnie pracuje, do emerytury w 1976 roku, w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Handlu Wewnętrznego jako dyrektor w powiecie starogardzkim, uzupełniając jednocześnie kwalifikacje w studium sopockiej <7yżdzej Szkoły Ekonomicznej /WSE/.

Zainteresowanie historią ukoronował uzyskując tytuł doktora nauk humanistycznych na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu w 1974 roku. Na polu badań lokalnej historii długo pozostawał osamotniony, a w wielu tematach wręcz po pioniereku wydobyw&ł ukryte lub zapomniane fa-kty, okoliczności, zderzenia i osoby. Penetrował rozległe zakątki Kociewie pieszo i rowerem, spotykał się z ludźmi wtajemniczonymi w szczegóły wydarzeń, wysłuchiwał relacji świadków historii, gromadził najdrobniejsze ślady przeszłości, aby z tego źródła ułożyć obraz prawdziwej historii. Ujawniał ją i upowszechniał, aby pozostała dla potomnych. Odtąd potoczyły się coraz to nowe publikacje i artykuły w prasie ogólnopolskiej i lokalnej, w czasopismach naukowych, niezliczone wręcz prelekcje, odczyty, wykłady pub­liczne, wystąpienia na sesjach historycznych. Odkąd zaczęły się pojawiać regionalne czasopisma stał się ich stałym współ­redaktorem - począwszy od "Głosu Starogardzkiego" i "Zapisków Kociewskich" przez "Pomeranię" i "Jantarowe Szlaki" do "Kociew- skiego Magazynu Regionalnego", którego kolegium jako pierwszy przewodniczył. Gdy w 1973 roku powstało Towarzystwo Miłośników Ziemi Kociewakiej /T&ZŁ./ z całą energią włączył się w jego nakreślony program. Inicjował upamiętnianie miejsc i faktów

30

historycznych, martyrologii okupacji hitlerowskiej, wydał książkę o Lesie Szpęge wskin, gdzie zginęło około siedem „ tysięcy osób, kwiat kociewskiej inteligencji. Przyczynił się do stworzenia ekspozycji historycznej w ETuzeum Ziemi Kociew- skiej. Cieszył się zawsze autorytetem dobrego znawcy i nie­ustępliwego tropiciela zagadek przeszłości. Ha ich wyjaśnie­nie nie szczędził czasu, ani pieniędzy, często kosztem odpo­czynku i życia rodzinnego. Plon swoich historycznych dociekań opublikował w blisko czterdziestu tytułach, niezliczonych przewodnikach, okolicznościowych monografiach, szkicach i tekstach źródłowych. Z jego zbiorów czerpały materiały osoby do prac magisterskich i dalszych opracowań naukowych.W 1996 roku na V Zgromadzeniu Delegatów Stowarzyszenia Autorów Polskich /SAP/ w Gdańsku nadano dr* Józefowi Milewskiemu ze Starogardu Gdańskiego "Godność Członka Honorowego SAP*.

Godność tę nadaje się najwybitniejszym osobom o ogromnym dorobku dla kultury polskiej. Poza tym posiadał m*in* Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyś Zasługi*L‘edal tysiąclecia Państwa Polskiego, Kedsl Zwycięstwo,Złotą Odznakę za Opiekę nad Zabytkami, Złotą Honorową Odznakę POT:, Medal “Zasłużony Ziemi Gdańskiej” i in.

Pozostaję wdzięczny Panu Józefowi za to, że pierwszy zmobilizował mnie do tak cennej współpracy i poszukiwania prawdziwych źródeł historycznych oraz ich opisania w czasie naszych spotkań i rozmów. Podczas naszych spotkań mówiliśmyo Kociewiu, Dorach Tucholskich, rzekach Wdzie i Wierzycy oraz gazecie okupacyjnej pt. "Głos Serca Polskiego" drukowanej w moim rodzinnym gospodarstwie we wsi Jsstrzęble na Kociewiu. Kiech za tę Twoją pracę Boski król v7ieków i Pan Historii wynagrodzi Cię obficie.

31

- 4 -Pogrzeb d.p. dra Józefa lii lewak i ego odbył się na cmentarzu

w Łapiszynie - Starogard Gdański w dniu 17 marca 1998 r* z udziałem wielu sympatyków i weteranów oraz władz miejskich. Nie sposób wymienić wszystkich organizacji. Łlsza św» żałobne celebrowana przez trzech księży została odprawiona w kościele pw. św. Mateusze w Starogardzie Gdańskim, który był wypełniony po brzegi. Homilię i słowo pożegnalne wygłosił proboszcz, ks. prałat Stanisław C zła pa, który podkreślił m.in. wielkie zasługi Zmarłego jako historyka i Jego umiłowanie Ziemi Kociewskiej na której umarł. Powiedział ponadto, ie zawsze kartka od spowiedzi wielkanocnej ś . p . J ó z e f ę była pierwsze w parafii. Jwisdczy to o tym, źe służył nie tylko rodzinie, ojczyźnie, ale i Bogu.

Niech odpoczywa w pokoju.

Józef* Te Itr owaki ps. "Pstrąg**

Przypisy;

1* Zieraia Gdańska rocznik 1994 PTIK autor Edwin P* Kozłowski

2. Zapiski Kociewskie Hr 1 /l4/ 98 Ryszard Szwoch i Ma~ria Falkowska-Thons3. Mowa pożegnalna Kronikarza Kociewia- Byszarda oZ#ocha z 17.03.984. Własne kontakty ze d .p . dr. Józefem Milewskim i jego rodziną oraz współpraca w wydawaniu broszur historycznych

32

33

a, U ^ n c C s t e u nr v

Przyszły ksiądz Roman naukę w szko­le podstawowej rozpoczął w 1951 r. Przez wiele lat był ministrantem. W 1958 r. został przyjęty do Gimnazjum Klasycznego w Chojnicach, tego sa­mego, do którego uczęszczał Florian Ceynowa. W czasie nauki w gimna­zjum poważnie chorował. Przeżyte cier­pienia i w iaraw doznanąłaskę wyzdro­wienia, spowodowaną modlitwą mat­ki, w yw arły niew ątpliw y wpływ na podjęcie przez niego decyzji o wstąpie­niu, po uzyskaniu w 1963 r. świadectwa dojrzałości, do Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie. W 1969 r., po sześcioletnich studiach otrzym ał św ięcenia kapłańskie.

Jego p ierw szą p laców ką w ikariu- szow skąbyło pięciotysięczne miaste­czko koło Grudziądza. Pracował tam pod kierunkiem księdza prałata Alfon­sa lV^uzalewskiego, byłego więźnia Da- chau\przez przeszło osiem lat. Jak sam twierdzi, lata te były dla niego nie tyl­ko czasem niesienia posługi duszpa­sterskiej,'ale również szkołą sum iennej/ pracy. Następne sześć lat był duszpąi sterzem w parafii Gdynia W itomino.W 1984 r. otrzymał probostwo nowo two­rzonej p a ra fii\v Klukowej Hucie. Z właściwą sobie energią przystąpił do bu­dowy tam kościoła i plebanii. Dzięki zaangażowaniu wiernych i życzliwej postawie księdza kanonika Lubińskie­go ze Stężycy, prace posuwały się szyb­ko. W 1989 r. ksiądz biskup, docenia­jąc talenty księdza Romąna, skierował go do większej parafii w C zarnej Wo­dzie, gdzie trzeba było dokończyć bu­dowę i wyposażyć kośpiól, i plebanię. Został bardzo szybko zaakceptowany przez parafian, zwłaszcza ze od razu włączył się w nurt życia miasta. Prace przy dokończeniu budowy i wyposaże­nia kościoła przebiegały bardzo spra­wnie. Był wszędzie, gdzie się cos dzia­ło, nie tylko organizował, ale niekiedy sam pracował. Niebawem św iątynia otrzyma nowe organy. Z tej okazji pla­nuje się wielki koncert organowy.

Prawdziwym oczkiem w głowie księ­dza Romana jest przykościelny chór Cor Matris prowadzony przez Elżbie­tę Buce. Chór ten śpiewa nie tylko w swojej parafii, ale koncertuje także po­za jej granicami, między innymi w ko­ściele Świętego Krzyża w Warszawie, był w Niemczech, Danii, Belgii, Ho­landii i Francji, a teraz wybiera się na

Litwę. Przy parafii działa wiele stowa­rzyszeń.

K siądz proboszcz Rom an Bruski wrósł mocno w pejzaż miasta. Służy je ­go mieszkańcom nie tylko posługą kap­łańską. Cierpiącym niesie słowa otuchy, biednym pomoc materialną. Jest przy tym niezwykle skromnym człowiekiem. Wierni i władze kościelne oraz samo­rządowe doceryają jego pracę. Kiedy w 1994 r. obchodził jubileusz 25-lecia kapłaństwa otrzymał niezliczoną ilość życzeń i kwiatów.

Jest ksiądz Roman wielkim entuzja­stą kultury. W salkach katechetycznych czynna j^st stała wystawa malarska, a on sam został ostatnio wybrany sekre­tarzem nowo powstałego Towarzystwa Przyjaciół Czarnej Wody.

Kiedy losy rzuciły go na Kociewie, pokochał je, bo to malownicza ziemia i do rodzinnych Kaszub stąd niedale­ko. Na bocznej ścianie kościoła w Czar-

/nej W odzie widnieje napis: „K apła­nem jesteś na wieki” . Słowa te stały się życiową dewizą księdza proboszcza.

J.L.

Pożegnaliśmy Józefa Milewskiego kronikarca Kociewia

W lutym zmarł wybitny znawca Kocie­wia, autor blisko 100 publikacji na te­mat tego regionu, dr Józef Milewski.

Józef Milewski był rodowitym Ko- ciewiakiem. Urodził się 18 lutego 1914 r. w Zelgoszczy, gmina Lubichowo i ukończył w Starogardzie Państwowe Gimnazjum Klasyczne (obecne LO nr 1). Podczas wojny dostał się pod Chy- rowem do niemieckiej niewoli, z któ­rej uciekł. Powrócił do Zelgoszczy i działał w polskiej arm ii powstańczej. Po wojnie'U7HnuTo'g(rna wójta Lubi­chowa. W październiku 1949 r. został wybrany na ostatniego burmistrza Sta­rogardu Gdańskiego, gdyż już w czer­wcu 1950 r., po reorganizacji, na cze­le miasta stanął przewodniczący Pre­zydium M iejskiej Rady Narodowej.

Wkrótce też J. Milewski mianowany zo­stał dyrektorem Miejskiego Przedsię­biorstwa Handlu w Starogardzie, gdzie pracował do końca 1972 r. Trzy lata póź­niej przeszedł na wcześniejszą emery­turę.

Największą pasją Józefa M ilewskie­go była historia Kociewia. Materiały hi­storyczne zaczął zbierać jużjako uczeń gimnazjum, a pierwsza jego publikacja „Starogard Gdański i okolice” ukaza­ła się w 1955 r. W wieku 60 lat, w 1974 r., obronił pracę doktorską w Uniwer­sytecie Mikołaja Kopernika w Toru­niu na temat „Kociewie w latach oku­pacji hitlerowskiej”. W swoim dorob­ku wydawniczym ma blisko 100 publi­kacji oraz nie mniejszą liczbę artykułów prasowych i odczytów historycznych.

26 lutego br. Józef Milewski nagle za­ginął. Ostatni raz widziany był w Sta­rogardzie, w'bibliotece przy ul. Sobies­kiego, gdzie wypożyczył „Żywoty św ję­tych”. Od tego dnia poszukiwano go przez ponad dwa tygodnie. Znalezio­no go, niestety już nieżyjącego, przy dro­dze polnej prowadzącej do rodzinnej Zelgoszczy, gdzie wybrał się po mate­riały do kolejnej publikacji...

17 marca, na cmentarzu Lapiszew'- skim w Starogardzie dr. Józefa M ilew­skiego pożegnały tłumy starogardzian. Po ubiegłorocznej śmierci innego w iel- kiego miłośnika tego regionu, Edmun­da Falkowskiego, jest to kolejna duża strata dla Kociewiaków. (teka)

v/

4934

Starogard Gdański

Historyk nie żyjeW czwartek wieczorem, po dwóch tygodniach p o ­szukiwań, na polnej drodze pom iędzy Lubichowem a Zelgoszczą, odnaleziono zw łoki Józefa M ilew­skiego.

Józef Milewski, staro­gardzki historyk i publicy­sta, zaginął dwa tygodnie temu. Od tego czasu poszu­kiwany był przez staro­gardzką policję i członków rodziny. Znajomi sędziwego historyka przypuszczali, że udał się on w kolejną ze swoich wypraw po Kocie- wiu, aby zebrać materiały do następnej publikacji. Po­twierdzały to pojawiające się co jakiś czas, informacje, żt J. Milewski był widziany w Smętowie, Czamymlesie i Lubichowie. Nikt jednak nie potrafił podać dokład­

nego miejsca pobytu poszu­kiwanego.

W czwartek wieczorem rolnik, idący polną drogą z Lubichowa do Zelgoszczy znalazł zamarznięte zwłoki starogardzkiego publicysty.

- Po oględzinach denata jesteśmy pewni, że zmarł on w sposób naturalny. Nie może być mowy o zabój­stwie. Przyczyną zgonu, który mógł nastąpić nawet kilka dni temu, najprawdo­podobniej było zasłabnięcie, wynikające z kłopotów z sercem. Należy pamiętać, że J. Milewski miał już 84 la-

aSIeUNK 'WHTV«I /lWn.;

Dnia 26 lutego 1998 r. zmart nasz najukochańszy Ojciec,

nasz najdroższy Teść i Dziadek

ś. f p.

d r JÓZEF KONSTANTY

MILEWSKIOficer Wojska Polskiego i uczestnik kampanii

wrześniowej 1939 r.f historyk, wielki miłośnik Kociewia.

Msza święta żałobna odprawiona zostanie 17 marca (wtorek) 1998 r. o godz. 10.30

w kościele pw. św. Mateusza w Starogardzie Gdańskim, po czym pogrzeb na cmentarzu w Łapiszewie.

kfltTV(XI[ A.W h b , 'C c 3 .

R-3055/A/182 Prosimy o nieskładanie kondolencji.

Pogrążeni w smutku i żalu Synowie z Rodzinami.

Józefa Milewskiego po­szukiwano dwa tygodnie.

Fot. Roman Sikora

ta i w tym wieku piesze wę­drówki w znacznym stopniu osłabiają organizm - powie­dział nam kom. Robert Ra­taj czyk, szef starogardzkiej policji. (toroj

35

♦

36

LAUREAT NAGRODY WOJEWÓDZKIEJ

1 Jozef MilewskiJ ó z e f a M ile w s k ie g o , j a k

s ą d z ę n ie t r z e b a p reze n t© w a ć m ie s z k a ń c o m p o w ia ­tu s ta r o g a rd z k ie g o . J e g o ż y c io w ą p a s ją , u h o n o ro w a n ą u z y s k a n ie m w u b ie g ­ły m r o k u s to p n ia d o k to r a n a u k h u m a n is ty c z n y c h n a U n iw e r s y te c ie im . M ik o ła ­j a K o p e r n ik a , j e s t h is to ­

r i a K o c ie w ia w o k r e s ie o - k u p a c j i h i t l e r o w s k ie j . J e ­g o p r a c a d o k to r s k a z a w ie r a w ie le m a ło z n a n y c h f a k tó w z te g o o k r e s u . M ile w s k i p r z e d s t a w i ł w s w e j p r a c y m . in . m a r t y ­ro lo g ię , r u c h o p o r u , g o s ­p o d a r k ę o k u p a n t a w p o ­w ia t a c h s ta r o g a r d z k im l tc z e w s k im .

J ó z e f M ile w s k i j e s t k o m b a t a n t e m z o k r e s u n w o j n y ś w ia to w e j . J a k o o f ic e r

W o js k a P o ls k ie g o d o w o ­d z ił o d d z ia łe m a r t y l e r i i p r z e c iw lo tn ic z e j . P o u c ie ­c z ce z n ie w o l i d z ia ła ł p rz e z p e w ie n c z a s w „ G ry f ie P o m o r s k im ” . P o w y z ­w o le n iu o d l c z e rw c a 1945 r o k u p e łn i ł J ó z e f M ile w ­s k i f u n k c ję w ó j ta g m in y w L u b ic h o w ie . P o te m , d o 1950 r o k u , b u r m i s t r z a S ta r o g a r d u G d .

P r z e z t r z y d z ie ś c i la t z b i e r a ł M ile w s k i m a te r i a ły h is to r y c z n e o m a r ty r o lo ­g ii K o c ie w ia . W ie le ty c h m a te r i a łó w z w ią z a n y c h J e s t z Je g o o s o b is ty m i p r z e ż y c ia m i , co n ie p o z o s ­ta ło b e z w p ły w u n a w a r ­to ś ć h i s to r y c z n ą o p r a c o ­w a ń .

O p ró c z p r a c y z a w o d o ­w e j (M ile w sk i p e łn i f u n ­k c ję d y r e k t o r a O d d z ia łu W P H S ) z a jm u je s ię o n p o p u la r y z a c j ą s p r a w z w ią z a n y c h z n a jn o w s z ą h is ­to r i ą K o c ie w ia w ś ró d m ło d z ie ż y s z k o ln e j .

P a n J ó z e f j e s t t a k ż e d łu g o le tn im w s p ó łp r a c o w n i­k ie m n a s z e j g a z e ty . K o n ­t a k t y z „ D z ie n n ik ie m B a ł ty c k im ” d a t u j ą s ię o d 1946 r o k u , p r a w ie o d z a r a n i a g a z e ty .

N a p o c z ą tk u b r . M ile w ­s k i o t r z y m a ! n a g r o d ę w o ­je w o d y g d a ń s k ie g o . N a to z a s z c z y tn e w y r ó ż n ie n ie p r z y z n a n e tu ż p r z e d SO r o c z n ic ą w y z w o le n ia G d a ń ­s k a i S t a r o g a r d u , z a s łu ż y ł p o d k a ż d y m w z g lę d e m .

37

I

Dziennik sobota.rfedziela 7, 8 marca 1998 r.O ^

Poszukiwania starogardzkiego historyka

Zaginął czy pracuje

W Starogardzie po raz ostatni Józef Milewski był widziany w miejskiej bibliotece przy ul. Sobieskiego.

Dłuższa nieobecność w domu mieszkającego sa­motnie znanego starogardzkiego historyka Józefa Milewskiego, zaniepokoiła wpierw jego rodzinę.

Ponad tydzień temu naj­bliżsi zaczęli poszukiwać84-letniego Józefa Milew­skiego na własną rękę i wciąż to czynią.

- Są sygnały że ojciec wi­dziany był w Lubichowie oraz w okolicznych wsiach, w Zelgoszczy i Czamymle- sie. Przed zaginięciem na pewno był w dobrej kondy­cji umysłowej - twierdzi syn poszukiwanego, Stefan Mi­lewski.

W minioną sobotę spra­wą zajęła się sekcja krymi­nalna Komendy Rejonowej Policji w Starogardzie. Poli­

cja szukała zaginionego na­wet w województwie bydgo­skim. Szukano śladów jego obecności na dworcach PKP i PKS, w szpitalach, w para­fiach i u znajomych.

- Ustaliliśmy, że zaginio­ny zainteresowany był te­matem ochrony bobrów w dolinie rzeki Wdy. Roz­mawiał też przed zaginię­ciem ze znajomymi o szlaku martyrologii Żydów w oko­licach Skórcza, Osieka i Warlubia. Możliwe więc, że przebywał w tych miej­scach, zbierając materiały do nowej książki. Jedną

Fot. Tomasz Rogalski i Roman Sikora

z osób, która ostatnio wi­działa J. Milewskiego w Sta­rogardzie jest jego sąsiadka, Elżbieta Rekowska. - W śro­dę popielcową byliśmy ra­zem w kościele - twierdzi ona. - Gdy przyjechał do niego nazajutrz wieczorem jego syn, już go nie zastał. Była tylko książka, którą pożyczył tamtego dnia w bi­bliotece.

Jak na razie ostatni ślad policji w tej sprawie mówi o pobycie Milewskiego w miniony wtorek w Lubi­chowie i jest on obecnie sprawdzany. Osoby, które w ostatnim okresie widziały zaginionego proszone są o kontakt z policją pod nr tel. (0-69) 16-240-21.

(MJ.)38

Milewski Józef, /Mielewski/, ur. 18 II 1914 w elgosz- \ czy w średniozamożnej rodzinie rolnika Juliana i Walerii z Murawskich. Był pierworodnym synem, posiadał sześcioro rodzeństwa. Maturę zdaje w staro­gardzkim gimnazjum w 1933 i wstępuje w szeregi

Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie. Koń­czy ją 17 IX 1934 i po zdaniu egzaminu konkursowego 29 IX 1934 zostaje przyjęty do Szkoły Podchorążych Piechoty w Os- trowi Mazowieckiej . W 1936 mianowany zostaje podporucz­nikiem WP z przydziałem do 67 p.p. w Brodnicy n. Drwęcą.Wojna zastała go w Rzeszowie i w tej okolicy dostaje się do niewoli niemieckiej z której zbiegł tego samego dnia. Wraca do Zelgoszczy 10 X 1939 i tu ukrywa się przed Niemcami. Czas wykorzystuje do nauki m. in. niemieckiego. Działa w konspiracyjnej organizacji P.A.P. / Polska Armia Powstania /, pomaga ukrywać się Polakom, organizuje „czarny ubój” i wysyłkę żyw­ności do obozów, prowadzi tajne nauczanie. W miarę możności pomaga Matce w prowadzeniu gospodars­twa. 4 III 1945 Zelgoszcz zajmują wojska Armii Czer­wonej a 1 VI 1945 zostaje pierwszym powojennym wójtem w Lubichowie. Żeni się 26 X 1946 ze Stefanią Pelagią Rydzińską, zamieszkując w Lubichowie. Z małżeństwa tego doczekał się synów Stefanai Piotra. 24 X 1949 zostaje burmistrzem Starogardu Gd. i urzęduje do 19 VI 1950. Od 20 VI 1950 do 31 XII 1972 jest dyrektorem Miejskiego Handlu Deta­licznego w Starogardzie Gd. Był korespondentem wielu gazet w Polsce a szczególnie Dziennika Bałtyc-

274

39

k ie g o . W 1971 zostaje przyjęty na seminarium dok­toranckie Wydziału Humanistycznego UMK w Toru­niu. Broni pracy doktorskiej 23 IV 1974, a dotyczyła ona jego umiłowanego Kociewia, pt.: Kociewie w la­tach okupacji hitlerowskiej 1939 - 1945. Za wybitne osiągnięcia naukowe w popularyzacji historii ziemi gdańskiej zostaje laureatem nagrody wojewody gdańskiego 14 I 1975. Na przedwczesną emeryturę zbowidowską przechodzi 31 III 1976. Nadal aktywnie działa w organizacjach społecznych m. in. w Oddziale PTTK w Starogardzie Gd., w Regionalnej Pracowni Krajoz-nawczej PTTK w Gdańsku i w tamtejszym Wydawnictwie Pomorskim pełni liczne funkcje spo­łeczne, jest m. in. wiceprzewodniczącym Rady Pro­gramowej RPK PTTK, wiceprzewodniczącym Woje­wódzkiej Komisji d/s Inwentaryzacji Krajoznawczej PTTK. W PTTK otrzymał Złotą Honorową Odznakę. Aktywnie działa jako współzałożyciel w Towarzys­twie Miłośników Ziemi Kociewskiej. Był członkiem korespondentem Wielkopolskiego Klubu Publicystów Krajoznawczych i członkiem Oddziału Gdańskiego Stowarzyszenia Autorów Polskich. Przez lata swojej aktywnej i mrówczej pracy publicystycznej napisał ponad 4 tys. artykułów. Opracował inwentaryzację krajoznawczą 18 gmin Kociewia. Wydał ponad 100 tytułów książek o Kociewiu, które doczekały się licznych wznowień. Część z tych pozycji wydał własnym nakładem ze swojej skrommej emerytury. Najwyższe swoje odznaczenie państwowe - Krzyż

275

40

-h%

*>1Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski otrzymał 12 VII 1974. Stowarzyszenie Autorów Polskich na zjeź- dzie krajowym w Gdańsku w 1976 nadało mu godność Członka Honorowego a władze miasta Skarszew za wkład w opracowania dot. historii miasta i okolicy nadały mu pośmiertnie godność Honorowego Oby­watela Skarszew w 1998. Zmarł 26 II 1998 na polach Zelgoszczy i jak wspomniał w czasie mszy żałobnej w kościele św. Mateusza w Starogardzie tamtejszy proboszcz ks. prałat dr S. Człapa „... zatoczył koło życia i ostatnim gestem przytulił się do tej, najbar­dziej umiłowanej, ziemi kociewskiej dla której pra­cował do ostatniego tchnienia...”. Pochowany został na cmentarzu łapiszewskim w Starogardzie Gd.

41

JÓZEF MILEWSKI }*j v ,(1914-1998)

Dr, działacz samorządowy i społeczny, Członek Honorowy SAP

Honorowy Obywatel Skarszew

Urodził się 18 II 1914 r. w Zelgoszczy, na Kociewiu, jako pierworodny syn w średniozamożnej rodzinie rolnika Juliana i Walerii z Murawskich. Posiadał sześcioro rodzeństwa.

Maturę zdaje w starogardzkim gimnazjum w 1933 r. i wstępuje w szeregi Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie, którą, kończy 17 IX 1934 r. Po zdaniu egzaminu konkursowego 29 IX 1934 zostaje przyjęty do Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazo­wieckiej. W 1936 r. zostaje mianowany podporucznikiem WP z przy­działem do 67 pp. w Brodnicy n. Drwęcą. Wojna zastała go w Rzeszowie i w tej okolicy dostaje się do niewoli niemieckiej, z której zbiega tego samego dnia. Wraca do Zelgoszczy 10 X 1939 r. i tu ukrywa się przed Niemcami. Czas wykorzystuje do nauki m.in. nie­mieckiego. Działa w konspiracji PAP (Polska Armia Powstania), następnie w AK, pomaga ukrywać się Polakom, organizuje „czarny ubój” i wysyłkę żywności do obozów, prowadzi tajne nauczanie. W miarę możliwości pomaga matce w prowadzeniu gospodarstwa. Wojska Armii Czerwonej zajmująZelgoszcz 4 III 1945 r.

Zostaje powołany na pierwszego powojennego wójta w Lubicho­wie 1 VI 1945 r. Burmistrzem Starogardu Gdańskiego zostaje 24 X1949 r. i urzęduje do 19 VI 1950 r. Od 20 VI 1950 r. do 31 XII 1972 r. jest dyrektorem Miejskiego Przedsiębiorstwa Handlu Detalicznego w Starogardzie Gd.

Był korespondentem wielu gazet w Polsce a szczególnie Dziennika Bałtyckiego.

W 1971 r. zostaje przyjęty na seminarium doktoranckie Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Bro­ni pracy doktorskiej 23 IV 1974 r. Praca dotyczyła jego umiłowanego Kociewia, pt: Kociewie w latach okupacji hitlerowskiej 1939-1945.

Na wcześniejszą emeryturę kombatancką przechodzi 31 III 1976 r.33

42

2M

Przez lata swojej aktywnej i mrówczej pracy napisał ponad 4 tysiące artykułów w prasie lokalnej, ogólnopolskiej i naukowej. Jest autorem ponad 100 tytułów książek o Kociewiu i ludziach tej krainy, niektóre doczekały się wznowień. Część z tych pozycji wydał własnym Nakła­dem ze swojej skromnej emerytury. Do najcenniejszych jego prac na­leżą: Zabytki i osobliwości Starogardu Gd. (1979), Dzieje Starogardu Gdańskiego (1959), Zabytki i niektóre inne dobra kultury Staro­gardu Gdańskiego (1993), Kociewie, przewodnik turystyczny (1977, współautor), Kociewie w latach okupacji hitlerowskiej (1977), Przewodnik turystyczny Pojezierze Starogardzkie i okolice (1984), Kociewie w piśmiennictwie i druku./Pr7.ycz.ynek do przewodnika - informatora turystycznego/ (1980), Dzieje wsi powiatu starogar­dzkiego (1968, dwa tomy).

Józef Milewski bardzo aktywnie działał w Towarzystwie Miłośni­ków Ziemi Kociewskiej, którego był współzałożycielem. W organiza­cji tej zasiadał w Radzie, wygłaszał referaty itp.

Aktywnie działał także w Polskim Towarzystwie Turystyczno-Kra­joznawczym (wstąpił w szeregi PTTK w 1962 r.). Działał w Oddziale PTTK w Starogardzie Gdańskim, gdzie także wybierany był do władz tej jednostki (od członka Zarządu do wiceprezesa, pełnił jednocześnie funkcję przewodniczącego Oddziałowej Komisji Opieki nad Zabyt­kami). Ściśle współpracował z Regionalną Pracownią Krajoznawczą PTTK w Gdańsku, gdzie zasiadał w Radzie Programowej, jako wice­przewodniczący (od 1971 do 1998 r.) i, w Kolegium Wydawniczym Wydawnictwa Pomorskiego RPK PTTK (w tym samym okresie). W Wojewódzkiej Komisji ds. Inwentaryzacji Krajoznawczej PTTK był wiceprzewodniczącym Komisji. Zinwentaryzował wszystkie gminy Kociewia. Zasiadał także w Wojewódzkiej Komisji Historii i Tradycji PTTK. Był także wiceprzewodniczącym Wojewódzkiej Komisji Opieki nad Zabytkami (przez kilka kadencji). Był członkiem korespondentem Wielkopolskiego Klubu Publicystów Krajoznaw­czych PTTK w Poznaniu.

Do 1998 r. działał bardzo aktywnie we władzach wojewódzkich Spółdzielni Spożywczych „Społem” w Gdańsku.

W 1985 r. wstąpił w szeregi Stowarzyszenia Autorów Polskich i działał bardzo aktywnie w Gdańsku w tamtejszym Oddziale i we wła­dzach centralnych SAP.

34

43

Za swą aktywną działalność zawodową i społeczną otrzymał liczne odznaczenia państwowe, resortowe, organizacji społecznych i miast, oto najważniejsze z nich:- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (12 VII 1974),- Złoty Krzyż Zasługi,- Medal „Tysiąclecia Państwa Polskiego”,- Medal Zwycięstwa,- Medal „Zasłużony Ziemi Gdańskiej”,- PTTK przyznało Złotą Honorową Odznakę PTTK,- Złotą Odznakę za Opiekę nad Zabytkami”,- został Honorowym Członkiem TMZK,- Zjazd Krajowy SAP w 1996 r. nadal mu najwyższą godność - Godność Członka Honorowego SAP,- został laureatem nagrody wojewody gdańskiego /14 I 1975/.

W Lubichowie żeni się 26 X 1946 r. ze Stefanią Pelagią Rydzińską i z małżeństwa tego doczekał się synów: Stefana i Piotra.

Zmarł 26 II 1998 r. na polach Zelgoszczy i jak wspomniał w czasie Mszy żałobnej w kościele farnym p.w. Św. Mateusza w Starogardzie Gdańskim tamtejszy proboszcz ks. prałat dr S. Czapla „ ... zatoczył koło życia i ostatnim gestem przytulił się do tej, najbardziej umiło­wanej ziemi kociewskiej, dla której pracował do ostatniego tchnie­nia...”. Tłumy mieszkańców Kociewia żegnały go w kościele i na cmentarzu Łapiszewskim, a nad trumną pochyliły się liczne sztandary.

Pośmiertnie otrzymał w 1998 r., z okazji 800-lecia miasta, Honorowe Obywatelstwo Skarszew.

Róża Janca-Brzozowska, Jerzy Kotlarski, Oddział Gdański Stowarzyszenia Autorów Polskich. SAP sapie ju ż 30 lat, Gdańsk 2007, s. 31, 73 (foto), Edwin F. Kozłowski, Słownik biograficzny Skarszew i okolicy, Sopot 2002, s. 273- 276 (foto), Edwin F. Kozłowski, Józef Milewski, w: Ziemia Gdańska. Rocznik krajoznawczy i kalendarzem imprez 1994, [Gdańsk 1994], red. naczelny Edwin F. Kozłowski, s. 45-46 (foto), Edwin F. Kozłowski, Jubileusz dra Józefa Milewskiego, w: Biuletyn Informacyjny Elbląg - Gdańsk - Słupsk. Stowarzy­szenie Polaków Poszkodowanych przez III Rzeszę, Nr 2/1994, s.41-42.

35

44

45

46

Borko-.sKa Jć e f a - >ll5 lu t e ,>/1 S»t4~1 ^65/

urodziła s i ę 2j l i p - s 1^14 r.w ro d z in ie Konstantyna i ,-ei‘o n ik i

z :UopoAki«h w ^torofcsrdzie na Pomorzu Gdens.rcim» Ukon^zyia szkol*

średnią w okresie mi.rdzywcggmiym pracowla przy r o -

dzi^s^b w Kupie-twie.Po przegranej wojnie polsiiotniem ie^Kie j

znaiazł© s i ę w uarszawietŁ<fcie vwsięia u d s ia l w Powstaniu «arsa#

wakim*Pracowała * -*haraktei*ze p ie lę g n ia r k i w s z p i t a lu fclównym

s i ó s t r e lż b ie ta n e k n® Gói©stm - o k o to wie przy u l . Gosz~ayns kiego*

obsługującym w za sa d z ie pu łk AK!' Beszta" .Po 2o s ie rp n ia 1^44 r ,

z o s ta ła w ramach s z p i ta la ewakuowana w nowe m iejsęe .P o wyzwo­

le n iu w 1^4? r .w r ó « iła do Starogardu,trudniej'* s i ę wraz z rodzę

nst.»efli drobnym nandlem*^ marła maja 1^85 r * A ^taro&a-dzie Gd

i tam z o s t a ła po^bo^ana#5 .1 1 W I ** / - / Józef Milewski

wioliOE-rafieJ nef k i l e ,,s iii . iio^ie wi#«y w Powstaniu -arsz* ,.SKim/1 r / lo-.arzyatw o iii^osników bierni Ko<-ie . s s i e j , Staroń rd G d.iy86 r

47

ijorkoaso. .admund-^Pirat" 'O

U rodził s i * 26 l ip ~ « 1921 r ,^ »»t*rofc,8rcBie na Pomorzu w r o d z i ­

n ie kup ~ a Konstantyna i .er^nitci z d .K łopockie j . ^ i a ł s io s t r y

imieniem J ó z e fa . B y ł uczniem m i e j s k o g i m n a z j u m . K i e ch<rą©

przyjąć n ie m ie c k ie j v o i k s l i s t y u sz e d ł w 1942 r . do «#rsaa*'y,

lam n a le ż a ł do ru^hu oporu,odorą" udziai. w Powstaniu warszaws­

kim. .ai^aył ,v grupie .AK"Półno^". p ierw szych dniach września

1944 r , wycofał s i s kanałami do " ród m iese ia .P o zakon^zeniu

wojny i opuszczeniu obozu je n ie c k ie g o o s i e d l i ł s i$ na Zacho­

dzi® iiui-opy.

J ó z e f Milewski . Ko^ie wia^y w Powstaniu ‘*arsza&skim/1 944 r / v TiRKt ótarofcerd Gd, 1 986.

■ vV

48

b.lorko,>ski ffj an* i s z e k - ” 1 3 j o 1' /I A o-1 jftż/

Uroda i ł 3iśr 11 w rześn i* w -itaro*# da i# w r r d a in ia Kup'*# Kon­

s ta n ty ; /® i a r o n ik i a ło p o * s ic h . ł # i m łodszą s i o s t r y , J ó a a f x9

i młod«a«fce fcrata^dmunda,, Ukończył szkoły średnią w Starogar­

d z ie ,# potem uzyskał w ykszta łcen ie w y ż s z a s p e c ja l i s t y ' ’ na w

•■akr.sie handlu m orski*^o.Pra-owsł a In sty tu c ie ’ andiu i la^ h-

n ik i ro r to e j w Gdyni,# od 1^38 r.w firm ie prywato* j i3#yer#

,i uarszawifi#H #l«ź#ł do k o n sp ira cj i p a tr io ty c z n a j »ersz«wy,

Diorąc udai# ł w Powstaniu -arszawsKim. Ce kon-%* s ierp n i# 1* 44 r

w a r z y ł na óródmias^iu w Kompanii"Grażyna” p o r .”Larnasia"/Ma­

rian# Kra w "Z y k# /* Po wyzwoleniu w rócił do swego zawodu,aamie-

sz.oij * w r.w O is;$Jn i* . .yróżnia ł s iy w ptf»e*y spoi.e~znaj

ii a rzaca te t>o mi*»ste, ..yrćżfciony z o s t a ł m. in.Krayiem Kawalers­

kim Orderu Odrodzenia io i s K l , iarszawsKim krzyżem Powstańczym,

oraz godnością Honorowego Obywatela c ia s ta O isatyn#.lam zmarł

w l y ó j r . i z o s t a ł pochowany*3 I 1993 r . / - / J ó ze f G ilewski fi , 0

- i c l i o t .rafiauÓ5ef Mile wski. Kocie wia^y w Powstaniu “arszawskim/l ^44 r / T . . 7 j K , Staro£ard Gd. 1986.

49

buko. siei P* ..eł L j

U r a d z i ł s i ę Jo i u t e wo 191o r .w ok arszt a«h ns Fouiorzu Gdans-

Kiriu , y s . Bauera i:-.enx’a<ja#.3 douył w y k sz ta łcen ie •» zawdefeie s i u -

scr?,s maszynowego* kaapanii w ł a ś n i owe j 1939 r ,w a lc z y ł *

2 B a o n i e o t r z e !*«. .v l ^ z e . . i e * ^ a . . i e s s k a i n a s t a i e w " a r a r , © w ie ,

Ł. d z i e w z i ą ł u d z i a ł w P o w s t a n i u • • a r s z a ^ s k i a w c h a r a k t e r z e r u s z ­

n i k a r z a * p o ^ j j a ^ m i e n i u p r a - o <ał m. i n . w P o l s k i c h S a k ł a d a c h ^ b e ­

ż o w y c h . S t a r y m m i e j s c e m z aiui e s z k a n i a w l a t a c h 1 9<So b3 i.a

< > * ra 7 .8 * a ,u l , j i ró r tk O A isk © 2 .

3 I 1 9 9 5 r » / - / J ó z e f M i l e w s k i /•UUt*'¥ s-Ą.

L j ui.ię^i a i l .s

J ó : e f M ile .6 fd . . jft.o«ie .v i a ' ' ^ # P o w s t a n i u " a r s z e w s k i o / 1 9 4 4 r / ,

i^ K .#t>tarottard Gd* 1 ?86.

50

Gołkowi >.i Br o d . on J a a / 1 91 -1 / v5"

u ro d z ił s i * p s ie r p n ia w ^taroLaj. cz ie jako jedyny syn p ie k a r z a

lgnącego i S o f i i z i'!aIgowek i-*ii*Tu ukoii^^yi szk ó ł* ^ d zia łow ą*

w k tó re j oyi harcerzem drużyny nr 2 1 , Do wybuchu wojny 1939 r ,

pracow ał <v p ie k a r n i o j« » . • p a źd z ie r n ik u 1939 r , wraz z Józefem

isa^a je ws kim i K o t o w s k i m w yjechał do “erszaw y, Tam p r a c o w a ł jako

k a s je r w k i n i e p o d zarządem Ae . . ie - k im ,S n a jomcs* j ę z y k a n i e m i e ­

ck ie lo u ł a t w i a ł a mu k o n t a k t y a Kiem'*ami,a n ie p r z e s z k a d z a ł a w

p r z y n a l e ż n o ś c i k o n s p i r a c y j n e j • l n i a 6 s ie r p n ia 1 9 4 4 r . j a k o uczę*

s t i k P o w s t a n i a « a r s z a w S K i e ^ o w z i ą ł u d z i a ł .v b u d o w i e , a p o t e m

w o b r o n i e b a r y k a d y na u l i ^ y M a r s z a ł k o w s k i e j / r ó g u l . 7< ł o t e j / »

w p o b l i ż u m i e s z k a n i a s i c s t r y , A n n y i \ i k l a s , t » r y k a d a z o s t a ł a z bom'

bardówana p r z e z iMiemców.Pe n i e j i j e j obron^a^h n ie p o z o s t e i o

1.^^eiecj© u stna l c.n«ceŁo ^ałko . .sk ie g o , o j c y p o le g ł e g o ,z 1 96o r ,

2 , Jó’' e f auile wsiJ..Karcerze s ta ro g a rd zcy 1 939-1941?.Storo^ar d Gd

żadnego s ia d u .

-.iijliOŁ r a f ia

j i 1 9?3 r , / - / JóM-f M ilew skilit*-* "P *iof Lc

1967 r .

51

£Gi-o^acki J ó z e f / l o^o-l ^y^-/

Uroda i ł s i ę w F«ipi.in ie 18 marca ,v ro d z in ie kup-*© Pawła i J u l i i

2 d.Kaaela. iy^ho.^anej 3 o i i e t ium Majcianum w t e j wsi i gimnazjum w

ita wica u. Studiował na uniwersy te ta cfc w otjMłSburgu i Frankurcie

n*ienem *£ył komendantem otra^y Ludowej w Gniewie od połowy 1919 i

do stykania 192o r*Brał u d z ia ł w p le c i s z c i e na .*armii i Maauraci

a od s ierp n ia 1 92o r .w wojnie ooi$z«ewi^Kiej.Potem pracował w

Gniewie i Poznaniu.*, la ta ch 193^-1939 był posłem na sejm HP.& ok\

p a ^ ji m. in . w ramach dy wersyjnej ak^ji"^" w „arszawi* pisywał artykuły do wydawanych tam konsp iracyjn ie w la ta ch 1 y 4 l-1 944 dla

niem ieckiego czy te ln ik a gazetek'1 iriamjaer und i>hwert !i"Der Soldat"

.spółp a ^ o .a ł z powstaniami warszawskimi 1>44 r .P o wyzwoleniu

19*0 r ,o s ia d ł na s ta łe w Gdansku»tdsie zmarł 30 I 1972 r . i zo sta i

pochowany. Odznaczony m. in . Arzy żem V ir tu t i M iiita ry V k la sy ,

18 I 19993 r . / - / J ó ze f Mj.le.veki IW-Ł-— sC«’bibi.iOfe-.raf iaJózef Mile s,_i. oty~zen 1 920»lu ty i ifcarsec 1 947 na iCo^iewiu*S aro&ard Gd.1‘>84 r .

r 1

52

: andke itenryk-^Przei XI" "f*

Uroda i i s i ę 2o -Listopad# 192? r.w ■*■'■*zewie jako syn cankow*®

iiotueła*a i 7, o f i i 5 kaduasKi^h* Ukon~z;yi jedną kies,? gimnazjum*

w 1 94o r . ^ysi^diony z redsi-a .u i do G G *P o ..s tan iu •arszatfekim

a a i-zy L jaKo sz e i e to •. ie " a oaonie ’£€±t" /lirenue isen/ztrupo-wania

"oarna41 /B ia ły s t o k / pod p er . Z b i tn ie we m / x i e c«re» m. in* u r e jo n ie

a l.U erozo li& sK l^ h /łiród a iee^ ie / do 'd a 1 944 r.-^yi jeńcem ^taic^u

318 nr 1o4o>2 w i.aaDinoAi^a-h/i.aaasdorf/ , « od 11 aI 1 ?44 x ' .-S ta l

iiU '/II A w i:cosDurfc. -yz «olcny przez a mery kanw w z obozu * acn«eli iiun 3o 1 / 1945,po '‘aym w .11 Korpusie PS5,* 1947 r . w doznaniu*a od 19i>5 r.w A*ze wie, o s ta tn io jako księgowy w PGR kalinowo.

M m m m l m " " 1J o z e f Milewaici.Ko*iewia*y .. Powstaniu .*arsz ©«vskisi/1 944 r /*K, Starogard Gd. 1986 r .

53

hoffraaim ja& ina/l $

lo U z i ła s i r i s ierp n ia w gródku nad ■ dą^UkOi.-Jiyła o k la s

'•rticzenió *vki przy panelowym *aemia©x'ium In® uczycie isKim i 2 k lae

gimnazjum * toruniu*2 rodzi-a ia i marnie szk ica i a « Katowi" aoh/

1 / , Kra&o*ifl/l 941 -1 ^ 3 / i * ..arszawie/1 ?4>-1 ^ 4 4 /* i« ie -

~ał« do ^zars^Ja s e r e t ó w ,b io r ą c u d z ia ł w i^h d z ia ła ln o s^ i*

. .z ię ła u d z ia ł w Powstaniu -ar6zawskim,z początku jako lą ^ S -

n i^ z k a ^ potom san itar iu szk a .U n ia ^o s ierp n ia otrzymała p os­

tr z a ł z kara oinu maszynowego w obi dwie no^i. -x'’jenoszono ją

a ce lach le^ sn i-zy^ h do rćżn.y~h s z p i t a l i .^ a _inyi® bez ś la d u .

4 .1 19^3 r , / - / J ó ze f Milewski

b l01ip a ra fiaJ ó ze f M ilew ski.óo^ie wia^y # Pows , oniu "arszewskim/1y44/ ilBK,St»xog#rd Gc, 1 98b r .

jhc,

54

Jarosz ir a n c jsz e k /l 1 o-'ł

Urodził s i ę 2o arzaśni® w USA,*, fci*Gzywojniu wr^ó^ii do P o l s k i ,gi i ia i u d z ie l w Kampanii wrześnio .aj 1 r * , u k tórej z o s t a ł ranny'.

..p di do n ie d o l i n iem ieckiej*Po w yjściu z n ie j przebyć*! * a r -

szaw ie fa n ia żu ją /' s i v * d z ia i -a in - s c i k o n sp ir a c y jn e j , dniu j s i e r - 914 r, 6«/T

t a ł JO *ltlB 1 i a » g W > k iBI>« 6! %• » VVDXk3*W3tk.'*ti% ffObOtllB'

p.zymusojśrcb w Kitacze^h. r,s ta tn io nami*-sakiwał u znajomych Franko-

;veicich w wiłiytoAie Granicznym na Koc iew iu,^ ozie z ner i 13 s ty cz n i*

1969 r * i z o s t a ł pochowany,$ t a b l ic y ns^róbko.v®j yjni ■» u d z ia ł w

;o.v s ta n iu •* ar szewskim, | - )

55

Jasno^h .. c-cit/l >-0" i j i M / - ..A O

Ur o dz i i s i* lo k»ie tnie*M ieszkanie~ i^sewajwy^bowaneJt gimnazjum

męskiego*;/ 1 938 r .w ^una^ki^h . .uf-a^h Pra<*y /»■ *»i<*poni koio Gnie*

*».~d 1 V4o r . ja ,0 uSw i*cki'‘ w o r g a n iz a c j i konspiracyjnej w Lub­

l i n i e ,a w grudniu 1* +1 x*.dzisi.®^a konspiracyjny w v.arsze.vie*JSe

~ ie ie grupy 4? harcerzy wykrsdl z k o stn icy zw łoki t^zewiaa fi*,

'"brnieie»skiofco i P .o z u l~ a tpoi«2^iych * wai-»e z ^estapo. .Nal^zył wPowstaniu -ax Ik ilW i Oddziale '•ypado^ym*' ras" ne Sterówce §

ranny .v nogę na barykadzie prz$ u l . s e n a to r sk ie j 7/1 3 onia 12

s ierp n ia 1 v44 r . Spłoną! * s z p i t a lu po^stan^ym przy ul* Długiej

o >v południe n ie d z ie ln e So s ie r p n ia 1 >44 r . c z a s ie pooyiu w

stoa-i^y studiow ał pi’ay,'o.

J ó z e f .-..ile *a k i . Kociewia cy u Pow staniu •»®rsza#skia/1 r / m K , Starogard Gd, 1^36 r .

;-ii>lioŁ,r a f i o

4 . 1 1 r . / - / J ó z e f G ilew sk i

fco\- - \Ą/\( ’ o ~ sTQJo 4,-

56

Aa -■?, w . re k .yran^ i sz e k - 1' Ka n a r f '* ' *

U r o d z i ł e i ę 9 s t y c z n i e 191!? r .w " ie® *® e^Ja/H am born/.A bsolw ent

S z k o ły P o d c h o r ą ż y c h A r t y l e r i i w ^jruaziądzu , . Kam panii w r z e ś n i o ­

wej 1^39 r .d o w ó d c a p l u t o n u 1^ b a t e r i i p r z e c i w l o t n i c z e j • B r a ł

u d z i a ł w o b r o n ie warszawy* a 1^42 r , w s t ą p i ł do AK, P o w s ta n iu

<«ar s s a wskim w a lc z y ł ja k o p p o r dowódca p l u t o n u baonu"Obrobry" na

,. o l i , 7! o s t a ł c i ę ż k o ran n y odi.smk.Lera p o o isK u ' ' z o i ^ o m ^ o na daohuo-'

; s ir t e r -^ a , o domu p r z y o b r o n ie barykady u l i c H ł /o d n a - - r o n i» /u

H a b e r b u s z a / .P r z e b y w a ł w s z p i t a l u poio.»ym p r z y u l , C ie p łe j ,p o te m

w s z p i t a l u M a lta ń sk im , na s t o p n i e w ś r ó d m i e ś c i u p r z y u l *7. £ o d a ,

w r e . z o i e do końca P o w s ta n ia p r z y u l . Bo due na /P iy k n a 2 4 / .P O wo«j-

n i e o s i a d l i ł s i * w S t a r o g a r d z i e Gd. t g d z i e p o d j ą ł p r a « ę zaw odow ą.

O dznaczony z o s t a ł m. i n , w 1984 r , marsza wskim Krzyżem P o w sta ń ­

czym .4 i 1 » 3 r . / - / J ó z e f . . i le ' i i ZJU, •

b ib i - io ^ ra f i a

J ó z e f M i le w s k i .K o c ie w i» c y w P o w s t a n iu “a r sz © w sk im /1 ^44 r / .

TABK, S ta r o g a r d Gd, 1 9 6 6 r .

57

marek J a n in a -“Janka” , . <~ \rN Ą Su

Urodził© s i e 17 września1915 r .w ómolensku w r o d z in ie Sudarów,

uo 1937 r .za m ieszk iw a ła przy r o d z ic a c h w Sokołowie Podlask im .

T'd k w ie tn ia 1957 r .o y i a t e l e f o n i s t k ą * M in is te r s tw ie Spraw

ojskowyHu w warszawie. ~zei.vnu 194.: r .w s t ą p i ł a jako łą ^ z n i^ z k

to? do zgrupowania AK"Sosna’* ,&dzie bezposre dnim j e j przełożonym

oył ppor. 0 k en erf '1 /o b e c n ie m ąż/. Ukoncsyia kurs sa n ita r n y , w Pow-

stanu -tarsza *SKim byi.a s a n i ta r iu s z k ą w Czp i ta la c h Maltańskim

/ 1 - S V I I I / ,p r z y u l . ^ o d a / 8 - 1 2 V III/,.A rm ii Lu/dowej przy u l .

uoduena/12 V lII~1o I a / i Armii LudoweJ p rzy u l .P iu s a /1 o IX-

2 A /.B y ia w ięźn iarką obozu j e n ie c k ie g o w P ru szk o w ie ,U c iek ło z

a® Wschód z tra n sp o rtu ewekua«yjnefeo.Ukrywał® s ię .O b e c n ie wreZ

z m^em-pows tańcem zam ieszkuje w S ta ro g a rd z ie ud.przy u l . l r a u -

vutta 2 / . 4 I 19^3 / - / J ó a e f „ i le s k i-d u l io ^ i-o i ia ; o^ję „jg^-y Vv Pow st. —wąskim/l 9 4 4 / . o t s r o w*rd Gd.1 986

58

■tl a i e c k a - ozenkranz .za M i l

Uroda i l e ais? 28 s ty cz n ia 19^6 r .n a ■'io^iewiu, - Powstaniu «r»

ssaw skia oyjLs sa n ita r iu szk ą w s z p i t a lu z j^upowania^hrobry 1 1 ”

pi-zy u l . iV'*ri«cici8 J w śródm ieściu . Obecnie j « 3 t lekarzem” dentystką

w Gdansitu. ^

. i s ig ^ K i Józef/1S91 -1 9 6 ? /

. r o d z i ł siv‘ • asr^a # ^ ą s a ^ ie ,~ d 1 ^2o r ,* a m ie sz .całym na Po­

morzu* z zcwodu kupcem « -cze wie ,&one^ym z Ko^ie .ianką z ^ s iek a

pod okór^ em . ■* Pow staniu <arszavskim był in tendtn tem w baonie

'•Kiliński." w ~ rćd m ies" iu .7j;aarł w Gdańsku ? ^rudnia 1^6? r .

x.isie*£i 'y^.muntU rodził s i - i 17 lu te g o 192? r . .. iardkoss-zy z matki . o -

'•hodzącej z Osieka pod Gkór-aea* * 193^ r ,z a . iu e s z k i* a ł w i c z e -

w ie . .a l^ z y ł w Pow staniu >arsz az/sAim w zgrupowaniu "'"broDry I I

w śró d m ieśc iu . .* l a t s - b 1 9 4 ? -1 9^7 był w PJ& we „pan^ji,® potem

w A n g l i i . °dzna<*zony z o s t a ł m, in . tory ty jakim wyróżnieniem" .ar

■~edal 1^3^-194?'* i «arsza#sk ia iirzy^&m *-o.<s t a n c y m .

59

M M f e a Ł g Ł , S-l&iU, ■. ' ' ^•iedysiaw i>*iderr.ar Ozimek u r o d z ił s i , 50 maje 1 92? r*w rio r u -

n iu -v r o b i n i e F e lik s* i Janiny C 5laków ,którzy w 1928 r ,sprow adzi*

i i e i e do S tarogardu, gdz. e o j ^ i t c zawodowo s ł u ż y ł w 2 Pułku Szwo­

leżerów Kokitniar.8ki*h* aide :n e r u k ca -a y ł s z k o łę powszechną,® p o te i

p ierw szą k la s , gimnazjum. By* h e ^ m e a i # M s 2o V III 1?39 r * n ie po«

porz< dkował s i e z arz^ c ie n iu o ew akuecji rod in woj skorych# 3 ojcem

w zią ł u d z ia ł a wojnie 1939 r##w tyci od 14 w rześn ia z bronią w ryki

początkowych l a t a - h ok u p acji skierowany na ro b o ty przymusowe,

dwukfcotnie .5 n i - h u c ie k a ł ,c h o ó saw sze przyłapany* O&ia 4 m^rce 194’

z n s l s z ł s i e w warszawie»tam p r z y j ę t y do AK i w n i e j sk ierow eny do

grupy d yw ersy jn ej• ii s i e r p n iu 1943 r , przebywał okresowo w S ie d lc a c j

g d z ie skontaktow ał s i e z 'ludźmi Gwardii Ludo^ej• Dnia 17 marca

1944 r*wre« z Edwardem Pawelcem a ..arszawy o tr z y a a ± i ważne zadania

organiz a«y jne ,po wykonaniu k tó reg o s k r y l i s i e w aaua y n ie broni

AK, Gestapo wpadło jednak na i c h tr o p . . w a ik u o s t r e j w yliśm y s t r z i

łów p o le g ł o k i lk u Niemców,ale ś m ie r t e ln ie ranni z o s t a l i również

Os inek i P« -exec, l*th z <*łoki p rzew iez io n o p rzez Uiemców do k o s t n i^

« o b c a s ie s c i ą g n i ty«h outów z nóg Ozimka z n a le z io n o za św ia d cze ­

n ie o jeg o u d z ia le w w ojnie 1939 r « • wystawione przez je d n o s tk ę >P«

Po To dn iach grupa 'K wykupiła z w ło k i obydwóch p o l e g ł y c f a pou-ak^w

dla zorgan izow anie im p og ra eb u ,k tó ry n a s t ą p i ł na cmentarzu komu­

nalnym na Bródnie#1 a I 1 9 9 2 -r . / -/ J ó ie T G i le w s k i

B ib l io g r a f ia

1 , J . .ś l lcw sk i*K arcerze s ta ro g a rd zcy 1 9 3 9 -1 9 4 ^ ,S t a r o ^ r d Gd, 1967 2 . - s i ę g a imienna s t r a t lu d zk ic h II wojny ś w ię to ^ j/< o c ie w ie / ,

Starogard Gd. 1933 r .

60

r g l . i k i Paweł admund/1 ^03-1 ^do/

Urodzi! s i ę 4 tru d n ią w $aiym Bukowcu k o ło j biev.a w r o d z in ie

i?r©n~iszka i Marty** k tó r e j u r o d z ił* s i t te ż 1o iJL V^2o ^orka

łie ien o .* b so i .en t ^ ia u a z ju a w o te r o g e r d z ie w 1 y Z ? r . .. 1 ^ 3 1 r .u z y *

kał dyplom m agistra fara® ^ j i na U n iw ersy tec ie Foznanekia* Pra<*o -

a , in .w aptece w ‘-'tsro^sciz ie ,a ca 1 IV 19>* r,w febiy^e ^łie-

a i^ z n e j iioskampe. , ok u p a cji w ię z ie ń V i«kori* S^hule w Gdańsku*

po -'łyni T,am iysakoł w ..arssaw i« , * Pow staniu **arsz&wskia u d z ie l a ł

p ie r w sz e j pomocy rannym w rródmies-*iu,w s*bonach przy u l .J a s n e j

''hmielnej i ' x o t e j . i* z i e n o doz ów o-. wi-^ciat "hemitz i ^ u la u /* ro e

ła w s k ie / .P o wyzwoleniu uruchomił aptek* w lo z e w ie ,* w lo t a c h

1 94^-1976 p row adził apteką w M iestk u ,5marł w Gdańsku 22 II

1 9 6 6 r* ndznw«zony m, in* 'vrsy*.em kawalerskim Ox*deru Odrodzenia

Poxsk i Z ło ty m Krsyżea Zasługi,M edałem k A k-ie^ i* P o l s k i ludowej

oraz r dzn*ką z* Ozorową pra^^ w “łu ż b ie Zdrowia,4 . 1 1>>3 x'. / - / J ó z e f i l e s i

t .' ?armo«ja Polska'*, #arszaw* k, 1 y79» e#6112 . J ó z e f L.ile .vski* Ko^iewia^y a Powstaniu “©rasawskia/1 944 r /

i ^ K , ©tarogsrd Cd, 1986 r .

61

Urodził 3 i? u ic^ewie 17 l is to p a d a 1 ^ o r . '* Po s ta n iu “arsza ^słcj

w alczył w Śródmieściu * baonie aajor*MIwo"/Sakracwskiego/ w cha­

rakterze dowódcy drużyny saperów w p lu to n ie saperów p o r . iłDobro-

siaAa ' od 6 IX do p X 1 944 r .O d d zie l ten wykonywał m .in .przeko­

py w a 1 . Jerozo lim sk ich .P rowadr.il dziennik wydai-zen je d n o s tk i .

Po wojnie . r ó c i l do ' cfce wa. Inżyn ier-m eciisn ik . Odznaczony m.in*

Brązowym Krzyżem £ a s lu £ i ,Z ło ty m rtrzy^em ■■'asiugi i .arszswukim

**■ zyżem Powstańczym.

62

y k /l £ 8 _ r ± 2 ¥ * - / \ Ą f

Urodził s i t '- lu tego .* l^sewie w ro d z in ie K!»ksymilion« i Marty.

A b so l/en t sokoły povaae*fcnej»h sr* e rs . <c w riesn iu 1939 r .u c i e k ł 4

do Anina,s potem go w«rszswy,U"7,estnik ta jn ych kompletów nau~zni<

. .a ie ż o i do J e r y c h ~zere£.ów* c h w il i wybuchu Prwstanis '-arszawsk

i t Ło był ł y ż n ik ie m w kompanii szturmowej 3 Baonu ? p.p.AK

1 G«rluchM ^.cjors" .«ysoc ,iet,o ’A -t^ n is ir i jj n « / n* " k ^ iu ,

P o le g ł 1 sierpni® 1944 r .

63

- te f oni ą .z Jó iw ia kó »/1 101 - 1 LJS 1 / { \f fi g

Uroo^iifc s iv 3 s ty cz n ia .v "arszawie rod z in ie ilemene© i Floren

tyii.y z ux śnicie widzów. ,r®z z ~órką ^tef»ni#..Aomylną a s t j a s / brała

aniu ««r8Zawskim jako tPBitttittSsJAi .« '■>rupie"Pól-

uo*", -'-rżę by#a'Ł» .» odozs^Jo k o n c e n tra cy jn y c h ^evens oru^lc i “'a c b se r

■..auseniTr*ni*nDurfc.Po wojnie i^a: it, i ^ c r > U Jonią w Jta-

rogard’. i e Gdt&dzie zmarła ł iiiaje 1^81 r . , taru/.e pochowane, .-dow *

4 I 1^93 **• / - / J ó z e f M i l e w s k i

„ibiiOf.rafiaJ Ó 2 e f M ile weici. K o ^ ie w i# c y w P o w s ta n iu ‘© r s fw s k im /1 94*4 r/ xM5K , S t a r o g a r d Gd .1986 r .

Łufc

64

h q ii n t >• u 1 ie g a

Uroda i i 0 3 i*j w ^ e « ' i e 3 k /le tn ia 1 9oo r ,v ro <33 in ie Leon® i

■filarii z Hrze-sinakich, ia a ukon^ayi® 3*5 koię powsse «hną i Brednią

«v latach 1 ^o6 - 1 91 5.^t,j©inin dojrzał os " i uayakeł® w Łimneajum hu-

mani .t.yrzi^m /j lo ru n iu w 1922 r , Studio .vox® j ę z y K i l i t e r a t u r ę

niauaierką na Uniwersytecie Jag ie l lo ń sk im w Krakowie,^d 1 V III

1 929 r.n*ucT,®ia v Gimnazjum dolskim .» Gdańsku,Od .srseanis do 4

listopad* 1939 r,pracowała */ konsulacie sswedzkim w Gdańsku,

lj«teieloxa po :.c. ' j *■olakoau resi to/*®na i 9 aII 1 959 r , wywiea i one

do “ara^awy, . -'.■•asie Powstania *'arssa>vskieto,^ którym brei®

ud3iał*zostaie rann® od ułamka pocisku or ty lery J skie^o , -e wrześ­

niu 1 ' A j r,/wróciła na .ybi^ e l e ,7. ostała od!flscf.onp m, in, Arayżeia

vv®lerskim Orderu Odrodzenia PoiS ii{^ /19 7 3 /,4 .1 199^ r , / - / Józef tóileAski \ l u * ' Z t - ,

65

Aad?.dsg,..pg3.Łj - . ! n I O

Tadeusz ‘'eaery Reko»ski u ro d z ił s iv 27 VIII 1921 r .w S tero g er -

dsie w rod zin ie kontro lera kasy m ie jsk ie j A lfonsa i Stenisłe*vy.

4 la ta c h pooytu w gimnazjum n a le ż a ł do o r g a n ia c " j i h e r « t r s k ie j .

.v początkach 194o r . udał sis? na s t a łe do "ars3aVĘf*.V c^ e s ie Pow­

s ta n ia ersaawskiego był żołnieraem bata lionu AK"Bssata” na Moko’

towie.E&łia 2 s ie r p n ie aoatei. ~ivżko ranny w n ogę ,k tórą mu am­

putowano w sapitel^u 53 e lż b ie ta n e k 27 s ierp n ie ." 'au ł s i ę doskona- \

I e ,a le w c a e s ie n a lo tu n iem ieckiego z o s t e ł przysypany w p i/vn i/cy

29 s ie r p n ia , x e stąp i ł krwotok.7* marł ne skutek upływu krwi z> wrae“

n ia 1944 r.w s a p ite lu ,w p iw nicy przy u l .o z u s tr a nr 13*Pochovveny

a o s c e ł w ogródku przy u l . l u s t r a pod pseudonimem/oez nazwiska/*

• 194> r . z o s t e ł ekshumowany ne *mentera Powstenców na * o l i do

wspólnej mogiły p o w ste n c a e j .J e s ie n ią 1983 r.Rede Penstwa PRL

pośm iertn ie nadęła ma warszawski Krzyż Pow stańczy.który s i o s t r a ,

c iż b ie te ,p x “5ekeaełe w derze Muzeum Siem i Ko^iewskiej w S tero^er-

dzie Gd. Imi*: RekowStcieto f ig u r u je symbol-..canie ne pomniku walki

i a e" 'e n s t a h a ^ ^ n y w Starogardzie Gd.lVi i '

1 A l 19992 / - / J ó ze f MilewskiB ib liom a f la

1. J.M ile vski, Har« trz# stero^erda^y 1 939-1 9 * 0 .Starogard Gd. 19^72.K si«ge imienna s t r a t ladak ich I I wojny św ię to vej/Koniewie/•

Sterog£d Gd. 1983 r .

66

\ P j U ts 6 ^ ,2 A

ivoz ti u .-a• o nz ł d * in / 1 ^25-1 y -j.i /-"1 Ka a ie n '

U rodził s i e 2 cztrw co we wsi '"'zatitowy pod łozewem jako n a j ­

s t a r s z y i;yn ona r aa, in^pe któro k o n t r o l i s&.orbo>ej no d o n i c y

75 .-.ołnym Mikstem Gdańskiem*! iinny z d. <ąs. . la t a c h 193?~1$39

iidwla u c z ę e z iz o ł do Państwowego idceum i Giumoz jum O s k ie g o w

'i^aewie. l o t a c h ok u p acji red lin ® z o s t e ł a o s i e d l o n a przez h i t ­

lerowców do Ge ne r o ln e j G ubern iif "O p o z w o li ło -c.vino«vi na ukon^ze-

nie ne kompletach pry w'* tn;yoh dwóch ko-iejnycn kis-s szkody śred n ie ;

i uzys *nit y .u su e ^ i jo Goj rz ©i. o s - i . — 51. „ ie v/stąp i ł o» n i e ­

bawem do i- K i jako e trze l e c p kompanii Ba to lionu" Goz do wo '* im.

Stefana o r n ie o kie &© tfz ią ł od 1 s ie r p n ia 1 'pąą r . u d z ia ł w Pows-

to n iu -ar sz tysk im , .a ło z y i przez c e ły ~zrs no StorÓAoe pod p seu ­

donimem" Kamień". "'hrzest ognió^y otrzym ał ju ż w p ie r w s z e j nocy

po • t a n i e j .» krwawym szturm ie na kompleks gmaonów Państwowej y*

t.vórni Papierów wartościowy oh#Jego kompanio s t a c z a ło i p ó in ie j

" i t źk ie wołki*w których s t r a c i ł o oitoło 8o/« sw oich ż o łn ie r z y ,

unio 50 s ie r p n ia Jdwia z o s t o ł ronxiy,po -*zym skierowany na l e ­

czenie Go s z p i t a l e aa w śr ó d m ie śc iu . Dowództwo po .aten^ze odzno-

c z y ło go Krzyżem ■•alecznycb. « Powstaniu p o z n e ł s a n i ta r iu s z k ą

Izooe 1* l i s i e c k ą , z k tó rą p ó ź n ie j s i* o ż e n i ł . I o upadku Pow steni#

z n o lo z ł s i v u n ie w o l i n ie m ie c k ie j .P o wojnie opublikow ał wspom­

n ie n ia p t Dwonoscie opo^iodon ż o łn ie r z y bo t a l i o m ! ’Gozdowo" im.

o te fo n o ',zornie<3kie«_o.Po wyzwoleniu w ró c i ł do l^zewa*gdzie pod­

j ą ł procę w a d m i n i s t io c j i państwow ej. • let ,och 1 ^ 8 - 1 ?p2 ukoń­

c z y ł .y d z io ł Pr».vo U niw ersytetu Posnansk iego w s to p n iu m o g is tra ,

.. 1^6o r .u z y s k a ł s t o p ie ń naukowy doktor© nouk p r a w n y c h ,o w 1968

o b r o n ił prec^ doktoi'© b a b ilito w o n eg o w U n iw ersy tec ie Poznons*.i»«

<~d 19Vo r.pr©co-voł jo ko naukowiec w Uni wersy te c i e danskimjgdzi*

w 1^8^ r .u z . s k o ł nominooj%ł no p r o fe s o r a nadzwyc^ajnego»Pro.vedzjJ

wykłody w p a r y sk ie j -o r b o n ie . Opublikował oko ło 1 po proc nauko­

wych.] ryw otnie jjromodsił s ta r e minety* Był ?no»cą pra^s morskiegc

67

*kwenu balty^kia^o* Daisasl .. Gdanskia Towarzystwie H*ukc«(y* i innych. Był -z!onki«m Z je ano 'zenie *£rzejKśi,}aasJco--lJ8rodo«#g©*iie lezal do ■‘owarzystw® ^iioanikb * Sitr.ai Koc iewsa; i* j# 3 a*rl 1J IX 199? r.« Gdańsku i toa zoazoi. pochowany. Posi® dał a. in. następ u ją- « odzn»c’.tnia *Krzyż Kawalerski Orderu ^drod -enia irolski* loty i>rzyż a sługi* Krzyż ^alicznych, .'ar sa® weki .rzyż Powstańczy i od*znakę honoro-vą Zasłużony r. iemi Cdon^kiej,

ż - 1 993 r . / - / J ó z ś f I l e ..., . i ,

.dciiOj^r.^f jg1. Gilewski* Ko "lewi® cy w Powstaniu "arszawskia/1 9 4 4 /.

i MjK Starogard Gd.19862 . M ateriały wyborcze na senator© RP ii.Ror,enkram a/2o A 1 991 /.

o i

śt OJ X A 01 dX Cs» lxx*x ó • ■.

.v.'"X-j.Luioi dylowe «\o8 oioao axi«®xła nófci * tJUIaw

-*i a tną- av;c o ttatt*? ieJsos ałwóii. aiaq,i»Ia o" alaU.

ęjisa.jłietflnae i»asoq uluaiawo^ ». ♦d^^uscela*’ a&^saH o# oi^ff''

liaadswoT. naiba^u o .Alasko *ia fiió^ai a^palcelelJ. v l^ ® ^ l

-co^aw ia%oaiiIdi/qo »iato/. o^.Lalai^simeia llowein » yia iseieaf .ml "ewebsoO, xmoiiedred t r a t l a i o i aabaiv.oqp ei^esnawu. Ją alanin

-bo<£ a irb^»awaff*"!' ob iłc& ni nlaaiov.S£w 0tl * 0j&i;łł09l a ,ie£'’’' anelsJ -

-aoiisj Sęf f-8^t r d ^ eja l . „£,9*.ostfanaq 1 tca i^ a in ia b a w *o®*iq.

alj,aa uiacoJa v. o^ela^casoH i/eJta*xa*-. tnli **e*xci iaisbt* iz?* >k. ę i * •ęd+z&t »*«. 2łn*.i a-iotaob ^'-o^aa asigpJa iaałassjj.i ooi? t . .witana soj al*ttf ai.ewłaU w oi»iia*o^lXldaa aaoj^ ob ęp«iq. ilao*ido i»±>t> ■ ,\<ib ex*'yj'ts'1©- l-f- * c9i'A02łuaa OJłat, ia^o^aaą.a oSVf b^

LI » ox .OjaatarcYiweb . a *‘ioa&lo,x<i aa ^ tcaa iaoa iaaia ;«ł., .*x - 8<t? r w

-o.- n a i ca ią oc f o io io iawoiiiIdjjQP, ©iaodio'-* fc exai8'£i8<i * XbaiJlt*•

5 v j » ł o m »v.mq it if i .^ ^ a c a aiaJa iist>aao*łj »ło£awarii•d*'^

68

P-i S Ł IS.rocKii.® sis? 1 / Bsr^a 1928 r .w **®rsas#ie w r o a z in ie ^ ta n is ł®

.v® £<s bandę 1 i S t e f a n i i 2 Jóitfi«kó.v. < i o S ten iu -ersasask im

u.ył© łą-rs n ija k ą i 2 s o p ® t r a n i e a ; grupie AfC,P ó im v 1' ppłk®

Karol® ^i®insiŁi®fco—'1 ♦actmowskie&o".Potem w i^aione j ą w oboaach

koncentracyjnych itav@nsbi'uck i *js*i.isen*.iausen-r'rsriienbur£.;. o

wojnie analogi® s i e *v *^t«rot®ra2ie G4. Uaujpelnil® *vyksatsł-en ie

s r e d n ie . ^y*® Jcierowni^aką sk lep u op tycan eto w tym mie s^ie.jiffie-

ry tk® •

I b ł io t r a f iaJ ó z e f i i l e w ski. Kocie wie cy w Pow staniu ’*®rsaa.vsKim/1 ^44/. 'i ?.K ,o arogsrd G<3,1986 r .

4 I 1 r , / - / J ó a e f G ilew sk i

69

horuęyt <*sie . sk i/1 j21 -1 942 /

Norbert - ę s ie r s k i u ro d z ił s i* j l is to p a d * 1921 r .w Gdansku-

,rzesze?, u » rod zin ie Jan* i Marty«d z ia ła -zy P o lo n i i Gdańskiej*

.e wr eśn iu 1933 r . o s t a ł p r z y ję ty ór gianazjum państwowego w

Staro^ards i e »które ukończył. .. czer p u 1*39 r , uzyskał w tym m ieś­

c i e świadectwo d o jrza ło d c i w li-eu m . b i e ż a ł do drużyny h a rcersk ie j

.< i i s to p o d z ie 1939 r ,h it le r o w c y w y s ie d l i l i rodziny w o k o lic e Lubli

na.Stąd w lutym 194o r.^ .orbert wyjechał do ‘iarnow* .Pracował w

" Caritasie"*® następnie w placówce Kaciy Głównej Opiekuńczej^zejmu-

ją«j s i^ n ie s ien iem porno« więźniom i wysiedleniom oraz zaop atrzę-i

niem kuchen ludowych w £y wnoś-*. ** dniu 1> ~zerwcs 1942 r . .y s ier j k i

z g in ą ł z rąk gestapowca w mieszkaniu p i s y u l^ a ted ra ln ej w la m o ­

wie .Pochowano go na starym ''mentarzu w (Ceranowie.Przyczyną t r a -

_ e d i i był© przynależność- Norbert® do o r ^ a n iz a -j i konspira-jr.e j #

■*»*>e wno do AK* W-v, tv. i ^ c s ^1 aI 1*92 / - / Józef Mi xe wski

. io i.io . r a f ia

1 .Kor, spondfcn*ja dr I . ^ s i e r s k i t j z 15 IV 196'/ r .d o autora2 . J .ó iile wski*har~trze staro^a., dz«y 1 93^-1 94 j .S tarogard Gd. 1967

y , \ ^ t c U u Ł

t

70

»i t r 1,4 l a l - - ■« t t a / I >£ 1 -1 9ft4/r!!iBife,ł

. i t o ld Ussimierz e t t o u r o i l i s iv 2V a s ja 1 f21 r.w Starogardzie

.v rod zin ie robotnika Kazimierza i Anny z d. ' l i z i k . ■ cooył ,y kjszt*-

i^ n le w s a k i , a le szk o ły pow8%f*h; ej.tto wybuchu wojny 1 93V r*

pracował w k a n c e la r i i adwokata Stankiewicza w ‘•'tarot® r d z ie . Był

harcerzem .O statnio był zsst<j?po»vym 41 Pomorskiej i4?u^yny h arcers­

k ie j /w o d n e j / ,* memencie cybuchu *ojny 1^39 r , z g ł o s i ł s i ę w oh®r«li

terz e ochotnik® do .<P, Dostał s i ę do n ie w o li n iem ieckie j»z k tó re j

w rócił na przełom ie 1*39 i 1^4© r . • maju 1^42 r ,w y jech a ł na s ta łe

do -arszs <vy, lam w >^44 r ,u k ończy ł w stopn iu kaprala podoficersk ą

szk ó ł konspiracyjną. Br'ał udzia ł w Powstaniu *©rsz®wskim jako do­

wódca drużyny kompanii P-d o-2 pułku AK" Basa ta" pod pseudonimem

"Osik", . a l e r,y ł m.in.n© w ysuniętej pl®cówce w a l ^ i e p o d l e t ł o s c i

nr 11V-11V, Dni® 26 w rześnia w południe a o s t a ł tao. c io tk o ranny

, t r a c ^ obydwie n o^ i.^koio godziny 18 do zn iszczo n ej placówki

wdarci s i* fiitmcy i w bandycki sposób z a b i l i m.in."Daika% Kapral

v.ett® w uznaniu zo s łu g i wykazanej na p o lu walki odwagi j e s s c z t

w c z a s ie j e j trwania z o s t a ł oaz raczony rjrzyiem V ir t u t i a ś i l i t a r i

‘J k lasy*Jtgo im ię z o s ta ło sym bolicznie umiszczone t a pomniku

.valki i myczenst® her-erzy .v otsro^ardzie Gd,

1 aI 1^92 r , / - / J ó ze f Milewski• / *-.• l\.— . "■ - • + 1 •

. ik.iiCi.rof ia1 , r.«Ł>wiadc enie nr 4 /2 o 3 a 4 a I 1 > 7 r J « k cj i fcistor; czno-- «•*

r y f ik®cyj .4 j b,pułku AK"Boszt«' w >®rs * a«vie/w posiad an iu s io s l try pole Łł«fe:0 » S o f i i Be la u /

2 , J .M ile /jsk i.h src erse starogardzcy 1 ^3>-1 i* łj,S tarogard Gd.1 ^ 7

'fovąL

71

72

/io ic ' M ^wiurnĄcoc, , /MA O' '•■ At i '

F lorek Tadeusz-"Tadeusz" A 926-1 991 / ^ ----------------------------------------------------------------------------

U rodził s i ę 2o p a źd z iern ik a w «arszaw e w r o d z in ie v F ranciszka/^AAy2^/V&>Vvt|

i S o f i i . ..yoicu.Sc.ji n a le ż a ł d o \b r g a n iz a c j i k o n sp ira ^ ’ j:: e j . ,Vziął

u d z ia ł w P ow staniu “arsza wskim ,walcząc w s to p n iu s t . s t r z e lb a

/v Pułku A$?' Baszta" na “. r a s ie Sa dy ba, S ie 1 ne , ' 'z e r n ia k ó w ,o k o tó w.

Po wyzwoleniu ukończył s tu d ia medyczne i w charakterze lek arzap

o s i e d l i ł s i r na s t a łe w S tarogard z ie GdJPracowa^. sp o łe c z n ie * w *1

w o r g a n iz a c j i kombatanckie j . >< 1 979 r . z o s t a ł a/snsowany do s t o p ­

nia majora r e z . Cs&ttnio pracował jako s p e c j a l i s t a chorób płi^c

w s z p i t a lu re jono//ym.Odznaczony był myŹn*Srebnym Krzyżem 3 a.s-

łu^i,M edałem zc .arszaw$ 1 939-1 94>/^edałem 3 w ycięst . .a i . .o łnós

c i 1 94i?,Odznaką Grunwaldu,Arzyi^m Kwałerskim Orderu Odrodzenia

P o ls k i /1 ^64/ oraz warszawski^ j£rzyżem Powstancz ym|3 marł w S ta ­

rogardzie Gd.14 l ip ^ a 1991 r . i tam z o s t a ł pochowany.

3 .1 1993 r • / “/ J ó z e f ..lirę s k i

- i b i i o g r a f j a ^

J ó z e f i. i l e ;;sK i.ilocie wiacy w Pow staniu "arszawskim /1944 r / . liilZlK, Starogard Gd. 1 986 r .

73

Gn

/ u ^ € / 0 W & j-£ * f

Garnuszewski A n to n i/1 886-1 96 4 /

U rodził s i ę 26 marca w “arsza w ie. .włączył s i ę w wydarzenia rewo­

lu cy jn e 1 ?o? r . .v O d ess ie . Dyplom in ży n iera m orskiego 1 sto p n ia

u zysk a ł w P etersb u rgu w 1913 r . 7, o s t a ł o f icerem marynarki wojen­

n ej c a r s k ie j R o s j i w K ronsztadzie .^ organiz ował i w ła t a c h 192o-

1929 wył dyrektorem p ie r w sz e j w P o ls c e Szkoły M orskiej w Tcze­

w ie ,k tó r e j p ierw szy r o c z n ik z jeg o in ic ja ty w y w z ią ł w w ię k s z o s c i

u d z ia ł w w ojnie b o ls z e w ic k ie j . . . 1929 r .p rz e p r o w a d z ił s i ę do Gdy§

n i , z k tó r e j .. 1939 r . okupant h i t l e r o w s k i w y s i e d l i ł go do Genera­

ln e j Guberni. Brał u d z ia ł w Pow staniu .'Warszawskim,które sk oń czy ł

v obozie dla internowanych w P ruszk ow ie«po tem w J ę d r z e je w ie ,a

n a stęp n ie we wsi ^ ierno .P c wy 3 7/0 l e n iu w s łu ż b ie p o l s k ie go morza

pracow ał w Gdańsku.3marł w Gdyni 17 V III 1 964 r .B y ł odznaczony

m. in.Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia P o l s k i . .. Tczewie j e s t

O sied le Inż. Garnusze wskiego.4 I 1993 r / - / J ó z e f . . . i lew sk i >

i^ ic l io ^ ra f iaJ o z e f Wiile wski. Kociewiacy w Pow staniu -arszaw sk im /1 944- r /ILE K, Starogard Gd. 1986 r .

74

Kołówko B oiesłgw

U rodził s i § 1 l i s to p a d a 1^24 r . ,v s i l n i e . . / ± o., s l e n iu #arsz a '.vskim

v/a i^z y ł od 1 s ie r p n ia do 2y w rześnia 1^44 r*na - oko to wie w pułku

.4IC* Ba sz ta " /d o upedKu t e j dz ie i n i ^ y / , w baonie"Clza''/.'*ia dysiaw Ja­

w orow ski/, v/ kompanii"Oś*' .Odznaczony m. in .K -rżyżem w alecznych i

Brązo.vym Krzyżem ^ a s łu ^ i z £ ie ^zami. o wyzwoleniu z o s t a ł lakarzem -

vveterynarzem ,ostatn io zatrudnionym -n Skar zewach b .pow iatu k o ś c i e -

___rs .c i6 a o ._________________ _____ ( i .

75

J arosz Prań"is£ e k /1 91 ż-1 95 9 /

U rodził s i ę 2o .vrześni« w USA, . Międzywojniu w r^ócił do P o l s k i ,

iir-oi u d z ia ł -v kampanii w rześnio .ej 1939 r . , v k tó r e j z o s t a ł ranny.

:.p,dł do n ie w o l i n ie m ie c k ie j .P o w y jśc iu z n i e j przebywał w .^ar—

s z a wi e , a n g a ż u j s i ę v d z ia ł a ln o ś c i k o n s p ir a c y jn e j . « dniu 5 s i e r -' Otjf

p n ia z o s t a ł newtta&HM « 8 k u « H f f m ranny. »$ii/n* robota en

p zymjsoy^h w i^iemeze cb. '"'statnio '-^mi sz k iw ał u znajomych Franko-

«vsi-ej. Ja w Smętowie Granicznym na Kocie wiu,^ dzie zmarł 13 s ty c z n ia

1969 r . i z o - t a ł poebo .e n y .”. t a b l i c y na^róbkowej wynika u d z ia ł w

Po .. s caniu "ar sz a wskim. )— )

76

Rok ita -.acław A; 0 cjLA*j& as U rodził s i ę 9 IX 1 925 r . w »arsz awie w r o d z in ie p iek arza 5

/W'A' Walentego i A p o lo n ii z Szerów. .< p ierw szych la t a c h ok u p a cji n a ­

l e g a ł do *3zaryc|i ^ e r e g ó w na - o l i w warszawie. Cd 1 V III 1 944 r

w alczy ł tam jako s z e .e „owiec w 3 grupowaniu AK p p łk ”Radosła%a” /

Jana Ma z ur k ie wic z a / . ■‘•'-anny w nog§ 2'/ s ie r p n ia z n a la z ł s i ę w obo­

z i e przejściow ym w Pruszkowie , skąd 2 w rześn ia z o s t a ł prze wie z io

ny do obozu koncentracyjn ego w M authausen-G usen ,otrzym ując tam

l i t e r s ,łP” i nr 94 1 óp. . . ięk szo sc cza su s p ę d z i ł w podobozie Kom­

ina n do rtiener-iśeustadt k o ło - ie dnia , skąd w r ó c i łMmarszem ś m ie r c i”

do centra i i w Mauthausen-Gusen 30 IV 1 945 r.Cbóż w y z w o l i l i Ame-

ry a n ie .R o k ita w ró c ił dc a ju ,za m ieszk u ją c . la t a c h 1946-1981 „ ii lb lą^ u ,p o c j j i w Tczewie . Inw alida wojenny,kom batant.

4 . 1 1993 r . / - / J ó z e f M ilewski !: ib iior-rafiaJ ó z e f Mile wski. Ko-ie wiacy w r o w stan iu “arsz a wskim/1 9 4 4 / . fIM2K. Starogard Gd. 1 >co r .

77

) cy y>

Szymański B ron is ia w-" S tr u ś 11 -

i i " u rod z ił s i ę 25 s t y c z n ie 1 9jo r .w "srsz, v ?i«* l«a l e ż a ł co “ zarych

Szeregów, b iorą o u d z ia ł w i^h d z ia ł a ln o ś c i k o n sp ir a c y jn e j . ■• Powstań

iu Warszawskim d o n o s i ł welcząo^m ż y w n o ś ć ,z b ie r a ł z rzutów amunicja

żywność i lek a rs t-v a /1 8-30 Ił. 19*+4/ n a jp ierw na Marymoncie , a potem

na W oliborzu .^ ył jednym z najm łodszych u czestn ik ów t e~o P ow stan ia .

Przebywał w ob oz ie koncentracyjnym Ravensbruck,a polem na ro b o -

ta c h przymusowych, w rócił do “arszauy V maja 1 94? r .Potem p rzep ro ­

wadził s i ę na s t a łe do xczewa. In ży n ier r o ln y . Odznaczony m. in*

Srebnym Krzyżem Z a s łu g i i ‘“e dałem i^uL-lecia P o l s k i Ludowej.4 . 1 199: r . / - / J ó z e f M ilewski .

[ W £ < u , U . ■-ujpiio, r a f i a

J ó z e f i i i l e wski. Koc i e wiać y -n Pow staniu “‘arszawskim/1 9 4 4 /1I.ZK Starogard Gd. 1 988 r .

78

79

80

81

82