Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
STERRENNACHT VAN VINCENT
VAN GOGH Paper Esthetica
Door: Mike Vilters, Gijs Konings en Tom Peters
Inleiding 2
1
Objectieve Gegevens 3
De maker 3
De tijd 4
OV 1: Hoe verliep het leven van de kunstenaar 5
Zijn leven voor hij kunstenaar was 5
Zijn leven als kunstenaar 6
OV 2: Hoe wordt de sterrennacht geïnterpreteerd 7
De algemene interpretatie 7
Andere interpretaties 8
OV 3: Welke kenmerken hadden zijn kunstwerken 9
Unieke kenmerken van sterrenwacht 9
Kenmerken van de kunststijl 9
Ov 4: Waar haalde hij zijn inspiratie van 10
Inspiratie 10
Idee voor sterrennacht 11
Starring night.
2
Deze paper gaat over het schilderwerk “De sterrennacht” van de befaamde
Nederlandse schilder Vincent Van Gogh. Dit werk wordt beschouwd als één van
Van Gogh’s beste werken, als ook één van bekendste schilderij in de geschiedenis
van de westerse cultuur. Van Gogh was de belangrijkste kunstenaar van het
postimpressionisme van zijn tijd en van Nederland. Maar hij was niet meteen
populair en hij is pas veel later herkent als een groot kunstenaar. Hij is dankzij zijn
schilderijen beroemd geworden. Veel van Van Gogh’s leven is terug te vinden in de
vele brieven die hij schreef naar zijn broer. Deze brieven zijn bewaard door de
vrouw van Theo en ze zijn dus nog steeds intact. Ze heeft ze gedoneerd aan
verschillende museums waar ze nu nog steeds te zien zijn. In 1973 kreeg hij zijn
eigen museum in Amsterdam genaamd het Van Gogh museum.
3
Objectieve Gegevens:
De maker:
Het kunstwerk “De Sterrennacht” is geschilderd in Saint-Rémy-de-Provence (een
gemeente in Frankrijk) op een doek met de afmetingen 74 x 93 cm tijdens het jaar 1889.
De kunstenaar Vincent Willem Van Gogh is geboren op 30 maart 1853 te Zundert (een
dorp in Nederland) en is overleden op 29 juli 1890 in Auvers-Sur-Oise (een gemeente in
Frankrijk). Van Gogh stond bekend om zijn kunstwerken in de post impressionistische en
neo impressionistische stijl. Hij heeft nog meer meesterwerken gemaakt. Enkele van zijn
bekendste werken zijn onder andere: “Zonnebloemen” maar ook “De aardappeleters” en
“Caféterras bij nacht”. Hij heeft ook meerdere zelfportretten gemaakt. Hij was belangrijk
voor het neerzetten van de impressionistische en neo impressionistische stijl.
De zonnebloemen is ook één van de bekendste werken
van Van Gogh. Het is gemaakt in Arles in Zuid-Frankrijk
in 1888 - 1889. Hij heeft dit schilderij enkel in 3 tinten van
geel gemaakt. Op 5 grote doeken schilderde hij in totaal
69 bloemen (verhouding 3x15, 2x12) in een vaas. Hij
gebruikte slechts 3 tinten zodat hij kon bewijzen dat je
met maar 1 kleur verschillende varianten kon maken
zonder dat de boodschap van het schilderij verloren ging
4
Een merkwaardige anekdote is dat hij zijn linkeroor afsneed tijdens een hoogoplopende
ruzie met Paul Gauguin, de kunstenaar met wie hij in die tijd nauw samenwerkte. Maar
later herinnerde hij zich er niets meer van dit voorval. Zijn psychische problemen zorgden
ervoor dat hij begon te hallucineren en kreeg hij regelmatig aanvallen waardoor hij buiten
westen raakte...
De tijd:
Van Gogh was zoals eerder vernoemd
een post impressionistische schilder. Er
wordt vaak verondersteld dat het einde
van het impressionisme samenvalt met
het begin van de eerste wereldoorlog in
1914. Beide stromingen ontwikkelen zich
vooral in Frankrijk en spelen zich daar ook
voornamelijk af. Een kenmerk van het
postimpressionisme is dat er gebruik
wordt gemaakt van complementaire
kleuren, wat zorgt voor het contrast in het
schilderij. Ook wordt er met warme en
koude kleuren gewerkt om het schilderij
diepte te geven. Vaak wordt de
waargenomen werkelijkheid ook vervormd
en weergegeven in kleur en vorm. Gezien de details op het schilderij, kunnen we
veronderstellen dat Van Gogh deze sterrennacht ter plaatse heeft waargenomen. Op
basis van zijn waarnemingen heeft hij de structuur, de compositie en de emotie kunnen
overbrengen op zijn schilderij.
Het schilderij “De Sterrennacht” hangt op dit moment in het MoMA (Museum of Modern
Art) in Manhattan. Dit museum is één van de meest invloedrijke musea voor moderne en
5
hedendaagse kunst. In dit museum vind je een collectie van schilderkunst en
beeldhouwkunst van de 20ste eeuw.
Ov 1: Hoe
verliep het
leven van Van Gogh? Voor hij een kunstenaar was:
Vincent van Gogh werd geboren op 30 maart 1853 in Zundert, een dorp in het zuiden
van Noord Brabant in Nederland. Hij was de oudste zoon in een familie van zes. Hij had
2 broers (Theo en Cor) en 3 zussen (Elisabeth, Anna en Wil). Zijn ouders waren
Theodorus Van Gogh en Anna Cornelia Carbentus. Vincent van Gogh was als kind stil
met geen opvallende artistieke talenten. Toen Vincent elf jaar oud was, moest hij
veranderen van een dorpsschool in Zundert naar een kostschool in Zevenburgen. Hij
haatte het om naar deze kostschool te moeten gaan maar hij maakte er toch zijn lagere
school af. Rond deze periode had hij nog niet echt een artistiek talent, maar hij tekende
al wel eens van tijd tot tijd. Toen Van Gogh 13 jaar was ging hij naar de HBS in Tilburg.
In taal was hij dan weer verrassend goed en had dus ook een echte talenknobbel.
Ondanks zijn goede prestaties voor talen verliet Vincent de school in het schooljaar van
1867-1868 en is hij nooit naar de schoolbanken teruggekeerd. Hij heeft zijn middelbare
school dus ook nooit afgemaakt. Dankzij een oom kon hij op 16 jarige leeftijd als een
soort “studentenjob van die tijd” aan de slag bij de internationale kunsthandel Goupil en
Cie. Toevallig werd hij aangenomen in een aparte dochteronderneming van Goupil & Cie,
die zijn oom had opgericht in Den Haag. Hier heeft hij de kennis voor kunst opgedaan.
Een paar jaar later werd hij ontslagen. Hij probeerde wat geld te verdienen als een leraar
en hulpprediker in het Engelse Ramsgate. Nadien bood hij hulp aan in een boekhandel.
Nog wat later besloot hij theologie te gaan studeren in Amsterdam maar hij stopte al nog
6
voor hij goed en wel begonnen was. In een volgende onderneming werd hij een
aalmoezenier van arme mijnwerkers in Borinage maar ook dat werd geen succes.
Gedurende al deze korte werk avonturen, schreef Vincent brieven naar zijn broer -
waarmee hij een sterke band had. Iets wat hij voor de rest van zijn leven zal blijven doen.
Zijn broer werkte in de tussentijd nog steeds bij Goupil in Brussel.
Nadat hij een kunstenaar werd:
Het was zijn broer die hem aanraadde om een kunstenaar te worden. De eerste werken
van Vincent waren voornamelijk werken van zelfstudie en overgetekende voorbeelden.
Op dat ogenblik woonde hij bij zijn ouders in Etten. Hier liet hij zich inspireren door het
landschap en door de plaatselijke boerenbevolking naar voorbeeld van de schilder Jean-
François Millet. Hierna volgde hij teken- en schilderlessen bij Anton Mauve, deze was de
vertegenwoordiger van de Haagse School. Onder invloed van leermeester besliste hij
een natuurschilder te worden wat hem de stad deed verlaten. Destijds bestudeerde hij
lange tijd de omgeving en het leven van de boeren. Dit bleven altijd zijn geliefde thema’s
ook tijdens zijn verblijf in het Brabantse Nuenen. Hij schreef ook met een collega-schilder
veel over zijn ideeën. Het schilderen was daarna zijn hoofddoel. Na de zelfstudies begint
hij volwaardige schilderijen te maken die hij
dan vervolgens probeerde te verkopen. Het
eerste van deze voltooide werken was “de
aardappeleters”.
Kort daarna vestigde hij zich in Antwerpen
om lessen te volgen aan de academie. Maar
hier stoorde de onderwijsmethode hem al vrij
snel en dus hield hij ook dat voor bekeken.
Later verhuisde hij naar Parijs waar hij bij zijn
broer introk die hem toen al financieel ondersteunde. In Parijs kwam hij in aanraking met
het impressionisme. Hij gaat er aan de slag in het atelier van Fernand Cormon waar hij
eigentijdse kunstenaars ontmoet zoals Paul Gauguin, Henri de Toulouse-Lautrec en
Emile Bernard. Maar het drukke stadsleven bleek niets voor Vincent Van Gogh en dus
7
trok hij weg naar het Zuid-Franse Arles. Hij was inmiddels een volwassen kunstenaar
met een eigen schilderstijl. Zijn broer steunde hem zowel financieel als moreel en kreeg
in ruil daarvoor zijn werken toegestuurd. Ze waren ervan overtuigd dat die een
belangrijke bijdrage aan de moderne kunst zouden leveren. De grote droom van Vincent
Van Gogh was om een kunstenaarsgemeenschap in het zuiden te vormen, “het Atelier
van het Zuiden”, onder leiding van Paul Gauguin. In oktober van dat jaar trok Paul
Gauguin bij hem in, in het gele huis te Arles. Ze schilderden allebei maar het waren
vooral de discussies die spanningen veroorzaakten. Tijdens een van de ruzies sneed
Van Gogh met een scheermes zijn linker oorlel af. Hierdoor verbleef hij voor een tijd in
het ziekenhuis. Na dit incident lukte het hem niet meer om zijn leven op orde te krijgen en
liet hij zich daarom vrijwillig opnemen in een psychiatrische kliniek. Wat later verliet hij de
instelling en verbleef hij in Auvers-sur-Oise nabij Parijs. Hier begon hij opnieuw zijn
favoriete thema’s te schilderen maar wel in een zeer koortsachtig tempo. Zijn psychische
problemen lieten hem echter niet meer los en op 27 juli schoot Vincent Van Gogh
zichzelf in de borst in een veld bij het dorp. Twee dagen later overleed hij in het bijzijn
van Theo.
OV 2: Hoe wordt de sterrennacht
geïnterpreteerd
De algemene interpretatie
De sterrennacht werd voornamelijk geschilderd tijdens de dag. Maar het zou inaccuraat
zijn om te beweren dat het “enkel” tijdens de dag werd geschilderd. Want Van Gogh
probeerde op het schilderij verschillende weersomstandigheden af te beelden. Zo vinden
we volgende momenten terug in het schilderij: de zonsopkomst, het opkomen van de
maan, winderige dagen en ook “één regenachtige dag”. Verder is ook niet zo dat Van
Gogh dit schilderij puur ‘uit het hoofd” heeft geschilderd maar hij heeft zich gebaseerd op
het tafereel dat hij op verschillende momenten van de dag, zag uit het raam van zijn
kamer. In zijn kamer (van het ziekenhuis waar hij op dat moment verbleef.) maakte hij
ook vaak verschillende versies van hetzelfde schilderij - ook al was schilderen en
schetsen verboden in zijn ziekenhuis - met behulp van inkt en houtskool op papier.
8
Het element wat al deze versies samengebracht tot een goede compositie was de
diagonale lijn die komt van de rechts afgebeelde lage heuvels van het Alpilles gebergte.
De maan in het schilderij is gestileerd en dus op een vereenvoudigde maar
karakteristieke manier weergegeven, dit was zo volgens astronomen omdat de maanfase
tussenin halfvolle en volle maan ligt en zelfs al was de maan halfvol op dat moment, kon
deze astronomisch nooit correct zijn.
Andere interpretaties:
● Gewaardeerde kunsthistoricus Meyer Schapiro zegt dat de Sterrennacht gemaakt
was onder een “pressure of feeling”. Dat wordt onderstreept door de
expressionistische elementen. Hij beweert tevens dat het schilderij religieus
geïnspireerd is. Volgens Meyer zit er een verborgen boodschap in die verwijst
naar het boek “Openbaring” uit het nieuwe testament. Het apocalyptische thema
verwijst naar de pijn van de zwangerschap van een vrouw. De vrouw wordt door
Van Gogh voorgesteld als de zon en de maan en gekroond met sterren. Haar pas
geboren kind wordt bedreigd door een draak.
● De kunsthistoricus Sven Loevgren breidt deze aanpak van Schapiro uit en noemt
de sterrennacht een visionair schilderij dat in een staat van grote opwinding is
verwekt. Hij schrijft over het hallucinerend karakter van het schilderij en zijn
gewelddadige vorm. Nochtans zou het schilderij niet gemaakt zijn tijdens één van
Van Gogh ’s breakdowns. Loevgren vergelijkt Van Gogh’s religieus verlangen
naar het verleden met de poëzie van Walt Whitman (een bekende dichter). Hij
noemt de sterrennacht een oneindig expressieve afbeelding die de uiteindelijke
opneming van de kunstenaar door de kosmos symboliseert en die een nooit te
vergeten gevoel geeft op de drempel van de eeuwigheid te staan. Loevgren prijst
Schapiro’s interpretatie van het schilderij als een apocalyptische visie. Hij
formuleert zijn eigen symbolistische theorie met betrekking tot de elf sterren en
verwijst naar één van de dromen van Jozef uit het boek “Genesis” van het oude
testament. Loevgren beweert dat de geïllustreerde elementen van de
Sterrennacht in puur symbolische termen worden gevisualiseerd en hij merkt op
dat de cipres, icoon uit de mediterrane wereld, staat voor de boom des doods.
9
OV 3: Welke kenmerken hadden zijn
kunstwerken?
Unieke kenmerken van het schilderij:
De lucht, de sterren en de maan vloeien in een golfachtige beweging voort. Het schilderij
geeft de overweldigende emoties van Van gogh weer (de gevolgen van zijn psychische
problemen), doch is de samenstelling van het schilderij niet spontaan, maar eerder
nauwkeurig bijeengebracht. In het prille begin van de carrière van Van Gogh, schilderde
hij nog met waterverf. Maar in de loop van de 18de eeuw is hij begonnen schilderen met
olieverf, hiermee is de De Sterrennacht ook geschilderd. Door deze nieuwe en dikkere
verf ontwikkelde zich een nieuwe techniek voor schilderen, waarbij men strepen op het
doek aanbracht. Dit was een nieuwe en meer geduldige manier van schilderen, waardoor
er ook een snellere en expressieve techniek ontstond. Met deze techniek is De
Sterrennacht ook geschilderd, en doordat deze nieuwe techniek, veel sneller was dan
zijn oude techniek kon hij in zijn latere carrière, zelfs schilderijen maken en afmaken op 1
dag. Zo ook de Sterrennacht.
Kenmerken van het postimpressionisme:
Sterrennacht is geschilderd in de postimpressionistische stijl. De
term “postimpressionisme” vond zijn “roots” in Frankrijk en werd
bedacht in 1910 door de Britse criticus Roger Fry (zie afbeelding
rechts). Dit om de werken van onder andere Vincent van Gogh, Paul
Cézanne, Paul Gauguin, Georges Seurat en nog enkele andere
kunstenaars, te kenmerken aan een stijl en om enkele andere
stromingen te noemen uit die zijn voortgekomen vanuit het
impressionisme. Het doel van het postimpressionisme is om verder te gaan dan alleen
het gene dat kan waargenomen worden. Dit probeerde men te bereiken door abstractie
en herstructurering en hierdoor dus de werkelijkheid min of meer te vervormen om zo
10
meer gevoel in het schilderij te leggen. postimpressionisten onderzochten daarom ook
hoe men emotie kon overbrengen op hun schilderijen door een bepaalde compositie, en
structuur te gebruiken. Ook door symbolische betekenissen toe te voegen, kwam er meer
diepgang en emotie op het schilderij. Er werd gewerkt met complementaire
kleurcontrasten; verschillende diktes en richtingen van de verf zorgde vaak voor een
sterke dynamiek op het schilderij en door het gebruik te maken van het contrast warm en
koud kreeg het schilderij ook meer diepte.
OV 4: Waar haalde hij zijn inspiratie van?
Inspiratie:
Vincent van Gogh begon als een sombere schilder die op
zoek was naar zijn eigen stijl en techniek. Hij zocht
voornamelijk naar inspiratie bij sociale thema’s en ontdekte
hierdoor in Parijs het licht en de kleuren. Dit was was
wegens de impressionisten die hem dit openhaarden. Van
Gogh werd toen een met het licht dat alles omvatte en
aantastte. Van Gogh liet zich tijdens zijn hele leven
inspireren door verschillende schilders die hij dan ook
bewonderde. Later ontdekte hij ook de Japanse prentkunst. Dit inspireerde hem omdat
japanse schilders enorm veel letten op details van de natuur. Omdat dit hun schilderijen
zo exotisch en vrolijk maakte. Toen besloot Vincent om veel vrolijkere kleuren te
gebruiken in zijn schilderijen. Hier heeft hij ook geleerd om de ruimte op het schilderij te
schilderen. Dit kan een reden zijn de dat de Sterrennacht een mix is van al zijn
inspiratiebronnen die hij heeft verzamelt over de span van zijn leven bijvoorbeeld de felle
gele kleur en de postimpressionistische kenmerken zoals complementaire kleuren en
verschillende richting van lijnen om dynamiek te creëren
11
Idee voor sterrennacht?:
Van Gogh kreeg het idee om dit schilderij te maken in een psychiatrische inrichting. Hij
had net een tweede zenuwinzinking achter de rug waardoor hij werd opgenomen.
Hoewel dit een landschap is in de nacht heeft Van Gogh dit toch overdag geschilderd. Hij
was namelijk geobsedeerd door het idee om een nachtelijk landschap te schilderen
vanuit zijn geheugen.
Bronvermelding:
Vincent van Gogh, The Starry Night, 1889 by Vincent Van Gogh, internet, 2019-03-13,
(https://www.vincentvangogh.org/starry-night.jsp)
Vincent van Gogh, Biography of Vincent Van Gogh, internet, 2019-03-13,
(https://www.vincentvangogh.org/biography.jsp)
Wikipedia, Vincent van Gogh, internet, 2019-03-13,
(https://nl.wikipedia.org/wiki/Vincent_van_Gogh)
Wikipedia, The Starry Night, internet, 2019-03-13,
(https://en.wikipedia.org/wiki/The_Starry_Night)
Wikipedia, De sterrennacht, internet, 2019-03-13,
(https://nl.wikipedia.org/wiki/De_sterrennacht)
Wikipedia, Postimpressionisme, internet, 2019-03-13,
https://nl.wikipedia.org/wiki/Postimpressionisme
Wikikids, Vincent van Gogh, internet, 2019-03-13,
(https://wikikids.nl/Vincent_van_Gogh)
Google arts & culture, The Starry Night, internet, 2019-03-13,
(https://artsandculture.google.com/asset/the-starry-night/bgEuwDxel93-Pg)
Historiek, Schilderijen van Vincent Van Gogh, internet, 2019-03-13,
(https://historiek.net/schilderijen-van-vincent-van-gogh/63131/)
12
Historiek, Vincent van gogh (1853-1890) zijn leven en werk, internet, 2019-03-13,
(https://historiek.net/vincent-van-gogh-leven-en-werk/60780/ )
Van Gogh Museum, 125 vragen en antwoorden, #13/125 Waarom sneed Vincent zijn oor af?,
internet, 2019-03-13,
(https://www.vangoghmuseum.nl/nl/125-vragen/vragen-en-antwoorden/vraag-13-van-125)
Van Gogh Museum, Van Goghs leven 1853 - 1890, De jonge Vincent, internet, 2019-03-13,
(https://www.vangoghmuseum.nl/nl/leven-en-werk-van-vincent-van-gogh/van-goghs-leven-1853-
1890/de-jonge-vincent)
Kunstgeschiedenis, post impressionisme, internet, 2019-03-13
(https://kunstgeschiedenis.jouwweb.nl/schilderkunst/post-impressionisme)
Geheugen van nederland, Vincent van Gogh: brieven, kunst en context > Biografie Vincent van
Gogh (1853-1890), internet, 2019-03-13
(https://www.geheugenvannederland.nl/nl/geheugen/pages/collectie/Vincent+van+Gogh%3A+bri
even%2C+kunst+en+context/Biografie+Vincent+van+Gogh+(1853-1890))
Izi.travel, Vincent van Gogh, “De Sterrennacht”, 1889, internet, 2019-03-13
(https://izi.travel/en/7497-vincent-van-gogh-de-sterrennacht-1889/nl)
Vincent van Gogh, Vincent van Goghs schildertechniek, internet, 2019-03-13
(https://vincentvangogh.nl/vincent-van-goghs-schildertechniek/)
KLETTER, S., ArtsalonHolland, Een spiritueel geladen overpeinzing, internet, 2019-03-13
(https://www.artsalonholland.nl/meesterwerken/vincent-van-gogh-sterrennacht)