SODR~INA

1. Voved.................................................................................................................22. Popis i na;in na popi[uvawe........................................................................3 3. Hronolo[ki prikaz na popisite vo RM.........................................................5

2

1.VOVED

Statistikata e op[testvena nauka i nejziniot razvitok zapo;nuva so potrebata na ;ove[tvoto [to poprecizno i pojasno da gi spoznae dejstvijata [to go opkru`uvaat za da mo`e [to poprecizno da donese sud za niv i polesno da gi upravuva i predviduva.

Statisti;kite dejstvija zapo;nale u[te vo stariot vek, ;ovekot imal potreba da ima evidencija za rabotite koi go opkru`uvaat i onie koi gi poseduva. So razvojot na op[testvoto se zgolemuvala i potrebata za statis- ti;ko evidentirawe na voenosposobnoto naselenie, posedot na oru`je, prino- site , naselenieto, imotot na naselenieto i sl. So pomo[ na ovie podatoci op[testvenite voda;i donesuvale bitni odluki za ponatamo[en razvoj, kako [to e procenkata na voenata mo] , odano;uvaweto, koli;estrvoto na op[testvenite dobra so koi raspolaga dr`avata kako rezerva, zgole- muvawe ili namaluvawe na brojot na naselenie i drugo.

Prvi dokazi za postoewe na statisti;ko dejstvo postojat u[te pred lu\eto da nau;at da brojat, dokaz za toa se reljefnite crte`i od staroto doba, prvi pi[uvani dokumenti se od Egipet, Kina, Judea, Stariot Rim i Anti;ka Grcija.

Sovremenata statistika ima takva zada;a da izvr[i analiza, koja ke doprinese kon kvalitetno izvr[uvawe, odnosno ]e go podignat celokupniot op[testven `ivot na povisoko nivo.1

Deneska pod poimot statistika vo naukata i praktikata se podrazbira slednovo :

- Kompleksija od statisti;ki podatoci, statisti;ki informacii koi se iska`uvaat vo broevi, a koi vo sebe inkorporiraat ekonomska, politi;ka i op[testvena smisla

- Statisti;ka praktika i rabota- Statisti;ki metodi so koi se analiziraat masovnite pojavi- Statisti;ka nauka koja ima zada;a da poka`e kako treba da se

sobiraat i obrabo- tuvaat statistic;ki informacii za masovnite pojavi.Celosnoto nabquduvawe i pribirawe na podatocite se sostoi vo toa

da se soberat informacii za site edinici na masovnata pojava, so cel da se dobie celosna prestava za nea. Celosnoto pribirawe na podatocite se vr[i preku popisi, redovna registracija i evidencija.

Nie konkretno vo ponatamo[noto prezentirawe ]e se zadr`ime na slo`enata i obemna operacija na popis na naselenie, poto;no na etni;kata struktura na naselenieto vo Republika Makedonija.

3

ADMINISTRATIVNO-TERITORIJALNA PODELBA NA DFM/NRM/SRM/RM.

Dr`avnata teritorija na DFM po Vtorata svetska vojna be[e podelena na narodni odbori, okolii i op[tini, kako oblici na lokalna uprava i samouprava. So Op[tiot zakon za narodnite odbori od 1946 g. ovie odbori bea opredeleni kako lokalni organi na dr`avnata vlast na svoeto podra;je. So ovoj zakon bea vovedeni tri stepeni na lokalnite organi na narodnata vlast mesni, okoliski i okru`ni narodni odbori. Okolijata i op[tinata, kako lokalni teritorijalni edinici, prvpat bea vovedeni so Zakonot za podelba na NRM na okolii, gradski op[tini i op[tini od 1952 g. Vo istata godina NRM be[e podelena na 18 okolii, 27 gradski op[tini i 205 op[tini. Spored Zakonot za podra;jata na okoliite i op[tinite od 1955 g., vo NRM ima[e 7 okolii i 73 op[tini. Vo tekot na 1962 g. brojot na op[tinite be[e namalen na 61. Okoliite bea ukinati vo 1966 g. Vo tekot na 1982 g. nastana nova podelba, pa vo SRM ima[e 34 op[tini, so prose;na golemina od 756km2, so po 52 naseleni mesta i po 54.000 `iteli. So Zakonot za teritorijalna podelba na RM i opredeluvaweto na podra;jata na edinicite na lokalnata samouprava od 1996 g. bea vovedeni 123 op[tini. So Zakonot za teritorijalna organizacija na lokalnata samouprava vo RM od 2004 g. bea vovedeni 84 op[tini. Op[tinite Vrane[tica, Drugovo i Oslomej ostanuvaat i natamu posebni op[tini do lokalnite izbori vo 2009 godina. Nezavisno od izbornite rezultati, ovie op[tini, po sila na Zakonot, treba[e vo 2008 g. da se priklu;at kon Op[tinata Ki;evo.

LIT.: Gordana Siljanovska-Davkova i Vladimir Mitkov, Lokalna samouprava, Skopje, 2000; Svetomir {kari],Ustavno

pravo, Skopje, 2006. Sv. [

Naselenieto vo Makedonija i etni;kite i me\unacionalnite odnosi

Republika Makedonija e multietni;ka dr`ava. Vo Makedonija `iveat pove]e nacionalni grupi me\u koi Makedonci, Albanci, Turci, Romi, Srbi i Vlasi.Site dr`avjani na R. Makedonija se ednakvi pred zakonot. Ustavot naRepublika Makedonija i zakonite pru`aat za[tita na site etni;ki,kulturni, jazi;ni i religiski entiteti od site malcinskite grupi. Kon ovojdel od Ustavot se priklu;uva i pravoto na [koluvawe na maj;in jazik na sitemalcinski grupi.Slednata tabela ja prezentira etni;kata struktura na naselenieto koe`ivee vo Makedonija i promenite na brojnosta vo tek na nekolku godini.Brojot na makedonskoto naselenieto (mnozinstvo) e vo nagorna linija, no voodnos na brojot na Albancite koj [to rapidno raste. Od druga strana brojotna Turcite i Srbite odi po nadolna linija. Interesno e [to vo ovaaoficijalna tabela (dokument) ne e spomenat brojot na Romi kako biten

4

entitet vo Republika Makedonija.Tabela 1Tabelata e dokument zemen od Istorisko-kulturniot centar na R. Makedonija

http://fag.macedonia.org2. {TO E POPIS

Пописот претставува вкупен процес на: прибирање, обработка, оценка и анализа и дисеминација на податоци за населението, домаќинствата и становите

во една земја.

Пописот е најобемно статистичко истражување во однос на единиците кои се попишуваат и најмасовно во однос на бројот на учесниците кои учествуваат во неговото спроведување.

Пописот се подготвува неколку години пред неговото спроведување на терен, а податоците се обработуваат подолг временски период по прибирањето од теренот.

Целта на Пописот е да обезбеди целосни, квалитетни, ажурни и меѓународно споредливи статистички податоци за населението, домаќинствата и становите за задоволување на потребите на корисниците во земјата и странство.

Притоа мора да се обезбеди континуитет и споредливост со податоците од минатите пописи.

Со Пописот се обезбедуваат податоци за:

бројот на населението и неговата територијална разместеност, како и за неговата структурата според демографски, географски, етнички, економски и социјални белези;

бројот на домаќинствата и нивната територијална разместеност, како и податоци за структурата на домаќинствата според нивната големина, типот, семејниот состав и генерацискиот состав;

бројот на живеалиштата според видот и нивната територијална разместеност, а за становите во градежна смисла се обезбедуваат и податоци за големината, опременоста со инсталации и помошни простории.

Агрегираните збирни податоци, добиени од податоците собрани со Пописот, ќе се користат за:

анализа и оценка на состојбите во економскиот и социјалниот развој; планирање на развојот во стопанството, образованието, здравството,

домувањето и во другите економски и социјални сфери; следење на извршувањето на плановите; научни истражувања; статистички цели итн.

3. POPIS I NA:IN NA POPI{UVAWE

5

Popisot pretstavuva zbir na statistit;ki akcii preku koi se dobivaat

najcelosni informacii za istra`uvanite pojavi. Tie se istra`uvaat vo odreden

period i kaj niv se opredeluva kriti;en moment koga ]e bidat pribirani

podatocite. Pri sproveduvaweto na popisite treba da se zapazat slednive

principi :

1) Princip na seopfatnost

2) Princip na periodi;nost

3) Princip na ednovremenost i

4) Princip na zakonomernost

Popisot e izvr[en po pat na intervju od strana na obu;eni ovlasteni

lica <popi[uva;i> so zapi[uvawe na podatocite vo pe;ateni obrasci.

Osnovni popisni obrasci koristeni vo popisot se:

- Popisnica( obrazec P-1)- za sekoe popi[ano lice- edinica na Popisot

- Pra[alnik za doma]instvo i stan ( obrazec P-2)- za sekoe popi[ano

doma]instvo i stan- edinica na Popisot

- Kontrolnik ( obrazec P-4)- za evidentirawe na site popi[ani edinici.

Edinica na Popisot- popi[ano lice - pretstavuva:

1. Licata koi imaat mesto na voobi;aeno `iveewe vo Republika Makedonija, bez

ogled dali vo momentot na Popisot se nao\aat vo mestoto na `iveewe ili vo drugo

mesto vo Republika Makedonija.

2. Strancite koi imaat odobrenie za prestoj vo Republika Makedonija i se

privremeno prisutni vo Republika Makedonija najmalku 12 meseci (edna godina),

no so mesto na voobi;aeno `iveewe nadvor od Republika Makedonija.

3. Licata koi imaat mesto na voobi;aeno `iveewe vo Republika Makedonija, a vo

vremeto na Popisot, no najdolgo do 12 meseci (edna godina) pred negovoto

sprove- duvawe, se nao\aat na rabota vo stranstvo, kako i ;lenovite na nivnite

doma]instva.

4. Licata koi imaat mesto na voobi;aeno `iveewe vo Republika Makedonija, a koi

vo vremeto na Popisot se na rabota vo diplomatsko-konzularnite pretstavni[tva

na Republika Makedonija vo stranstvo, Obedinetite nacii i nejzinite organizacii,

pretstavni[tvata ili pretstavnici na Stopanskata komora vo stranstvo, delovni

edinici vo stranstvo, vojni pretstavnici na Armijata na Republika Makedonija vo

6

stranstvo i gra\anite koi se anga`irani vrz osnova na me\unarodna, tehni;ka i

druga sorabotka, [koluvawe, kako i ;lenovite na doma]instvata koi so navedenite

lica privremeno prestojuvaat vo stranstvo.

5. Licata koi imaat mesto na voobi;aeno `iveewe vo Republika Makedonija, a koi

ne gi poseduvaat dokumentite od ;len 39 to;ka 1 od Zakonot za Popis, dokolku gi

prezen- tiraat dokumentite utvrdeni vo ;len 39 to;ka 3 od Zakonot za Popis.

6. Strancite so priznat status na begalec koi vo vremeto na Popisot se vo

Republika

Makedonija.

7. Strancite so priznat status na privremena humanitarna za[tita koi vo vremeto

na

Popisot se vo Republika Makedonija i

8. Drugite lica koi vo vremeto na Popisot se na teritorijata na Republika

Makedonija, osven licata spomnati vo prethodnite dve kategorii.

LICATA OPFATENI SO NAVEDENITE OSUM KATEGORII GO

SO:INUVAAT

POPI{ANOTO NASELENIE VO REPUBLIKA MAKEDONIJA.

LICATA OPFATENI SO KATEGORIITE OD EDEN DO PET GO

SO:INUVAAT VKUPNOTO NASELENIE NA REPUBLIKA MAKEDONIJA.

Nacionalna pripadnost

Vo soglasnost so Zakonot za Popis, podatocite za belegot nacionalna

pripadnost se rezultat na slobodnoto izjasnuvawe na naselenieto po ova

pra[awe. Sekoe lice mo`e, od privatni pri;ini, i da ne se izjasni po ova

pra[awe.

3. HRONOLO{KI PRIKAZ NA POPISITE VO RM

На територијата на Република Македонија првите попишувања се јавуваат во 15 век кога турските власти ги попишувале само даночните глави и машкото население.

Постојат руски, француски, грчки и други извори на податоци за попишување на населението во 19-тиот век.

Првиот современ попис на територијата на Република Македонија е спроведен во 1921 година.

7

По Втората светска војна, во Република Македонија се спроведени 8 пописи: 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991 и 1994 и 2002 година.

Пописот во 1991 година беше со нецелосен опфат и затоа, во 1994 година повторно е спроведен попис во истата декада.

Пописот во 1994 година е прв попис во Република Македонија по нејзиното осамостојување.

Пописот во 2002 година е последниот спроведен попис во Република Македонија.Следниот Попис на население, домаќинства и станови ќе се спроведе од 01 до 15 април 2011 година, а подготовките за неговото спроведување се во тек.

Tabela br.1 Brojki i procenti za izjasneti po nacionalnost,podredeni po godina na Popis vo Republika MakedonijaNacionalnost 1948

%1953 %

1961 %

1971 %

1981 %

1991 %

1994 %

Makedonci 789548 64.5

860699 66.0

1000854 71.2

1142375 69.3

1279323 67.0

1328187 65.3

1288330 66.5

Albanci 197389 17.1

162524 12.4

183108 13.0

279871 17.0

377208 19.8

441987 21.7

442914 22.9

Turci 95940 8.3

203938 15.6 131481 9.4 108552 6.6 86591 4.5 77080 3.8 77252 4.0

Romi 19500 1.6 7 20462 1.6 20606 1.5 24505 1.5 43125 2.3 52103 2.6 43732 2.3

Srbi 29721 2.6 35112 2.7 42728 3.0 46465 2.8 44468 2.3 42775 2.1 39269 2.0

Vlasi 9511 0.8 8668 0.6 8046 0.6 7180 0.6 6384 0.3 7764 0.4 8467 0.4

Bugari 889 0.1 920 0.1 3087 0.2 3334 0.2 1980 0.1 1370 0.0 1547 0.1

Grci - 848 0.1 836 0.1 536 0.0 707 0.1 474 0.0 349 0.0

E\ip]ani - - - - - 3307 0.2 3169 0.2

Bo[waci - - - - - - 7244 0.4

Muslimani 1560 0.1 1591 0.1 3002 0.2 1248 0.1 39513 2.1 31356 1.5 15315 0.5

Jugosloveni - - 1260 0.1 3652 0.2 14225 0.7 17703 0.8 5950 0.0

Drugi 8928 0.8 9752 0.8 10995 0.7 29580 1.7 15612 0.8 31858 1.6 8703 0.4

VKUPNO 1152986 100

1304514 100

1406003 100

1647300 100

1909135 100

2033964 100

1936877 100

Od gore prika`anoto vo tabelata br.1 mo`e da se vidi deka vo nekoi godini na popisot ima drasti;en porast ili pad na odelni entiteti. Ovaa pojava e pod vlijanie na dr`avata kon odreden entitet vo odreden vremenski period ili pak pod vlijanie na generalnata politika na odredena nacionalna grupa kon dr`avata zaradi pogolemo vlijanie vo samata dr`ava. Najizrazen primer za ova e Ramkovniot dogovor donesen vo 2001 godina i koj e tesno povrzan so Popisot na naselenieto i negovata etni;ka struktura, bidejki preku Popisot prvenstveno Albancite, a isto taka i site drugi etni;ki zaednici koi brojat ili bi broele vo idnina, pove]e od 20% od vkupnoto naselenie na Republika Makedonija bi mo`ele da gi ostvaruvaat pravata zagarantirani so Ustavot na RM, a se proizlezeni od Ramkovniot dogovor.

5. NASELENIE I ETNI:KATA STRUKTURA

8

Spored podatoci od popisot 2002

Вкупно:2,022,547 жители Домаќинства:564,296 Станови:698,143

Tabela br.2 Etni;ka struktura

Македонци : 1,290,981 или 65.17%. Албанци : 506,083 или 25.57% Турци : 77,959 или 3.85% Роми : 53,879 или 2.66% Срби : 38,939 или 2.08% Бошњаци 17,018 или 0.84% Муслимани : 2,553 или 0.13% Власи : 9695 или 0.479% Египјани : 3,713 или 0.184% Хрвати : 2686 или 0.133% Црногорци : 2686 или 0.133% Бугари : 1417 или 0.073% Грци : 422 или 0.021% Руси : 368 или 0.018% Словенци : 365 или 0.018% Полјаци : 162 или 0.008% Украинци : 136 или 0.007% Германци : 88 или 0.004% Чеси : 60 или 0.005% Словаци : 60 или 0.005% Евреи : 53 или 0.003% Италијанци : 46 или 0.002% Австријци : 35 или 0.002% Русини : 24 или 0.001% Регионално самоопределени: 829 или 0.041% Неопределени: 404 или 0.02%

Други: 5332 или 0.264%

Strukturata na etni;kata pripadnost na naselenieto vo Republika Makedonija spored izjasnuvaweto na popisot od 2002 ]e ja prika`eme i po op[tini vo slednata tabela.

9

6

10

11

89

12