Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf

5/22/2018 Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf

1/57

SUN - TZU

SZTUKA WOJENNA(WYBR)

EDYCJA KOMPUTEROWA:

WWW.ZRODLA.HISTORYCZNE.PRV.PL

MAIL: [email protected]

MMIV
http://www.zrodla.historyczne.prv.pl/http://www.zrodla.historyczne.prv.pl/http://mail%20to:%[email protected]/http://mail%20to:%[email protected]/http://www.zrodla.historyczne.prv.pl/


2/57

2

Sima Qian

Z ywota mistrza Sun ZiSun Zi pochodzi z kraju Qi. Dziki swojej sztuce wojennej uzyskaposuchanie u Helu, krla Wu.Helu powiedzia: Przeczytaem twoje dzieo, panie, cae trzynacierozdziaw. Spodobao mi si. Lecz niektre z twoich zasad wydajmisi bardzo trudne i prawie niewykonalne. Czy osobicie mgby jewypeni?"

Sun Zi odrzek: Panie, wszystko, co napisaem w mojej ksice,stosowaem ju w praktyce. Gdyby tylko dano mi wadz, z kadegoczowieka podjbym sizrobidobrego onierza."Wadca sprzeciwi si: Rozumiem, ze wszystko to mona osign zludmi odwanymi, wyrobionymi i przewidujcymi. Ale bardzo wielunie spenia tych warunkw."Sun Zi odpar: Mnie to bez rnicy. Powiedziaem, e wyszkolkadego, jaki by nie by".Helu spyta: Wic potrafibynawet kobietom wpoiodwagi zrobiznich wzorowych onierzy?"Sun Zi odrzek stanowczo: Tak jest, panie. Prosz, aby waszakrlewska monie wtpia w moje sowa."Krlowi znudziy si zwyke dworskie rozrywki. Ujrza w tym conowego i kazaprzywoapikne kobiety ze swego paacu. Zgromadziosiich sto osiemdziesit.Wadca rzek z umiechem: Zobaczymy, czy dotrzymasz obietnicy.Mianujcidowdctego nowego wojska. Oddajci do rozporzdzenia

mj paac. Moesz wedle wasnego uznania wybra miejsce doszkolenia. Daj mi zna, kiedy bdcakowicie gotowe, a przyjdoceniich biegoi twoje umiejtnoci."Sun Zi bywiadom, jakie to mieszne, lecz nie zmieszasii okaza, edocenia ten zaszczyt. Rzek stanowczo: Odpowiadam za te kobiety ispodziewam si, e w niedugim czasie zasuna twoje zadowolenie iprzekonam ci, panie, e Sun Zi nie obiecuje rzeczy, ktrych nie mgbyspeni."

Wadca oddali si do wewntrznych komnat, a Sun Zi przystpi dowykonywania tego, co mu zlecono. Zaprowadzi kobiety na jeden z


3/57

3

wewntrznych dziedzicw i przemwido nich: Od tej chwili jesteciemi podlege. Macie uwanie suchamnie i wykonywawszystkie mojerozkazy. To podstawa dyscypliny wojskowej i nie wolno jej naruszy.Jutro chcprzeprowadzi z wami wiczenia w obecnoci krla i yczsobie, abycie pokazay siz najlepszej strony."Nastpnie podzieli je na dwa oddziay i na czele ich postawi dwienajulubiesze z naonic krlewskich. Nauczyje wszystkie, jak trzymasihalabardy. Po czym przemwi: Czy potraficie odrniswoje piersiod plecw i lewrkod prawej?"Kobiety odpowiedziay: Potrafimy."Sun Zi rzek: Wic zapamitajcie, co powiem. Jedno uderzenie w bbenznaczy, e macie stana baczno, nie spuszczajc oka z tego, co macie

na wprost przed sob. Dwa uderzenia znacz, e macie si tak obrci,aby wasz piersi znalazy si w miejscu, gdzie bya wasz prawa rka.Jeeli zamiast dwch nastpitrzy uderzenia, macie sitak obrci, abywasz piersi znalazy siw miejscu, gdzie bya wasza lewa rka. Jeelinastpi cztery uderzenia, macie si tak obrci, aby wasze piersiznalazy siw miejscu, gdzie byy wasze plecy, a plecy w miejscu, gdziebyy piersi. Moe sowa moje s niezbyt zrozumiae, wic wyjani.Jedno uderzenie w bben znaczy, e nie trzeba zmieniapooenia, tylko

skupiuwag. Dwa uderzenia to zwrot w prawo. Trzy to zwrot w lewo.A cztery to w ty zwrot. Wytumaczwam jeszcze raz. Bdwydawakomendy w nastpujcej kolejnoci. Najpierw jedno uderzenie. Na tenznak przygotujecie si do wykonania moich dalszych rozkazw. Pokrtkim czasie ka uderzy w bben dwa razy: wtedy wszystkie bezpopiechu odwrcicie si w prawo. Potem ka uderzy nie trzy, alecztery razy. Wtedy dokoczycie rozpocztego zwrotu. Ustawi was wpierwotnym pooeniu i znw uderz w bben jeden raz. Na ten znakponownie skupicie uwag. Potem ka uderzy nie dwa, ale trzy razy:obrcicie si w lewo. Nastpnie po czwartym uderzeniu dokoczycieobrotu w ty. Czy dobrze zrozumiaycie to, co wam chciaempowiedzie? Jeeli macie jakkolwiek wtpliwo, mwcie, a postaramsiwam wytumaczy.".Kobiety odrzeky: Rozumiemy! Rozumiemy!"Po wydaniu tych zarzdzewyoono orkatowski.Sun Zi rzek: Wic zaczynam. Pamitajcie, e uderzenia w bbenzastpujwam gos dowdcy."

Ustawi swe mae wojsko i kaza raz uderzy w bben. Na ten goskobiety wybuchny miechem. Przy drugim uderzeniu miech si


4/57

4

nasili. Wdz spokojnie przemwi do nich: Moe wyraziem si niedo jasno. W takim razie jestem winien i postaram sinaprawi swjbd, powtarzajc odpowiednie wyjanienia." I zaraz wszystkotrzykrotnie powtrzyto samo polecenie i piciokrotnie je wytumaczy.Zakoczy: Teraz zobaczymy, czy bdmnie lepiej sucha."Rozlego si jedno uderzenie i drugie. Patrzc na powan mindowdcy kobiety zapomniay o wykonywaniu rozkazu i znowuwybuchny dugo i starannie powstrzymywanym miechem.Sun Zi rzeknie tracc spokoju, tak samo powanie jak przedtem: Jelipolecenia sniejasne, a rozkazy niewyrane, to wina dowdcy. Ale jelizostay jasno wyoone i nie wykonano ich zgodnie z prawemwojskowym, jest to zbrodnize strony oficerw. Nie byybycie winne,

gdybym le wyjani, albo gdybycie nie owiadczyy jednogonie, erozumiecie moje sowa. Ale przyznaycie, e mwiem jasno. Dlaczegowic nie suchacie? Zasuyycie na kar wojenn. Za niewykonaniewoli dowdcy w wojsku naley si kara mierci. Zostaniecie zatemstracone."

Po czym Sun Zi kaza kobietom z prawego i lewego oddziau cigowy obydwu swoim dowodzcym.Krl Wu, przygldajcy si temu z tarasu, zobaczy, e dwie ulubione

naonice maj by cite. Przerazi si i czym prdzej pchn swegoprzybocznego z oznajmieniem: Ju zrozumiaem, e genera umiedowodziwojskiem. Bez tych dwch naonic jado przestanie bydlamnie sodkie. yczsobie, aby nie zostay stracone."Sun Zi z szacunkiem wysuchaposaca i odpar: Powiedzcie krlowi,e Sun Zi uwaa go za zbyt mdrego i sprawiedliwego, aby mg takprdko zmieniswoje rozkazy. Wtpi, aby rzeczywicie wymagatego,co mi przekazalicie. Krl przedstawia prawo i nie moe wydarozkazu,ktry by umniejszaprzyznanwadz. Jego suga zostajumianowanyprzez niego dowdc i polecono mu nauczy sztuki wojennej stoosiemdziesit kobiet. Reszta naley do mnie. Nie posuchay mnie iumr."I nie baczc na otrzymany rozkaz kaza dla przykadu ci dwiekobiety, ktre sprawoway dowdztwo nad wojskiem. Po czym zastpije dwiema nastpnymi wedle starszestwa. Odtd kobiety skadnie iprzykadnie wykonyway jego polecenia, zwracajc si na lewo, naprawo, w przd, w ty, klkajc i powstajc wedle nakazanej musztry.

adna ju nie miaa wyda odgosu ani przepuci choby jednegouderzenia w bben.


5/57

5

Wobec czego Sun Zi wysagoca do krla i powiadomigo: Teraz jukobiety swyszkolone i posuszne, gotowe pokaza swe umiejtnoci.Krl mgby zej, aby sprawdzi to i dokona przegldu. Monaprzejz nimi choby przez ogiei wod."Krl powiedzia: Niech generaodejdzie do swej gospody i odpocznie.Nie chc ido nich na przegld." Sun Zi owiadczy: Krl kocha sitylko w swoich sowach. Nie umie wprowadzaich w czyn."Wtedy Helu uwiadomi sobie, co potrafi Sun Zi jako dowdca, iwreszcie mianowago swym wodzem. Sun Zi rozgromi silne pastwoChu na zachodzie i wkroczydo stolicy Ying. Na pnocy zastraszyChii Qin. Jego to osignicia przyczyniy sido sawy krlestwa Wu.Yue Queshu powiada: Za bram Wu w miecie Wuxie, w odlegoci

dziesiciu li, znajdowasiwielki grobowiec Sun Zi."Nieco ponad sto lat po mierci Sun Zi urodzisipomidzy O i Zhuanniejaki Sun Bin. Byon potomkiem Sun Zi. Sun Bin i Pang Juan razemstudiowali wiedzwojskow. Pang Juan suy w pastwie Wei i krlHui powierzy mu stanowisko dowdcy. Uwiadomiwszy sobie, ezdolnociami nie dorwnuje Sun Binowi, Pang Juan chykiem wyprawiposaca i wezwago do Wei. Kiedy Bin przyby, Pang Juan zawistnieuknu przeciw niemu zmylone oskarenie, tak i Sun Binowi obcito

stopy i wypalono pitno na twarzy, po czym ukryto go z dala od oczuludzkich.Do Daliang przyby ambasador z Qi. Uznany za zbrodniarza Sun Binspotka si z nim potajemnie i porozumia. Ambasador Qi uzna go zakogoniezwykego i pokryjomu zabrado Qi.Spodoba si generaowi Tian Ji, gwnodowodzcemu w Qi, ktryprzyjgo jako gocia. Tian Ji czsto uprawiaz ksitami Qi hazard nawycigach koskich. Sun Bin zauway, e zaprzgi niezbyt si rni.Konie zaliczano do trzech klas, pierwszej, drugiej i trzeciej. Wobec tego

Sun Bin rzekdo Tian Ji: Postaw w tych zawodach. Twj suga sprawi,e wygrasz."Tian Ji zawierzymu i umwisiz krlem i ksitami, e postawi wtych wycigach tysic sztuk zota. Kiedy miazaoyte pienidze SunBin powiedzia: Wystaw trzeci swj zaprzg przeciw pierwszemu,najlepszy swj przeciw jego drugiemu, a swj drugi przeciw jego

najsabszemu." Odbyy sipotrjne zawody i chow pierwszych Tian Jinie wygra, ale wygradwa dalsze i tysic sztuk zota od krla. Po czym

Tian Ji przedstawiSun Bina krlowi Wei, ktry porozmawiaz nim osprawach wojskowych i powoago na oficera swojego sztabu.


6/57

6

Pniej, gdy pastwo Wei uderzyo na Zhao, ci zwrcili si o pilnpomoc do Qi. Krl Wei chcia uczyni Sun Bina swymgwnodowodzcym. Sun Bin podzikowa i odmwi: Poniewabyem uprzednio skazacem, nie byoby to stosowne." Wobec tegodowdztwo otrzyma Tian Ji, Sun Bin mianowany zosta szefem jegosztabu.

Sun Bin podrowana wozie bagaowym i siedzc ukadaplany. TianJi chciapoprowadziwojska do kraju Zhao. Sun Bin powiedzia: Ktochce rozplatanamotane i powikane, nie chwyta caego kbka. Tak idla rozstrzygnicia walki nie apie siza halabardy. Uderzaj w miejscewysunite lub nie bronione. Pniej, gdy przeciwnicy doszli domartwego punktu, sytuacja sama sirozwie. Wei i Zhao teraz atakuj

si wzajemnie. Oddziay lekkozbrojne i uderzeniowe s w polu iniewtpliwie wyczerpane, w kraju zastarzy i sabowici swymczeni.Nie ma nic lepszego ni pomaszerowa szybko na Daliang,przechwytujc gwne drogi i szlaki, i uderzyna stolic, dopki nie jestbroniona. Wtedy Wei bdzie musiao ratowasi, odstpujc od walki oZhao. W ten sposb jednym uderzeniem przerwiemy oblenie Zhao izbierzemy owoce klski Wei."Tian Ji posucha tej rady z takim skutkiem, e armia Wei porzucia

Handan i ruszya do ataku na Qi pod Kuiling, gdzie wojska Weiponiosy dotkliwklsk.W pitnacie lat pniej Wei w przymierzu z Zhao napado na Han,ktre zwrcio sido Qi o pilnpomoc. Krl Qi rozkaza, aby Tian Jiwyruszyw pole i pomaszerowawprost na Daliang. Usyszawszy o tymPang Juan, gwnodowodzcy Wei, opuci Ha i powrci do swegokraju. Wojska Qi juprzekroczyy granici posuway sina zachd.Sun Bin zwrcisido Tian Ji: Wojska trzech krajw Qin zwyky byzajade, mne i majw pogardzie Qi. Uwaaj, e Qi to tchrze. Biegywojownik wemie to pod uwagi obmyli takstrategi, aby wyszo muto na korzy. Wedle Sztuki wojennejjeli armia dla zdobycia przewagiprze naprzd z odlegoci stu li, straci gwnodowodzcego, a jeeli zpidziesiciu li, wwczas tylko poowa wojsk dotrze do celu."Nastpnie rozkaza, aby po tym, jak armia Qi przekroczy granic iwtargnie do Wei, wykopa i zapali w pierwsz nocy sto tysicykuchennych ognisk, w drug noc pidziesit tysicy, a w trzecitrzydzieci tysicy.

Pang Juan maszerowatrzy dni i mwiogromnie zadowolony: Zawszebyem pewien, e wojska Qi to tchrze. Zaledwie trzy dni spdzili w


7/57

7

moim kraju i juponad poowa ich oficerw i onierzy ucieka."Wobec czego zostawi cikozbrojn piechot i wozy, forsownymmarszem ruszajc za nimi tylko z lekkozbrojnym oddziaemuderzeniowym. Sun Bin wyliczysobie, e Pang Juan wieczorem dotrzedo Maling. Droga do Maling jest wska, po obu stronach za s licznewwozy i przecze, nadajce sidla wojsk na zasadzki.Sun Bin obupikorz wielkiego drzewa i napisana pniu: Pang Juanumiera pod tym drzewem." Nastpnie po obu stronach drogi umieciwzasadzce najlepszych ucznikw swojego wojska z dziesiciomatysicami kusz i rozkaza, aby wieczorem, kiedy zobaczogie, wszyscyw niego strzelali. Pang Juan rzeczywicie przybytej nocy, a gdy ujrzapismo na drzewie, zapali pochodni, aby odczyta, co tam napisano.

Zanim skoczy, dziesitysicy kusznikw z Qi rwnoczenie posaostrzay i armia z Wei popada w skrajny zamt. Pang Juan nie wiedzcju, co pocz, podern sobie gardo i konajc powiedzia:Przyczyniem si wic do sawy tego otra." Wykorzystujc tozwycistwo Sun Bin cakiem unicestwiwojska Wei i pojmanastpctronu imieniem Shen, po czym wrcido Qi.Dziki temu Sun Bin zyska saw na caym wiecie i pokoleniaprzekazyway sobie jego strategi.


8/57

8

Rozdzial

Wyliczenia wstpne

1) Sun-Tzu powiedzia:Wojna to sprawa o ywotnym znaczeniu dla pastwa, obszar ycia lub

mierci, droga do przetrwania lub zagady. Zagadnienie to trzeba wic

dokadnie rozpatrzy.

Kto kocha wojn, doprowadzi kraj do zniszczenia, kto poda

zwycistwa, doprowadzi go do niesawy. Wojny nie trzeba kocha i

zwycistwa nie trzeba poda. Dziaaj tylko wwczas, gdy warunki

dojrzay do zwycistwa.

2) Dlatego wynik wojny okrela pi podstawowych czynnikw i

porwnanie walczcych stron wedug ich si oraz siedmiu dalej

wymienionych skadnikw.

3) Pierwszym z tych czynnikw jest droga. Drugim niebo. Trzecim

ziemia. Czwartym dowdztwo. Pitym zasady.

4) Droga lub wpyw moralny sprawia, e ludzie myl tak samo jak

rzdzcy, wic pjdz nimi na ycie i na mier, nie bojc sijednego

ani drugiego.

Nikt nie sprawi, eby wojsko skutecznie walczyo, jeli kae mu si

walczy w niesusznej wojnie. Kiedy traktuje si ludzi dobrotliwie,

sprawiedliwie i godnie, pokadajc w nich ufno, armia bdzie

zjednoczona w duchu i wszyscy bd z radoci suy swym

dowdcom.

5) Niebo to dziaanie wiata i ciemnoci, dobrej i zej pogody, chodu

w zimie i w lecie, czyli prowadzenie dziaawojskowych zgodnie z


9/57

9

odmianami przyrody. Od przestrzegania tych warunkw zaley

zwycistwo.

6) Ziemia to pochyoterenu, odlegoi blisko, czy s atwe czy

trudne do przebycia, otwarte i bezpieczne czy zdradzieckie, do ycia

czy do mierci.

7) Dowdztwo to mdro, rzetelno i czowieczestwo, mstwo i

surowo.

8) W zasadach mieszcz si porzdek wojskowy i utrzymanie

dyscypliny, ustalanie dowdztwa, drogi zaopatrzenia w rzeczy

potrzebne wojsku.

9) Nie ma wodza, ktry syszao tych piciu czynnikach. Kto sobie

przyswoi, zwycia. Kto ich sobie nie przyswoi, przegrywa.

10) Dlatego, aby przewidziewynik wojny, oceniaj strony wedle tych

czynnikw i rozpatruj, co nastpuje:11) Ktry wadca susznie wytycza drog? Ktry dowdca wykazuje

wiksze zdolnoci? W ktrym wojsku lepiej wykorzystuje si stan

nieba i ziemi? Gdzie staranniej przestrzega si zasad i rozkazw?

Ktre wojsko mocniejsze...

12) Dziki lepszemu wyszkoleniu i uzbrojeniu onierzy i dowdcw?

Ludzie zwykle znajdujmierw tym, w czym snieporadni, ponosz

klski w tym, czego nie potrafi skutecznie zastosowa. Dlatego w

dowodzeniu wojskiem najwaniejsze jest przygotowanie.

13) W ktrym rzetelniej i bezstronniej rozdzielasinagrody i kary?

14) Wedug tego mog przepowiedzie, ktra ze stron odniesie

zwycistwo, a ktra poniesie klsk.


10/57

10

15) Dowdca, ktry przestrzega moich wylicze, na pewno zwyciy.

Niechaj dowodzi. Dowdca, ktry ich nie przestrzega, na pewno

przegra. Trzeba sigo pozby.

16) Jeli dowdca pozna korzyci pynce z moich wylicze, niechaj

zapewni sobie korzystne pooenie, ktre sprzyja naszemu zwycistwu.

Rozumiem przez to gitko i najlepsze wykorzystanie okolicznoci

korzystnych dla zdobycia przewagi.

Wyliczanie korzyci i strat jest podstawwszelkich dziaawojennych.

17) Wojna to sztuka wprowadzania w bd.

18) Wic jeeli comoesz, udawaj, e nie moesz. Jeeli jestegotw,

udawaj bezczynno.

19) Bdc blisko, udawaj, e jeste daleko. Bdc daleko, udawaj, e

jesteblisko.

20) Jeeli wrg szuka swej korzyci, pokamu przynt, aby go zwabi.

Pomieszaj przeciwnika i wtedy uderzaj.

Sprawdzaj pooenie wroga, wysyajc niewielkie siy z dowdcniskiej

rangi, lecz odwanym. Obowizek jego nie na tym polega, eby wygra

bitw, lecz na tym, aby ponisniewielkporak.

21) Kiedy jest grony, przyczaj si i bdpodwjnie gotw. Kiedy jest

silniejszy, unikaj go.

22) Kiedy wpada w gniew, podbechtuj go.

23) Kiedy lkliwy i ostrony, pobudzaj go do zadufania.

24) Kiedy wypoczty, nkaj go i wyczerpuj.

25) Kiedy jednomylny, skcaj go.

26) Atakuj, kiedy nie jest na to przygotowany. Pojawiaj si tam, gdzie

on siciebie nie spodziewa.


11/57

11

27) Oto strategia wiodca do zwycistwa. Lecz nie mona wszystkiego

przewidzie.

28) Kto dostatecznie obliczy pooenie na spotkaniu w wityni przed

bitw, ma przewag nad wrogiem. Kto j niedostatecznie obliczy,

ustpuje wrogowi. Komu z obliczenia wypadnie duo punktw, moe

wygra, a komu wypadnie mao, nie moe wygra. A cdopiero taki,

ktremu nic nie wypado? Po takim wyliczeniu wynik staje sidla mnie

jasny.


12/57

12

RozdziaII

Prowadzenie wojny

1) Na og do prowadzenia wojny trzeba mie tysic lekkich wozwbojowych, tysic krytych skr cikich wozw taboru i sto tysicy

onierzy w pancernych pasach.

2) Przy zaopatrywaniu na odlegotysica li wydatki w kraju i w polu,

koszta przyjmowania doradcw i goci, materiaw takich jak klej i laka,

utrzymania wozw bojowych i uzbrojenia wynios tysic sztuk zota

dziennie. Dopiero gdy si ma takie pienidze, mona wystawi sto

tysicy wojska.

3) Przy tak ogromnej armii najwaniejsze jest szybkie zwycistwo. Gdy

wojna si przewleka, bro tpieje, ostrz si ami i duch upada. Sia

wyczerpuje siw obleganiu miast.

4) Kiedy armia wdaje si w przewleke dziaania, nie wystarczy na tozasobw pastwa.

5) Gdy bro stpi si i ostrza poami, zapawyganie, siy i skarb si

wyczerpi, ssiedni wadcy wykorzystajwasze cikie pooenie, aby

uderzy. Chobywtedy miadobrych doradcw, nie obrcisz wynikw

na swoja korzy.

6) dlatego syszy sio gupim popiechu w prowadzeniu wojny, lecz nie

znamy przypadku dziaa bojowych, ktre byyby udatne, jakkolwiek

przewleke.

Atak moe byniezbyt pomysowy, musi jednak byprzeprowadzony z

nadludzkszybkoci.

7) Bo nie zdarzyo sijeszcze, aby przewleka wojna przyniosa krajowi

korzy.


13/57

13

8) Kto zatem nie umie poj, jakie zo kryje siwe wszczciu wojny, nie

potrafi te naleycie zrozumie, jak czyni to w sposb przynoszcy

korzyci.

Pierwszz reguwojskowych jest niechdo wojny.

9) Umiejcy prowadzi wojn nie potrzebuj drugiego poboru ani

dodatkowego zaopatrzenia z kraju.

10) Wyposaenie wojenne bior ze swego kraju, prowiant od

przeciwnika. Totewojsku wystarcza ywnoci.

11) Kraj biednieje od dziaawojennych przez dowoenie prowiantu zdaleka. Transport zaopatrzenia na due odlegoci wpdza ludno w

ubstwo.

12) W pobliu wojsk ceny staj si wygrowane. Ze wzrostem cen

wyczerpuj si zasoby ludu. Kiedy si wyczerpi, trzeba zwikszy

daniny i podatki na wojsko.

13) Sia zbrojna zuywa si w bitwach i zasoby wyczerpuj si.

Gospodarstwa w kraju popadajw ndz. Przepada siedem dziesitych

ich bogactwa. Szedziesitych z pastwowych zasobw odchodzi na

rozbite wozy, na zmczone konie, ha pancerze i hemy, strzay i kusze,

wcznie, halabardy i tarcze, woy pocigowe i cikie wozy

dostawcze.

15) Dlatego mdry wdz stara si wyywi swe wojska na koszt

wroga, bo jeden korzec ywnoci zdobytej na wrogu jest wart

dwudziestu korcw z kraju, a jeden cetnar paszy zdobytej na wrogu to

dwadziecia przywiezionych z kraju.

16) Tote bodcem do zabijania wroga jest pobudzenie swych ludzi

do wciekoci.


14/57

14

17) A bodcem do grabienia dobytku wroga jest nastpujcy po tym

podziazdobyczy.

18) Jeeli wic podczas bitwy wozw bojowych zdobyto ich ponad

dziesi, daj nagrod tym, ktrzy zdobyli pierwszy. Wymie

chorgwie i znaki przeciwnika na wasne, wcz zdobyte rydwany do

swoich, obsadje i odelij do bitwy.

19) Jecw traktuj dobrze i dbaj o nich.

O wszystkich onierzy wzitych do niewoli trzeba si troszczy

wielkodusznie i szczerze, aby dali sinam spoytkowa.

20) Znaczy to: zwyciawroga i powikszaprzez to wasne siy

21) Dlatego na wojnie liczy si zwycistwo, a nie dugotrwae

dziaania. Tote wdz, ktry zna si na wojnie, rozstrzyga o losach

ludzkich i bezpieczestwie pastwa.


15/57

15

RozdziaIII

Strategia zaczepna

1) Na og lepiej tak prowadzi wojn, aby zdobyte pastwozachowabez uszczerbku. Zniszczenie go jest gorszym rozwizaniem.

Nie dawaj nagrody za zabijanie.

2) Lepiej przechwyciwrogi puk w caoci nigo zniszczy. Lepiej

przechwyci wrog kompani w caoci ni j zniszczy. Lepiej

przechwyci wrogi pluton w caoci ni go zniszczy. Lepiej

przechwyciwrogsekcjw caoci nijzniszczy.

3) Dlatego sto zwycistw na stu bitwach nie jest szczytem

umiejtnoci. Szczytem umiejtnoci jest pokonanie przeciwnika bez

waki.

4) Tak wic najwaniejsze jest uderzenie w sam strategi

przeciwnika.

Kto jest wietny w rozwizywaniu trudnoci, czyni to, zanim

powstan. Kto wietny w pokonywaniu wrogw, zwycia, zanim

pojawi sizagroenie.

5) Na drugim miejscu stoi rozbicie jego sojusznikw.

6) Dopiero na trzecim miejscu rozbicie jego armii.7) A najgorsze jest obleganie twierdzy. Warowne miasta naley

atakowatylko wtedy, kiedy nie ma innego wyjcia.

8) Na przygotowanie oson i wozw oblniczych, broni i wszelkiego

wyposaenia potrzeba co najmniej trzech miesicy, na wykonanie

nasypw ziemnych wiodcych na mury potrzeba jeszcze co najmniej

trzech miesicy.


16/57

16

9) A jeeli wdz nie opanuje swej niecierpliwoci i rozkae, aby

wojsko pio sina mury jak mrwki, jedna trzecia z niego wyginie,

nie zdobywszy miasta. Oto zgubne skutki oble.

10) Kto umiejtnie prowadzi wojn, zwycia nieprzyjacielskie

wojska bez bitwy, zdobywa miasta bez szturmowania ich, podbija

obce pastwa bez przewlekych dziaawojennych.

Do podbojw suy strategia.

11) Twoim celem powinno by zdobycie krainy podniebnej bez

adnego dla niej uszczerbku. Dziki temu wojska twe bd

wyczerpane, a mimo to w peni skorzystasz. Oto sztuka strategii

zaczepnej.

12) Tote jest zasad prowadzenia wojny: jeli masz dziesiciu na

jednego przeciwnika, wego w okrenie.

13) Jeli piciu na jednego, uderzaj.Jeli moje siy s pi razy wiksze ni przeciwnika, wyzywam go do

przodu, zaskakujgo z tyu, robiwiele haasu na wschodzie i uderzam

na niego od zachodu.

14) Jeli dwch na jednego, podziel swoje siy na dwoje.

15) Jeli siy srwne, mona wydamu bitw.

16) Kiedy ustpujesz mu liczb, umiej siwycofa.

Jeli nie dorwnujesz mu si, unikaj jego pierwszego natarcia. Pniej

zapewne zdarzy ci siwykorzystajakiesabe miejsce. Wtedy poderwij

sii zaciekle walcz o zwycistwo.

17) Ale jeli mu nie dorwnujesz, umiej siwymyka, bo sia maego

jest tylko upem dla silniejszego.


17/57

17

18) Wdz to zazwyczaj osona pastwa. Jeli ta osona jest odporna,

pastwo na pewno bdzie mocne. Jeli osona jest wtpliwa, pastwo

na pewno bdzie sabe.

19) Wadc moe cign nieszczcie na swoje wojska trzema

sposobami.

20) Jeli kae wojsku i naprzd, nie wiedzc, e nie powinno i

naprzd, albo jeli kae wojsku wycofa si, nie wiedzc, e nie

powinno sicofa. Okrela sito jako sptanie wojska.

21) Jeli nie znajc sina wewntrznych sprawach wojskowych wcz

si w zarzdzanie nimi. Wprawia to dowdcw i onierzy w

pomieszanie.

Nie kieruje siarmiwedug etykiety.

22) Jeli nie znajc sina dowodzeniu wojskiem wyznacz dowdcw

tak jak urzdnikw, nie rozumiejc potrzeby stosowania rnychtaktyk w okolicznociach. Rodzi to nieufnou dowdcw i onierzy.

23) Jeli w wojsku panuje zamt i podejrzliwo, ssiedni wadcy

bd sprawia kopoty. To wanie znaczy: niead w armii prowadzi

do cudzego zwycistwa.

Kto niepewny celu, nie moe siprzeciwstawiwrogowi.

24) Tote istnieje piokolicznoci, w ktrych mona przewidywa

zwycistwo.

25) Zwyciy ten, kto wie, jak walczy, a kiedy nie walczy.

26) Zwyciy ten, kto umie dowodzi zarwno duymi siami, jak i

maymi.

27) Zwyciy ten, w czyich szeregach dowdcy i onierz pragntego


18/57

18

samego.

28) Zwyciy ten, kto roztropny i wyczekuje, kiedy wrg okae si

nieroztropny.

Stwrz niezwycion armi i czekaj na chwil, gdy wrg stanie si

podatny na cios. By przygotowanym zawczasu na wszystko

niespodziewane to najwiksza cnota.

29) Zwyciy ten, kto ma zdolnych dowdcw, do ktrych wadca si

nie wtrca.

30) Na tych piciu okolicznociach polega znajomo drogi do

zwycistwa.

31) Dlatego powiadam: Znaj wroga i znaj siebie, a choby stoczysto

bitw, nic ci nie grozi.

32) Kiedy nie znasz wroga, a siebie znasz, masz szansraz wygra, a raz

przegra.

33) Kiedy nie znasz ani wroga, ani siebie, pewne jest, e kada bitwa

okae sidla ciebie grona.


19/57

19

RozdziaIV

Uformowanie

1) Za dawnych czasw ten, kto biegy w prowadzeniu wojny, najpierwczyni siniezwycionym i czeka, kiedy okae si, e przeciwnika

mona zwyciy.

2) Niezwyciono zaley od nas samych, ale podatno na klsk

zaley od przeciwnika.

3) Wynika z tego, e umiejcy walczy moe uczyni si

niezwycionym, lecz nie moe sprawi, aby wrg by niezawodnie

podatny na zadanie mu klski.

Mogzrobi to, co zaley ode mnie. Nie mogbypewien tego, co

zaley od przeciwnika.

4) Dlatego powiedziano, e zwycistwo mona przewidzie, ale nie

mona go wymusi.

5) Niezwycieonopolega na obronie. Moliwozwycistwa polega

na ataku.

6) Obrona znaczy, e brakuje nam siy. Atak znaczy, e siy mamy w

nadmiarze.

7) Kto biegy w obronie, kryje si

jakby pod dziewi

t ziemi

. Kto

biegy w ataku, uderza jakby z dziewitego nieba. Moe wic tak

obronisi, jak i odniecakowite zwycistwo.

8) Przewidywazwycistwo, ktre byle kto moe przewidzie, to nie

jest szczyt biegoci.

9) Nie jest to szczyt umiejtnoci, e ktowygrabitwi uznano go w

kraju podniebnym za mistrza. Udwignpuch jesienny to jeszcze nie


20/57

20

dowd wielkiej siy. Odrni soce od ksiyca to jeszcze nie

dowd wietnego wzroku. Usysze grzmot to jeszcze nie dowd

czujnego suchu.

10) Za dawnych czasw nazywano biegymi w sztuce wojennej tych,

co zwyciali, gdy zwycistwo byo nietrudne.

11) Dlatego bitwy mistrza sztuki wojennej nie s niczym

wyjtkowym, nie przysparzaj mu sawy za mdro ani chway za

mstwo.

12) On bowiem zwycia przez to, e nie popenia bdw. Nie

popenia bdw, to znaczy, e dziaa, kiedy ma zapewnione

zwycistwo. Zwycia wroga juzwycionego.

W planowaniu ani jednego ruchu bezuytecznego. W strategii ani

jednego kroku daremnego.

13) Totedowdca umiejcy walczyzajmuje pozycje, na ktrych niemoe by pokonany, i nie traci adnej sposobnoci, aby pokona

wroga.

14) Dlatego zwyciskie wojsko nie rusza do bitwy, dopki nie ma

zapewnionych warunkw do zwycistwa. Natomiast wojsko skazane

na klsknajpierw rusza do bitwy, a potem spodziewa siwygrywa.

Dowodzenie wymaga nade wszystko jasnego widzenia, jednomylnoci

armii, gbokiej strategii poczonej z dalekosinym planowaniem,

znajomoci pr roku i umiejtnoci rozpoznawania czynnikw ludzkich.

Albowiem wdz niezdolny oceniswe moliwoci lub zrozumiesztuk

praktycznego dziaania i gitkoci, kiedy zdarzy mu si sposobno do

ataku na wroga, bdzie szed jakby utykajc i wahajc si, rozgldajc


21/57

21

si na prawo i lewo, niezdolny do powzicia jakiego planu.

atwowiernie polegabdzie na niewiarygodnych raportach, wierzc raz

w to, a raz w tamto.

15) Kto umiejtnie prowadzi wojn, ten przestrzega drogi i prawa.

Dziki temu wada zwycistwem i klsk.

16) Skadnikami sztuki wojennej s: po pierwsze odlego, po drugie

pojemno, po trzecie liczba, po czwarte porwnanie, po pite

zwycistwo.

17) Miara odlegoci wynika z terenu.

18) Pojemnowynika z odlegoci, ocena liczby wynika z pojemnoci,

porwnanie si wynika z liczby, szans zwycistwa wynikaj z

porwnania si.

19) Tak wic zwyciskie wojsko to jakby jeden cetnar przewayjeden

gra. A wojska skazane na klskto jakby graprzeciw cetnarowi.

20) Dziki temu zwyciski wdz tak prowadzi swych ludzi do walki,

jakby spitrzone wody, nagle uwolnione, runy w ogromn przepa.

Na tym polega ich uformowanie.


22/57

22

RozdziaV

Sia

1) Wielkimi siami kieruje si w zasadzie tak samo jak maymi. Rzecz

tylko w podziaach i liczbach.

2) Wielk liczb wojska dowodzi si tak samo jak ma liczb. Chodzi

tylko o formacje oraz ich znaki.

Gdy uywa siwielkich mas wojska, muszbyone szeroko rozrzucone,

gdzie uszy junie syszwyranie i oczy nie widz.

3) Aeby wojsko byo w stanie oprze si natarciu przeciwnika, nieponoszc klski, potrzebne sdziaania zarwno przez zaskoczenie, jak i

zwyke.

4) Wojska tak rzucone na wroga, jak arno uderza w jajko, to przykad

uderzenia peni w pustk.

5) W bitwie przewanie uywa si zwykych si, aby nawiza walk, a

nadzwyczajnych, aby zwyciy.

6) Moliwoci tych, ktrzy zyskali biego w uyciu si

nadzwyczajnych, snieskoczone jak niebo i ziemia, niewyczerpane jak

przepyw wielkich rzek i potokw.

7) Kocz si i zaczynaj na powrt, jak soce i ksiyc. Umieraj i

znowu rodzsi, jak cztery pory roku.

8) Tonw nie ma wicej nipi, lecz ukadanych z nich melodii jest tyle,

e mona ich suchabez koca.

9) Barw podstawowych jest tylko pi, ale z ich poczenia wynikaj tak

nieskoczone odcienie, e nie da siich wszystkich obejrze.

10) Smakw jest tylko pi, ale ich poczenia stak rozmaite, e nie da

siwszystkich posmakowa.

11) W bitwie stylko siy zwyke i szczeglne, ale z ich odmian wynikaj


23/57

23

niewyczerpane moliwoci.

12) Albowiem te dwie siy rodz jedna drug, jak ogniwa poczone w

krg bez pocztku i koca. Ktwyczerpie wszystkie ich moliwoci?

13) Kiedy wzburzona woda unosi gazy, to przez swj rozmach.

14) Kiedy uderzajcy z gry jastrzb razi swzdobycz, to dziki temu, e

dokadnie wymierzy.

Uderzaj na wroga tak prdko, jak sok uderza na swj up. Nieomylnie

amie grzbiet swej zdobyczy, bo wybiera waciwy moment na uderzenie.

Jego ruch jest wymierzony.

15) Tak i rozmach dobrze prowadzonej walki jest przemony, a uderzenie

cile wymierzone.

16) Ich moc jak w peni napitej kuszy, a wybrany moment jak zwolnienie

jej spustu.

17) W zgieku i wrzasku bitwa wydaje si bezadna, lecz porzdek musi

by zachowany. Wojska zdaj si kbi w kko, ale nie dadz sipokona.

18) Pozorny zamt bierze siz porzdku, pozorne tchrzostwo z odwagi,

pozorna saboz siy.

19) Porzdek od nieporzdku rni siorganizacj, odwaga od tchrzostwa

rni sirozmachem w dziaaniu, sia i sabornisiuformowaniem.

W sztuce wojennej nie ma ustalonych zasad. Ksztatuje si je zalenie od

okolicznoci..

20) Kto umie wprawia przeciwnika w ruch, zaskakuje go pozorami, na

ktre tamten idzie. Wabi go przynt, na ktrwrg sina pewno zapie.

Porusza go i nci, czyhajc na niego ze wszystkimi siami w zasadzce.

21) Wic kto biegy w prowadzeniu wojny, aby zwyciy, stara si

wykorzystasposobnona swojkorzy, a nie wymaga wszystkiego od


24/57

24

swych podwadnych.

22) Potrafi zatem dobratakich ludzi, ktrzy wykorzystajsposobno.

Dzielni potrafi walczy, ostroni broni si, a mdrzy doradza. W ten

sposb aden talent sinie marnuje.

23) Kto zrczny w obracaniu sytuacji na swoj korzy, umie wysya

swych ludzi do bitwy jak toczce sipnie i gazy. Na rwnym gruncie pnie

i gazy zwyky lee bez ruchu, a na pochyoci ruszaj z miejsca.

Kanciaste zatrzymujsi, okrge sitocz.

24) Otstrategiczna przewaga wojsk umiejtnie dowodzonych w bitwie

da si przyrwna do okrgych gazw staczanych z gry wysokiej na

tysic mil. To jest sia.


25/57

25

RozdziaVI

Pustka i penia

1) Zazwyczaj ten jest wypoczty i gotw, kto pierwszy zaj polebitwy i oczekuje wroga. A znuony jest, kto przybypniej i od razu

rzuca sido bitwy.

2) Totebiegy w sztuce wojennej sprowadza wroga na pole bitwy, a

nie daje sijemu sprowadza.

3) Kto chce sprawi, aby wrg sam przyszed, zwabia go na jakie

uatwienie i korzy. Kto chce sprawi, aby nie przyszed, odstrasza

go za pomocszkd i przeszkd.

4) Kiedy wrg czuje si wypoczty, nkaj go. Kiedy najedzony,

spraw, aby godowa. Kiedy odpoczywa w spokoju, porusz go z

miejsca.

5) Pojawiaj siw miejscach, gdzie wrg musi popieszyz pomoci

gdzie najmniej siciebie spodziewa.

6) Przejdziesz tysic li nie mczc si, jeeli idziesz przez miejsca,

gdzie nie masz wroga.

7) Aby mie pewno, e zdobdziesz to, co atakujesz, atakuj to,

czego wrg nie broni. Aby mie pewno, e utrzymasz to, czegobroni, brotego, czego wrg nie atakuje.

8) Wic jeli umiesz atakowa, wrg nie wie, gdzie sibroni. Jeli

umiesz sibroni, wrg nie wie, gdzie atakowa.

9) Tak ulotny i nieuchwytny, e nie ma postaci. Tak cudownie

tajemniczy, e go nie sycha. Dziki temu staje si panem losw

swojego przeciwnika.


26/57

26

10) Idzie naprzd nie spotykajc oporu, bo uderza w sabe miejsca

przeciwnika. Wycofuje sinie cigany, bo tak szybki, e nie mona go

zapa.

Przybywaj jak wiatr, odchodjak byskawica.

11) Kiedy zechcemy walczy, przeciwnik, choby go chroniy

wysokie mury i gbokie fosy, musi z nami walczy. Bo uderzamy na

to, czego on musi broni.

12) Kiedy chcemy uniknbitwy, wystarczy nakrelilinina ziemi.

Wrg i tak nie bdzie mgz nami walczy, gdyodcigamy go do

innych celw.

13) Jeli potrafimy okreli uformowanie przeciwnika, a wasne

ukry, to moemy siskupi, a on simusi rozproszy. Jeli skupimy

si w jednym miejscu, a wrg bdzie podzielony na dziesi,

uderzymy na niego w tym miejscu z przewagdziesiciu do jednego,czyli z przewag liczebn. Wtedy moemy uderzy w wielu na

jednego i le bdzie z tym, na kogo uderzymy.

14) Wrg nie moe wiedzie, gdzie zamierzamy wydamu bitw. Bo

jeli tego nie wie, musi byw pogotowiu w mnstwie miejsc. A gdy

on si szykuje w wielu miejscach, nam przyjdzie w dowolnym

miejscu pobiniewielu.

15) Wic jeli przygotuje siw zwikszonej liczbie z przodu, bdzie

mia sabe tyy, a jeeli z tyu, to bdzie wty z przodu. Jeeli

przygotowuje si z lewej, bdzie podatny na uderzenie z prawej, a

jeeli z prawej, bdzie sabszy po lewej. A jeli przygotuje si

wszdzie, to wszdzie okae siza saby.


27/57

27

16) Zawsze bdzie saby, kto musi przygotowasiprzeciw wrogowi

zewszd. Zawsze bdzie silny, kto zmusi wroga, eby przygotowasi

przeciw niemu zewszd.

17) Jeeli znasz miejsce i dziebitwy, moesz pomaszerowado niej

choby tysic li. Ale jeli nie znasz miejsca i dnia bitwy, lewe

skrzydo twe nie zdoa pomc prawemu ani prawe lewemu, stra

przednia nie wesprze tyw ani tyy nie wesprstray przedniej. Tym

bardziej w przypadku, gdy posiki oddalone s o kilka, a nawet o

kilkadziesit li.

Biegli w wojnie muszwiedzie, gdzie i kiedy dojdzie do bitwy.

18) Chooceniam wojska z Yue jako liczne, czy przewaga ta okae

siskuteczna?

19) Powiadam wic, e do zwycistwa mona doprowadzi. Bo nawet

jeli wrg ma duo wojska, mona nie dopuci do tego, abyprzystpio z nami do walki.

20) Rozpoznaj wic plany przeciwnika, aby wykryich mocne i sabe

strony.

21) Sprowokuj go do dziaania i sprawd, na jakiej zasadzie ksztatuj

sijego poruszenia.

22) Zbadaj uksztatowanie jego si, gdzie mocne i gdzie wte,

rozpoznaj pole jego ycia i mierci.

23) Kiedy go sprawdzisz w potyczce, dowiesz si, gdzie ma nadmiar

siy, a gdzie niedostatek.

24) Dlatego szczyt uformowania wojska polega na tym, aby nie miao

ono widocznej formy. Kiedy jej nie ma, najsprytniejszy szpieg


28/57

28

niczego nie wykryje i nawet mdrzec nie zdoa niczego przeciw tobie

zaplanowa.

25) Chobym ujawni cibie zmienn strategi, wiodc do

zwycistwa, ludzie tego nie pojm. Wszyscy widz, jak odniosem to

zwycistwo, ale nikt nie rozumie, jak doszedem do uformowania,

ktre mi je przynioso.

26) Dlatego zwycistwa w bitwach nie dadz si powtrzy, bo

ksztatuj si one coraz to inaczej w odpowiedzi na niewyczerpan

rozmaitozmiennych okolicznoci.

27) Wojsko mona porwnado wody, bo jak woda nie trzyma sina

wyynach i poda w d, tak i wojsko unika peni si, a uderza w ich

pustk.

28) Jak woda szuka sobie drogi zalenie od terenu, tak i wojsko zda

do zwycistwa, unikajc mocnych punktw i wyszukujc sabe punktyprzeciwnika.

29) Jak woda zmienia swj przepyw zalenie od pochyoci terenu; tak i

wojsko nie ma staej taktyki.

30) Kto potrafi zwyciazalenie od zmian w sytuacji przeciwnika, o tym

powiadaj: boski.

31) Wrd piciu ywiow nie ma takiego, ktry by stale przewaa. Z

czterech pr roku adna nie trwa wiecznie. Soce bywa krtkotrwae i

dugotrwae, ksiyc ma swe ycie i mier. To istota bycia

nieprzeniknionym.


29/57

29

RozdziaVII

Zmagania zbrojne

1) Zwyka kolejno wojny jest taka, e wdz otrzymuje rozkaz od

wadcy, gromadzi wojsko, mobilizuje ludno i zajmuje pozycje

naprzeciw wroga. Tworzy z armii harmonijnjednozgromadzonw

obozie. Rusza w pole i spotyka siz przeciwnikiem.

2) Nie ma nic trudniejszego ni zmagania wojenne. Ich trudno

polega na tym, aby krt drog zamieni w prost i przeciwnoci

obrciw korzy.

3) Czynisz wic drognieprzyjaciela krt, podsuwajc mu przynt

atwych korzyci. Moesz dziki temu wyruszy pniej ni on, a

dotrzedo celu wczeniej. Kto potrafi to sprawi, zna strategidrg

krtych i prostych.

Udawaj, e jeste daleko. Moesz wyruszy po nieprzyjacielu, aprzybyprzed nim, poniewaumiesz oceniai wyliczaodlego.

4) Takie dziaania wojenne mog by zarwno korzystne, jak

niebezpieczne.

5) Jeli dla osignicia korzyci wprawiasz w ruch wszystkie swoje

siy, nic na tym nie zyskasz.

6) Jeli dla osignicia korzyci porzucisz swj obz, stracisz

posiadane wyposaenie i zasoby.

7) Wic jeeli siodoy cikie uzbrojenie i ruszy jak najspieszniej,

nie odpoczywajc dniem ani noc, maszerujc z podwjnszybkoci

na odlegostu li, wszyscy trzej dowdcy dostansido niewoli. Bo

doborowe oddziay wyprzedzte sabsze, ktre zmczsii pozostan


30/57

30

w tyle, tak ina miejsce przybdzie tylko jedna dziesita wojska.

8) W forsownym marszu na odlego pidziesiciu Ii dowdca

stray przedniej na ogzostanie pobity i tylko poowa wojska dotrze

do celu. W forsownym marszu na odlego trzydziestu li dotr na

miejsce dwie trzecie.

9) Tak wic ginie wojsko, ktre nie ma cikiego wyposaenia, nie ma

paszy, nie ma prowiantu i nie ma zapasw.

Mury obronne z elaza nie stak wane jak ziarno i jado.

10) Kto nie zna zamiarw ssiednich wadcw, nie moe z gry

zawiera z nimi sojuszw. Kto nie zna przyrody gr i lasw,

niebezpiecznych urwisk i wwozw, bagien i moczarw, nie moe

prowadzimaszerujcych wojsk.

11) Kto nie korzysta z miejscowych przewodnikw, nie moe

wykorzystazalet terenu.12) Wojna opiera sina wprowadzaniu w bd. Posuwaj sinaprzd,

kiedy jest korzystne, rozpraszajc i skupiajc swe siy, zmieniajc

sytuacjna swojkorzy.

13) Bdszybki jak wicher, spokojny jak las, napastliwy i aroczny jak

ogie, niewzruszony jak gra, nieprzenikniony jak ciemno, nagy jak

piorun. Poruszaj si tak szybko, e wrg uderza w pustk. Nadchod

niepostrzeenie, odchodgwatownie. Poruszaj si, stojc w szyku. Jak

poar w stepie, nie zostawiaj ani jednej trawki. Jego sia nie da si

wymierzy, jak ciemno, oblicza jego nie da si wypatrzy. Jakby

chmura zakrya niebo i nie widatrzech gwiazd. Uderza jakby z nieba i

nie wiadomo, gdzie siprzed nim ukry.


31/57

31

14) Kiedy grabisz wsie, rozdzielaj swe siy. Kiedy zagarniasz kraj, dziel

sizdobycz.

15) Rozwaza i przeciw, a potem ruszaj.

16) Zwycia ten, kto zna sztukpodchodzenia drogkrt, i prost. To

jest sztuka manewru wojennego.

17) Ksiga o kierowaniu wojskiem w bitwie powiada: Kiedy mwi,

nie sysz si, wic uywaj bbnw i gongw. Kiedy patrz, nie widz

si, wic uywaj sztandarw i proporcw."

18) Bbny i gongi, sztandary i proporce skupiaj na sobie oczy i uszyludzi, aby tworzyli jedno. Wtedy miaek nie pjdzie do przodu

samotnie, tchrz nie cofnie siw ty. To zasada kierowania duliczb

wojsk.

19) W walce nocnej uywa siwielu pochodni o bbnw, w dziedzinie

sztandarw i proporcw, aby podziaana oczy i uszy swoich i zmyli

nieprzyjaci.

20) Caej armii mona odebra ducha, a jej dowdcy mona odebra

serce.

Odpowiedzialnoza wojsko liczce milion ludzi spoczywa na jednym

czowieku. On wcza jego ducha. Jeli armia stracia morale, jej wdz

testraci serce.21) Z rana duch jest rzeki, w dzie wtleje, a pod wieczr myli

zwracajsiw strondomu.

22) Totebiegli w prowadzeniu wojny unikajwroga, gdy jego duch jest

rzeki, a uderzaj, kiedy zwtla. Tak siwykorzystuje stan ducha.

23) Zachowuj porzdek i czekaj, a wrg popadnie w rozprzenie.

Bd spokojny i czekaj, a wrg si stanie krzykliwy. Tak si


32/57

32

wykorzystuje opanowanie.

Spokojnych i stanowczych wypadki nie zniszcz.

24) Trzymajc siw pobliu pola bitwy czekaj na wroga nadchodzcego

z daleka. Odpoczywaj i czekaj na wroga zmczonego. Z wojskami

dobrze odywionymi czekaj na godnych. Tak si wykorzystuje i

zachowuje siy.

25) Nie uderzaj na wroga kroczcego pod sztandarami w cakowitym

porzdku. Nie rzucaj si na potn armiw szyku bojowym. Tak si

wykorzystuje zmienne okolicznoci.26) Sztuka wojowania polega wic na tym, eby nie uderzana wroga na

wroga znajdujcego sipowyej nas i nie ruszana niego, gdy ma za sob

wzgrze.

Idcemu z gry przybywa si.

27) Kiedy wrg udaje, e ucieka, nie cigaj.

28) Nie rzucaj sina jego doborowe oddziay.

29) Nie ykaj podanej ci przynty.

Ryba apczywa na przyntzostaje zapana. Wojska apczywe na przynt

zostajpobite.

30) Nie przeszkadzaj mu w powrocie do domu.

31) Otoczonemu wrogowi musisz pozostawijedndrogwyjcia.

Pokamu, ze istnieje bezpieczna droga ucieczki, i stwrz w jego umyle

wiadomo, e ma inne wyjcie nimier. Dopiero wtedy uderzaj.

32) Nie przypieraj wroga do muru.

33) Tak naley prowadziwojn.


33/57

33

RozdziaVIII

Dziewizmiennych

1) Oglna zasada wojny jest taka, e dowdca otrzymuje od wadcy

polecenie, aby zgromadziwojska i zmobilizowaludnodo walki.

2) Nie obozuj na trudnym terenie.

3) Na wanych pograniczach zawieraj sojusze.

4) Nie zatrzymuj sina terenie odcitym.

5) Teren zamknity wymaga zaradnoci.

6) Na mierciononym terenie trzeba walczy.

Wprowad wojsko na teren, gdzie musiaoby zgin. Wtedy ludzie bd

walczysami za siebie.

7) Bywaj drogi, ktrymi i nie naley. Bywaj wojska, ktrych nie

naley atakowa. Bywaj miasta, ktrych nie naley zdobywa. Bywaj

tereny, o ktre sinie naley ubiega.

8) Bywajprzypadki, w ktrych nie naley sucharozkazw wadcy.

Jeeli s sprzeczne z czterema poprzednimi. Kiedy jest to celowe w

dziaaniu, wdz nie musi wiza si rozkazami wadcy. Wojsko to

zowrbne narzdzie. Walka jest przeciwna cnocie. Wdz to suga

mierci, nie majcy ani nad sobnieba, ani pod sobziemi, ani przed sob

wroga, ani za sob wadcy. Jeli widzisz waciw drog, dziaaj. Nie

czekaj na rozkazy.

9) Wdz dokadnie obyty z korzyciami dziewiciu zmiennych umie

posugiwasiwojskiem.

Wdz musi polegana swojej umiejtnoci kierowania sytuacjku wasnej

korzyci zalenie od okolicznoci. Ustalone reguy go w tym nie wi.

10) Wdz nie rozumiejcy, jakie korzyci wynikaj z dziewiciuzmiennych, nie potrafi wykorzysta zalet terenu, nawet jeeli z nim jest


34/57

34

obeznany.

11) Wdz nie znajcy sztuki dziewiciu zmiennych, nie potrafi

najskuteczniej wykorzysta swojego wojska, nawet jeli rozumie pi

korzyci.

12) Dlatego rozwaajc je, mdry wdz musi bra po d uwag czynniki

zarwno korzystne, jak niekorzystne.

13) Jeli dowdca w obliczu trudnoci w peni rozpatrzy czynniki

korzystne, potrafi wypeni swe zadania. Jeeli wszystko idzie dobrze, a

dowdca w peni rozpatrzy czynniki niekorzystne, potrafi unikn

niepowodze.

14) Ssiednich ksit mona sobie podporzdkowa, groc, e si im

wyrzdzi cozego.

Plany i pomysy, jak zaszkodziwrogowi, nie ograniczajsido jednej

metody.

15) Mona ich zaprzta, sprawiajc im cigle kopoty. Mona ich

zatrudnia, podsuwajc im obietnice korzyci.

16) Oto zasada prowadzenia wojny: nie polega na tym, e wrg nie

przyjdzie, tylko na gotowoci do odparcia go. Nie polegana tym, e nie

napadnie nas, tylko na zapewnieniu sobie takiej siy, ebymy nie mogli

bynapadnici.

Kiedy panuje spokj, nie zapominaj o niebezpieczestwie. Zawsze bd

w stanie pogotowia do walki. W gotowoci bojowej nie moe byluki.

Gdy wiat napawa sipokojem, czowiek wytworny ma u boku miecz.

17) Oto piniebezpiecznych wad u wodza.

18) Jeli uporczywie wyzywa mier, moggo zabi.

19) Jeli nade wszystko boi si o wasne ycie, moe dosta si do


35/57

35

niewoli.

20) Jeeli porywczy, da sipodpuci.

21) Jeli zbyt honorowy, mona go pohabi.

22) Jeeli zbyt sitroszczy o swoich ludzi, atwo go niepokoii drczy.

23) Te pito powane braki u wodza, w dziaaniach wojennych mog

spowodowanieszczcie.

24) Skutkiem tych saboci wojska stale ponoszklski, a ich dowdcy

tracycie. Trzeba o tym dobrze pamita.


36/57

36

RozdziaIXWojsko w marszu

1) Oto na co baczy naley w rozmieszczeniu wojsk i ocenieprzeciwnika: Przekraczajc gry trzymaj sidolin, a obozy rozbijaj na

wysokich miejscach, twarzdo soca.

2) Uderzaj z gry. Nie atakuj pod gr.

3) Tyle o rozmieszczeniu wojsk w grach.

4) Przeprawiwszy siprzez wodzatrzymaj siw pewnej odlegoci

od rzeki.

5) Kiedy nacierajcy wrg przeprawia siprzez wod, nie spotykaj go

na samym brzegu. Lepiej pozwoli, aby poowa jego wojsk si

przeprawia, i wtedy uderzy.

6) Jeli chcesz wydabitw, nie spotykaj wroga tunad wod. Ustaw

si na wysokim miejscu twarz do soca. Nie zajmuj wobec niego

pozycji w dole rzeki.

7) Tyle o rozmieszczeniu wojsk nad rzek.

8) Sone bagna przechodjak najszybciej. Nie zwlekaj. Jeli spotkasz

nieprzyjaciela na rodku sonych bagien, musisz zaj miejsce tam,

gdzie trzcina i woda, a z tyu las.9) Tak rozmieszcza siwojska na bagnach.

10) Na rwninie zajmuj pozycje na otwartym terenie, ze

wzniesieniami po prawej stronie, pole bitwy majc przed sob, a za

sobteren bezpieczny.

11) Tak rozmieszcza siwojska na rwninie.

12) Oto cztery korzystne pozycje. Zapewniy one cesarzowi Huangdi


37/57

37

zwycistwo nad czterema wadcami.

13) Dla wojska lepsze s miejsca wysokie od niskich, pooone w

socu, a nie w cieniu. Miejsca, gdzie atwo o ywno i wod, aby

zaspokoi swe potrzeby, gdzie ludzie i konie mog wytchn i

odzyska siy, miejsca wolne od chorb. Takie warunki zapewni

zwycistwo.

14) Koo wzgrz, pagrkw, grobli i nasypw ustawiaj sipo stronie

sonecznej, prawstrondo zbocza.

15) Wszystko to jest korzystne dla wojska i zapewnia posuenie si

zaletami terenu.

16) Jeli ulewne deszcze padaj w grnym biegu rzeki i spywa

spieniona woda, chccy si przeprawi niech poczekaj, a woda

opadnie.

17) Gdzie srwce potoki, niebiaskie studnie, niebiaskie wizienia,niebiaskie sida, niebiaskie puapki, niebiaskie szczeliny w grach,

z takich miejsc czym prdzej uchodi nie zbliaj sido nich.

18) Trzymaj si od nich na odlego, a cigaj tam przeciwnika.

Staraj si, aby takie miejsca miaza sob.

19) Kiedy na skrzydach armii sniebezpieczne wwozy lub zatche

sadzawki pokryte trzcin i sitowiem, albo lasy grskie o spltanym

poszyciu, naley je dokadnie sprawdza, bo w takich miejscach

urzdza sizasadzki i ukrywa szpiegw.

20) Kiedy wrg jest zaczajony w pobliu, to znaczy, e polega na

zaletach terenu. Kiedy z daleka wyzywa cido walki, pragnie, aby

si posun do przodu. Kiedy ustawi si na rwnym gruncie, to


38/57

38

znaczy, e zajkorzystne dla siebie pozycje.

21) Poruszajce sidrzewa to znak, e wrg sizblia.

22) Kiedy w zarolach napotkasz mnstwo przeszkd z drzew i trawy,

to znaczy, e wrg chce cizmyli.

23) Ptaki podrywajce sido lotu to znak, e wrg czyha na ciebie w

zasadzce. Pierzchajce w popochu dzikie zwierzta to znak, e wrg

usiuje cizaskoczy.

24) Kurzawa stojca wysokim supem wiadczy o zblianiu si

wozw bojowych. Py cielcy si nisko i szeroko wiadczy o

zblianiu sipiechoty.

25) Kiedy py sipodnosi w rnych miejscach, to znaczy, e wrg

zbiera chrust na opa. Liczne i mae kbki kurzu tu i wdzie to znak,

e zakadajobz.

26) Gdy posowie nieprzyjacielscy przemawiajw uniony sposb, aprzygotowania sabn, to znaczy, e wrg szykuje sido natarcia.

27) Kiedy wrg przemawia wojowniczo i pokazuje, e rusza naprzd,

to znaczy, e zamierza odstpi.

28) Kiedy posowie przepraszaj, wrg chce odetchn.

29) Kiedy wrg nie doznaadnej poraki, a prosi o rozejm, to znaczy,

e coknuje.

Jeli kto bez powodu baga o rozejm, to z pewnoci dlatego, i

sprawy w jego kraju przybray zy obrt i zatroskany tym chciaby co

przedsiwzi, aby zyskanieco wytchnienia. Albo tewie, e nasze

pooenie jest podatne na to, co uknu, i chce rozproszy nasze

podejrzenia, proszc o rozejm. Po czym wykorzysta nasz brak


39/57

39

przygotowania.

30) Kiedy lekkie wozy bojowe ruszaj naprzd i ustawiaj si w

szyku, to znaczy, e wrg szykuje sido bitwy.

31) Gdy w oddziaach jego zaroio si i wozy bojowe stajw szyku, to

znaczy, e wrogowi przybywajposiki.

32) Kiedy cz nieprzyjacielskich si rusza naprzd, a cz si

wycofuje, to znaczy, e wrg chce cizwabi.

33) Kiedy jego onierze stoj wsparci o swoj bro, to znaczy, e

doskwiera im gd.

34) Gdy nosiciele wody sami pij, zanim jponiosdo obozu, to znaczy,

e wroga drczy pragnienie.

35) Kiedy nieprzyjaciel widzi sprzyjajc mu sytuacj, a mimo to nie

rusza, eby jnatychmiast wykorzysta, to znaczy, e jest wyczerpany.

36) Kiedy ptaki gromadz si nad obozowiskiem, to znaczy, e jest

puste.

37) Jeeli po nocy sychakrzyki, to znaczy, e wrg wpada w popoch.

38) Nieporzdek w wojsku wskazuje, e jego wdz nie cieszy si

powaaniem.

39) Kiedy sztandary i proporce s w cigym ruchu, znaczy to, e w

wojsku panuje rozprzenie.

40) Jeli oficerowie zoszcz si, to znaczy, e siy wojska s na

wyczerpaniu.

41) Gdy onierze karmi konie jagami, a sami jedz miso, gdy nie

odwieszaj garnkw i nie wracaj do namiotw, to znaczy, e s

doprowadzeni do ostatecznoci jak zbje.

42) Jeli onierze wcizbierajsiw mae grupki i szepc, to znaczy,


40/57

40

e armia nie ufa juswemu dowdcy.

43) Kiedy wdz prowadzi z onierzami dugie, dobrotliwe i uprzejme

rozmowy, to znaczy, e straciich zaufanie.

44) Jeli wdz zbyt czsto nagradza, to znaczy, e jest u kresu swych

moliwoci. Jeeli zbyt czsto karze, to znaczy, e pooenie jego stao

sirozpaczliwe.

Kiedy nagradzasz dobrych, zaczynaj od najniszych. Kiedy karzesz

zych, zaczynaj od najwyszych. Wdz powinien w swym postpowaniu

osignrwnowagmidzy wyrozumiaocia surowoci.

45) Jeli najpierw traktujonierzy brutalnie, a potem boj si ich, to

znaczy, e niedostwo signo szczytu.

46) Kiedy od wroga przychodz posowie z pojednawcz mow, to

znaczy, e chce zaprzesta walki. Ale jeeli wrg przez duszy czas

przeciwstawia si zajadle, a mimo to nie rusza do bitwy ani te nie

odstpuje, przygldaj mu sibardzo uwanie.

47) Na wojnie przewaga nie wynika z samej liczebnoci. Nie nacieraj

zbyt pochopnie.

48) Staraj si skupia wasne siy, mie jasne rozeznanie sytuacji

wroga i pene poparcie u swoich ludzi. To wystarczy. A kto niczego

nie przewidziai lekceway wroga, niewtpliwie zostanie przez niegoschwytany.

49) Jeli bdziesz karaonierzy, nim zapewnisz sobie ich oddanie,

stan si nieposuszni. Jeeli s nieposuszni, trudno si nimi

posugiwa. A jeeli bd ci oddani, lecz nie wymusisz dyscypliny,

nie bdsinadawado uytku.

50) Dlatego pozyskuj ich ludzkim podejciem, a zarazem wymagaj od


41/57

41

nich bezwzgldnej dyscypliny wojskowej. Dziki temu pozyskasz ich

wierno.

51) Jeeli w szkoleniu onierzy rozkazy snieugite, bdposuszni.

Jeeli rozkazy wydawane w toku szkolenia nie s stanowczo

wymuszane, nie bdposuszni.

52) Kiedy rozkazy dowdztwa s szanowane, dowdca i jego

onierze bdsinaleycie dopenia.


42/57

42

RozdziaX

Uksztatowanie terenu

1) Zalenie od jego uksztatowania teren mona okreli jako

dostpny, wcigajcy, nieokrelony, ograniczony, urwisty lub

rozlegy.

2) Jako dostpny okrelamy teren, na ktry obydwie armie mog

wkroczy z rwn atwoci. Na takim terenie dobrze jest walczy

temu, kto pierwszy zaj wysze miejsce po stronie sonecznej i

zapewnisobie drogi zaopatrzenia.

3) Teren wcigajcy to taki, po ktrym atwo i, ale trudno powrci.

Jeli przeciwnik nie jest gotw, moesz go tam dopai pokona, ale

jeli jest gotw i od razu go nie pobijesz, trudno ci si bdzie

wydosta. To niekorzystne.

4) Teren jednakowo niekorzystny dla obu stron okrelamy jakonieokrelony. W takim terenie lepiej zachowa dystans, choby nas

wrg nci. Nie bierz przynty i wycofaj si. Jeli sam go zncisz, aby

wyszedw pdrogi, korzystniej bdzie na niego uderzy.

Na terenie, ktry nie zapewnia korzyci adnej ze stron, trzeba

wywabiprzeciwnika udajc odwrt, poczeka, awyjdzie poowsi

i wykonaatak przechwytujcy.

5) Kto pierwszy zajteren ograniczony, niech obsadzi go i oczekuje

wroga. Jeli uczyni to pierwszy, nie idza nim, chyba e zajmie go i

zamknie tylko czciowo.

6) Na urwistym terenie trzeba zaj pozycj wysoko po stronie

sonecznej i czeka na przeciwnika. Jeeli on to uczyni pierwszy,


43/57

43

wycofasi, a nie iza nim.

7) Na terenie rozlegym, kiedy wrg znajduje siw pewnej odlegoci,

przy siach mniej wicej wyrwnanych trudno go skonido walki, a

napieranie na niego nie jest korzystne.

8) Oto zasady dotyczce szeciu rodzajw terenu. Ich nadzwyczaj

dokadne rozpatrzenie jest podstawowym obowizkiem dowdcy.

9) Na wojnie moe sizdarzyucieczka, brak karnoci, rozprzenie,

zagada, chaos i pogrom. adna z tych szeciu klsk nie wynika z

przyczyn naturalnych. Wszystkie wynikajz bdw dowdcy.

10) Kiedy warunki strategiczne sdla obu stron takie same i atakuje

si dziesi razy liczniejszego przeciwnika, skutkiem tego bdzie

ucieczka.

11) Kiedy onierze smocni, a oficerowie sabi, skutkiem tego jest

brak karnoci.12) Kiedy oficerowie smocni, a onierze sabi, skutkiem tego jest

rozprzenie.

13) Kiedy wysi oficerowie wciekajsii nie przestrzegajkarnoci,

a dajc upust swej urazie, napotkawszy wroga rzucaj si na niego

samowolnie, tak i wdz nie zna siy swych wasnych wojsk,

skutkiem tego bdzie zagada.

14) Kiedy wdz okae si saby i nieudolny, a jego dowdztwo

niedbae, kiedy jego polecenia s niejasne, kiedy brak ustalonych

regudla oficerw i onierzy, a szyki sni to pionowe, ni poziome,

skutkiem tego jest chaos.

15) Kiedy wdz nie potrafi oceniprzeciwnika i maymi siami uderza


44/57

44

na wielkie, a sabymi na silne, kiedy nie wprowadza do dziaania

stray przedniej ani doborowych oddziaw, skutkiem tego musi by

pogrom.

16) Oto szezasad wskazujcych, kiedy armia zmierza do klski. Ich

znajomo jest podstawowym obowizkiem wodza i wymaga

dokadnego zbadania.

17) Korzystne uksztatowanie terenu jest pomocne w bitwie. Totedo

cnt gwnodowodzcego naley ocena nieprzyjaciela i stworzenie

warunkw prowadzcych do zwycistwa, takich jak wyliczenie

zagroe i odlegoci. Kto w bitwie ma pen znajomo tych

czynnikw, na pewno wygra, a kto walczy bez tej wiedzy, na pewno

bdzie pobity.

18) Jeeli pooenie jest zwyciskie, a wadca rozkazanie wszczyna

bitwy, wdz moe postanowi, e bdzie walczy. Jeli pooenie jesttakie, e nie moe wygra, a wadca rozkazawytoczybitw, wdz

nie musi go sucha.

19) Jeeli wdz idc naprzd nie szuka sawy, a odstpujc nie lka

si pewnej kary, lecz ma na celu wycznie obron swego narodu i

dobro wadcy, jest skarbem dla pastwa.

20) Bo troszczy sio swych onierzy jak o dzieci, a oni pjdz nim

w najgbsze wwozy. Bo dba o swoich ludzi jak o wasnych

ukochanych synw, wic pjdz nim na mier.

21) Ale jeli pobaa swym onierzom, a nie umie si nimi

posugiwa, jeli kocha ich tak, e nie potrafi wymusiposuszestwa

dla swych rozkazw, jeli w wojsku panuje rozprzenie, a on go nie


45/57

45

umie powcign, s jak rozpieszczone dzieci, z ktrych nie ma

adnego poytku.

22) Jeli wiem, e moi onierze mog uderzy na wroga, tylko nie

wiem, e wrg jest odporny na atak, moje szans zwycistwa

zmniejszajsio poow.

23) Jeli wiem, e wrg jest podatny na atak, tylko nie wiem, e moi

onierze sniezdatni do ataku, moje szanszwycistwa zmniejszaj

sio poow.

24) Jeli wiem, e wroga mona uderzyi e moi onierze sdo tego

zdatni, tylko nie uwiadamiam sobie, e nie powinienem atakowaz

powodu uksztatowania terenu, moje szans zwycistwa znw

zmniejszajsio poow.

25) Ot dowiadczeni w sprawach wojennych, kiedy ruszaj do

walki, nie popeniajbdw, a ich moliwoci pokonania wroga nicnie ogranicza.

26) Dlatego powiedziano: znaj przeciwnika i znaj siebie, a twoje

zwycistwo bdzie niechybne. Znaj niebo i znaj ziemi, a twoje

zwycistwo bdzie cakowite.


46/57

46

RozdziaXI

Dziewiterenw

1) Jeli chodzi o wykorzystanie wojska, teren mona okreli jako

rozpraszajcy, atwy, sporny, otwarty, skupiajcy, odcity,

nieprzystpny, okrony i miercionony.

2) Gdy ksi walczy na swoim wasnym obszarze, znajduje si na

terenie rozpraszajcym.

3) Kiedy tylko troch wejdzie do kraju wroga, znajduje si na terenie

atwym.

4) Teren rwnie korzystny dla obu stron, ktokolwiek by go pierwszy

zaj, okrela sijako sporny.

5) Teren jednakowo dostpny dla obu stron okrela si jako teren

otwarty.

6) Teren pooony na zetkniciu kilku graniczcych ze sob pastw

nazywa siterenem skupiajcym. Kto pierwszy go zajmie, pozyska ca

krainpodniebn.

7) Kiedy armia wtargna gboko do kraju wroga, zostawiajc daleko za

sob wiele nieprzyjacielskich miast i miasteczek, jest na terenie

odcitym.

8) Kiedy armia przekracza gry, lasy, przepastne urwiska lub wwozy,bagna i mokrada lub jakiekolwiek miejsca trudne do przebycia, chodzi

o teren nieprzystpny.

9) Teren, do ktrego jest wskie dojcie, drogi wyjciowe krte i mog

ich atwo strzec niewielkie siy, ktre mogzwizanasze siy, chocia

wiksze, zwie siokronym.

10) Teren, z ktrego mona ujz yciem tylko rzucajc siz camoc


47/57

47

do walki, a mona zgin, jeeli si tego nie zrobi, okrela si jako

miercionony.

11) Nie wystpuj zatem do walki na terenie rozpraszajcym. Nie

zatrzymuj sina pograniczu.

12) Nie atakuj wroga zajmujcego teren sporny. Na terenie otwartym nie

daj siodci, lecz uwaaj, aby siy twe byy zwarte i niepodzielne.

13) Na terenie skupiajcym sprzymierzaj siz ssiednimi pastwami. W

gbi cikiego terenu uwaaj, abynie dopuszczasigrabiey.

14) Na nieprzystpnym terenie przyj do przodu. Na okronym dziaajdoranie. Na mierciononym walcz.

15) Za dawnych czasw ludzie uznawani za biegych w sztuce wojennej

uniemoliwiali wrogowi czno stray przednich i tylnych,

wspdziaanie duych i maych oddziaw, udzielanie wsparcia przez

lepsze oddziay gorszym, zblienie midzy zwierzchnikami a

podwadnymi.

16) Kiedy siy wroga si rozproszyy, przeszkadzano w ich

poczeniu, a jeli si poczyy, nie dopuszczano do stanicia w

szyku.

Podejmuj wiele dziaa mylcych. Daj si widzie na zachodzie i

pojawiaj siod wschodu. Zwabiaj go na pnoc, a uderzaj z poudnia.Doprowadzaj go do obdu i tak oszaamiaj, eby rozpraszaswe siy

w zamcie. Zaskakuj go atakujc z znienacka, gdzie nie jest

przygotowany. Uderzaj nagle uywajc oddziaw wyborowych.

17) Jeli byo to korzystne dla tych biegych dowdcw, ruszali do

walki, a jeli niekorzystne, trwali na miejscu.

18) Pytaj mnie: Jak mam sobie poradzi, jeeli chce mnie uderzy


48/57

48

wrg bardzo liczny i dobrze zorganizowany? Odpowiem: Zagarnij co

takiego, na czym mu szczeglnie zaley, a przychyli si do twoich

da.

19) Istot wojny jest szybko. Zajmuj to, do czego przeciwnik nie

zdydotrze. Posuwaj sidrogami, ktrych nie przewidzia. Uderzaj

tam, gdzie sinie zabezpieczy.

20) Oglne zasady najazdu stakie, e im gbiej wtargniesz na teren

przeciwnika, tym bardziej zwarte s twoje oddziay i tym mniej

prawdopodobne, e wrg cipokona.

21) Naley grabi yzny kraj, aby wojska miay pod dostatkiem

prowiantu.

22) Dbaj o wyywienie wojska. Nie mcz go bez potrzeby. Utwierdzaj

je w duchu jednomylnoci, dodawaj mu si. Przemieszczaj swe

oddziay i obmylaj strategitak, aeby wrg nie potrafiprzewidzietwych ruchw.

Pki wojsko nie doszo do wodopoju, dowdca nie mwi o

pragnieniu. Pki jado nie znalazo si na ogniskach, dowdca nie

mwi o godzie.

23) Rzucaj swe wojska w takie sytuacje, z ktrych nie ma odwrotu,

aeby wolay mierod dezercji. Bo kiedy twoi oficerowie i onierze

sgotowi umrze, czy mgbyoczekiwa, e dadzz siebie mniej ni

najwicej? Na skraju zagady nie bdsijubaniczego. Nie majc

sigdzie zwrci, stabdjak jeden m. W tej potrzebie nie uchyl

siod zaciekej walki.

24) Takie wojsko nie potrzebuje zachty do czujnoci. Spenia swe


49/57

49

obowizki bez przymusu, jest oddane swemu dowdcy bez adnych

stara i przestrzega dyscypliny bez nakazw. Zabro gada o

wrbach, pokres plotkom, a nie opuszczswych oddziaw ado

mierci.

25) Nasi onierze nie majw nadmiarze pienidzy, ale nie dlatego,

eby gardzili bogactwem. Nie liczna dugie ycie, ale nie dlatego, by

gardzili dugowiecznoci.

26) W dniu, gdy ka im ruszy w bj, zy siedzcych zwil im

konierz, zy lecych cieknim po policzkach.

27) Ale postaw ich w sytuacji bez wyjcia, a wykasiodwagnie

mniejszniZhuan Zhu i Cao Gui.

28) Biegy dowdca dziaa jak wz Changshan. Kiedy zadamu cios

w eb, uderza ogonem, kiedy w ogon, uderza bem, a kiedy porodku,

uderza i bem, i ogonem.29) Pytajmnie: Czy wojsko mona przyuczy, aby poczynao sobie

jak w z Changshan? Odpowiadam: Mona. Bo jakkolwiek

nienawidzsiludzie z Wu i Yue, ale przeprawiajc siprzez rzekw

odzi zaskoczonej wichur bd sobie pomaga, tak jak prawa do

pomaga lewej.

30) Nie wystarczy polega na sptanych koniach i zagrzebanych

koach wozw.

31) Waciwy sposb kierowania wojskiem to stara si, aby silni i

sabi osignli ten sam poziom odwagi, tak jak waciwe

wykorzystanie terenu polega na jak najlepszym spoytkowaniu jego

czci lecych wysoko i nisko. Ot biegy dowdca tak prowadzi


50/57

50

swe oddziay, jakby wid jednego czowieka za rk, ktry moe

tylko pjza nim.

32) Wdz musi by spokojny i nieprzenikniony, bezstronny i

opanowany, srogi w narzucaniu dyscypliny.

33) Umie zatkauszy i zasaniaoczy swoich oficerw i onierzy.

Wojsko moe mu towarzyszyw radoci z tego, co osignito, ale nie

w ukadaniu planw.

34) Nie pozwala uprawia zabobonw i uwalnia wojsko od

wtpliwoci. Dziki temu a do mierci nie bdzie groby z gry

przeznaczonych nieszcz.

35) Zmienia swj sposb dziaania i przeksztaca plany, aby ludzie nie

wiedzieli, co robi.

Stosowane poprzednio metody dziaania i plany, wczeniej ju

wykorzystane, trzeba wymieniana nowe.36) Zmienia miejsca obozowania i wybiera drogi okrne, aby nie

mona byo ich przewidzie.

37) W dniu, gdy prowadzi swe wojska do bitwy, jakby wspisina

wysoki mur i odtrcidrabin.

38) Wprowadza wojska gboko w kraj wrogich ksit i wtedy

zwalnia spust.

39) Pali okrty, rozbija garnki, pdzi swych onierzy jak stado owiec

raz tu, raz tam, eby nikt nie wiedzia, dokd zmierzaj.

40) Zbiera wojska i rzuca je tam, gdzie najniebezpieczniej.

41) Oto s powinnoci wodza. Rnice w stosowaniu si do

dziewiciu rodzajw terenu, zalety i wady dziaa zaczepnych i


51/57

51

obronnych, osobliwoci natury ludzkiej, wszystko to trzeba zbadajak

najdokadniej.

42) W oglnoci dziaania wojska w obcym kraju opierajsina tym,

e im gbiej wdaro sina teren nieprzyjacielski, tym bardziej trzyma

sirazem, a im pyciej, tym atwiej sirozprasza.

43) Kiedy opuszczajc swj kraj wojsko przekracza granic, jest to

miejsce odcicia si. Kiedy s odsonici z czterech stron, jest to

miejsce drg rozstajnych. Kiedy wtargnli gboko, to miejsce cikie,

a kiedy ni gboko, to miejsce atwe. Kiedy za wojskiem s

umocnione punkty oporu, a przed nim ciasne przejcia, to miejsce

okrone. Kiedy nie ma sigdzie zwrci, to miejsce mierci.

44) Ot na terenie rozpraszajcym dbam, aeby wojsko byo

poczone jednocicelu.

45) Na terenie pogranicznym skupiam je.

46) Na terenie spornym podcigam tyy.

47) Na terenie otwartym szczeglnie zwaam na obron.

48) Na terenie skupiajcym umacniam swoje powizania z

sojusznikami.

49) Na terenie cikim dbam o stae zaopatrzenie.

50) Na terenie trudnym posuwam sipo drogach.

51) Na terenie okronym zagradzam wejcia i wyjcia

52) Na terenie mierciononym moguwiadomiswoim ludziom, e

bd walczy na mier. Bo taka jest natura onierzy, i otoczeni

broni si, walcz w sytuacji bez wyjcia i w zagroeniu suchaj

rozkazw.


52/57

52

53) Kto nie zna zamiarw ssiednich wadcw, nie moe z gry

sprzymierzasiz nimi. Kto nie zna uksztatowania kraju, gr i lasw,

niebezpiecznych wwozw, bagien i mokrade, nie moe tamtdy

prowadzi wojska. Jeli nie uyje miejscowych przewodnikw,

niezdoa wykorzystamoliwoci terenu. Wdz choby jednej z tych

rzeczy nie znajcy nie nadaje sina dowdc.

54) Kiedy wadca przewodzcy zwizkowi ksit napada na potne

pastwo, nie daje mu czasu na zgromadzenie si. Jego powaga i

wpyw nie dajwrogowi pozyskasojusznikw.

Kiedy atakujesz wielkie pastwo, wystarczy podzieli siy

przeciwnika, aby twoje wasne stay sianadto wystarczajce.

55) Wic nie walczy sio sojusze z innymi w krainie podniebnej i nie

umacnia u nich swej pozycji. Dla osignicia swoich celw wystarczy

powaga i wpyw, jakie ma u wrogw. Dziki temu zagarnia simiastai pustoszy pastwa.

56) Udzielaj niezwykych nagrd i wydawaj niezwyke polecenia, a

bdziesz miana zawoanie caarmitak, jakby jednego czowieka.

57) Przydzielaj wojsku zadania, lecz nie ujawniaj swych planw.

Posuguj si nimi dla osignicia korzyci, lecz nie mw o

niebezpieczestwach. Rzucaj ich w sytuacje groce mierci, a bd

walczy o ycie. Wysyaj ich w miejsca, skd nie ma wyjcia, a

przeyj. Bo tylko wojska postawione w takim pooeniu potrafi

klskobrciw zwycistwo.

58) Istota dziaawojskowych polega na udawaniu, e stosujesz sido

zamysw nieprzyjaciela.


53/57

53

59) Kiedy je starannie rozpoznasz, naley skupiswe siy na wrogu i

zabi jego wodza, choby z odlegoci tysica li. To si nazywa:

dokonywacudw i osigacel w sposb przebiegy i pomysowy.

60) Z dniem wypowiedzenia wojny naley zamkn przejcia

graniczne, poama karby, zabroni spotykania si z wysannikami

wroga, w tajemnicy ustali strategi i z mwnicy witynnej

zarzdzawykonywanie tego, co postanowiono.

61) Gdy wrg uchyli drzwi, trzeba z tego czym prdzej skorzysta i

wpa tamtdy z wojskiem. Uprzedzigo w zagarniciu tego, co ma

dla niego warto, ale tak eby nie wiedzia, kiedy to nastpi.

62) Bd gitki w obmylaniu swych posuni, zawsze gotw

zmienia je zalenie od sytuacji przeciwnika, zanim postanowisz o

przebiegu i wyniku bitwy.

63) Dlatego bd z pocztku niemiay jak dziewica. A kiedy wrgosabi czujno i da ci wejcie, bdprdki jak zajc, eby wrg nie

zdyci siprzeciwstawi.


54/57

54

RozdziaXIIAtak ogniowy

1) Jest pisposobw atakowania ogniem. Pierwszy to palenie ludzi,drugi zapasw, trzeci wozw i wyposaenia, czwarty skadw. Pity

to uywanie pociskw zapalajcych.

2) Aby posuysiogniem, trzeba go przenie.

3) Trzeba miezawsze pod rkrodki suce do zapalania ognia.

4) Do podpalania trzeba wybrastosownpori odpowiedni dzie.

5) Stosowna pora to susza i upa. Dzie jest odpowiedni, kiedy

ksiyc stoi w gwiazdozbiorach Ji, Bi, Yi albo Zhen, bo w tych dniach

zrywajsiwiatry.

6) Trzeba wybierajeden z piciu rodzajw ataku ogniowego zalenie

od zmieniajcych siwarunkw.

7) Kiedy ogiewybuchwe wrogim obozie, trzeba go czym prdzej

podtrzymaz zewntrz. Ale jeli u nieprzyjaciela panuje spokj, nie

piesz sii nie atakuj go.

8) Gdy poar signszczytu, ruszaj za nim, jeeli moesz. Jeeli nie

moesz, nie ruszaj si.

9) Jeeli mo

na obz nieprzyjacielski podpali

z zewn

trz, nie czekaj,

adostaniesz sido rodka, tylko wybierz odpowiedni czas i podpalaj.

10) Kiedy podpala siz wiatrem, nie atakuj pod wiatr.

11) Kiedy wiatr cigle wieje w dzie, w nocy ucichnie.

12) Armia musi zna pi rodzajw ataku ogniowego i stale si ich

wystrzega.

13) Kto pomaga sobie w ataku ogniem, jest bystry, kto pomaga sobie


55/57

55

powodzi, jest mocny.

14) Woda moe odgrodzi wroga, ale nie zniszczy jego zapasw i

wyposaenia.

15) Zwyciy w bitwie i osign swj cel, a pniej osignicia

tego nie wykorzysta, to dopiero klska. Jej nazwa brzmi:

marnotrawstwo przez opieszao.

16) Totemwi si: rozumny wadca przewidujco rozwaa sytuacj,

zanim rozpocznie wojn, a dobry wdz t sytuacj w peni

wykorzystuje.

17) Jeli pastwo nie odniesie korzyci, nie ruszaj do walki. Jeeli nie

jeste pewien zwycistwa, nie wyprowadzaj wojska. Jeli nie jeste

zagroony, nie wszczynaj bitwy.

18) Wadca nie moe rozptawojny, bo sizezoci. Wdz nie moe

rozpta bitwy, bo si obrazi. Ruszaj do walki tylko jeli na tymskorzystasz, inaczej nie rb tego. Gniew ostygnie, obraza przejdzie,

ale zniszczone pastwo sinie odrodzi, a zabici nie wrcdo ycia.

19) Dlatego wiaty wadca jest ostrony, jeli chodzi o wojn, a dobry

wdz nie dziaa pochopnie. Tak si zachowuje byt pastwa i cao

wojsk.


56/57

RozdziaXIll

Szpiegostwo

1) Kiedy wystawiono armiw sile stu tysicy i wysano jna wojnwodlegoci tysica li, wydatki ponoszone przez nard oraz nakady ze

skarbu wynios po tysic sztuk zota dziennie. Bdzie trwa cigy

niepokj w kraju i za granic, na drogach ludzie wyczerpani przez

obowizek przewozu, sprawy siedmiuset tysicy domostw w rozsypce.

2) Dwie armie mog przeciwstawia si sobie cae lata, eby

rozstrzygno zwycistwie w jednym dniu bitwy. Jeeli skpy dowdca

poauje tytuw, zaszczytw i paruset sztuk zota na wykrycie, jaka jest

sytuacja wroga, to z jego strony szczyt nieludzkoci. Kto taki nie jest

wodzem godnym swych onierzy, podpor dla wadcy ani panem

zwycistwa.

3) wiaty wadca i mdry dowdca, ilekro rusz si, zwyciaj

wroga. A przewyszaj zwykych ludzi tym, e wszystko wiedz

zawczasu.

4) Tego, e siwie zawczasu, nie mona uzyskaod duchw ani bstw,

ani z podobiestwa do przeszoci, ani z gwiezdnych wylicze. Mona

to uzyskatylko od ludzi, ktrzy znajsytuacjwroga. Do tego potrzeba

szpiegw.

5) Jest pi rodzajw szpiegw: miejscowi, wewntrzni, podwjni,

przeznaczeni na mieri na przeycie.

6) Kiedy dziaa rwnoczenie pirodzajw szpiegw, nikt nie zna ich

sposobw dziaania. Nazywa si ich boskim kbkiem. Dla wadcy to

istny skarb.

7) Miejscowi szpiedzy to zatrudniani przez nas mieszkacy obcego


57/57

57

kraju.

8) Wewntrzni szpiedzy to zatrudniani przez nas urzdnicy obcego

pastwa.

9) Podwjnymi szpiegami nazywamy nieprzyjacielskich szpiegw,

ktrych my zatrudniamy.

10) Szpiegami na miernazywamy tych, ktrym umylnie dostarczamy

faszywych wiadomoci, po czym ich ujawniamy i oni je przekazuj

wrogowi.

11) Szpieg na przeycie to taki, ktry wraca od nieprzyjaciela zwiadomoci.

12) Ze wszystkich ludzi bliskich dowdztwu aden nie jest z nim w

bardziej poufnych stosunkach nieli szpieg. Ze wszystkich nagrd

najbardziej hojne s te, ktre wypaca siszpiegom. Pord wszystkich

spraw nie ma bardziej tajnych nite, ktre dotyczszpiegostwa.

Documents

Sun Tzu - Sztuka Wojny.pdf