Rozpad Związku Radzieckiego zaczął się w 1985 roku, kiedy Michaił Gorbaczow objął władzę i stanął w obliczu narastającego kryzysu gospodarczego, toczącej się bez szans na zwycięstwo wojny afgańskiej, przegranego wyścigu zbrojeń (tzw. wojny gwiezdne) oraz korupcji władzy. Jego celem były kardynalne reformy, które umocniłyby system polityczny ZSRR pod hasłami ustrojowej przebudowy (pieriestrojka, "перестройка"), przyspieszenia ("ускорение") rozwoju gospodarczego oraz jawności (głasnost, "гласность") życia społecznego. Oficjalnie nastąpiło to 26 grudnia 1991 roku.

Przyczyny wewnętrzne:- jedną z głównych przyczyn rozpadu ZSRR była tzw. głasnost czyli jawność,

która pozwoliła na ujawnienie zbrodni dokonanych przez NKWD – Stalina,

- w roku 1953 umiera Stalin ,w 1956 był XX zjazd KC PZPR, gdzie po raz pierwszy ujawnione zostają zbrodnie Stalina. Dochodzi do licznych powstań: pierwsze powstania zapoczątkowały: Węgry i Polska,

- państwa bałtyckie dowiedziały się o aneksji (na podstawie tajnego paktu Ribbentrop – Mołotow, to przyczyniło się do tworzenia ruchów narodowych),

- problemy gospodarcze,

- Pucz Janajewa , to nieudana próba przejęcia władzy w ZSRR przez "twardogłowych" liderów KPZR w sierpniu 1991,

- pojawiła się kolejna fala ogłaszania niepodległości przez republiki radzieckie,

- Pierestrojka –system reform Gorbaczowa, zdawał sobie sprawę, że kraj wymaga reform.

Przyczyny zewnętrzne:- chęć oderwania państw Europy Środkowo-Wschodniej od

totalitarnego reżimu politycznego,

- skomplikowane stosunki z poszczególnymi republikami,

- w większości państw do niepodległości doprowadziły elity komunistyczne. Państwa nadbałtyckie rozpoczęły rozpad ZSRR, gdyż najsilniej działały tam ruchy,

- ingerencja Europy Zachodniej oraz USA .

Republikazwiązkowa

ZSRR

Suwerenność– ogłoszeniedeklaracji

Niepodległość– ogłoszeniedeklaracji

Uznanieniepodległości

przez ZSRR

Przystąpieniedo WNP

(lub do UE)

Armenia 23 sierpnia 1990 23 września 1991 26 grudnia 1991 21 grudnia 1991

Azerbejdżan 23 września 1990 30 sierpnia 1991 26 grudnia 1991 21 grudnia 1991

Białoruś 27 lipca 1990 25 sierpnia 1991 26 grudnia 1991 8 grudnia 1991

Estonia16 listopada

19882 lutego 1990 6 września 1991 UE – 1 maja 2004

Gruzja 9 marca 1990 9 kwietnia 1991 26 grudnia 1991 1 marca 1994

Kazachstan25 października

199016 grudnia 1991 26 grudnia 1991 21 grudnia 1991

Kirgistan 12 grudnia 1990 31 sierpnia 1991 26 grudnia 1991 21 grudnia 1991

Litwa 18 maja 1989 11 marca 1990 6 września 1991 UE – 1 maja 2004

Łotwa 28 lipca 1989 4 maja 1990 6 września 1991 UE – 1 maja 2004

Mołdawia 23 czerwca 1990 27 sierpnia 1991 26 grudnia 1991 21 grudnia 1991

Rosja 12 czerwca 1990prawny sukcesor

ZSRR26 grudnia 1991 8 grudnia 1991

Tadżykistan 25 sierpnia 1990 9 września 1991 26 grudnia 1991 21 grudnia 1991

Turkmenistan 22 sierpnia 199027 października

199126 grudnia 1991 21 grudnia 1991

Ukraina 16 lipca 1990 24 sierpnia 1991 26 grudnia 1991 8 grudnia 1991

Uzbekistan 20 czerwca 1990 1 września 1991 26 grudnia 1991 21 grudnia 1991

W większości powstałych państw obecnie podstawą gospodarki jest rolnictwo. Można także doliczyć produkcję maszynową. Jednym z głównych problemów jest brak żyznych gleb. Jedynie Ukraina i 50% powierzchni Litwy to ziemie o bardzo dobrej jakości i nadających się do uprawy różnych roślin takich jak pszenica, kukurydza, len, słoneczniki, tytoń, owoce itp.

Najbardziej wysuniętym na północ powstałym krajem jest Estonia. Tam gospodarka opiera się także na rolnictwie, ale tylko 20% ziem nadaje się do uprawy. Do problemów Estończyków możemy także doliczyć brak energii. 350 małych wiejskich elektrowni produkuje energie z torfu, lecz to nie zaspokaja potrzeb tego kraju. Najlepiej rozwijającą się gałęzią przemysłu jest rybołówstwo.

Kolejnym państwem jest Łotwa. Tam z powodu bagnistych terenów rolnicy musieli osuszać tereny pod uprawę, a to oczywiście ciągnie za sobą duże koszty.

Przemysł na Ukrainie rozwinął się po upadku ZSRR, ponieważ znaczna cześć majątku i sił zbrojnych, które były w posiadaniu Związku Radzieckiego przeszły w posiadanie rządu Ukrainy. To państwo posiada duże złoża minerałów. Gdy obszar obecnego państwa należał do Związku Radzieckiego to Rosjanie wybudowali tutaj elektrownie, a można powiedzieć, że zaniedbali resztę gospodarki na tym regionie co skutkuje obecną, wręcz krytyczną, sytuacją na Ukrainie. Reformy gospodarcze na Ukrainie po odzyskaniu niepodległości obniżyły poziom wydobycia surowców, spowodowały spadek produkcji przemysłowej i rolnej, inflację i bezrobocie. Odbiło się to ujemnie na poziomie życia mieszkańców. Roczny PKB spadł do najniższych w Europie. Kolejnym problemem Ukrainy jest brak funduszy na ochronę środowiska co prowadzi do procesów erozji i deflacji gleb, a zarazem zmniejsza się powierzchnia ziem uprawnych.

Mołdawia jest krajem rolniczym. Przemysł jest tu bardzo słabo rozwinięty, a to skutkuje biedą. Jak wiadomo to właśnie przemysł jest główna podstawą państwa, a gdy jest on w opłakanym stanie, państwo nie funkcjonuje tak jak powinno.

Białoruska gospodarka od początku popadła w duże kłopoty z powodu braku surowców do produkcji. Większość powierzchni jest bagnista i zalesiona, co także zatrzymuje rozwój. Mimo to rolnictwo ma większe znaczenie od przemysłu. Do problemów gospodarczych możemy także zaliczyć obecny ustrój polityczny, który ewidentnie dąży do ponownego wprowadzenia gospodarki centralnie sterowanej. Taka polityka, jak wiemy chociaż z naszego doświadczenia z lat 70-tych czy 80-tych, nie jest dobrym rozwiązaniem dla obywateli. Mimo, iż w czasach władzy radzieckiej rozwinął się tutaj przemysł maszynowy, włókienniczy, drzewny i spożywczy to jest on zbyt energio-, wodo- i pracochłonny oraz zbyt zacofany technologicznie, aby przynosić relatywne zyski. Dodatkowo potrzebna jest modernizacja i restrukturyzacja sfery rolniczej. Dawniej były tutaj własności państwowe ( sowchozy) i spółdzielcze (kołchozy). Rolnictwo więc wymaga zatem zmian w strukturze własności ziemi i w wielkości gospodarstw rolnych. Niezbędna jest również rozbudowa infrastruktury rolniczej, tzn. budowa dróg, chłodni, magazynów, punktów skupu itd. Ogromną szansą dla białoruskiej gospodarki jest położenie geopolityczne. Bowiem leży ona między zachodnią Europą a Rosją.

Rosja jest tym krajem, któremu pozostał największy obszar ZSRR, bo rozciąga się na dwa kontynenty. Jeszcze przed 1917 roku Rosja była w pełni krajem rolniczym, ale potem położono zbyt duży nacisk na przemysł militarny i kosmiczny, w wyniku czego inne gałęzie przemysłu zatrzymały swój rozwój i pozostały w tyle w porównaniu z resztą krajów uprzemysłowionych. Kolejnym problemem jest centralnie sterowany przemysł jeszcze za czasów ZSRR, co w Rosji w latach 90 skutkowało poważnym załamaniem gospodarki. Kolejnym problemem mieszkańców Rosji, a zarazem także gospodarki jest niedobór żywności. Powierzchnia kraju to 17075400 km2 na której mieszka 14870400 mieszkańców. Jak wiemy wyżywienie tak dużej ilości osób jest dla państwa bardzo dużym wyzwaniem. Najlepiej mieszka się tym ludziom, którzy osiedlili się w wielkich miastach. Taka sytuacja ma miejsce, ponieważ w dużych miastach ludziom łatwiej jest dostać prace. Także dostęp do świata jest łatwiejszy. Na terenie Rosji występuje wiele złóż surowców mineralnych. Dzięki dobremu wykorzystaniu ich, państwo rosyjskie, mogłoby mieć ogromne możliwości.

Wspólnota Niepodległych Państw (ros. Содружество Независимых Государств, СНГ - Sodrużestwo Nezawisimych Gosudarstw, SNG; ang. Commonwealth of Independent States, CIS) - organizacja międzynarodowa powstała 21 grudnia 1991 roku, zrzeszając większość państw dawnego Związku Radzieckiego.

WNP powstała na mocy tzw. układu białowieskiego z 8 grudnia 1991 r. podpisanego przez prezydentów Borysa Jelcyna, Leonida Krawczuka i Stanisława Szuszkiewicza. WNP obejmowała wówczas jedynie trzy kraje słowiańskie: Rosję, Ukrainę i Białoruś. Na mocy protokołu z Ałma Aty z 21 grudnia 1991 do organizacji przystąpiło kolejnych osiem republik rozwiązanego ZSRR: Kazachstan, Kirgistan, Mołdawia, Turkmenistan, Uzbekistan, Tadżykistan, Armenia i Azerbejdżan. W organizacji nie znalazły się państwa bałtyckie, Gruzja przystąpiła w roku 1993 po obaleniu rządu Zwiada Gamsachurdii. 12 sierpnia 2008 prezydent Gruzji Micheil Saakaszwili ogłosił, że jego kraj występuje ze Wspólnoty Niepodległych Państw

Celem WNP jest prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej państw (ze wspólnej polityki wyłączone są kwestie obronne, uregulowane odrębnym traktatem taszkenckim z maja 1992 roku), stworzenie wspólnej przestrzeni gospodarczej, wspólnego systemu komunikacyjnego, jak również ochrona środowiska, prowadzenie wspólnej polityki migracyjnej i zwalczania przestępczości. Kwestie te reguluje deklaracja ałmacka oraz statut z 1993 roku.