13
STERRENNACHT VAN VINCENT VAN GOGH Paper Esthetica Door: Mike Vilters, Gijs Konings en Tom Peters Inleiding 2

STERRENNACHT VAN VINCENT VAN GOGH...Vincent van Gogh werd geboren op 30 maart 1853 in Zundert, een dorp in het zuiden van Noord Brabant in Nederland. Hij was de oudste zoon in een

  • Upload
    others

  • View
    1

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: STERRENNACHT VAN VINCENT VAN GOGH...Vincent van Gogh werd geboren op 30 maart 1853 in Zundert, een dorp in het zuiden van Noord Brabant in Nederland. Hij was de oudste zoon in een

STERRENNACHT VAN VINCENT

VAN GOGH Paper Esthetica

Door: Mike Vilters, Gijs Konings en Tom Peters

Inleiding 2

Page 2: STERRENNACHT VAN VINCENT VAN GOGH...Vincent van Gogh werd geboren op 30 maart 1853 in Zundert, een dorp in het zuiden van Noord Brabant in Nederland. Hij was de oudste zoon in een

1

Objectieve Gegevens 3

De maker 3

De tijd 4

OV 1: Hoe verliep het leven van de kunstenaar 5

Zijn leven voor hij kunstenaar was 5

Zijn leven als kunstenaar 6

OV 2: Hoe wordt de sterrennacht geïnterpreteerd 7

De algemene interpretatie 7

Andere interpretaties 8

OV 3: Welke kenmerken hadden zijn kunstwerken 9

Unieke kenmerken van sterrenwacht 9

Kenmerken van de kunststijl 9

Ov 4: Waar haalde hij zijn inspiratie van 10

Inspiratie 10

Idee voor sterrennacht 11

Starring night.

Page 3: STERRENNACHT VAN VINCENT VAN GOGH...Vincent van Gogh werd geboren op 30 maart 1853 in Zundert, een dorp in het zuiden van Noord Brabant in Nederland. Hij was de oudste zoon in een

2

Deze paper gaat over het schilderwerk “De sterrennacht” van de befaamde

Nederlandse schilder Vincent Van Gogh. Dit werk wordt beschouwd als één van

Van Gogh’s beste werken, als ook één van bekendste schilderij in de geschiedenis

van de westerse cultuur. Van Gogh was de belangrijkste kunstenaar van het

postimpressionisme van zijn tijd en van Nederland. Maar hij was niet meteen

populair en hij is pas veel later herkent als een groot kunstenaar. Hij is dankzij zijn

schilderijen beroemd geworden. Veel van Van Gogh’s leven is terug te vinden in de

vele brieven die hij schreef naar zijn broer. Deze brieven zijn bewaard door de

vrouw van Theo en ze zijn dus nog steeds intact. Ze heeft ze gedoneerd aan

verschillende museums waar ze nu nog steeds te zien zijn. In 1973 kreeg hij zijn

eigen museum in Amsterdam genaamd het Van Gogh museum.

Page 4: STERRENNACHT VAN VINCENT VAN GOGH...Vincent van Gogh werd geboren op 30 maart 1853 in Zundert, een dorp in het zuiden van Noord Brabant in Nederland. Hij was de oudste zoon in een

3

Objectieve Gegevens:

De maker:

Het kunstwerk “De Sterrennacht” is geschilderd in Saint-Rémy-de-Provence (een

gemeente in Frankrijk) op een doek met de afmetingen 74 x 93 cm tijdens het jaar 1889.

De kunstenaar Vincent Willem Van Gogh is geboren op 30 maart 1853 te Zundert (een

dorp in Nederland) en is overleden op 29 juli 1890 in Auvers-Sur-Oise (een gemeente in

Frankrijk). Van Gogh stond bekend om zijn kunstwerken in de post impressionistische en

neo impressionistische stijl. Hij heeft nog meer meesterwerken gemaakt. Enkele van zijn

bekendste werken zijn onder andere: “Zonnebloemen” maar ook “De aardappeleters” en

“Caféterras bij nacht”. Hij heeft ook meerdere zelfportretten gemaakt. Hij was belangrijk

voor het neerzetten van de impressionistische en neo impressionistische stijl.

De zonnebloemen is ook één van de bekendste werken

van Van Gogh. Het is gemaakt in Arles in Zuid-Frankrijk

in 1888 - 1889. Hij heeft dit schilderij enkel in 3 tinten van

geel gemaakt. Op 5 grote doeken schilderde hij in totaal

69 bloemen (verhouding 3x15, 2x12) in een vaas. Hij

gebruikte slechts 3 tinten zodat hij kon bewijzen dat je

met maar 1 kleur verschillende varianten kon maken

zonder dat de boodschap van het schilderij verloren ging

Page 5: STERRENNACHT VAN VINCENT VAN GOGH...Vincent van Gogh werd geboren op 30 maart 1853 in Zundert, een dorp in het zuiden van Noord Brabant in Nederland. Hij was de oudste zoon in een

4

Een merkwaardige anekdote is dat hij zijn linkeroor afsneed tijdens een hoogoplopende

ruzie met Paul Gauguin, de kunstenaar met wie hij in die tijd nauw samenwerkte. Maar

later herinnerde hij zich er niets meer van dit voorval. Zijn psychische problemen zorgden

ervoor dat hij begon te hallucineren en kreeg hij regelmatig aanvallen waardoor hij buiten

westen raakte...

De tijd:

Van Gogh was zoals eerder vernoemd

een post impressionistische schilder. Er

wordt vaak verondersteld dat het einde

van het impressionisme samenvalt met

het begin van de eerste wereldoorlog in

1914. Beide stromingen ontwikkelen zich

vooral in Frankrijk en spelen zich daar ook

voornamelijk af. Een kenmerk van het

postimpressionisme is dat er gebruik

wordt gemaakt van complementaire

kleuren, wat zorgt voor het contrast in het

schilderij. Ook wordt er met warme en

koude kleuren gewerkt om het schilderij

diepte te geven. Vaak wordt de

waargenomen werkelijkheid ook vervormd

en weergegeven in kleur en vorm. Gezien de details op het schilderij, kunnen we

veronderstellen dat Van Gogh deze sterrennacht ter plaatse heeft waargenomen. Op

basis van zijn waarnemingen heeft hij de structuur, de compositie en de emotie kunnen

overbrengen op zijn schilderij.

Het schilderij “De Sterrennacht” hangt op dit moment in het MoMA (Museum of Modern

Art) in Manhattan. Dit museum is één van de meest invloedrijke musea voor moderne en

Page 6: STERRENNACHT VAN VINCENT VAN GOGH...Vincent van Gogh werd geboren op 30 maart 1853 in Zundert, een dorp in het zuiden van Noord Brabant in Nederland. Hij was de oudste zoon in een

5

hedendaagse kunst. In dit museum vind je een collectie van schilderkunst en

beeldhouwkunst van de 20ste eeuw.

Ov 1: Hoe

verliep het

leven van Van Gogh? Voor hij een kunstenaar was:

Vincent van Gogh werd geboren op 30 maart 1853 in Zundert, een dorp in het zuiden

van Noord Brabant in Nederland. Hij was de oudste zoon in een familie van zes. Hij had

2 broers (Theo en Cor) en 3 zussen (Elisabeth, Anna en Wil). Zijn ouders waren

Theodorus Van Gogh en Anna Cornelia Carbentus. Vincent van Gogh was als kind stil

met geen opvallende artistieke talenten. Toen Vincent elf jaar oud was, moest hij

veranderen van een dorpsschool in Zundert naar een kostschool in Zevenburgen. Hij

haatte het om naar deze kostschool te moeten gaan maar hij maakte er toch zijn lagere

school af. Rond deze periode had hij nog niet echt een artistiek talent, maar hij tekende

al wel eens van tijd tot tijd. Toen Van Gogh 13 jaar was ging hij naar de HBS in Tilburg.

In taal was hij dan weer verrassend goed en had dus ook een echte talenknobbel.

Ondanks zijn goede prestaties voor talen verliet Vincent de school in het schooljaar van

1867-1868 en is hij nooit naar de schoolbanken teruggekeerd. Hij heeft zijn middelbare

school dus ook nooit afgemaakt. Dankzij een oom kon hij op 16 jarige leeftijd als een

soort “studentenjob van die tijd” aan de slag bij de internationale kunsthandel Goupil en

Cie. Toevallig werd hij aangenomen in een aparte dochteronderneming van Goupil & Cie,

die zijn oom had opgericht in Den Haag. Hier heeft hij de kennis voor kunst opgedaan.

Een paar jaar later werd hij ontslagen. Hij probeerde wat geld te verdienen als een leraar

en hulpprediker in het Engelse Ramsgate. Nadien bood hij hulp aan in een boekhandel.

Nog wat later besloot hij theologie te gaan studeren in Amsterdam maar hij stopte al nog

Page 7: STERRENNACHT VAN VINCENT VAN GOGH...Vincent van Gogh werd geboren op 30 maart 1853 in Zundert, een dorp in het zuiden van Noord Brabant in Nederland. Hij was de oudste zoon in een

6

voor hij goed en wel begonnen was. In een volgende onderneming werd hij een

aalmoezenier van arme mijnwerkers in Borinage maar ook dat werd geen succes.

Gedurende al deze korte werk avonturen, schreef Vincent brieven naar zijn broer -

waarmee hij een sterke band had. Iets wat hij voor de rest van zijn leven zal blijven doen.

Zijn broer werkte in de tussentijd nog steeds bij Goupil in Brussel.

Nadat hij een kunstenaar werd:

Het was zijn broer die hem aanraadde om een kunstenaar te worden. De eerste werken

van Vincent waren voornamelijk werken van zelfstudie en overgetekende voorbeelden.

Op dat ogenblik woonde hij bij zijn ouders in Etten. Hier liet hij zich inspireren door het

landschap en door de plaatselijke boerenbevolking naar voorbeeld van de schilder Jean-

François Millet. Hierna volgde hij teken- en schilderlessen bij Anton Mauve, deze was de

vertegenwoordiger van de Haagse School. Onder invloed van leermeester besliste hij

een natuurschilder te worden wat hem de stad deed verlaten. Destijds bestudeerde hij

lange tijd de omgeving en het leven van de boeren. Dit bleven altijd zijn geliefde thema’s

ook tijdens zijn verblijf in het Brabantse Nuenen. Hij schreef ook met een collega-schilder

veel over zijn ideeën. Het schilderen was daarna zijn hoofddoel. Na de zelfstudies begint

hij volwaardige schilderijen te maken die hij

dan vervolgens probeerde te verkopen. Het

eerste van deze voltooide werken was “de

aardappeleters”.

Kort daarna vestigde hij zich in Antwerpen

om lessen te volgen aan de academie. Maar

hier stoorde de onderwijsmethode hem al vrij

snel en dus hield hij ook dat voor bekeken.

Later verhuisde hij naar Parijs waar hij bij zijn

broer introk die hem toen al financieel ondersteunde. In Parijs kwam hij in aanraking met

het impressionisme. Hij gaat er aan de slag in het atelier van Fernand Cormon waar hij

eigentijdse kunstenaars ontmoet zoals Paul Gauguin, Henri de Toulouse-Lautrec en

Emile Bernard. Maar het drukke stadsleven bleek niets voor Vincent Van Gogh en dus

Page 8: STERRENNACHT VAN VINCENT VAN GOGH...Vincent van Gogh werd geboren op 30 maart 1853 in Zundert, een dorp in het zuiden van Noord Brabant in Nederland. Hij was de oudste zoon in een

7

trok hij weg naar het Zuid-Franse Arles. Hij was inmiddels een volwassen kunstenaar

met een eigen schilderstijl. Zijn broer steunde hem zowel financieel als moreel en kreeg

in ruil daarvoor zijn werken toegestuurd. Ze waren ervan overtuigd dat die een

belangrijke bijdrage aan de moderne kunst zouden leveren. De grote droom van Vincent

Van Gogh was om een kunstenaarsgemeenschap in het zuiden te vormen, “het Atelier

van het Zuiden”, onder leiding van Paul Gauguin. In oktober van dat jaar trok Paul

Gauguin bij hem in, in het gele huis te Arles. Ze schilderden allebei maar het waren

vooral de discussies die spanningen veroorzaakten. Tijdens een van de ruzies sneed

Van Gogh met een scheermes zijn linker oorlel af. Hierdoor verbleef hij voor een tijd in

het ziekenhuis. Na dit incident lukte het hem niet meer om zijn leven op orde te krijgen en

liet hij zich daarom vrijwillig opnemen in een psychiatrische kliniek. Wat later verliet hij de

instelling en verbleef hij in Auvers-sur-Oise nabij Parijs. Hier begon hij opnieuw zijn

favoriete thema’s te schilderen maar wel in een zeer koortsachtig tempo. Zijn psychische

problemen lieten hem echter niet meer los en op 27 juli schoot Vincent Van Gogh

zichzelf in de borst in een veld bij het dorp. Twee dagen later overleed hij in het bijzijn

van Theo.

OV 2: Hoe wordt de sterrennacht

geïnterpreteerd

De algemene interpretatie

De sterrennacht werd voornamelijk geschilderd tijdens de dag. Maar het zou inaccuraat

zijn om te beweren dat het “enkel” tijdens de dag werd geschilderd. Want Van Gogh

probeerde op het schilderij verschillende weersomstandigheden af te beelden. Zo vinden

we volgende momenten terug in het schilderij: de zonsopkomst, het opkomen van de

maan, winderige dagen en ook “één regenachtige dag”. Verder is ook niet zo dat Van

Gogh dit schilderij puur ‘uit het hoofd” heeft geschilderd maar hij heeft zich gebaseerd op

het tafereel dat hij op verschillende momenten van de dag, zag uit het raam van zijn

kamer. In zijn kamer (van het ziekenhuis waar hij op dat moment verbleef.) maakte hij

ook vaak verschillende versies van hetzelfde schilderij - ook al was schilderen en

schetsen verboden in zijn ziekenhuis - met behulp van inkt en houtskool op papier.

Page 9: STERRENNACHT VAN VINCENT VAN GOGH...Vincent van Gogh werd geboren op 30 maart 1853 in Zundert, een dorp in het zuiden van Noord Brabant in Nederland. Hij was de oudste zoon in een

8

Het element wat al deze versies samengebracht tot een goede compositie was de

diagonale lijn die komt van de rechts afgebeelde lage heuvels van het Alpilles gebergte.

De maan in het schilderij is gestileerd en dus op een vereenvoudigde maar

karakteristieke manier weergegeven, dit was zo volgens astronomen omdat de maanfase

tussenin halfvolle en volle maan ligt en zelfs al was de maan halfvol op dat moment, kon

deze astronomisch nooit correct zijn.

Andere interpretaties:

● Gewaardeerde kunsthistoricus Meyer Schapiro zegt dat de Sterrennacht gemaakt

was onder een “pressure of feeling”. Dat wordt onderstreept door de

expressionistische elementen. Hij beweert tevens dat het schilderij religieus

geïnspireerd is. Volgens Meyer zit er een verborgen boodschap in die verwijst

naar het boek “Openbaring” uit het nieuwe testament. Het apocalyptische thema

verwijst naar de pijn van de zwangerschap van een vrouw. De vrouw wordt door

Van Gogh voorgesteld als de zon en de maan en gekroond met sterren. Haar pas

geboren kind wordt bedreigd door een draak.

● De kunsthistoricus Sven Loevgren breidt deze aanpak van Schapiro uit en noemt

de sterrennacht een visionair schilderij dat in een staat van grote opwinding is

verwekt. Hij schrijft over het hallucinerend karakter van het schilderij en zijn

gewelddadige vorm. Nochtans zou het schilderij niet gemaakt zijn tijdens één van

Van Gogh ’s breakdowns. Loevgren vergelijkt Van Gogh’s religieus verlangen

naar het verleden met de poëzie van Walt Whitman (een bekende dichter). Hij

noemt de sterrennacht een oneindig expressieve afbeelding die de uiteindelijke

opneming van de kunstenaar door de kosmos symboliseert en die een nooit te

vergeten gevoel geeft op de drempel van de eeuwigheid te staan. Loevgren prijst

Schapiro’s interpretatie van het schilderij als een apocalyptische visie. Hij

formuleert zijn eigen symbolistische theorie met betrekking tot de elf sterren en

verwijst naar één van de dromen van Jozef uit het boek “Genesis” van het oude

testament. Loevgren beweert dat de geïllustreerde elementen van de

Sterrennacht in puur symbolische termen worden gevisualiseerd en hij merkt op

dat de cipres, icoon uit de mediterrane wereld, staat voor de boom des doods.

Page 10: STERRENNACHT VAN VINCENT VAN GOGH...Vincent van Gogh werd geboren op 30 maart 1853 in Zundert, een dorp in het zuiden van Noord Brabant in Nederland. Hij was de oudste zoon in een

9

OV 3: Welke kenmerken hadden zijn

kunstwerken?

Unieke kenmerken van het schilderij:

De lucht, de sterren en de maan vloeien in een golfachtige beweging voort. Het schilderij

geeft de overweldigende emoties van Van gogh weer (de gevolgen van zijn psychische

problemen), doch is de samenstelling van het schilderij niet spontaan, maar eerder

nauwkeurig bijeengebracht. In het prille begin van de carrière van Van Gogh, schilderde

hij nog met waterverf. Maar in de loop van de 18de eeuw is hij begonnen schilderen met

olieverf, hiermee is de De Sterrennacht ook geschilderd. Door deze nieuwe en dikkere

verf ontwikkelde zich een nieuwe techniek voor schilderen, waarbij men strepen op het

doek aanbracht. Dit was een nieuwe en meer geduldige manier van schilderen, waardoor

er ook een snellere en expressieve techniek ontstond. Met deze techniek is De

Sterrennacht ook geschilderd, en doordat deze nieuwe techniek, veel sneller was dan

zijn oude techniek kon hij in zijn latere carrière, zelfs schilderijen maken en afmaken op 1

dag. Zo ook de Sterrennacht.

Kenmerken van het postimpressionisme:

Sterrennacht is geschilderd in de postimpressionistische stijl. De

term “postimpressionisme” vond zijn “roots” in Frankrijk en werd

bedacht in 1910 door de Britse criticus Roger Fry (zie afbeelding

rechts). Dit om de werken van onder andere Vincent van Gogh, Paul

Cézanne, Paul Gauguin, Georges Seurat en nog enkele andere

kunstenaars, te kenmerken aan een stijl en om enkele andere

stromingen te noemen uit die zijn voortgekomen vanuit het

impressionisme. Het doel van het postimpressionisme is om verder te gaan dan alleen

het gene dat kan waargenomen worden. Dit probeerde men te bereiken door abstractie

en herstructurering en hierdoor dus de werkelijkheid min of meer te vervormen om zo

Page 11: STERRENNACHT VAN VINCENT VAN GOGH...Vincent van Gogh werd geboren op 30 maart 1853 in Zundert, een dorp in het zuiden van Noord Brabant in Nederland. Hij was de oudste zoon in een

10

meer gevoel in het schilderij te leggen. postimpressionisten onderzochten daarom ook

hoe men emotie kon overbrengen op hun schilderijen door een bepaalde compositie, en

structuur te gebruiken. Ook door symbolische betekenissen toe te voegen, kwam er meer

diepgang en emotie op het schilderij. Er werd gewerkt met complementaire

kleurcontrasten; verschillende diktes en richtingen van de verf zorgde vaak voor een

sterke dynamiek op het schilderij en door het gebruik te maken van het contrast warm en

koud kreeg het schilderij ook meer diepte.

OV 4: Waar haalde hij zijn inspiratie van?

Inspiratie:

Vincent van Gogh begon als een sombere schilder die op

zoek was naar zijn eigen stijl en techniek. Hij zocht

voornamelijk naar inspiratie bij sociale thema’s en ontdekte

hierdoor in Parijs het licht en de kleuren. Dit was was

wegens de impressionisten die hem dit openhaarden. Van

Gogh werd toen een met het licht dat alles omvatte en

aantastte. Van Gogh liet zich tijdens zijn hele leven

inspireren door verschillende schilders die hij dan ook

bewonderde. Later ontdekte hij ook de Japanse prentkunst. Dit inspireerde hem omdat

japanse schilders enorm veel letten op details van de natuur. Omdat dit hun schilderijen

zo exotisch en vrolijk maakte. Toen besloot Vincent om veel vrolijkere kleuren te

gebruiken in zijn schilderijen. Hier heeft hij ook geleerd om de ruimte op het schilderij te

schilderen. Dit kan een reden zijn de dat de Sterrennacht een mix is van al zijn

inspiratiebronnen die hij heeft verzamelt over de span van zijn leven bijvoorbeeld de felle

gele kleur en de postimpressionistische kenmerken zoals complementaire kleuren en

verschillende richting van lijnen om dynamiek te creëren

Page 12: STERRENNACHT VAN VINCENT VAN GOGH...Vincent van Gogh werd geboren op 30 maart 1853 in Zundert, een dorp in het zuiden van Noord Brabant in Nederland. Hij was de oudste zoon in een

11

Idee voor sterrennacht?:

Van Gogh kreeg het idee om dit schilderij te maken in een psychiatrische inrichting. Hij

had net een tweede zenuwinzinking achter de rug waardoor hij werd opgenomen.

Hoewel dit een landschap is in de nacht heeft Van Gogh dit toch overdag geschilderd. Hij

was namelijk geobsedeerd door het idee om een nachtelijk landschap te schilderen

vanuit zijn geheugen.

Bronvermelding:

Vincent van Gogh, The Starry Night, 1889 by Vincent Van Gogh, internet, 2019-03-13,

(https://www.vincentvangogh.org/starry-night.jsp)

Vincent van Gogh, Biography of Vincent Van Gogh, internet, 2019-03-13,

(https://www.vincentvangogh.org/biography.jsp)

Wikipedia, Vincent van Gogh, internet, 2019-03-13,

(https://nl.wikipedia.org/wiki/Vincent_van_Gogh)

Wikipedia, The Starry Night, internet, 2019-03-13,

(https://en.wikipedia.org/wiki/The_Starry_Night)

Wikipedia, De sterrennacht, internet, 2019-03-13,

(https://nl.wikipedia.org/wiki/De_sterrennacht)

Wikipedia, Postimpressionisme, internet, 2019-03-13,

https://nl.wikipedia.org/wiki/Postimpressionisme

Wikikids, Vincent van Gogh, internet, 2019-03-13,

(https://wikikids.nl/Vincent_van_Gogh)

Google arts & culture, The Starry Night, internet, 2019-03-13,

(https://artsandculture.google.com/asset/the-starry-night/bgEuwDxel93-Pg)

Historiek, Schilderijen van Vincent Van Gogh, internet, 2019-03-13,

(https://historiek.net/schilderijen-van-vincent-van-gogh/63131/)

Page 13: STERRENNACHT VAN VINCENT VAN GOGH...Vincent van Gogh werd geboren op 30 maart 1853 in Zundert, een dorp in het zuiden van Noord Brabant in Nederland. Hij was de oudste zoon in een

12

Historiek, Vincent van gogh (1853-1890) zijn leven en werk, internet, 2019-03-13,

(https://historiek.net/vincent-van-gogh-leven-en-werk/60780/ )

Van Gogh Museum, 125 vragen en antwoorden, #13/125 Waarom sneed Vincent zijn oor af?,

internet, 2019-03-13,

(https://www.vangoghmuseum.nl/nl/125-vragen/vragen-en-antwoorden/vraag-13-van-125)

Van Gogh Museum, Van Goghs leven 1853 - 1890, De jonge Vincent, internet, 2019-03-13,

(https://www.vangoghmuseum.nl/nl/leven-en-werk-van-vincent-van-gogh/van-goghs-leven-1853-

1890/de-jonge-vincent)

Kunstgeschiedenis, post impressionisme, internet, 2019-03-13

(https://kunstgeschiedenis.jouwweb.nl/schilderkunst/post-impressionisme)

Geheugen van nederland, Vincent van Gogh: brieven, kunst en context > Biografie Vincent van

Gogh (1853-1890), internet, 2019-03-13

(https://www.geheugenvannederland.nl/nl/geheugen/pages/collectie/Vincent+van+Gogh%3A+bri

even%2C+kunst+en+context/Biografie+Vincent+van+Gogh+(1853-1890))

Izi.travel, Vincent van Gogh, “De Sterrennacht”, 1889, internet, 2019-03-13

(https://izi.travel/en/7497-vincent-van-gogh-de-sterrennacht-1889/nl)

Vincent van Gogh, Vincent van Goghs schildertechniek, internet, 2019-03-13

(https://vincentvangogh.nl/vincent-van-goghs-schildertechniek/)

KLETTER, S., ArtsalonHolland, Een spiritueel geladen overpeinzing, internet, 2019-03-13

(https://www.artsalonholland.nl/meesterwerken/vincent-van-gogh-sterrennacht)