Strategija Upravljanja Vodama Federacija BiH

7/22/2019 Strategija Upravljanja Vodama Federacija BiH

1/294


2/294

2Zavod za vodoprivredu d.d. SarajevoZavod za vodoprivredu d.o.o. MostarApril 2010. bos.

NARUITELJI:

Federalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstvaTitova 15, 71.000 Sarajevo

Agencija za vodno podruje rijeke Save, SarajevoGrbavika 4/III, 71.000 Sarajevo

Agencija za vodno podruje Jadranskog mora, MostarDr. Ante Starevia b.b., 88.000 Mostar

KONZORCIJ ZA IZRADU STRATEGIJE UPRAVLJANJA VODAMA FBiH:

Drutvo za istraivanje, studije, projektiranje i konzaltingZavod za vodoprivredu d.o.o. Mostar


3/294


4/294


MEURESORSKI KOORDINACIONI ODBOR ZA STRATEGIJU UPRAVLJANJA VODAMA:

1. Hazima Hadovi Federalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva2. Aziz omor Federalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva3. Damir Mren AVP Jadransko more, Mostar4. Sejad Deli AVP Sava, Sarajevo

5. Omer Paali Federalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva6. Rasim Fazli Federalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva7. Mehmed Cero Federalno ministarstvo okolia i turizma8. Tomislav Luki Federalno ministarstvo okolia i turizma9. Tarik Begi Federalno ministarstvo energije, rudarstva i industrije10. Hanka Muinbegovi Federalno ministarstvo prostornog ureenja11. Slavenko ehovi Federalno ministarstvo zdravstva12. Brankica Pandurevi Ministarstvo vanjske trgovine i ekonomskih odnosa BiH13. efik Korii Komisija za koncesije Federacije BiH14.Nada Gali Federalna uprava za inspekcijske poslove15. Kadira Moevi J.P. Elektroprivreda BiH16. Dalibor Marini J.P. Elektroprivreda hrvatske zajednice Herceg Bosne17.Nermin Drnda Udruenje poslodavaca komunalne privrede FBiH

SAVJETODAVNA VIJEA VODNIH PODRUJA:

SAVJETODAVNO VIJEE VODNOG PODRUJA RIJEKE SAVE:

1. Prof. Dr. Husno Hrelja Graevinski fakultet u Sarajevu2. Subhija Huki Tuzlanski kanton3. Zijada Redi Federalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva4. Tomisla Luki Federalno ministarstvo okolia i turizma5. Slavenko ehovi Federalno ministarstvo zdravstva6. Admir Kariik Federalno ministarstvo prostornog ureenja7. Hilmo ehovi Federalno ministarstvo rudarstva i industrije8. Senad Tuti Unsko-sanski kanton9. Zrinka Bilui Posavski kanton10. Senada Malibegovi Zeniko-dobojski kanton11. Medida Rai Bosansko-podrinjski kanton12. Abdulah Burek Srednjobosanski kanton13.Nedad Meki Kanton Sarajevo14. Tihomir Milanovi Livanjski kanton15. Muamera Srna KJKP Vodovod i kanalizacija Sarajevo16. Sead Dambi JKP Vodovod i kanalizacija Tuzla17. Ekrem Kahriman JP Vodovod i kanalizacija Zenica18. Vlado Franji JP Vodovod Biha19. Milutin Luka JP Komunalac Drvar20. Kemal Balti JKP babunar Travnik21. Sadik Silajdi JKP 6 mart Gorade22. Kadira Moevi JP Elektroprivreda BiH d.d. Sarajevo23. Ivanka Bari JP Elektroprivreda HZ HB d.d. Mostar24. Prof. Dr. Muriz Spahi Prirodno matematiki fakultet Sarajevo25. Prof. Dr. Midhat Suljkanovi Tehnoloki fakultet Tuzla26. Prof. Dr. efket Goleti Mainski fakultet Zenica27. Rijad Tikvea Ekotim, Sarajevo28. Elmir ehi Prijatelji prirode-Eko Element, Bugojno29. Prof. Dr.Vildana Alibabi Ekoloka koalicija Unskog sliva, Biha30. Alenka Savi Centar za razvoj i podrku, Tuzla31. Latif Hubani Drinski biseri, Gorade32. Dragoslav Popovi Opina Drvar


5/294


SAVJETODAVNO VIJEE VODNOG PODRUJA JADRANSKOG MORA:

1. mr. sc. Gordan Prskalo Graevinski fakultet Sveuilita u Mostaru2. Marija Novokmet JP Komunalno Livno3. Alma Imamovi Federalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva4. Mato Bandur Federalno ministarstvo okolia i turizma

5. Aida Pilav Federalno ministarstvo zdravstva6. Igor Dizdar Federalno ministarstvo prostornog ureenja7. Tarik Begi Federalno ministarstvo energije, rudarstva i industrije8. Damir Jerkovi Hercegovako-neretvanski kanton9. Marinko Pranji Hercegovako-neretvanski kanton10. Stjepan Karai Zapadnohercegovaki kanton11. Drako Doli Kanton 1012. nedad Meki Kanton Sarajevo13. Semir Mustafi JP Vodovod Mostar14. Omer Osmanovi JKP Jablanica Jablanica15. Aleksandar Petrovi JKP Komunalno Grude16. Stipe Knezovi JKP Tomislavgrad17. Mario oli JKP apljina

18. Amir kobalj JP Elektroprivreda BiH d.d. Sarajevo19. Vladimir Zovko JP Elektroprivreda HZ-HB d.d. Mostar20. Prof. Dr. Elvedin Hani Agromediteranski fakultet Univerziteta Demal Bijediu Mostaru21. Mr. sc. Suad pago Graevinski fakultet Univerziteta Demal Bijediu Mostaru22. Mr. sc. Mirna Rai Graevinski fakultet Sveuilita u Mostaru23. Edis Topi Asspekt Drenica Mostar24. Mato Gotovac Centar za graansku suradnju, Livno25. Marinko Dalmatin Ekoloka udruga Lijepa naa apljina, apljina

NADLENA KANTONALNA MINISTARSTVA

1. Unsko-sanski kanton Kantonalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva,

2. Kanton Posavski-upanija Posavska Ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva,3. Tuzlanski kanton Ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva,4. Zeniko-dobojski kanton Ministarstvo za poljoprivredu, umarstvo i vodoprivredu,5. Bosansko-podrinjski kanton Kantonalno ministarstvo za privredu,6. Srednjobosanski kanton Ministarstvo umarstva, vodoprivrede i poljoprivrede,7. Hercegovako-neretvanski kanton Ministarstvo poljoprivrede, umarstva i vodoprivrede,8. upanija zapadnohercegovaka Ministarstvo prostornog ureenja, resursa i zatite okolia,9. Kanton Sarajevo Ministarstvo privrede10. Livanjski kanton Ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva


6/294

STRATEGIJA UPRAVLJANJA VODAMA FEDERACIJE BOSNE I HERCEGOVINE_PRIJEDLOG


Strategija upravljanja vodama Federacije Bosne i Hercegovine

(Prijedlog)

Sadraj:

1. Osnovne informacije o predmetnom podruju ........................................................................11

1.1. Poloaj i drutveno-politiki okvir ............................................................................................. 111.1.1. Osnovni pokazatelji ................................................................ .................................................................. 111.1.2. Stanovnitvo ..................................................................... .................................................................. ...... 12

1.1.2.1. Demografski razvoj do 1991. godine .................................................................. ............................ 121.1.2.2. Demografski razvoj u periodu 1991.-2007. godine......................................................................... 13

1.2. Prirodne karakteristike ............................................................................................................... 161.2.1. Opi pokazatelji........................................................................................................................................ 161.2.2. Litografske i tektonske karakteristike....................................................................................................... 16

1.2.2.1. Neogeni bazeni Federacije BiH............................................................. .......................................... 201.2.2.2. Glavne navlane strukture Dinarida ............................................................ .................................... 21

1.2.3. Stanje uma............................................................................................................................................... 221.2.3.1. Upravljanje umama u kontekstu zatite voda................................................................................. 231.2.3.2. Upravljanje umama u kontekstu zatite od erozija ..................................................................... ... 25

1.2.4. Zatiena podruja ................................................................ .............................................................. ...... 261.2.5. Ope hidrografske karakteristike ..................................................................... ......................................... 28

1.2.5.1. Vodno podruje rijeke Save .............................................................. .............................................. 301.2.5.2. Vodno podruje Jadranskog mora ........................................................................ ........................... 32

1.2.6. Reljef......................................................................................................................................................... 351.2.7. Klima ............................................................ ................................................................ ............................ 36

2. Stanje voda ................................................................................................................................392.1. Povrinske vode ............................................................................................................................ 39

2.1.1. Ope kvantitativne karakteristike.............................................................................................................. 392.1.2. Prostorna i vremenska raspodjela ..................................................................... ........................................ 392.1.3. Koliine povrinskih voda ........................................................... ............................................................. 41

2.1.3.1. Vodno podruje rijeke Save .............................................................. .............................................. 412.1.3.2. Vodno podruje Jadranskog mora ........................................................................ ........................... 51

2.1.4. Bilans povrinskih voda............................................................................................................................ 582.1.4.1. Vodno podruje rijeke Save .............................................................. .............................................. 582.1.4.2. Vodno podruje Jadranskog mora ........................................................................ ........................... 582.1.4.3. Sumarni bilans povrinskih voda..................................................................................................... 592.1.4.4. Ocjena vodnog bogatstva sopstvenim vodama................................................................................ 59

2.1.5. Kvalitet povrinskih voda .................................................................. ....................................................... 602.1.5.1. Uvod................................................................................................................................................ 602.1.5.2. Ocjena stanja kvaliteta voda za period do 1991. godine.................................................................. 612.1.5.3. Ocjena stanja kvaliteta voda za period 2000.-2005.-2007. godine.................................................. 61

2.1.5.3.1. Vodno podruje rijeke Save........................................................ ............................................... 612.1.5.3.2. Vodno podruje Jadranskog mora....................................................... ....................................... 66

2.1.5.4. Poreenje rezultata kvaliteta voda................................................................................................... 69

2.2. Podzemne vode ............................................................................................................................. 712.2.1. Stepen hidrogeoloke istraenosti............................................................................................................. 712.2.2. Hidrogeoloka rejonizacija .................................................................... ................................................... 712.2.3. Prikaz akumulacija podzemnih voda sa bilansom rezervi......................................................................... 73

2.2.3.1. Lokacije, granice i karakterizacija tijela podzemnih voda sa bilansom rezervi............................... 732.2.4. Zbirni bilans rezervi podzemnih voda ............................................................. ......................................... 75

2.2.4.1. Intergranularni akviferi.................................................................................................................... 752.2.4.2. Karstno-pukotinski akviferi............................................................................................................. 76


7/294



2.2.5. Mineralne, termalne i termomineralne vode................................................................ ............................. 772.2.5.1. Osnovni podaci................................................................................................................................ 78

3. Stanje u podruju upravljanja vodama ....................................................................................80

3.1. Pravni okvir upravljanja vodama u Bosni i Hercegovini i Federaciji BiH............................. 803.1.1. Nadlenosti Bosne i Hercegovine.................... ..................................................................... .................... 803.1.2. Vodno pravo Federacije BiH .............................................................. ...................................................... 813.1.2.1. Uvodne napomene........................................................................................................................... 81

3.1.2.2. Propisi o vodama Federacije BiH.................................................................................................... 813.1.2.3. Neke karakteristike novog pravno-institucionalnog okvira upravljanja vodama u Federaciji BiH. 823.1.2.4. Usklaenost propisa Federacije BiH sa Community Acquisom...................................................... 84

3.1.3. Vodno pravo kantona................................................................................................................................ 843.1.4. Odnosi izmeu entiteta ................................................................... .......................................................... 853.1.5. Prilozi........................................................................................................................................................ 88

3.2. Institucionalni okvir upravljanja vodama u Federaciji BiH.................................................... 953.2.1. Uvod ............................................................ ................................................................. ............................ 953.2.2. Federalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva............................................................. 963.2.3. Meunarodni okvir upravljanja vodama................................................................................................... 97

3.2.4. Strune institucije na nivou Federacije Bosne i Hercegovine................................................................... 973.2.5. Kantonalna ministarstva nadlena za oblast upravljanja vodama............................................................. 983.2.6. Kadrovska struktura ljudski resursi u sektoru voda ....................................................................... ........ 99

3.2.6.1. Analiza stanja................................................................................................................................ 1003.2.7. Inspekcijske slube .......................................................... .................................................................. ..... 101

3.3. Ekonomski okvir upravljanja vodama..................................................................................... 1023.3.1. Osnovni izvori finansiranja upravljanja vodama ................................................................. ................... 1023.3.2. Izvorni prihodi sektora voda ............................................................... .................................................... 103

3.3.2.1. Posebne vodne naknade................................................................................................................. 1033.3.2.2. Opa vodna naknada ........................................................... .......................................................... 1053.3.2.3. Ostala sredstva............................................................................................................................... 105

3.3.3. Postojea ekonomska situacija osnovnih segmenata vodnog sektora..................................................... 1063.3.4.

Postojea situacija u pogledu koncesija u vodnom sektoru .................................................................... 109

3.3.5. Postojea situacija u pogledu privatizacije u vodnom sektoru................................................................ 110

3.4. Koritenje voda pokazatelji stanja ........................................................................................ 1113.4.1. Uvod ............................................................ ................................................................. .......................... 1113.4.2. Snabdijevanje vodom stanovnitva......................................................................................................... 111

3.4.2.1. Obuhvat stanovnitva vodovodnim sistemima.............................................................................. 1113.4.2.2. Zahvaene i isporuene koliine voda........................................................................................... 1123.4.2.3. Prikaz resursa za vodosnabdijevanje............................................................................................. 1133.4.2.4. Prikazi stanja vodosnabdijevanja po vodnim podrujima ....................................................... ...... 114

3.4.2.4.1. Vodno podruje rijeke Save:....................................................................... ............................. 1143.4.2.4.2. Vodno podruje Jadranskog mora:........................................................................... ................ 121

3.4.2.5. Zakljuci........................................................................................................................................ 1253.4.3. Koritenje voda za potrebe privrede ................................................................... .................................... 126

3.4.3.1. Koritenje vodnih snaga................................................................................................................ 1273.4.3.2. Koritenje voda u poljoprivredi navodnjavanje.......................................................................... 1303.4.3.3. Ribnjaci ............................................................... ..................................................................... ..... 1303.4.3.4. Sport i rekreacija na vodama ................................................................. ........................................ 1313.4.3.5. Plovidba......................................................................................................................................... 131

3.5. Zatita voda pokazatelji stanja .............................................................................................. 1333.5.1. Uvodne napomene ......................................................... ..................................................................... .... 1333.5.2. Izvori zagaenja i procjena pritisaka ....................................................... ............................................... 133

3.5.2.1. Koncentrirani izvori zagaenja voda............................................................................................. 1343.5.2.2. Disperzni izvori zagaenja ............................................................... ............................................. 137

3.5.3. Zatita voda od koncentriranih izvora zagaenja.................................................................................... 1383.5.3.1. Postrojenja za preiavanje otpadnih voda .......................................................... ........................ 138

3.5.4. Zatita voda od disperznih izvora zagaenja ............................................................ .............................. 1403.5.5. Zatiena podruja ................................................................ .............................................................. .... 140


8/294



3.5.6. Pojava akcidentnih zagaenja voda .................................................................. ...................................... 141

3.6. Zatita od voda pokazatelji stanja ......................................................................................... 1433.6.1. Uvodne napomene ......................................................... ..................................................................... .... 1433.6.2. Stanje sistema za zatitu od tetnog djelovanja voda.............................................................................. 1443.6.3. Zatita od poplava znaaj poplava ................................................................... .................................... 145

3.6.3.1. Izgraenost zatitnih objekata po poplavnim podrujima ...................................................... ....... 1463.6.3.2. Plavne povrine ............................................................... .............................................................. 1503.6.3.3. Mape rizika.................................................................................................................................... 1523.6.3.4. Negraevinske mjere zatite od poplava ................................................................. ...................... 1523.6.3.5. Sadanja organizacija odbrane od poplava.................................................................................... 1533.6.3.6. Organizacija odbrane od leda........................................................................................................ 1533.6.3.7. Praenje i prognoziranje hidrometeorolokih pojava ............................................................ ........ 1533.6.3.8. Reimi rada hidroakumulacija za vrijeme velikih voda ................................................................ 1543.6.3.9. Otklanjanje posljedica od tetnog djelovanja voda ........................................................... ............ 154

3.6.4. Zatita od erozija i bujica........................................................................................................................ 1543.6.4.1. Stanje erozija tla i bujica .................................................................... ........................................... 155

3.6.5. Odvoenje unutranjih voda ............................................................. ...................................................... 1563.6.6. Nedostatak voda................................................................. ................................................................. .... 158

3.7. Osnove za izvjetaj o stanju okolia u Federaciji BiH............................................................ 1593.7.1. Uvod ............................................................ ................................................................. .......................... 1593.7.2. Veze izmeu DPSIR elemenata-indikatora............................................................................................. 1593.7.3. DPSIR metoda u oblasti upravljanja vodama ......................................................................... ................ 160

4. Ciljevi upravljanja vodama i mjere.........................................................................................162

4.1. Polazita pri definiranju ciljeva upravljanja vodama ............................................................ 1624.1.1. Nivo ugroenosti ope zdravstvene situacije stanovnitva ................................................................ ..... 162

4.1.1.1. Obuhvat stanovnitva javnim vodosnabdijevanjem ................................................................... ... 1624.1.1.2. Obuhvat stanovnitva sistemima za odvoenje i tretman otpadnih voda ...................................... 1634.1.1.3. Kvalitet povrinskih voda.............................................................................................................. 1634.1.1.4. Kvalitet podzemnih voda............................................................................................................... 1634.1.1.5.

Utjecaj poplava.............................................................................................................................. 164

4.1.1.6. Zakljuak....................................................................................................................................... 1644.1.2. Sigurnost stanovnitva i dobara ......................................................................... ..................................... 1644.1.3. Meunarodne obaveze i ugovori............................................................................................................. 165

4.1.3.1. Evropski okvir upravljanja vodama............................................................................................... 1654.1.3.2. Meunarodne konferencije o upravljanju vodama ................................................................ ........ 1664.1.3.3. Milenijski razvojni ciljevi (MRC)................................................................................................. 1684.1.3.4. Relevantni ugovori i konvencije.................................................................................................... 169

4.2. Opi ciljevi upravljanja vodama............................................................................................... 172

4.3. Ciljevi upravljanja vodama i mjere po oblastima................................................................... 1744.3.1. Uvod ............................................................ ................................................................. .......................... 1744.3.2. Pravni okvir ............................................................. ................................................................ ............... 176

4.3.2.1. Metodoloki pristup....................................................................................................................... 1764.3.2.1.1. Razlozi za reviziju vodnog prava i propisa o vodama.............................................................. 1764.3.2.1.2. Razlozi za institucionalnu reformu ................................................................... ....................... 1774.3.2.1.3. Neke ope karakteristike Strategije i trenutka u kome se donosi u pogledu ciljeva i rokova... 177

Strateki cilj 1: Pravna reforma sektora voda, koja proizilazi iz potrebe za prilagoavanjem novim drutvenimuvjetima, uz prilagoavanje zahtjevima EU u oblasti upravljanja vodama kao dio procesa stabilizacije i

pridruivanja BiH Evropskoj uniji .................................................................... ............................................... 1784.3.2.1.4. Ciljevi koji proizilaze iz zahtjeva EU ............................................................ .......................... 1784.3.2.1.5. Principi na kojima se zasnivaju zahtjevi EU............................................................................ 1794.3.2.1.6. Rokovi za zadovoljenje zahtjeva EU ................................................................... .................... 1804.3.2.1.7. Instrumenti meunarodnog vodnog prava................................................................................ 181

4.3.2.2. Operativni ciljevi i mjere za pravni okvir...................................................................................... 1824.3.2.2.1. Operativni cilj 1: Ciljevi koji proizilaze iz zahtjeva EU .......................................................... 182

4.3.2.2.2. Operativni cilj 2: Ciljevi koji proizilaze iz potrebe za reformom nacionalnog vodnog prava iinstitucija ................................................................................................................................................. 190


9/294



4.3.2.3. Mjere za postizanje stratekih i operativnih ciljeva....................................................................... 1924.3.2.4. Prilozi:........................................................................................................................................... 193

4.3.2.4.1. Prilog 1: Lista propisa EU koji se odnose na vode................................................................... 1934.3.2.4.2. Prilog 2: Lista direktiva EU koji su od znaaja za upravljanje vodama................................... 194

4.3.2.5. Pravni aspekt javno-privatnog partnerstva .................................................................. .................. 1954.3.3. Ekonomski okvir..................................................................................................................................... 197

4.3.3.1. Razlozi za analizu ekonomskih i finansijskih aspekata u upravljanju vodama ............................. 1974.3.3.2. Kljune strateke odrednice i njihov utjecaj na budue poslovne modele u oblasti upravljanjavodama ....................................................................................................................................................... 1974.3.3.3. Karakteristike uspjenih buduih poslovnih i organizacionih modela strateki ciljevi uupravljanju vodama u Federaciji BiH............................................................................................................... 1984.3.3.4. Strateki cilj 2: Adekvatno integriranje oblasti upravljanja vodama u ekonomski sistem kao cjelinuuz veu zastupljenost ekonomskih instrumenta u procesu upravljanja vodnim resursima............................... 1994.3.3.5. Strateki cilj 3: Poboljanje efikasnosti, unapreenje transparentnosti i poveanje odgovornosti uupravljanju vodama ................................................................ ...................................................................... .... 1994.3.3.6. Strateki cilj 4: Osiguranje finansijske odrivosti u upravljanju vodama i reforma sistema cijenavodnih usluga uz postepeno uvoenje ekonomske cijene vode........................................................................ 2004.3.3.7. Operativni ciljevi i mjere za ekonomski okvir ...................................................................... ........ 202

4.3.3.7.1. Operativni cilj 3: Ekonomski racionalnije i okolinski prihvatljivije upravljanje u sektoru voda i

realiziranje mjera za prelazak sa postojee prakse upravljanja ponudom na upravljanje potranjom zavodom ................................................................................................................................................. 2024.3.3.7.2. Operativni cilj 4: Postupni prelaz na sistem koji bi osigurao dugorono odrivo finansiranje uoblasti upravljanja vodama, te puno pokrie trokova od korisnika usluga ili iz drugih izvora .................. 2024.3.3.7.3. Operativni cilj 5: Poboljanje procesa odluivanja o vidovima koritenja vodnih resursa ...... 204

4.3.3.8. Problem finansiranja i inovativni izvori finansiranja u upravljanju vodama................................. 2044.3.3.9. Javno-privatno partnerstvo u oblasti upravljanja vodama strateki izazovi i mogua rjeenja .. 2054.3.3.10. Ekonomska cijena vode................................................................................................................. 2064.3.3.11. Finansiranje putem vodnih naknada i prihoda po osnovu zakupa javnog vodnog dobra .............. 207

4.3.3.11.1. Posebne vodne naknade za koritenje povrinskih i podzemnih voda ................................... 2074.3.3.11.2. Finansiranje melioracionog odvoenja i melioracionog navodnjavanja ................................ 2084.3.3.11.3. Posebne vodne naknade za koritenje vode za proizvodnju elektrine energije ....................2104.3.3.11.4. Vodne naknade za zatitu voda.............................................................................................. 210

4.3.3.11.5. Naknada za vaenje materijala iz vodotoka........................................................................... 2114.3.3.11.6. Finansiranje zatite od tetnog djelovanja voda zatita od poplava .................................... 2114.3.4. Institucionalni okvir................................................................................................................................ 212

4.3.4.1. Strateki cilj 5: Efikasna institucionalna organizacija i administracija sposobna za provoenjeprocesa pridruivanja i primjenu zahtjeva EU u sektoru voda ................................................................... ...... 2124.3.4.2. Operativni ciljevi i mjere za institucionalni okvir ......................................................................... 214

4.3.4.2.1. Operativni cilj 6: Institucionalno jaanje sektora voda Federacije BiH................................... 2154.3.4.2.2. Operativni cilj 7: Osnaenje strunih kapaciteta...................................................................... 2164.3.4.2.3. Operativni cilj 8: Intenziviranje saradnje sa ostalim sektorima vezanim za vode.................... 2174.3.4.2.4. Operativni cilj 9: Uspostavljanje referentne(ih) i ovlatenih laboratorija za ispitivanje kvalitetavoda ................................................................................................................................................. 2184.3.4.2.5. Operativni cilj 10: Poboljanje sistema dojave i efikasnog reagiranja u sluajevima pojaveakcidentnih i iznenadnih zagaenja voda .............................................................. ...................................... 219

4.3.5. Koritenje voda....................................................................................................................................... 2194.3.5.1. Uvod.............................................................................................................................................. 2194.3.5.2. Strateki cilj 6: Poveanje obuhvata i poboljanje javnog vodosnabdijevanja.............................. 2204.3.5.3. Strateki cilj 7: Osiguranje uvjeta za odrivo koritenje voda u oblastima iji razvoj ovisi odinteresa trita................................................................................................................................................... 2214.3.5.4. Operativni ciljevi i mjere za oblast koritenja voda ................................................................ ...... 2234.3.5.5. Snabdijevanje vodom stanovnitva ......................................................................... ...................... 223

4.3.5.5.1. Potrebne koliine voda............................................................................................................. 2234.3.5.5.2. Prikaz raspoloivih vodnih resursa za javno vodosnabdijevanje ............................................. 2254.3.5.5.3. Operativni cilj 11: Poveanje obuhvata javnim vodovodnim sistemima sa sadanjih 60% na

priblino 80% na kraju planskog perioda Strategije ............................................................................ ........ 2264.3.5.5.4. Operativni cilj 12: Smanjenje gubitaka u javnim vodovodnim sistemima za oko 15%........... 2274.3.5.5.5. Operativni cilj 13. Racionalno koritenje, zatita, unapreenje stanja i ouvanje vodnih resursakoji se koriste ili se planiraju koristiti za potrebe javnog vodosnabdijevanja.......... .................................... 2284.3.5.6. Operativni ciljevi za koritenje vode u oblastima iji razvoj ovisi od trita ................................ 228


10/294



4.3.5.6.1. Operativni cilj 14: Ouvanje vodnih resursa, po osnovama uvjeta koritenja i zatite iz ZOV-aFederacije BiH, u skladu sa oekivanim potrebama za vodom u oblastima iji razvoj ovisi od interesa tritai opeg ekonomskog napretka ............................................................ ......................................................... 229

4.3.6. Zatita voda............................................................................................................................................. 2354.3.6.1. Uvod.............................................................................................................................................. 2354.3.6.2. Strateki cilj 8: Postizanje i odravanje dobrog stanja povrinskih i podzemnih voda radi zatite

akvatine flore i faune i potreba korisnika voda............................................................................................... 2364.3.6.3. Operativni ciljevi i mjere za oblast zatite voda............................................................................ 2364.3.6.4. Kvalitet povrinskih i podzemnih voda......................................................................................... 238

4.3.6.4.1. Operativni cilj 15: Izrada Plana upravljanja vodama za Vodno podruje rijeke Save i Vodnopodruje Jadranskog mora ........................................................... ................................................................ 238

4.3.6.5. Zatita voda od koncentriranih izvora zagaenja ............................................................ .............. 2394.3.6.5.1. Operativni cilj 16: Smanjenje tereta zagaenja od urbanih/sanitarnih otpadnih voda ............. 2404.3.6.5.2. Operativni cilj 17: Smanjenje emisije tetnih i toksinih materija koje produciraju pojediniindustrijski zagaivai kroz uspostavljanje sistema dozvoljenog isputanja i principa "zagaivaplaa" . 2414.3.6.5.3. Operativni cilj 18: Smanjenje koliina zagaenje koje dospijeva u povrinske i podzemne vodesa ureenih i divljih deponija krutog otpada ................................................................. ........................... 242

4.3.6.6. Zatita voda od disperznih izvora zagaenja................................................................................. 2424.3.6.6.1. Operativni cilj 19: Smanjenje zagaenja od poljoprivrednih aktivnosti .................................. 242

4.3.6.6.2. Operativni cilj 20: Smanjenje zagaenja od aktivnosti vezanih za upravljanje umama ......... 2434.3.6.6.3. Operativni cilj 21: Izgradnja sistema za prikupljanje, odvoenje i tretman otpadnih voda zanaselja ispod 2.000 stanovnika ................................................................... ................................................. 2434.3.6.6.4. Operativni cilj 22: Smanjenje zagaenja od saobraaja........................................................... 243

4.3.6.7. Zatiena podruja...................................................... ................................................................ ... 2434.3.6.7.1. Operativni cilj 23: Uspostavljanje zatienih podruja u skladu sa Zakonom o vodama FBiH244

4.3.7. Zatita od voda........................................................................................................................................ 2444.3.7.1. Strateki cilj 9: Smanjenje rizika pri ekstremnim hidrolokim pojavama ..................................... 2444.3.7.2. Operativni ciljevi i mjere za oblast zatite od voda....................................................................... 245

4.3.7.2.1. Operativni cilj 24: Obnova i sanacija postojeih, te izgradnja i odravanje sistema zatitnihvodnih objekata u cilju poveanja stepena sigurnosti odbrane od poplava.................................................. 2454.3.7.2.2. Operativni cilj 25: Izrada i donoenje planova za zatitu od tetnog djelovanja voda............. 2464.3.7.2.3. Operativni cilj 26: Smanjenje erozije....................................................................................... 248

4.3.7.2.4. Operativni cilj 27: Uspostavljanje Programa za borbu protiv sue .......................................... 2484.3.7.2.5. Operativni cilj 28: Prevencija i spremnost za sluaj katastrofe- ruenja ili prelivanja brana... 249

5. Plan realiziranja mjera za dostizanje ciljeva upravljanja vodama........................................250

5.1. Uvod i prikaz Plana.................................................................................................................... 250

5.2. Pregled potrebnih ulaganja - Cijene provoenja planiranih mjera...................................... 2865.2.1. Pravni, Institucionalni i Ekonomski okvir djelovanja............................................................................. 2865.2.2. Koritenje voda....................................................................................................................................... 2865.2.3. Zatita voda............................................................................................................................................. 2865.2.4. Zatita od voda........................................................................................................................................ 2875.2.5. Dinamika investiranja u planskom periodu Strategije ....................................................... ..................... 2875.2.6. Procjena moguih izvora i uvjeta finansiranja provoenja mjera radi ostvarenja ciljeva Strategije

upravljanja vodama FBiH ............................................................... .................................................................. .... 2895.2.6.1. Svjetska banka............................................................................................................................... 2925.2.6.2. Sredstva Evropske unije .................................................................... ............................................ 2925.2.6.3. EIB (Evropska investiciona banka)............................................................................................... 2945.2.6.4. Bosanskohercegovaka razvojna banka BOR banka.................................................................. 294


11/294

STRATEGIJA UPRAVLJANJA VODAMA FEDERACIJE BOSNE I HERCEGOVINE1. OSNOVNE INFORMACIJE O PREDMETNOM PODRUJU1.1. POLOAJ I DRUTVENO-POLITIKI OKVIR


1.Osnovne informacije o predmetnom podruju

1.1. Poloaj i drutveno-politiki okvir

1.1.1. Osnovni pokazatelji

Bosna i Hercegovina se, prema svom geografskom poloaju, nalazi na granici dvaju klimatskihpojaseva zapadnog Balkanskog poluostrva. Prostire se na povrini od 51.209,2 km2, od ega kopnozauzima 51.197 km2 a more 12,2 km2.1 Klima je preteno kontinentalna a na jugu zemljemediteranska. Zvanino ime drave je Bosna i Hercegovina koje je definirano stupanjem nasnagu Okvirnog sporazuma o miru iz 1995. godine. Drava se sastoji od dva entiteta: FederacijeBosne i Hercegovine (Federacija BiH) i Republike Srpske (RS), te Distrikta Brko (DB).Geografske koordinate krajnjih taaka Bosne i Hercegovine su slijedee:

Poloaj Sjeverna geografska irina Istona geografska duina Opina/naseljeSjever 45016' 30'' 16055'56'' B. Dubica/Gradina D.

Jug 42033'00'' 18032'24'' Trebinje/PodtirovnikIstok 44003'00'' 19037'41'' Bratunac/lijebac

Zapad 440 49'30'' 15044'00'' Biha/BugarTabela 1. 1.1: Geografske koordinate krajnjih taaka Bosne i Hercegovine(Izvor: Uprava za geodetske i imovinsko-pravne poslove BiH)

Federacija Bosne i Hercegovine, jedan od dva entiteta, nastala je potpisivanjem Vaingtonskogsporazuma izmeu Republike Hrvatske i Republike Bosne i Hercegovine, 18. marta 1994. godine.

Na sjednici Ustavotvorne skuptine, 30. marta 1994. godine, usvojen je Ustav Federacije Bosne iHercegovine. Ova skuptina je 1996. godine prestala sa radom nakon formiranja Parlamenta

Federacije Bosne i Hercegovine. Povrina Federacije BiH iznosi 26.127 km2

.

Administrativno se Federacija BiH sastoji od deset kantona, to je utvreno Zakonom o federalnimjedinicama2, dok su nazivi i sjedita kantona utvreni ustavima kantona, i to:

Unsko-sanski kanton, sa sjeditem u Bihau (Kanton 1); Posavski kanton, Oraje (Kanton 2); Tuzlanski kanton, Tuzla (Kanton 3); Zeniko-dobojski kanton, Zenica (Kanton 4); Bosansko-podrinjski kanton, Gorade (Kanton 5); Srednjobosanski kanton, Travnik (Kanton 6); Hercegovako-neretvanski kanton, Grad Mostar (Kanton 7); Zapadnohercegovaki kanton, iroki Brijeg (Kanton 8), Kanton Sarajevo, Grad Sarajevo (Kanton 9), Kanton 10, Livno.

Organizaciono, kantoni su podijeljeni po opinama kojih na prostoru Federacije BiH ukupno ima79. Na slijedeoj slici se daje ilustrativan prikaz povrina kantona unutar Federacije BiH.

1Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine: www.bhas.ba2Sl. novine FBiH, br.9/96


12/294



Slika 1 1.1: Kantoni Federacije BiH

1.1.2. Stanovnitvo

Kao to je poznato, u Bosni i Hercegovini nema zvaninih popisa stanovnitva od 1991. godine. Svipodaci objavljeni nakon 1991. godine zasnivani su ili na ogranienim lokalnim popisima i anketama

manjih podruja ili na strunim analizama i procjenama.

Treba naglasiti da je period nakon 1991. godine obiljeen burnim demografskim pomjeranjem.Pored toga, u ovom vremenu su nastale politike i drutvene promjene koje uveliko komplikujuocjenu sadanje demografske situacije, a naroito prognoze za budui period. Podruje FederacijeBiH je bilo pogoeno migracionim promjenama u koje su bile ukljuene hiljade stanovnika i to u,demografski gledano, vrlo kratkom periodu. Ukoliko se za Bosnu i Hercegovinu posmatraju stope

prirataja stanovnitva u posljednjih 40 godina, moe se izdvojiti nekoliko karakteristinih faza:

Do 70-ih godina demografsku dinamiku karakterizirale su visoke stope prirataja stanovnitva; Od 70-ih do 90-ih godina, bez obzira na rast stanovnitva, godinji rast je bio manji; Od druge polovine 90-ih, po procjenama, uoen je ponovni, neto blai, rast ali daleko blai u

odnosu na ranije periode.

1.1.2.1. Demografski razvoj do 1991. godine

U slijedeoj tabeli i grafiku daje se prikaz demografskog razvoja u Bosni i Hercegovini porezultatima provedenih popisa stanovnitva. Prema rezultatima posljednjeg popisa stanovnitva,1991. godine Bosna i Hercegovina je imala 4.377.033 stanovnika na teritoriji od 51.197 km2.3

3Podatak se odnosi na povrinu kopna BiH od 51.197 km2, dok je ukupna povrina BiH 51.209,2 km2


13/294



Godinapopisa

Povrina

km2Broj

stanovnikaStanovnika / km2

1879. 51.246 1.158.440 22,6

1885. 51.246 1.336.091 26,1

1895. 51.246 1.568.092 30,6

1910. 51.200 1.898.044 37,1

1921. 51.200 1.890.440 36,9

1931. 51.564 2.323.555 45,1

1948. 51.189 2.564.308 50,1

1953. 51.221 2.847.459 55,6

1961. 51.197 3.277.948 64,0

1971. 51.197 3.746.111 73,2

1981. 51.197 4.124.256 80,6

1991. 51.197 4.377.033 85,5

Tabela 1.1.2: Prikaz promjene broja stanovnika BiH po provedenim popisima stanovnitva 1879.-1991. g.

1.1.2.2. Demografski razvoj u periodu 1991.-2007. godine

Kao to je naprijed navedeno, ovaj period se, pored toga to nije obiljeen popisom stanovnitva,karakterizira izraenim demografskim pomjeranjem. Ratni period 1991.-1995. je donio destrukcije i

posljedice velikih razmjera, mjerljivih i nemjerljivih u stanovnitvu, imovini, privrednimkapacitetima, te drutvenoj i komunalnoj infrastrukturi. Posljedice na ljude su najtee i ogledaju seu gubicima, odlivu stanovnitva (posebno radno najaktivnijeg), kao i u pogoranju psihofizikogzdravstvenog stanja. Stanovnitvo je pretrpjelo izmjene migracijama, kretanjima raseljenih iizbjeglih lica, a izmijenjena je ekonomska, obrazovna i urbano-ruralna struktura.

Procjene o broju stanovnika za period 1996.-2007. godine su preuzete iz publikacija Federalnogzavoda za statistiku Sarajevo.4

Treba znati da je u periodu nakon 1995. godine dolo do formiranja novih opina u Federaciji BiH,i to: Buim u Unsko-sanskom; Domaljevac u Posavskom; eli, Doboj-istok, Sapna i Teoak uTuzlanskom; Doboj-jug i Usora u Zeniko-dobojskom; Foa i Pale u Bosansko-podrinjskom iopina Dobretii u Srednjobosanskom kantonu. Takoer, dolo je i do promjena granica iz 1991.godine za neke opine. Sve ove promjene uzete su u obzir, pa je po podacima navedene statistikeinstitucije broj stanovnika Federacije BiH (stalno prisutno stanovnitvo), za period 1991.2007.godine, prikazan i grafiki, Slika 1.1.2.

4Federalni zavod za statistiku Sarajevo www.fzs.ba


14/294



Promjena broja prisutnog stanovnitva u Federaciji BiH za period 1991-2 007 godina

2000

2200

2400

2600

2800

3000

3200

1991 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Godine

Stanovnitvox1000

Prisutno

stanovnitvo F BiH

Slika 1.1.2: Grafiki prikaz promjene broja stanovnika u Federaciji BiH za period 1991.-2007. godine(Izvor: Federalni zavod za statistiku Sarajevo)

Kao to se vidi iz navedenih podataka, broj prisutnog stanovnitva se za posmatrani perioduglavnom ne mijenja znaajnije i kree se oko 2.300.000, to je u odnosu na 1991. godinu

smanjenje za oko 26%. Posmatrajui odnos broja stanovnika iz 2007. prema 1991. godini, pokantonima, dobiva se slijedea slika.

343.795

56.635

488.399 478.699339.513

267.412

89.012

499.075

115.626

287.878

496.830401.796

256.339

227.473

82.095

419.030

82.069

39.951

33.66241.187

UNSKO-SANSKI

KANTON

KANTON

POSAVSKI

TUZLANSKI

KANTON

ZENIKO-DOBOJSKI

KANTON

BOSANSKO-

PODRINJSKI

KANTON

SREDNJOBOSANSKI

KANTON

HERCEGOVAKO-

NERETVANSKI

KANTON

ZAPADNO-

HERCEGOVAKI

KANTON

KANTONSARAJEVO

HERCEGBOSANSKA

UPANIJA

PROCJENA 2007

POPIS 1991

Slika 1.1.3: Grafiki prikaz odnosa broja stanovnika popis 1991. procjena 2007.

Trenutno najnaseljeniji dijelovi Federacije BiH su centralni i sjeveroistoni dio teritorije, tanije

Kanton Sarajevo sa oko 325 i Tuzlanski Kanton sa oko 185 stanovnika na km2

, gdje na 15%povrine teritorije ivi oko 40% ukupnog stanovnitva Federacije BiH. Na drugim dijelovimateritorije situacija je relativno povoljna, izuzev Kantona 10 gdje na 19% ukupne teritorije FederacijeBiH ivi samo 16,6 stanovnika na km2.

Raspored stanovnitva po naseljima je mogue prikazati samo za period 1991. godine, shodnorezultatima popisa5. Na slijedeoj slici se daje grafika interpretacija veliine naseljenih mjesta na

prostoru Federacije BiH.

5Procjene o broju stanovnika za period 1996.-2007. godine se od Federalnog zavoda za statistiku daju samo za opine


15/294



Slika 1.1.4: Broj stanovnika i veliina naselja po opinama(popis 1991.)

Raspored broja stanovnika po vodnim, odnosno slivnim i podslivnim podrujima u Federaciji BiHdat je na slijedeim tabelama.

Broj stanovnikaPredmetno podruje: Popis 1991 g. Procjena 1997 g.

Podsliv Une sa Glinom i Koranom 364.597 302.488Podsliv Vrbasa 160.762 120.868Podsliv Bosne 1.544.386 1.341.727

Podsliv Drine 63.410 57.526Neposredni sliv Save 144.988 135.557Ukupno Vodno podruje rijeke Save 2.278.143 1.958.166Tabela 1.1.3: Prikaz stanovnitva Federacije BiH na Vodnom podruju rijeke Save

Broj stanovnikaPredmetno podruje: Popis 1991 g. Procjena 1997 g.

Sliv Neretve sa Trebinjicom 359.060 311.262Sliv Krke i Cetine 81.615 58.084Uk. Vodno podruje Jadranskog mora 440.675 369.346Sveukupno Federacija BiH 2.718.818 2.327.512Tabela 1.1.4: Prikaz stanovnitva Federacije BiH na Vodnom podruju Jadranskog mora


16/294

STRATEGIJA UPRAVLJANJA VODAMA FEDERACIJE BOSNE I HERCEGOVINE1. OSNOVNE INFORMACIJE O PREDMETNOM PODRUJU1.2. PRIRODNE KARAKTERISTIKE PREDMETNOG PODRUJA


1.2. Prirodne karakteristike

1.2.1. Opi pokazatelji

Geoloka graai petrografski sastavterena Federacije BiH je rezultat duge geoloke prolosti, toje rezultiralo stvaranjem magmatskih, sedimentnih i metamorfnih stijena, te mnogih orudnjenja.Reljef se razvijao tokom perioda paleozoika, mezozoika i kenozoika. Na karakteristikehidrografskog otjecanja znaajno utjee postojanje razvijenog karstnog podruja.

Na hidroloke prilike bitan utjecaj imaju geomorfoloki i hidrogeoloki faktori, to se ilustriraslijedeim navodima:

Poloaj barijera Dinarida, koji presijecaju vlana zrana strujanja sa Sredozemlja, izazivajunjihovo podizanje, naglo hlaenje i nastanak padavina. Stoga su i najvee padavine na prostoruBosne i Hercegovine i Federacije BiH ba u podnoju Dinarida;

Na takav sistem nastanaka padavina nadovezuje se poloaj prostiranja karsta, sa njegovim velikimpodzemnim retenzionim hidrolokim potencijalima.

Na ovakvim osnovama, uz odgovarajui pogodan rubni kontakt sa hidrogeolokim izolatorima,nastaju sva izvorita znaajnih vodotoka, oba vodna podruja Federacije BiH. Sa istimgeomorfolokim i oborinskim obiljejima, ali bez karsta, reim voda u Federaciji BiH, kao i u Bosnii Hercegovini u cjelini, bi bio znaajno nepovoljniji.

1.2.2. Litografske i tektonske karakteristike

Podruje Federacije Bosne i Hercegovine smjeteno je u nekoliko razliitih paleogeografsko-strukturnih jedinica koje se razlikuju po svom sastavu, strukturi i genezi. U profilu jugozapad-sjeveroistok, od Jadranskog mora do rijeke Save mogu se izdvojiti slijedee paleogeografsko-strukturne jedinice, prikazane na Slici 1.2.1.:

Dinarska karbonatna platforma (Vanjski Dinaridi) - najveim dijelom sliv Jadranskog mora amanjim rijeke Save;

Bosanski fli podsliv rijeke Save; Paleozojsko-trijaske alohtone formacije koje manjim dijelom pripadaju slivu Jadrana a veim

slivu rijeke Save. Slivu Jadrana pripadaju jugozapadni dijelovi Zec planine, Bitovnje i Bjelanice(sliv rijeke Neretve). Slivu rijeke Save pripadaju paleozojski i trijaski tereni podruja Kljua,

Sanskog Mosta, planine Vranice, Igmana i Bjelanice, ireg podruja Sarajeva i Gorada; Ofiolitna zona koja obuhvata planine Ozren i Konjuh (tipini nekarstni teren u kome preovlaujubazine i ultrabazine stijene) podsliv Save;

Savsko-vardarska zona (Tuzlanski i Posavski kanton) podsliv Save; U okviru ovih paleogeografsko-strukturnih jedinica, izdvojene su post-orogene oligocenske,

neogenske i kvartarne formacije u kojima su formirana znaajna vodna tijela intergranularneporoznosti.


17/294


18/294



karstni Dinaridi. To je pojas duine preko 300 i irine 80-200 km (nakon tektonske redukcije). Uovom prostoru je bila karakteristina dugotrajna karbonatna sedimentacija (od srednjeg trijasa dosrednjeg eocena, a u nekim dijelovima i od gornjeg perma) iji je rezultat stvaranje veoma debelihnaslaga karbonatnih sedimenata u kojima su smjetena velika vodna tijela podzemne vode saznaajnim vrelima, kao to su vrelo Bune, Bunice, Klokot, Klokun i mnoga druga. U okviru

Dinaridske karbonatne platforme, formirano je vie tercijarnih paleodepresija, odnosno neogenihsedimentacionih bazena u kojima su u periodu oligocen-pont egzistirala slatkovodna jezera. Pofacijelnom tipu i litolokim karakteristikama sedimenata nastalih u ovim bazenima (gline,

pjeenjaci, bree, konglomerati, ugljevi i krenjaci), bitno se razlikuju od sklopa karbonatneplatforme, ali po hidrogeolokoj funkciji, veliini i utjecaju na razvoj karstifikacionih procesaunutar karbonatne platforme, ovi bazeni predstavljaju njene znaajne elemente. Neogeni bazeni sutretirani kao posebna paleogeografsko-strukturna jedinica razvijena u irem prostoru BiH. U

podruju Dinaridske karbonatne platforme to su slijedee jedinice: Cazinsko-bihaki, Drvarski,Glamoki, Kupreki, Livanjski, Duvanjski, Mostarski, Nevesinjski i Gataki bazen.

Bosanski fli(Blanchet, 1969.; Aubouin et al., 1970.), takoer poznat kao flina zona Sarajevo-

Banja Luka (Mojievi, 1975.), taloio se na padini i podnoju Jadransko-karbonatne platforme(Pamiet. al., 1998.). U Bosanskom fliu, koji je debljine oko 3.000 m, mogu se izdvojiti dvijegrupe formacija (Oluji, 1980.). U Legendi karte to su brojevi 7 i 8.Starija, Vranduka grupa, karakterizira se alterniranjem neflinih ejlova paraflinih iturbiditnih sekvencija koje su, uglavnom, izgraene od mikrita, arenita, ejlova, ponegdjeinterstratificiranih s radiolaritima kao rezultat pelagikih ingresija; ova je jedinica lijaske do

berijaske starosti. Ova grupa formacija sadri obilan ofiolitni detritus, to indicira da je podrujenjenog stvaranja bilo u podruju ispred obdukovanih ofiolita. Ova grupa formacija je izgraena odmijeanih karbonatno-silikatnih stijena.Mlaa, Ugarska grupa formacija, predstavlja pravi karbonatni fli koji je, uglavnom, izgraen odmaterijala sa karbonatne platforme Vanjskih Dinarida. Lee diskordantno preko grupe Vranduk.Ova je jedinica albske do senonske starosti, a ponegdje sadri i donjopaleogenske mikrofosile,

poznata je u literaturi kao Durmitorski fli.

U hidrogeolokom smislu, litoloki sastav ovih flinih formacija je odredio i njihovuhidrogeoloku funkciju, pa je kompleks jursko-krednog flia (Vranduka grupa) definiran kaohidrogeoloki kompleks sa vodonepropusnom funkcijom, bez akvifera, a kredni karbonatni fli(Ugarska grupa) kao hidrogeoloki kompleks sa mjeovitom poroznosti.

Alohtone paleozojsko-trijaske formacije remete pravilni zonalni raspored dinaridskihpaleogeografsko-strukturnih jedinica. Ove jedinice sadre, uglavnom, Paleozojske metasedimente

i metavulkanite koji su pokriveni permskim sedimentima. Pored paleozojskih formacija, prisutnoje obilje trijaskih krenjaka i dolomita uz podreenije sinhrone magmatske i klastine stijene.

Paleozojski i trijaski kompleksi predstavljeni su Sansko-unskim, Srednjobsanskim i Jugoistono-bosanskim alohtonim masama.

Podruje Federacije Bosne i Hercegovine zahvata male prostore poznatog paleozojskog Sansko-unskog podruja. To su tereni kod Sanskog Mosta, Sanice i Kljua i pripadaju karbonu, gornjem

permu i donjem trijasu.

Srednjobosanskim kriljavim gorjem (Vranica, Kruica, Radovan, Bitovnja, Zec i

Berberua), u irem smislu, nazivamo planine, uglavnom, izgraene od kristalastih kriljaca.Najstarije tvorevine predstavljaju metamorfiti nastali preteno od sedimentnog kompleksa


19/294


20/294



Post-orogene oligocenske, neogenske i kvartarne formacije. U sadanjoj strukturi Dinaridavanu ulogu imaju oligocensko-miocenske marinske do slatkovodne naslage nastale nakonfinalnog strukturiranja Dinarida za vrijeme eocenske deformacione faze. U Bosni i Hercegoviniima preko 150 malih i velikih slatkovodnih bazena sa naslagama uglja, od ega su u FederacijiBosne i Hercegovine najpoznatiji Sarajevsko-zeniki, Bugojanski, Kamengradski, Livanjski,

Tuzlanski i Mostarski.

U okviru podruja Federacije Bosne i Hercegovine, u izdvojenim slatkovodnim neogenskimbazenima, izdvojene su naslage predstavljene laporovito-glinovitim sedimentima, rjeekonglomeratima, pijeskovima, krenjacima i ugljevima koji se eksploatiraju. Najee, kao

pokrovne naslage, u okviru ovih bazena konstatirani su plio-kvartarni pijeskovi i glinovitipijeskovi sa podreeno ljunkovima.

1.2.2.1. Neogeni bazeni Federacije BiH

U strukturi Dinarida znaajnu ulogu imaju neogenske marinske do slatkovodne naslage nastale

nakon izdizanja Dinarida za vrijeme eocenske deformacione faze. U Bosni i Hercegovini ima velikibroj manjih ili veih slatkovodnih bazena sa naslagama uglja ili bez njih koji su rasprostranjeni nasvim geotektonskim i paleogeografskim jedinicama i mogu se zonirati na: neogeni bazeni karbonatne platforme (Glamo, Livno, Sreviko p., Bijelo p., Duvanjsko polje,

Kupreko p., uiko p., Mostar, Biha, Drvar, Cazin i dr.), neogeni bazeni izmeu Srednjobosanskog kriljavog gorja i Dinaridske ofiolitske zone

(Sarajevsko-zeniki bazen, Bugojanski bazen, Sansko-kamengradski, i dr.), neogeni bazeni Unutranjih Dinarida, nastali izmeu Dinarske ofiolitske i zone Savsko-vardarske

zone (Tuzlanski b., Graanica, Banjaluki b. i dr.), Posebno znaajni po niz funkcija hidrolokog i hidrogeolokog karaktera su sloeni sistemi

Mostarskog blata, Hutova i Bukog blata.

Litofacijelne karakteristike ovih bazena su, zbog intenzivnih orogenih aktivnosti u tom periodu iciklinih izmjena uvjeta sedimentacije, veoma raznovrsne ali generalno dominiraju klastiti svihtipova (gline, lapori, pijesci, konglomerati i dr.) sa karbonatnim sekvencama (krenjaci ) i izraenimfazama formiranja ugljenih naslaga.

Svaki od ovih bazena bitno utjee na regionalne i lokalne hidrogeoloke odnose i dio su sistemacirkulacije podzemnih voda, a sa aspekta hidrogeolokog karaktera podloge na kojoj su formiraniznaajno je razlikovati: neogeni bazeni na karbonatnoj karstificiranoj podlozi,

neogeni bazeni na klastinoj vodonepropusnoj podlozi.

U podruju karbonatne platforme, neogeni bazeni zauzimaju znaajna prostranstva u formi krakihpolja i ovdje e se, zbog veliine i znaaja u formiranju sistema cirkulacije podzemnih voda,odnosno formiranju podzemnih vodnih tijela u podruju Dinaridske karbonatne platforme, naglasitineke od njih na podruju Federacije BiH.

Neogeni bazeni i vodonepropusne naslage koje ih tvore, zavisno od lokalnih geolokih prilika ihipsometrijskog poloaja, imaju razliitu ulogu unutar hidrogeolokog sklopa karstnih terena.Prvenstveno funkcioniraju kao djelimine (visee), lokalne ili potpune barijere kretanju podzemnihvoda, usmjeravajui njihovo kretanje, i najee odreuju podzemne hidrogeoloke vododijelnice.

Tako, npr., neogen Duvanjskog polja usmjerava vode na dvije strane: ka vrelima Rame i Sinjskompolju, dok neogen Livanjskog polja ini dugu barijeru, koja, ipak, ne zadrava sasvim vode iz


21/294



zalea, itd. Na taj nain ove naslage, zajedno sa strukturno-tektonskim poremeajima i njihovimposljedicama, direktno utjeu na poloaj u prostoru i dubinu karstifikacije. Tim prije jer su mnogibazeni znatne monosti: od 500 pa do 2.000 m.

Vododijelnice izmeu slivova Cetine, Krke i Neretve, unutar jadranskog sliva, rezultat su sloenog

djelovanja vie faktora, meu kojima znaajno mjesto zauzima prostorni poloaj stijenskih masa safunkcijom hidrogeolokog kompleksa, kakvim se mogu smatrati jezerski sedimenti neogena ucjelini, odnosno promina naslage razvijene u tom podruju. Na svom putu prema najniemerozionom bazisu, dio podzemnih voda vie puta nailazi na prepreke od neogenih sedimenata,

pojavljuje se na njihovoj povrini i tee preko (a djelimino i kroz) njih, da bi, na suprotnom krajupolja, ponovo uao u podzemlje i nastavio tei prema nioj stepenici. Utvreno je pet horizonata nakojima podzemne vode izlaze na povrinu i to: Kupreko polje (1.117 do 1.160 mnm), uiko polje(cca 915 mnm), Glamoko i Duvanjsko polje (oko 860 mnm), Livanjsko polje i Buko blato (oko700 mnm), te Sinjsko polje (oko 300 mnm). Utvrena su dva generalna pravca cirkulacije

podzemnih voda: zapadni krak, sa kaskadama Glamoko Livanjsko Sinjsko polje i istoni,markantniji smjer koji se odvija preko Kuprekog, uikog, Duvanjskog i Bukog na Sinjsko polje.

1.2.2.2. Glavne navlane strukture Dinarida

Zanemarujui lokalne tektonske sloenosti, vidi se da sve velike paleogeografske i strukturnejedinice lee navuene jedna preko druge, s Vanjskim Dinaridima na dnu i Savsko-vardarskomzonom na vrhu. Te velike navlano-borane strukture Dinarida deformirane su od gornje jure doeocenske deformacione faze. Imajui u vidu ovu injenicu, glavne navlane strukture Dinarida(sl.4.3.) mogu se podijeliti u tri osnovne grupe (koje generalno predstavljaju i paleogeografske

jedinice Dinarida):

Navlake proizale kretanjem Dinaridske karbonatne platforme, koje se karakteriziraju relativnojednostavnom geometrijom i umjerenom duinom kretanja (Karstna i Una-Glamo-Drenica-Gackonavlaka),

SARAJEVO

MOSTAR

BIHA

BANJALUKA

TUZLA

DUBROVNIK

LEGENDA

Savsko-vardarska navlaka

Ofiolitska navlaka

Durmitorska navlaka

Navlaka bosanskog fli a

Tektonski blok Srednjebosanskog kriljavog gorja

Krska navlaka

Navlaka Glamo Dre nica-Gacko-

Sansko-unska navlaka

Golijska navlaka

Radu ak navlaka

1

2

3

4

5

6

7

1. Unski rasjed

2. Banjalu ki rasjed

3. Spre ansko-kozara ki rasjed 4. Drinski rasjed

5. Sarajevski rasjed6. Neretvanski rasjed7. Trebinjski rasjed

0 100 km

8. Busova;ki rasjed9. Vrbaski rasjed

Slika 1.2.2: Glavne strukture Dinarida Bosne i Hercegovine

Navlake proizale kretanjem dinarskog dijela Tetisa, koje se karakteriziraju kompleksnomgeometrijom i znaajnom duinom transporta (Bosanskog flia, Ofiolitna i Savsko-vardarska).


22/294



Navlake proizale kretanjem paleozojsko-trijaskih jedinica, koje se, takoer, karakterizirajukompleksnom geometrijom i duinom kretanja i preko sto kilometara (Durmitorska, Golijska,Sansko-Unska, Kljuko-Raduka).

eoni dijelovi ovih navlanih struktura mogu se pratiti stotine kilometara. Svaka od ovih navlanih

strukturnih (navlake prvog reda) jedinica su interno ubrane, izrasjedane i podijeljene u navlakedrugog reda, koje se mogu pratiti na duini i do 50 km.

Glavne rasjedne strukture Dinarida. U jasno izraenoj navlanoj grai Dinarida, mogu seizdvojiti slijedei rasjedi:

dubinski rasjedi,postkolizioni horizontalni i normalni rasjedi - rasjedi prvog reda (neotektonski aktivni rasjedi), gravitacioni i reversni rasjedi drugog reda.

Izdvojeni dubinski rasjedi sijeku cijelu Zemljinu koru ili njene velike dijelove. Glavni pravac

pruanja ovih rasjeda je sjeverozapad-jugoistok, dok su izdvojeni i rasjedi pravca pruanjasjeveroistok-jugozapad i oni vjerovatno predstavljaju granice magnetnih anomalija. Lokacije idugotrajna aktivnost dubinskih rasjeda imale su znaajnu ulogu u oblikovanju geologije. Oigledno

je da oni imaju vezu izmeu geotektonskih jedinica, magmatizma i metalogenije, geotermalneenergije, nalazita plina i nafte, a naroito su znaajni za seizmiku aktivnost podruja Bosne iHercegovine.

Dubinski rasjedi imaju priblino vertikalni poloaj, a njihovo pruanje je saglasno sa pruanjemgeotektonskih jedinica i neotektonskih zona. Povrinska geologija i recentna seizmika aktivnostukazuje na njihovu izraenu neotektonsku aktivnost.

1.2.3. Stanje uma

Ukupni umski fond na podruju Federacije BiH ima prirodnu strukturu, iako su u periodu od 1970.do 1995. godine umski resursi znatno degradirani. Prirodna struktura umskog fonda, strunim i

brinim upravljanjem, bit e osigurana i u budunost, dok e prirodno podmlaivanje poticati adugotrajnost upravljanja unapreivati, bioloku razliitost to e sveukupno unaprijeditiopekorisne i polivalentne funkcije ume. umski resursi, radi iznimno dugog reprodukcionog

perioda, kao i, s druge strane, visokog nacionalnog interesa za ovu privrednu granu, zahtijevajuposebnu panju. U aktuelnom kontekstu ivljenja poveani su zahtjevi za koritenjem polivalentnihfunkcija i to naroito kroz izdvajanje:

zatienih uma, zatitnih uma i uma s posebnom namjenom.

Zatiene umepredstavljaju prostore posebne namjene u smislu ouvanja sjemenskih sastojaka ipraenja ekosistema. Zatitne ume imaju poseban znaaj i ulogu u zatiti izvorita, posebnoizvorita pitke vode i vodotoka, konzervaciji povrinskih voda, zatiti od incidentnih oneienja,zatiti od negativnih utjecaja povrinske erozije tla uzrokovane oborinskim vodama, sprjeavanju

pojave klizita itd. ume s posebnom namjenompredstavljaju polazne elemente za uspostavljanjeprirodnih rezervata, nacionalnih parkova, spomenika prirode i zatienih pejzaa. Da bi se ukazalo

na znaaj navedenih funkcija uma, u narednoj tabeli se daje pregled struktura uma i umskogzemljinog prostora u Federaciji BiH.


23/294



ira kategorija uma i umskog zemljinogprostora

Povrine(ha)

Povrine u procentima(%)

Visoke ume s prirodnom obnovom 514.244 40,1Visoke degradirane ume 16.912 1,3umske kulture s procijenjenom drvnom masom 51.251 4,0umske kulture bez procijenjene drvne mase 13.217 1,0

UKUPNO VISOKE UME 595.624 46,4Izdanake ume 252.703 19,7UKUPNO OBRASLO UMSKO ZEMLJITE 848.327 66,1Goleti sposobne za poumljavanje 185.803 14,5Goleti nesposobne za poumljavanje 121.468 9,5UKUPNO NEOBRASLO UMSKO ZEMLJITE 307.361 24,0UKUPNO ZA UPRAVLJANJE 1.155.598 90,1Minirane povrine (sve kategorije) 127.129 9,9

SVEUKUPNO (nesporno): 1.282.727 100,0Tabela 1.2.1.: Tabela zastupljenosti umskih resursa na prostoru Federacije BiH

1.2.3.1. Upravljanje umama u kontekstu zatite voda

Na povrinske i podzemne vode, kao prirodni resurs, u znaajnoj mjeri imaju utjecaja umsko-privredne mjere. Naprimjer, naini sjee utjeu na sadraje i dinamiku vode u povrinskim i dubljimdijelovima pedosfere. U ravnim zonama, koje su naprimjer karakteristine za neposredni sliv Save,mogue su pojave vodolenosti ili pojave vikova vode u zonama poljoprivredne proizvodnje. Uistim zonama, i sa istim tlima u kojima je zastupljena odgovarajua umska vegetacija, ne javljajuse vodolenosti. Za dinamiku voda karakteristino je to da redovna ophodnja-prorjeivanje, utjeuna poveanja rezervi vode u tlu, a kronje svojom povrinom tite tlo od prekomjernog zagrijavanjai isparavanja voda.

Jednaod najvanijih ekolokih funkcija ume je zatita voda. Prema Zakonu o umama FederacijeBiH6, dio 5 u lanovima 38., 39., 40. i 42., govori se o umama s posebnim reimom upravljanja.Prema ovom Zakonu, u ume s posebnim nainom upravljanja spadaju: zatitne ume, ume s

posebnom namjenom i ume kra.

U neposrednom slivu rijeke Save znaajan zagaiva voda je poljoprivreda (mineralna hraniva,zatitna sredstava - herbicidi i pesticidi, organske komponente, ostaci goriva i maziva itd.), imajuiu vidu da je ovo dominantno poljoprivredno podruje. Radi opasnosti od oneienja voda,znaajna je uloga umske vegetacije i tla, posebno njegovih pufernih svojstava. Integralnimdjelovanjima ovih dvaju faktora ublaavaju se ili sprjeavaju negativni utjecaji na povrinske i

podzemne vode. Posebno je vana uloga umskih sistema koji svojim metabolikim funkcijama

korjenovog sistema i nadzemnih, a posebno zelenih dijelova (lisna povrina ima ulogu ublaivaa iabsorbenta nepovoljnih utjecaja), vre posrednu zatitu od zagaenja koja mogu biti rastvorena ili

suspendirana u oborinskim vodama. U neposrednom slivu rijeke Save dominiraju listopadne ume,pa su efekti zatite voda tokom vegetacione sezone puno izraeniji. Pored ovakve funkcije, umskisistemi su znaajan regulator vodnog reima i ujednaavanja visokih nivoa podzemnih voda. Udijelovima gdje su ume zamijenjene poljoprivrednim prostorom, stalno se javljaju problemivikova podzemnih voda i njihovih visokih nivoa, to uzrokuje potrebu za izgradnjom odvodnihsistema.

U zonama podsliva Une sa Koranom i Glinom zastupljeni su preteno trijaski karstni tereni saznaajno zastupljenim kavernoznim i pukotinskim vodonosnicima, te je u ovim dijelovima iznimno

6Sl. novine FBiH br:20/02


24/294



vana zatitna uloga uma od procesa dubinske erozije tla i zamuenja izvorskih voda nakon obilnihoborina. Efekt zatite podzemnih vodonosnika od zamuenja, uzrokovanih dubinskom erozijom tlakroz pukotinske sisteme, a koji osiguravaju zastupljene ume u ovom podslivu, iznimno je vaan jerse u ovoj zoni podsliva nalaze karstni izvori znaajne izdanosti. Pored ove uloge, vana je ulogaume u izjednaavanju i ublaavanju vrnih protjecaja i ujednaavanju vodnog reima. Na

prostorima bez umske vegetacije prisutne su velike oscilacije u dinamici vode zbog visokihtemperaturnih kolebanja. U dijelu podsliva prisutni su podzemni vodonosnici meuzrnskeporoznosti, pa i u ovim prostorima umska vegetacija ima znaajnu ulogu u procesimaizjednaavanja brzina povrinskog otjecaja i perkolacije oborinskih voda. Posebno je vana ulogavisokih mjeovitih uma u zatiti od poetaka erozije i zatiti od intenzivnih erozionih procesa.Kalkulacije o negativnim utjecajima umskih sistema na dinamiku vode, posebno u karstnimregionima, nisu u skladu s ciljevima dugoronog odrivog upravljanja vodnim resursima.

U zonama podsliva Vrbasa, visoke mjeovite ume imaju odluujuu zatitnu ulogu povrinskih ipodzemnih vodonosnika. Ovo se posebno odnosi na zatitnu ulogu prostora koji su dolomitnogkaraktera i prostora koji predstavljaju kontaktne zone magmatskih masiva i karbonatnih trijaskih

masiva. U ovim zonama su relativno plitke podzemne vode, pa umski sistemi visokih mjeovitihuma vre zatitu od zagaenja suspendiranim materijama izvorskih voda, koje bi moglo bitiuzrokovano dubinskom erozijom i pronosima fizikih i hemijskih zagaenja. Na ovaj nain,osigurava se i odrava stalan kvalitet podzemnih voda, a veina eventualnih zagaenja koja moe

biti sadrana u oborinskim vodama bude zadrana na nadzemnim dijelovima i na taj nain seublaavaju utjecaji incidentnih zagaenja. U daljnjem procesu ublaavanja negativnih utjecaja, u

procesima dezintegracije organskih komponenti, tlo preuzima znaajnu ulogu, vezujui u stabilneforme eventualne zagaivae. U niim dijelovima podsliva Vrbasa, preteno su zastupljenelistopadne ume, ija se uloga zatitnog faktora od zagaenja znaajno poveava tokom vegetacionesezone, a trajno je prisutna znaajna uloga u zatiti nagnutih pozicija od erozionih procesauzrokovanih vodom.

Srednjobosansko podruje, koje predstavljapodsliv Bosne, vrlo je osjetljivo na erozione procese pasve vrste zastupljenih umskih sistema, u ovom smislu, imaju vanu ulogu. Posebno je vaan aspektza najnie i brdske dijelove podsliva. Vana je uloga preteno listopadnih uma u ovom dijelu

podsliva, i to u zonama klizita. Ove ume svojim mehanizmima poboljavaju procese stabilizacijeterena ili doprinose usporavanju ovih procesa. Na ovaj nain se odrava uspostavljena stalnadinamika podzemnih voda i omoguava relativna ujednaenost izdanosti vrela. Uloga

protiverozione zatite je znaajna, a posebno je izraena u toku vegetacione sezone kada su prisutneintenzivne ljetne oborine koje izazivaju velike tete. Visoke mjeovite ume, u planinskim zonamau obuhvatu ovog podsliva, odravaju visoki kvalitet podzemnih vodonosnika, onemoguavajui

dubinsku eroziju i zadravajui, svojim nadzemnim i podzemnim sistemima, ve

inu fizi

kih ihemijskih zagaenja.

U planinskim dijelovima podsliva Drine zastupljene su visoke mjeovite ume ija je ulogaznaajna u zatiti podzemnih vodonosnika od incidentnih zagaenja izazvanih dubinskom erozijomu karstificiranim podrujima. U brdskom dijelu prevladavaju listopadne ume sa znaajnom

protiverozionom ulogom i ulogom izjednaavanja temperaturnih kolebanja i dinamike otjecajnihvoda.

U slivu Neretve navie je izraena vegetacijska razliitost. U izvorinom dijelu najznaajnija jevodozatitna uloga visokih mjeovitih i listopadnih, preteno bukovih uma. Njihov znaaj je u

zatiti od incidentnih zagaenja ireg izvorinog dijela. U kanjonskim i klisurastim dijelovima,vanu ulogu imaju ume u zatiti od vodne erozije. Karstificirani, preteno jurski i kredni prostori


25/294



sliva Neretve, obiluju podzemnim tokovima i podzemnim vodonosnicima razliite izdanosti, uijoj zatiti od incidentnih zagaenja ili od zamuenja, znaajnu ulogu igraju sve vrste i zastupljenitipovi umskih zajednica. Istaknuta je uloga umskih, preteno kserofitnih, sistema u podrujimaHercegovine gdje su prisutne intenzivne i obilne oborine koje uzrokuju jaku dubinsku i povrinskueroziju. U dijelovima bez umske vegetacije na karstificiranim podrujima ekstremno je prisutna

povrinska i dubinska erozija tla, te su, kao posljedice takve erozije, prisutni znaajni prostoritakozvanog ljutog kra ili potpuno povrinski bezvodni prostori. U irem obuhvatu delte Neretve,koji manjim dijelom pripada prostorima Bosne i Hercegovine, nalazi se movarna zona Hutovog

blata koja, iz aspekta zatite voda, ima viestruki znaaj, a jedan od najvanijih je razliitost flore ifaune koja je definira i u okvirima evropskih direktiva.

U slivu Krke i Cetine preteno su zastupljene listopadne ume, sa vanom ekolokom,ambijentalnom i vodozatitnom ulogom. Zbog zatite podzemnih karstnih vodonosnika, kaoimperativno, namee se odranje i unapreenje umskih sistema kako bi se umanjile potencijalnemogunosti zagaenja voda i vrlo estih podzemnih i mjeovitih povrinskih i podzemnih rijenihtokova. Pojedinane umske povrine, po obodima karstnih polja, imaju znaajnu ulogu u

umanjivanju negativnih posljedica eolske erozije i prekomjerne evaporacije retencionih voda spoljoprivrednih povrina, uzrokovanih toplim vjetrovima.

Obalni pojas morau potpunosti predstavlja karstne i povrinski bezvodne prostore na kojima jeizrazito prisutna dubinska erozija i erozija izazvana vjetrom. Zastupljena vegetacija degradiranihlistopadnih uma, makije i esmine, ima znaajnu ulogu u zatiti podzemnih vodonosnika i

podzemnih vodnih tokova od zamuenja i incidentnog zagaenja, eventualno uzrokovanogoborinskim vodama. Ovakav tip vegetacije, iako ne predstavlja tipine umske sisteme, takoer imaznaajnu ulogu u konzervaciji vode koja se nalazi u tlu ili blizu povrine tla i koja ima odluujuuulogu u odranju vegetacije mediteranskog dijela obalnog pojasa. Pored navedenog, vegetacijaobalnog pojasa mora znaajno ublaava temperaturne ekstremne oscilacije tokom ljetnih mjeseci,to opet utjee na dui period zadravanja raspoloivih koliina voda.

1.2.3.2. Upravljanje umama u kontekstu zatite od erozija

Vrlo neujednaena geomorfoloka struktura prostora Federacije BiH je jedan od razlogapotencijalne i realne erodibilnosti zemljita. Bez obzira radi li se o umskim, poljoprivrednim ilidrugim prostorima, rizici od erozije vodom su znaajni.

Tercijarni sedimenti preteno su zastupljeni u neposrednom slivu Savei vrlo su osjetljivi na erozijuizazvanu vodom, dok su mogunosti pojave muljevitih bujica izraene u prostorima u kojima su

narueni stabilni umski sistemi. Neposredni sliv Save predstavlja erodibilni prostor sa izraenomtendencijom taloenja nanosa i smanjivanje protjecajnih kapaciteta korita dotjecajnih vodotoka.Zbog toga, ravniarski dio predstavlja stalno plavno podruje.

U podslivu Une sa Glinom i Koranom postoje rizici od erozije. Zatita od erozije provodi sepravilnim upravljanjem umskim resursima i odravanjem u stabilnom stanju ostalih zastupljenihekosistema.

U planinskom dijelu podsliva Vrbasa prisutne su potencijalne opasnosti od bujica, pa se zatitaovog dijela podsliva provodi umsko-privrednim zahvatima i ureenjem irih zona korita. U

brdskom dijelu podsliva Vrbasa, mogunosti pojave erozije su poveane ukoliko se narue stabilni

umski ekosistemi. Efikasne mjere su zatita uma od prekomjerne sjee i odravanje drugihekosistema u stabilnom stanju.


26/294



Podsliv Bosnepredstavlja eroziono vrlo osjetljiv prostor, pa su u ravniarskom dijelu toka prisutniprocesi nanoenja i taloenja erodiranih materijala, to uzrokuje smanjenje protjecajnih kapacitetakorita sa svim prateim posljedicama. Kao vana mjera zatite od erozije, preporuuje seunapreenje upravljanja umskim sistemima uz smanjenje umskih sjea. Pored ovoga, potrebno bi

bilo unaprijediti opu okolinsku svijest i znanja to bi znaajno doprinijelo stabilizaciji rizinihpodruja.

U podslivu Drine postoje rizici od erozije ukoliko se poremete veuspostavljeni stabilni odnosiumskih ekosistema. Najbolje mjere zatite su provoenje planiranih umsko-privrednih aktivnosti.

Uslivu Neretvevrlo je izraena bujina erozija i to posebno u dolomitnim podrujima i u slivnimzonama vodnih akumulacija. Pojava nanosa u akumulacijama, smanjuje njihove ukupne kapacitete.

Najvanije protiverozione mjere sastoje se u poumljavanju, odranju ujednaenog stanja uzastupljenim umskim ekosistemima, kao i smanjivanju rizika od poara.

U podruju sliva Krke i Cetine i u obalnom pojasu mora, gdje su u potpunosti zastupljenikrenjaki, jako karstifikovani masivi, znaajno su izraeni procesi dubinske erozije. Ovakvi

procesi mogu negativno utjecati na opstanak vegetacije. U najvanije mjere zatite od erozije u ovojzoni ubrajaju se zatita od prekomjernog paarenja, zabrana sjea, poumljavanje i pravilne umsko-uzgojne mjere.

1.2.4. Zatiena podruja

Sva zatiena podruja, u kontekstu zatite prirode, imaju posebno izraenu bioloku raznolikost, ajedna od osnovnih ideja u donoenju zatitnih okvira bila je ukupno odranje zateenih ekolokihodnosa i ublaavanje negativnih antropogenih utjecaja, kako bi se zatitili prirodni resursi u ijimokvirima su povrinske i podzemne vode.

U Federaciji BiH upravljanje okoliem je u nadlenosti Federalnog ministarstva okolia i turizma, tekantonalnih ministarstva. Na nivou drave Bosne i Hercegovine, ove nadlenosti su u okvirimaMinistarstva vanjske trgovine i ekonomskih odnosa. Pored nositelja aktivnosti zatite okoline, u ove

procese su ukljueni Federalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva kao ikantonalna ministarstva.

Briga o zatienim podrujima regulirana je Zakonom o zatiti prirode7, kojim se ureuje zatita,ouvanje, obnova i odrivi razvoj prirode u Federaciji BiH. Zakonom su obuhvaene ope i posebne

mjere zatite uspostavljanjem zatienih podruja. U nadlenosti Federacije Bosne i Hercegovine suzatiena prirodna podruja i nacionalni parkovi, a u nadlenosti kantona zatieni pejzai ispomenici prirode8. U kategoriju zatiena podruja uvrtavaju se, po Zakonu o vodama, i zatienezona izvorita (stav 3.5.5. Strategije).

7 Sl. novine FBiH br.33/03. Prema ovom Zakonu, lan 25, zatiena podruja su: (1) zatiena prirodna podrujaustanovljena u naune svrhe ili radi zatite divljine, (2) nacionalni parkovi ustanovljeni u svrhu zatite ekosistema irekreacije; (3) spomenici prirode ustanovljeni u svrhu ouvanja specifinih prirodnih karakteristika i (4) zatieni

pejsai ustanovljeni u svrhu ouvanja kopnenih pejzaa, priobalnih podruja i rekreacije.8Za upravljanje zatienim podrujima donesene su i druge odredbe, od kojih su vane: Pravilnik o uvjetima pristupazatienim podrujima (Sl. n. FBiH br. 69/06), Pravilnik o sadraju i nainu voenja registra zatienih podruja (Sl. n.FBiH br. 69/06), Pravilnik o sadraju i nainu izrade plana upravljanja zatienim podrujima (Sl.n. FBiH br. 65/06), te

pravilnik o novim mjerama za istraivanje ili ouvanje kako bi se sprijeio znaajan negativni utjecaj na ivotinjskevrste namjernim hvatanjem ili ubijanjem (Sl.n. FBiH br. 65/06). Pored navedenih zakonskih dokumenata i drugih akata,


27/294



Zakonom o zatiti prirode je regulirana materija u cilju definiranja uvjeta i naina zatite, ouvanja iodrivog koritenja prirodnih podruja, opih mjera zatite prirodnih i ivotinjskih vrsta i posebnihmjera zatite prirode, to se ostvaruje proglaavanjem i uspostavljanjem zatienih podruja.Zakonom o zatiti prirode se utvruju 4 prostorne kategorije zatienih podruja9:

Kategorija 1 - podruja zatite prirode: zatieno podruje ustanovljeno u naune svr

Documents

Strategija Upravljanja Vodama Federacija BiH