SINOPSIS

Dalam modul ini mendedahkan tentang perkembangan jenis bahan mentah yang

terdiri daripada kayu,logam, plastik (plastik thermo, polimer,aklirik, asetal,PVC), kaca

(pasir,hablur, kaca bersilikat, kaca flin), gentian kaca, komposit(kombinasi antaraa dua atau

lebih bahan mentah),kertas(bahan daripada kulit kayu dan sayuran) dan getah (susu getah

dan getah asli)

Hasil Pembelajaran

1. Menjelaskan jenis dan sifat bahan.

2. Mengaplikasikan teknik pembuatan prototaip/projek berasaskan kayu dan logam

3. Mengaplikasi pelbagai kaedah pembuatan prototaip berasaskan kayu dan logam.

KERANGKA KONSEP TAJUK JENIS BAHAN MENTAH

].09rfe1``1

JENIS BAHAN MENTAH

PLASTIKLOGAM KACA GENTIAN KACA

KOMPOSIT KERTAS

KAYU GETAH

. TAJUK 1

Jenis Bahan Mentah

1.0 JENIS BAHAN MENTAH

Terdapat banyak jenis bahan mentah semulajadi dan bahan buatan yang telah

dihasilkan oleh manusia.Pelbagai bahan mentah dibahagikan kepada beberapa kumpulan

utama iaitu kayu,logam, plastik (plastik thermo, polimer,aklirik, asetal,PVC), kaca

(pasir,hablur, kaca bersilikat, kaca flin), gentian kaca, komposit(kombinasi antaraa dua atau

lebih bahan mentah),kertas(bahan daripada kulit kayu dan sayuran) dan getah (susu getah

dan getah asli).

1.1 KAYU

Rajah 1

Kayu merupakan bahan binaan yang paling meluas penggunaannya dalam kawasan

beriklim tropika.Kayu adalah sejenis bahan mentah yang terdapat secara semulajadi dan

sumber yang boleh diganti.

Pada masa ini pertumbuhan pokok-pokok yang menghasilkan kayu balak telah banyak

berkurangan. Ini disebabkan oleh banyaknya permintaan terutamanya dari luar negara, begitu

juga dengan aktiviti pembalakan haram dan pembukaan kawasan pertanian dan penempatan

baru.

Aktiviti pembalakan yang tidak terkawal menyebabkan kayu balak akan lupus suatu masa nanti. Semua pihak samada kerajaan atau pengusaha balak mesti berusaha untuk menanam semula kawasan hutan yang telah diterokai bagi mengekalkan Malaysia sebagai salah satu negara pengekspot kayu terbesar di dunia di masa hadapan.

Di Malaysia terdapat lebih daripada 1000 spesis kayu tetapi dianggarkan hanya 80 spesis sahaja yang mempunyai nilai komersial untuk digunakan dalam industri pembinaan. Selain itu, kayu juga digunakan untuk menghasilkan alkohol kayu, arang, turpentine, dan lain-lain.

1.1.1 Pengkelasan Kayu

Di Malaysia pengkelasan kayu yang dikeluarkan oleh MTIB's di dalam

"Specifying Timber For Building Constructions" dikelaskan kepada empat kumpulan

utama iaitu:

KUMPULAN JENIS

Kumpulan kayu keras yang berat

(HHW-Heavy Hardwood)

Cengal, Balau, Selayan batu, Kekatong,

Merbau, Tembusu dan Resak.

Kumpulan kayu keras yang sederhana

berat

Kapur, Kempas, Keruing dan Tualang.

(MHW-Medium Hardwood)

Kumpulan kayu keras yang ringan

(LHW-Light Hardwood)

Jelutung, Meranti, Nyatuh, Ramin,

Sepetir dan Kayu Getah.

Kumpulan kayu yang lembut

(SW-softwood)

Damar Minyak, Geronggang, Jelutong,

Petai, Pulai, Sesendok, Terap dan

Terentang.

1.1.2 Kegunaan Kayu

KUMPULAN NAMA KEGUNAAN

KERAS DAN BERAT CENGAL Kapal, rangka, ukiran

BALAU Jambatan, cerocok, gelegar, lantai dan perabot

KEKATUNG Rasuk, rangka pintu/ tingkap, pemegang alat, lantai, parket dan panel

MERBAU Kerja hiasan, parket, perabot, venire dan pemegang alat

RESAK Pembinaan berat, tiang rasuk, corocok, lantai, jambatan, kapal, rangka pintu / tingkap

TEMBUSU Pembinaan berat, lantai, parket dan perabot

KERAS DAN

SEDERHANA BERAT

KEMPAS Pembinaan berat, tiang gelegar, panel, jambatan, parket, gerobok, cerocok dan pemegang alat

KERUING Pembinaan umum, tiang, landasan, jambatan dan gerabak lori

KAPUR Kekuda, rasuk dan tiang

TUALANG Tiang rasuk, lantai, perabot

KERAS DAN RINGAN NYATUH Pintu, tingkap, rasuk, tiang, lantai, perabot

MERANTI Pembinaan, lantai, perabot, papan lapis, pelapisan pintu, tingkap dan panel

RAMIN Hiasan perabot, binding dalam dan panel

SEPETIR Gerobok, panel dan perabot

KAYU GETAH Perabot, panel, susur tangga dan parket

1.1.3 Kebaikan Dan Kelemahan Kayu

KEBAIKAN KAYU KELEMAHAN KAYU

Mempunyai nisbah kekuatan berat yang tinggi:

1. Kekuatan mampatan 5 hingga 25 N/mm2.

2. Ketumpatan antara 400 hingga 1100 kg /m3.

Mudah terbakar dan api mudah

merebak dengan cepat.

Senang dikerjakan berbanding dengan

bahan lain seperti besi.

la cepat mengecut dan meleding

kerana perubahan cuaca yang

drastik dan merosakan mutu kayu.

Mempunyai rupabentuk kemasan yang menarik.

Kos penyelenggaraan bangunan

lebih tinggi kerana mudah reput,

lembab dan berkulat serta'ianya mudah

diserang serangga perosakKelasakan yang tinggi jika diawetkan.

Kepelbagaian penggunaannya

1.1.4 Bahagian kayu dan fungsinya

1.1.5 Pengeringan Kayu

Pengeringan ialah proses mengeluarkan lembapan atau cecair

yang terdapat dalam rongga sel dan Binding kayu. lanya dapat

menurunkan peratus lembapan Bari 8% hingga 15%. Jika

kelembapan lebih kayu akan mudah rosak atau reput basah.

“Carikan maklumat kaedah yang digunakan untuk mengeringkan

kayu”

1.1.6 Tujuan Pengeringan

Rajah 2 : Keratan rentas kayu

1. Menambahkan kekuatan, ketahanlasakan dan

senang dikerjakan.

2. Mengurangkan kemungkinan kayu pecah, kecut

dan meleding.

3. Memudahkan kerja mengawet, mengecat dan menggilap.

4. Menjadikan kayu lebih mudah terbakar, jika digunakan sebagai.

5. Mengelakkan kayu daripada serangan serangga dan kulat.

1.1.7 Faktor Yang Mempengaruhi Proses Pengeringan

a) Jenis kayu.

b) Cara susunan kayu.

c) Saiz kayu.

d) Keadaan cuaca dan lokasi.

d) Cara pengeringan dijalankan.

1.1.8 Cara Pengeringan Kayu

a) Cara semulajadi.

b) Pengeringan bertanur/ relau.

c) Pengeringan air.

1.1.9 Kecacatan Kayu

Kecacatan kayu adalah dipengaruhi oleh faktor semulajadi,

kecuaian semasa menebang dan semasa proses menggergaji atau membelah,

serangan serangga, lumut dan lembapan.

1.1.10 Jenis Kecacatan Semulajadi

1. Dipengaruhi oleh Jenis tanah yang ditumbuhi pokok dan iklim yang

dialami di sepanjang pertumbuhannya.

2. Jenis kecacatan yang sering berlaku ialah

1. Gerigis.

2. Buku.

3. Parut.

4. Berongga( teras rosak).

1. Ira berpintal.

Rajah 3 : Kecacatan jenis buku

1.1.11 Jenis kecacatan semasa menebang dan mengeluarkan kayu balak

dari hutan

1. Rekah bintang.

2. Rekah kipas.

3. Rekah bulat

4. Rekah cincin/gelang

1.1.12 Jenis Kecacatan Kayu yang teian digergagi dan selepas mengalami

proses pengeringan ialah:

i. Pecah.

ii. Retak.

iii. Terpiuh.

iv. Keras meleding.

v. Melengkung/Meleper/relangan.

vi. Wen atau sisian wen.

Rajah 4 : Kecacatan kayu

1.2 LOGAM

Terbahagi kepada dua iaitu

1. Ferus

2. Bukan ferus

1.2.1 Logam Ferus

Logam ferus adalah logam yang mengandungi besi. Logam ferus digunakan dengan

begitu meluas kerana bahan ini mudah didapati, ekonomi dan mempunyai sifat-sifat

magnetic yang unik di samping sifat fizikal yang lain.

Aloi-aloi ferus boleh dibentuk dengn mudah dalam keadaan sepuhlindap dan

kemudiannya boleh diberikan rawatan haba untuk mendapatkan sifat-sifat kekerasan seperti

kikir, sifat mulur seperti cangkuk kren atau dibajakan untuk dijadikan alat gerudi.

Logam ferus boleh dibahagikan kepada tiga jenis utama iaitu besi keluli (besi waja),

besi tempa dan besi tuang.

Penghasilan logam

”secara semulajadi dan banyak digunakan dalam bidang kejuruteraan samada dalam

bentuk asli atau campuran dengan logam-logam yang lain”

1.2.1.1 Besi Keluli

Keluli merupakan logam yang sangat berharga yang diketahui oleh manusia. Keluli

adalah jenis logam yang paling banyak dan meluas digunakan. Keluli dihasilkan melalui

proses pengoksidaan yang mengurangkan jumlah karbon, silicon, mangan, fosforus dn

sulfur di dalam campuran besi jongkong lebur dan keluli sekerap.

i. Keluli karbon

Keluli karbon merupakan jenis keluli yang paling banyak dihasilkan

berbanding dengan jenis-jenis yang lain. Keluli karbon adalah terdiri daripada campuran besi

dan karbon. Terdapat juga bahan-bahan lain dalam jumlah yang kecil seperti mangan,

fosforus, sulfur dan silicon untuk membantu meningkatkan kekuatan muktamad dan

menjadikan lebih keras. Kekuatan keluli karbon bergantung kepada kandungan karbon

yang terdapat di dalamnya iaitu bertambah dengan bertambahnya peratus kandungan

karbon.

Keluli karbon biasa dikelaskan kepada 3 kumpulan.

i. Keluli karbon rendah mengandungi kurang daripada 0.3 %C

ii. Keluli karbon sederhana mengandungi 0.3 - 0.8 %C.

1. Keluli karbon tinggi mengandungi lebih dari 0.8%C.

ii. Keluli aloi

Keluli aloi ialah aloi besi dan karbon yang mengandungi unsure-unsur

pengaloian seperti mangan, silicon, sulfur dan fosforus dengan peratus kandungan

yang tinggi antara 0.5% hingga 2%. Tujuan utama ialah untuk mempertingkatkan

mutu dan sifat-sifat keluli supaya ianya mudah diubahsuai untuk mendapatkan sifat-

sifat khusus dengan diberi rawatan haba dengan lebih sempurna.

Penambahan elemen-elemen pancalogam (aloi) ini seperti kromium,

mangenese, molydebnum, nikel, plumbum, kobalt, phosphoros, silikon, sulfur,

kuprum, aluminium, tungsten dan vanadium boleh memberikan sifat-sifat kekuatan,

kemuluran dan keliatan yang lebih baik berbanding dengan keluli karbon. Oleh

sebab banyak unsur yang terlibat sesetengahnya adalah mahal maka keluli jenis ini

menjadi lebih mahal.

Keluli aloi boleh dikelaskan kepada dua bahagian dengan mengikut

penggunaan dan membentuk kumpulan yang yang lebih kecil berdasarkan unsur-

unsur mengaloian yang utama.

1. Keluli Aloi Rendah (Low Aloi Steels)

2. Keluli Aloi Tinggi (High Aloi Steels)

iii. Keluli Alat

Keluli alat merupakan keluli aloi yang mempunyai kandungan karbon yang tinggi berbanding

dengan jenis keluli yang lain. Keluli alat juga menggabungkan beberapa unsure dengan

besi dalam peratusan tertentu. Keluli alat dikelaskan berdasarkan kandungan kimia atau

cara pengerasan dan sifat-sifat mekanikal utama unsure pengaloian yang terdapat pada

keluli tersebut.

1.2.1.2 Besi Tuang (Cast Iron)

Besi tuang mengandungi karbon antara 2 % hingga 4.5% karbon. Selain daripada

itu besi tuang juga lazimnya mengandungi silicon sebanyak 3.5%. Oleh sebab kandungan

karbon dan silicon yang tinggi, besi tuang mempunyai cirri tuangan yang sangant baik dan

boleh dileburkan dengan lebih mudah berbanding dengan keluli. Besi tuang lebur juga

boleh mengalir dengan baik berbanding keluli lebur.

Disamping itu besi tuang kurang bertindak balas dengan bahan acuan kerana suhu

penuangan yang lebih rendah. Walaubagaimanapun gred nomal besi tuang tidak begitu kuat

dan agak rapuh, namun besi tuang digunakan dengan meluas sebagai bahan kejuruteraan

kerana murah, mudah dilebur dan dituang, keboleh mesinan yang sangat baik .

Besi tuang boleh dikelaskan kepada beberapa jenis mengikut kegunaanya, bentuk

grafit dan jenis matriks struktur yang terkandung di dalamnya. Struktur logam, komposisi

dan keratan sesuatu besi tuangan adalah penting di dalam menentukan sifat-sifat

kejuruteraan. Terdapat 3 jenis utama bagi besi tuang sebagaimana ditunjukkan dalam Carta

1 di bawah.

Carta 1 :Jenis-jenis besi tuang

Boleh Tempa Putih Kelabu

Besi Tuang

1.2.1.2a Besi tuang kelabu

Besi tuang kelabu mengandungi karbon dalam bentuk kepingan grafit. Dinamai besi

tuang kelabu kerana berwarna kekelabuan di permukaan rekahnya akibat kewujudan

kepingan grafit. Mudah dimesin kerana mempunyai kekuatan mampat yang tinggi melebihi

keluli. Besi tuang kelabu tidak begitu mahal harganya. Ia digunakan dengan meluas untuk

menghasilkan komponen automotif mesin alat dan pelbagai barangan industri yang lain.

1.2.1.2b Besi tuang putih

Besi tuang putih apabila pecah kelihatan berwarna keputihan. Ini disebabkan karbon

yang terdapat di dalam besi tuang putih adalah bentuk karbida. Besi tuang putih dengan

peratus karbida yang tinggi sangat sukar untuk dimesin tetapi boleh dicanai. Besi tuang

putih juga dinamai besi tuang dingin. Ini disebabkan besi tuang ini dihasilkan dengan

menggunakan logam dingin.

Logam dingin adalah bertujuan untuk memberikan permukaan yang keras dan

merintangi hasu seperti menghasilkan roda keret api penggelek untuk memecah bijian dan

plat ragum pemecah. Besi tuang putih juga merupakan peringkat pertama dalam

penghasilan besi tuang boleh tempa.

1.2.1.2c Besi BolehTempa

Besi tuang boleh tempa dihasilkan daripada besi tuang putih. Besi tuang putih

dipanaskan lebih kurang 460F selama lebih kurang 48 jam dan disejukkan secara sangat

perlahan untuk membolehkannya mudah dimesin dan dapat merintangi kejutan. Semasa

proses pemanasan ini kebanyakan daripada karbon berubah bentuk dan disebarkan

menjadi modul-modul karbon yang kecil di dalam matrik besi yang agak tulen. Besi tuang

boleh tempa digunakan untuk membuat komponen automotif, paip dan peralatan industri

pertanian

Sektor logam bukan ferus di Malaysia meliputi produk-produk seperti timah, aluminium, tembaga, zink dan plumbum.

1.2.1.3 Besi Tempa

Besi tempa adalah merupakan jenis besi yang paling tulen berbanding dengan jenis-

jenis besi yang lain. Kandungan karbonnya adalah kurang daripada 0.12% dan kandungan

sangga adalah di atara 0.6% hingga 3%. Besi ini terdiri daripada zarah-zarah besi logam

yang halus berpadu dengan satu kuantiti sangga yang halus dan teragih segaya.

Pengeluaran besi tempa daripada besi jongkong adalah melibatkan pembuangan karbon,

dan ini boleh dilakukan dengan proses melopak.

Tahukah anda?

'Metal' berasal dari perkataan Greek; "metallon" dan Latin; "metallum" yang

kedua-duanya membawa maksud yang sama; "mine" atau 'metal' (logam).

1.2.2 Logam Bukan Ferus

Logam bukan ferus merupakan logam yang lain daripada logam besi dan keluli.

Logam ini digunakan untuk keperluan kejuruteraan samada sebagai logam tulen ataupun

aloi. Logam bukan ferus lebih mudah berubah sifat berbanding logam ferus apabila

dilakukan kerja-kerja mekanikal, tidak begitu terpengaruh oleh tindakan haba dan tidak

mudah berkarat.

Terdapat 38 jenis logam yang lain yang diketahui manusia dan dicatitkan di dalam

Jadual Perkalaan Unsur. Di antara logam-logam lain yang sering digunakan di dalam

bidang kejuruteraan adalah seperti berikut :-

a) Aluminium b) Perak c) Kuprum

d) Plumbum e) Timah f) Nikel

g) Zink h) Kromium i) Emas

j) Aloi k) Magnesium l) Kobalt

m) Manganese n) Tembaga o) loyang

Antara logam bukan ferus yang popular ialah

1.2.2a Aluminium

Aluminium ialah sejenis logam yang banyak terdapat di dunia dan telah digunakan

secara komersial sejak 100 tahun yang lalu. Penggunaan aluminium amat meluas sekali dan

menduduki tempat kedua selepas keluli. Aluminium telah menjadi logam bukan ferus yang

paling penting dalam pelbagai industry seperti pengangkutan, pembinaan, elektrik, kontena,

peralatan mekanikal dan barangan pengguna. Hampir separuh daripada bekalan aluminium

dalam pasaran dihasilkan sebagai logam tulen berbentuk kepingan, keratan gulung, tiub, bar

dan dawai.

1.2.2b Kuprum

Kuprum juga merupakan logam penting dalam kerja-kerja kejuruteraan telah pun

digunakan sejak 6000 tahun yang lalu. Kuprum telah menjadi bahan utama dalam industry

elektrik dan digunakan dalam keadaan yang tulen. Kuprum juga menjadi unsure penting di

dalam aloi kejuruteraan yang penting seperti gangsa dan loyang. Proses yang digunakan

untuk mengasingkan kuprum daripada bijihnya adalah bergantung kepada jenis bijih

tersebut. Secara umum, proses-proses yang terlibat ialah pembasuhan dan pengisaran bijih

berkenaan, diikuti oleh panggangan, penurunan dan pembersihan.

1.2.2c loyang

Loyang terhasil apabila kuprum dialoikan dengan zink atau tembaga kuning mengikut

sukatan tertentu. Loyang lebih kuat daripada kedua-dua bahan asalnya. Terdapat

beberapa jenis atau kategori loyang, bergantung kepada peratus komposisi zink yang

digunakan serta struktur hablur kuprum yang terhasil. Sedikit penambahan unsure-unsur

lain seperti plumbum, timah, silicon, aluminium, nikel, fosforus dan arsenic, boleh mengawal

sifat-sifat loyang.

1.2.2d Aloi

Dua atau lebih logam lembut boleh dicampur untuk membentuk logam yang lebih

kuat yang dinamakan aloi. Aloi adalah campuran dua atau lebih unsur pada komposisi tetap

tertentu yang mana juzuk utamanya adalah logam. Kebanyakan logam tulen adalah lembut

dan lemah.

Sifat-sifat logam tulen boleh diperbaiki dengan membentuknya menjadi aloi. Tujuan

pembuatan aloi adalah untuk membuatkannya lebih kuat, lebih keras, tahan kakisan, dan

mempunyai sifat kilauan dan hiasan yang lebih baik.

Logam-logam yang biasa dialoikan ialah kumprum dan zink. Kuprum boleh dialoikan

dengan banyak unsur termasuklah zink, timah, plumbum, besi, perak, fosforus, silikon,

tellerium dan arsenik. Aloi kumprum bertindak seperti logam tulen. Aloi nya tidak boleh

dilakukan rawatan haba dan tidak boleh dikeraskan dengan mengenakan haba dan diikuti

dengan lindapkejut. Kekerasan yang diperoleh melalui pengerjaan sejuk dan pelembutan

dihasilkan dengan memanaskannya melebihi suhu penghabluran semula.

Tahukah anda sejak berjuta tahun dahulu logam telah memainkan peranan yang penting dalam industri pembuatan? Antara logam pertama yang digunakan ialah kuprum,

gangsa dan besi.

1.3 PLASTIK

(plastik thermo, polimer,aklirik, asetal,PVC)

Rajah 5

Apa itu bahan Plastik ? Plastik adalah polimer tetapi polimer tidak semestinya plastik.

Secara semulajadinya plastic diperoleh daripada pemprosesan arang, petroleum ataupun

tumbuhan sehingga terhasil sifat plastic apabila dipanaskan.

Plastik juga boleh didapati secara sintetik atau semi sintetik dengan mencampurkan

bahan atau unsur lain untuk menghasilkan sifat yang unik dan boleh dipelbagaikan. Hasil

kajian dan penyelidikan, plastic terutamanya sintetik telah didapati mempunyai potensi yang

besar untuk mengambil alih tempat logam dalam industri pembuatan.

Bahan plastik ialah bahan polimer yang bersifat tegar atau separa tegar

(semi-rigid). Semua bahan-bahan plastik akan menjadi lembut apabila dipanaskan.

Proses pembentukan bahan-bahan plastik dilakukan pada ketika ia berada dalam

keadaan lembut.

Tahukan anda Plastik Termo ialah “Plastik yang boleh dileburkan semula dan

boleh digunakan berulangkali.”manakala Manakala Plastik Termoset ialah

“plastik yang boleh dileburkan sekali sahaja dan ia terus mengeras

mengikut acuan.” Akrilik pula ialah sejenis polimer yang bersifat lut cahaya dan tidak boleh dijadikan legap.

1.3.1 Pengkelasan Bahan-Bahan Plastik.

1.3.1.1 Dua jenis bahan plastik ialah

i. plastik haba (termo plastik)- boleh dileburkan berulangkali

ii. plastik termoset (termosetting)- mengeras dan tidak boleh dileburkan

semula

1.3.1.1a

i. Polivinil Klorida (PVC)

Sifat – lebih murah,

- tidak telap air,

- boleh dijadikan tegar atau boleh lentur

- kekuatan yang rendah

- rintangan haba rendah

Kegunaan: untuk membuat pelbagai jenis paip, pembuluh, pelindung

angin automobil, hos, kasut, kulit tiruan, gasket, filem

ii. Akrilik

BAHAN PLASTIK

TERMOPLASTIK

PVC ASETAL

AKRILIK

TERMOSETTING

Sifat – Mempunyai tahap kekuatan yang sederhana

- sifat optik yang baik

- merintangi bahan kimia

- rintangan elektrik yang baik

Kegunaan: biasanya di gunakan pada lensa, papan tanda berlampu,

kanta automotif, peralatan makmal

iii. Asetal

Sifat - mempunyai kekuatan dan ketegaran yang baik

- merintangi rayapan

- merintangi lelasan

- merintangi lembapan

- merintangi haba dan suhu dgn baik

Kegunaan – komponen mekanikal yang memerlukan prestasi yang

tinggi

Untuk jangka masa yang lama

Contoh: galas, sesondol, gear,sesendal, penggelek, paip, injap,

perumah

1.3.2 Polimer

Rajah 6

Tahukah anda bahan ini dikatakan telah digunakan semenjak perang dunia

ke-2, terutama untuk membuat peralatan keperluan ketenteraan. Namun

penggunaanya tidak begitu meluas dan hanya digunakan untuk ditambah kedalam

bahan-bahan unsur komposit bagi mendapat sifat yang diperlukan.. Polimer terdiri

daripada kayu, getah, kaca dan seramik selain dari plastik.

Polimer membentuk suatu kumpulan bahan-bahan asli dan tiruan (sintetik) yang

memainkan peranan yang semakin meningkat didalam teknologi moden. Kebanyakkan

polimer adalah bahan organik yang mempunyai ciri-ciri seperti berikut:-

1. Mengandungi gabungan karbon dan oksigen, hidrogen dan lain-lain

bahan organik dan bukan organik.

2. Secara amnya, pada suhu biasa ia adalah bahan bukan berhablur.

3. Mempunyai struktur rangkaian yang panjang.

Rajah 7: Wang Kertas Dari Polimer

Semua polimer dicirikan oleh struktur yang berbeza dari logam. Walaubagaimana

pun, struktur ini biasanya akan menentukan sifat-sifat fizik, therma, elektrik dan mekanikal

bahan polimer tersebut. Unit asas sesuatu polimer ialah rantaian atom dimana satu struktur

asas sesuatu dipanggil monomer. Ikatan antara atom-atom pada asasnya adalah ikatan

kovalen yang kuat. Sementara ikatan diantara rantai-rantai bersifat lebih lemah, iaitu ikatan

jenis Van Der Walls.

1.3..3 Kebaikan dan Kelemahan Plastik

KEBAIKAN PLASTIK KELEMAHAN PLASTIK

Harga murah Ukuran boleh berubah disebabkan kelembapan

Tahan lama Suhu operasi yang rendah

Sebahagiannya boleh dikitar semula Mudah rapuh pada suhu yang rendah

Mudah untuk dibentuk Lembut dan kurang anjal berbanding logam

Penebat elektrik yang baik Sebahagian mudah diserang oleh cahaya lampu ungu

Sebahagian kalis air Sebahagian plastik amat mudah terbakar

Rayapan pada semua keadaan suhu

Tahukah anda bahawa polimer telah dapat menggantikan komponen yang

dahulunya diperbuat daripada logam dalam penggunaan seperti pada

automobil, pesawat terbang, kelengkapan rumah dan rumah dan

kelengkapan pejabat. Fikirkan contoh-contoh yang ada disekeliling anda.

1.4 KACA

Rajah 8

Kaca diperbuat daripada silikon dioksida (SiO2) merupakan sebatian kimia serupa

dengan kuarza dalam bentuk polihabluran, pasir. Silika tulen mempunyai tahap lebur

20000C. Dua bahan lain yang sering dicampurkan dengan pasir dalam proses pembuatan

kaca ialah Sodium Karbonat (Na2Co3) atau posty setara dengan sebatian Sodium Karbonat

yang akan menurunkan tahap lebur kaca tersebut sekitar 10000 C. Namun begitu kapur

(Kalsium oksida) perlu ditambah untuk menjadikan kaca tidak larut.

1.4.1 Proses penghasilan kaca

Silika merupakan bahan utama kaca diperolehi daripada pasir yang dibersihkan bagi

tujuan pengasingan bendasing yang tidak diperlukan. Sumber utama soda ialah Natrium

karbonat, natrium nitrat dan natrium sulfat. Batu kapur atau kapur mati digunakan sebagai

agen kapur. Boraks atau asid borik digunakan dalam proses penghasilan kaca borosilikat.

Bahan binaan berdawai atau berlapis pula digunakandalam proses pembuatan kaca

keselamatan. Ia berfungsi untuk memegang serpihan kaca jika kaca tersebut pecah. Kaca

lapis pula dihasilkan dengan car a meletakkan kepingan plastik antara lapisan kaca yang

bersalut simen, ianya seterusnya digelek untuk membuang gelembung udara. Kaca lapis ini

banyak digunakan sebagai cermin kenderaan. Proses penghasilan gentian kaca pula

adalah dengan menggerakkan kaca lebur melalui lubang-lubang kecil dan menariknya

keluar mengikut saiz yang dikehendaki. Gentian kaca banyak digunakan sebagai bahan

penebat dalam proses pembinaan dan kaca gentian.

1.5 Komposit

Komposit dihasilkan apabila dua atau lebih bahan mentah yang berbeza di

sambungkan atau diikat samada secara mekanikal atau metalurgi untuk

mendapatkan gabungan sifat yang tidak terdapat pada bahan asal. Komposit

mungkin berbentuk gabungan logam-logam, logam-seramik, logam-polimer, seramik-

polimer, seramik-seramik atau polimer-polimer. Komposit dikelaskan kepada

beberapa kumpulan berasaskan geometri atau bentuk bahan.

1. Komposit lamina ( lapisan )

2. Komposit zarahan

3. Komposit bertetulang gentian

1.5.1 Komposit lamina

Bahan rencam lamina termasuklah salutan-salutan yang sangat nipis,

permukaan pelindung yang lebih tebal, pelapisan, dwilogam,lamina atau lapis, apitan

dan berbagai-bagai lagi. Papan lapis ialah contoh komposit lamina. Komposit

lamina boleh dihasilkan dengan cara:

1. Menggelek

2. Ikatan letupan

3. Penyemperitan bersama

4. Menekan

5. Pateri keras

Kaca ialah

“bahan lutsinar yang dihasilkan dari pemanasan pasir

silika atau bahan silikon dioksida yang wujud secara

semulajadi dalam pasir menerusi proses pemanasan

melebihi 2000 C.”

Rajah 9 :Penggunaan komposit : helmet

1.5.1a Menggelek

Kebanyakkan daripada komposit lamina seperti pelapisan dan

dwilogam dihasilkan melalui ikatan gelekan panas atau sejuk. Sekiranya peratus

ubah bentuk secukup besar, tekanan akibat penggelek akan memecahkan oksida–

oksida di permukaan. Dengan itu permukaan akan tekimpal melalui sentuhan atom

ke atom.

1.5.1b Ikatan letupan

Proses dilakukan melalui cas letupan. Tekanan yang secukupnya dapat

menyambungkan logam-logam. Proses ini sangat sesuai untuk menggabungkan dua

kepaingan yang sangat besar yang tidak dapat dikendalikan dengan mesin

penggelek.

1.5.1c Penyemperitan bersama

Bahan komposit lamina yang agak mudah seperti kabel sepaksi dihasilkan

dengan menyemperitkan dua logam secara serentak melalui sebuah acuan.

Penyemperitan sebegitu cara membolehkan bahan yang lembut mengelilingi bahan

yang keras polimer plastik haba juga dapat disemperitkan bersama bagi mengelilingi

dawai pengalir.

1.5.1d Menekan

Proses menekan dilakukan dalam keadaan panas. Bagi komponen yang

kecil, tekanan yang tinggi pada suhu yang tinggi akan menyebabkan berlakunya

kimpalan. Proses menekan panas ini selalunya dilakukan untuk mengawet perekat

di dalam lamina.

1.5.1e Pateri keras

Pateri keras digunakan untuk menyambungkan dua plat logam. Kepingan

logam dipisahkan dengan kelegaan yang kecil, lebih kurang 0.08 mm, dipanaskan

hingga melebihi suhu lebur aloi pateri keras. Aloi pateri keras yang sudah lebur akan

tertarik ke dalam sambungan yang nipis tersebut melalui tindakan rerambut.

1.5.2 Komposit zarahan

Bahan komposit zarahan mengandungi zarah-zarah diskret bahan yang lazimnya

lebih keras dan rapuh, yang dikelilingi oleh matriks sejenis bahan lagi yang lebih lembut dan

mulur. Zarah-zarah bahan komposit zarahan boleh jadi lebih kasar misalnya konkrit atau

sangat halus seperti barangan yang diperbuat melalui proses metalurgi serbuk.

1.5.3 Komposit tetulang gentian

Bahan komposit bertetulang memperbaiki sifat mekanikal bahan. Bahan gentian

yang kuat, tegar dan rapuh dimasukkan ke dalam matriks yang lebih lembut dan mulur.

Bahan matriks memindahkan daya kepada gentian yang menghasilkan kemuluran dan

keliatan, manakala gentian menanggung kebanyakan daripada daya yang dikenakan.

Kekuatan ditingkatkan pada suhu bilik dan suhu yang lebih tinggi.

Terdapat begitu banyak sekali bahan-bahan bertetulang yang digunakan. Jerami

telah digunakan sejak berkurun lalu untuk menguatkan bata tanah liat. Bata bertetulang

keluli menguatkan struktur konkrit. Gentian kaca di dalam matriks polimer menghasilkan

gentian kaca untuk digunakan dalam bidang pengangkutan dan angkasa lepas.

1.6 Aplikasi Komposit:

1. Porsche membina cakera brek dari bahan komposit silikat gentian karbon prestasi

tinggi

1. Pengurangan berat 50%, kecekapan pemberhentian dan prestasi dipertingkat

2. Tahan lama-rintangan haus tinggi

3. Louisville Slugger menghasilkan kayu pemukul bola permainan besbol dengan

salutan komposit seramik keras

4. Mengandungi bahan matrik bersalut, gabungan logam dan seramik, yang lazim

diguna dalam enjin jet

5. Bahagian logam dalam salutan ultra keras ini meningkat prestasi permainan.

Bahagian seramik keras mengurangkan haus dan koyak ketika permainan

6.

1.7 GETAH

Rajah 10

Getah asli ialah bahan semula jadi yang dihasilkan daripada susu getah ( kulit pokok

getah ). Susu getah mengandungi molekul-molekul getah ( C5H8 ), cecair dan resin. Getah

diasingkan secara pembekuan menggunakan asid formik atau asid asetik. Susu getah

ditapis dan dicampurkan dengan air sehingga mencapai kepekatan sebelum dicampur asid.

Getah beku seterus digelek – (mesin gelek) menjadi kepingan nipis. Kepingan getah ini

dibasuh, dikeringkan dan dijemurkan ( getah mentah ). Getah mentah adalah melekit dan

lemah dan mempunyai sifat lain yang tidak dikehendaki.

Getah mentah diproses bagi memperbaiki sifat-sifatnya. Proses membaiki ini

dinamakan pemvulkanan ( vulcanization ) dan biasanya melibatkan pencampuran 7 % - 42

% sulfur kepada getah itu. Getah mentah dihiris-hiriskan, kemudian dicampurkan dengan

sulfur dan bahan pelikat pada suhu vulkan 140 dar C. Seterusnya dibentuk dgn cara

menggulung atau menekannya pd tekanan 2.5 – 12.5 N / mm2

Rajah 11: Sarung Tangan Getah

1.8 KERTAS

Kertas adalah bahan nipis ,rata yang dihasilkan oleh penekanan gentian. Biasanya

gentian yang digunakan merupakan gentian semulajadi dan berasaskan selulosa.Bahan

paling biasa digunakan adalah pulpa kayu daripada pokok kayu pulpa (kebanyakkannya

adalah kayu lembut) seperti spruce, tetapi bahan gentian sayuran lain termasuk kapas ,

linen dan hem boleh digunakan.

Timbunan 500 keping kertas dipanggil rim (ream). Tetapi helaian kertas mampu

bertindak sebagai gergaji halus dan nipis hingga menyebabkan luka.

1.8.1 Penghasilan

Rajah 12 : kilang kertas

Kilang kertas International Paper Company terletak di Georgetown, Carolina

Selatan. Penghasilan kertas samada dihasilkan dengan tangan atau dengan teknologi

mesin,semua proses penghasilannya akan membabitkan tiga langkah mudah:

i. Penyediaan Gentian

Bahan yang digunakan bagi menghasilkan kertas dihancurkan menjadi pulpa,

campuran gentian pekat akan terampai dalam cecair. Oleh kerana kebanyakan gentian ini

dihasilkan dari sumber semulajadi, proses ini membabitkan langkah pembasuhan dan

pengasingan. Apabila gentian ini telah dihasilkan, ia akan dilunturkan atau diwarnakan bagi

menukarkan gambaran barangan akhir.

ii. Dibentuk Menjadi Kepingan

Campuran pulpa kemudiannya dicairkan dengan air bagi menjadikannya ampaian

cair. Ampaian cair ini ditapis melalui tapisan bergerak nipis untuk membentuk satu jaringan

bergentian. Tera air boleh ditekan kepada kertas pada tahap ini. Jaringan bergerak ini

ditekan dan dikeringkan supaya menjadi satu gulongan kertas yang panjang. Dalam proses

menggunakan acuan, sejumlah pulpa diletakkan dalam suatu bentuk, dengan asas berjaring

(atau sebarang peranti penapis lain), dengan itu gentian tertinggal selapis atas jaring dan air

berlebihan akan dikeringkan. Pada masa ini, tekanan boleh digunakan untuk

menghilangkan air melalui tindakan tekanan. Kertas ini kemudian boleh dikeluarkan

daripada acuannya semasa basah atau kering, untuk diproses dengan lebih lanjut lagi.

Kebanyakan kertas dihasilkan dengan menggunakan proses yang berterusan

(Fourdrinier) untuk membentuk gulungan atau jaringan. Apabila dikeringkan, jaringan

berterusan ini boleh dipotong menjadi kepingan bersegi dengan memotongnya pada

beberapa saiz yang diingini. Saiz kertas piawaian telah ditetapkan oleh badan penyelaras

seperti Organisasi Piawaian Sejagat (International Organization for Standardization) (ISO).

iii. pengeringan

Kertas ini mungkin akan dikeringkan beberapa kali semasa proses pengilangan

(kertas kering ini lebih kukuh berbanding kertas basah, dengan itu ia lebih baik untuk

mengekalkan kertas kering untuk menghalang nya dari putus dan menghentikan baris

pengeluaran). Kadangkala ada kertas yang masih putus di mana ia akan ditukar menjadi

pulpa dan akan diproses semula.

1.8.2 Kegunaan

Kertas-kertas ini digunakan bagi kerja-kerja penulisan atau  proses

mencetak .Kepingan kertas ini juga akan menjadi  dokumen-dokumen; boleh dijadikan bagi

penyimpanan rekod (atau dalam kes mencetak dari komputer atau menyalin dari kertas lain:

rekod tambahan).

Kertas juga di gunakan untuk mewakili nilai – nilai sebagai wang kertas, nota

bank,cek, Baucer dan tiket.Dalam kes matawang kertas, wang kertas akan melalui suatu

proses-proses tertentu. bagi mengelakkan salah guna atau bagi tujuan kesukaran membuat

salinan supaya dapat dibezakan dengan yang tulin.

Dokumen rasmi dan penyata-penyata persendirian yang dihasilkan dengan menggunakan

komputer akan diletakkan ke dalam sampul surat yang berlainan oleh "mesin bursting”.

Kertas bercetak juga boleh dijilidkan untuk menghasilkan buku, risalah,

majalah, akhbar dan lain-lain yang berkaitan. Fail atau dokumen-dokumen dalam folder

komputer boleh ditukarkan kepada dokumen kertas dengan mencetak, menggunakan mesin

pencetak. atau boleh di imbas dengan menggunakan mesin pengimbas, dan diikuti

oleh pengecaman huruf optik (optical character recognition) atau OCR.

Bagi tujuan pembungkusan ,kertas digunakan untuk membuat sampul surat,tisu

pembalut, dan kertas dinding.Kertas juga di buat untuk membuat kertas tandas,tuala tangan,

tuala kertas dan lain-lain.

Untuk proses pembinaan ia sesuai untuk membuat papier-mache,origami dan lain-lain.

Pemotong kertas origami

Rajah 13

--Stop here-=

TAJUK 3 Pengenalpastian Masalah dan Pencetusan Idea

Pencetusan idea

1. Idea tidak wujud dengan sendirinya – memerlukan daya usaha sendiri

- Cara semulajadi

- Cara terancang

Pencetusan Idea Cara Semulajadi

1. Lamunan atau berkhayal

1. Bakat semulajadi (gifted)

1. Pengalaman

Secara kebetulan

Pencetusan Idea Cara Terancang

1. Pemerhatian dan pengamatan

1. Penumpuan kpd teknik pemikiran

- Logikal

- Analitikal

- Kritikal

- Intuitif

- Sumbangsaran

- Lateral

Teknik Pemikiran

1. Pemikiran Logikal

menekankan kpd apa yang salah dan apa yang betul

i. Betul dari segi logik

ii. Betul dari kenyataan sebenar (reality)

1. Pemikiran Analitikal

menganalisis masalah dgn cara memecah masalah yang besar kpd

bahagian yang lebih kecil untuk mudah ditangani.

1. Pemikiran Kritikal

Digunakan utk mengenalpasti kesilapan, kelemahan, kekurangan dan

kesalahan pd

sesuatu idea atau cadangan.

Terfokus kpd hasrat utk membuktikan bahawa idea orang lain itu

salah.

Kesan Negatif : Boleh membunuh pertumbuhan idea-idea baru

1. Pemikiran Intuitif

Berfikir berdasarkan kpd suara atau gerak hati dan naluri kita sendiri.

1. Sumbang Saran (Brainstorming)

Teknik menjana idea secara berkumpulan bagi:

i. Mengenal pasti, merumus dan mempersetujui penyataan

masalah

ii. Mencari / memperbanyakkan idea

iii. Menilai pelbagai alternatif utk penyelesaian yang sesuai.

1. Pemikiran Lateral

Bersifat generatif bertujuan menerbitkan suatu perubahan baru dan

berlainan bagi sesuatu masalah – tanpa batasan idea yg dikeluarkan.

Tidak berfokus kpd penilaian sama ada salah atau betul tapi utk

melahirkan idea serta pandangan baru – asalkan idea tersebut

bersifat positif.

1.2 Mengaplikasikan kaedah Pembuatan Prototaip/Projek Berasaskan Kayu Dan

Logam

Menghasilkan Projek

1. Projek siap mengikut lukisan kerja sepenuhnya

2. Projek mengikut spesifikasi ukuran

2.1. Menggunakan sekurang-kurangnya 1 (satu) jenis tanggam

2.2. Sekurang-kurangnya terdapat satu bahagian kerja logam

2.2. Nilai-nilai estatik dan egronomik

1. Rupa bentuk menarik

2. Tekstur

3. Kefungsian

4. keselesaan

2.3. Nilai-nilai Komersial

2.4. Kekemasan akhir

1. pemilihan warna

2. tekstur

3. harmoni dan kontras

vv

ddddd

1. Kerangka tajuk-tajuk modul ini

Pengenalan kepada 4 bidang kegiatan PSV

Aktiviti-aktiviti dalam empat bidang kegiatan

Konsep dan pengertian empat bidang kegiatan

Tema atau kandungan

Mengenal alat dan bahan

Teknik-teknik dalam

penghasilan karya

Proses penghasilan karya

1. Kandungan Isi

1.1 Jenis-Jenis Bahan Mentah

Tumpuan diberi terhadap perancangan aktiviti pengajaran dan pembelajaran empat

bidang kegiatan PSV KBSR iaitu: Menggambar, Membuat Corak dan Rekaan,

Membentuk dan Membuat Binaan serta Mengenal Kraf Tradisional.

Contoh Imej Empat Bidang Dalam PSV KBSR

Asas Menggambar

Menggambar adalah salah satu daripada empat bidang kegiatan yang terdapat dalam

Sukatan Pelajaran Pendidikan Seni Visual KBSR. Sub tajuk ini disediakan untuk membina

pengetahuan dan kemahiran menggambar melalui penggunaan pelbagai alat, olahan bahan

Apakah yang anda tahu tentang jenis-jenis bahan mentah?

dan jenis aktiviti menggambar. Melalui asas-asas menggambar, anda seharusnya dapat

menghasilkan pelbagai jenis aktiviti menggambar. Sub tajuk ini juga disediakan untuk anda

memperolehi pengetahuan dan kemahiran mengenai media, proses dan teknik

menggambar.

Menggambar adalah satu representasi visual sesuatu objek atau imej yang dihasilkan

di atas permukaan rata. Ia mengandungi komposisi artistik yang dihasilkan melalui aplikasi

warna di atas permukaan rata. Sesuatu gambaran mental yang jelas dan pemberitahuan.

Imej mental seseorang. Ilustrasi yang digunakan untuk menerangkan dengan lebih jelas

tentang sesuatu objek. Gambar sebagai satu artifak yang menunjukkan satu kecenderungan

terhadap sesuatu imej atau objek.

Teknik-teknik yang boleh digunakan dalam menggambar adalah seperti Rajah di

bawah.

TEKNIK MENGGAMBAR

Teknik Catan

Apabila seseorang mengecat, hasilnya ialah catan. Teknik catan ialah cara menghasilkan

karya dengan menggunakan bahan mengecat seperti cat air, cat poster, cat emulsi, cat

gloss dan lain-lain lagi. Berbagai jenis berus atau alat improvisasi lain boleh digunakan

untuk menyapukan bahan cat di atas sesuatu permukaan.

Teknik Kolaj

Teknik kolaj ialah cara menghasilkan karya dengan menggunakan tampalan dari gubahan

bahan-bahan seperti pelbagai jenis kertas, bahan buatan manusia dan bahan alam

semulajadi ke atas sesuatu permukaan seperti kertas atau plastik atau papan secara bebas

dan boleh bertindih. Selalunya bahan yang berlainan sifat atau jalinan dapat memberi

pelbagai kesan kepada kandungan dan penyampaian gambar.

MONTAJ

CATAN

STENSILAN GOSOKAN PERCIKAN

CAPAN LUKISAN KOLAJ

GURISAN

CETAKAN

RESIS

MOZEK

Teknik Cetakan

Teknik cetakan ialah cara menghasilkan karya dengan mencetak. Pada asasnya cetakan

menggunakan sifat timbul dan tenggelam pada sesuatu blok atau skrin. Terdapat berbagai-

bagai jenis cara cetakan. Pelbagai media dan bahan cetakan boleh digunakan. Untuk jenis

cetakan blok, imej pada blok cetakan disediakan dan warna atau dakwat cetakan dicetak ke

atas permukaan kertas. Contoh bahan cetakan lain adalah seperti cetakan lino, ‘strawboard’

dan ‘polyfoam’. Polyfoam adalah bahan yang mudah diukir. Cara gambar diukir dan sifat

bahan yang diukir itu akan memberi kesan yang berlainan.

Teknik Resis

Teknik resis menggunakan bahan yang tidak bercampur antara satu sama lain. Warna air

tidak akan bercampur dengan warna lilin ataupun ‘cow gum’. Dengan teknik ini, anda boleh

menggunakan lilin cair ataupun pepejal. Lilin boleh digunakan untuk melukis atau

memadamkan sesuatu kawasan permukaan melukis seperti kertas. Warna air boleh

disapukan di atasnya. Krayon juga boleh digunakan di peringkat sekolah rendah.. Proses

membuat batik adalah satu contoh teknik resis.

Teknik Gosokan

Anda boleh menggunakan krayon dan gosokkannya di atas kertas yang diletak di atas

sesuatu permukaan yang kasar, misalnya ke atas objek dengan jalinan yang berlainan.

Jalinan di atas objek akan memberi kesan kepada hasil gosokan. Anda boleh memilih

pelbagai jalinan yang berlainan dan susunkannya untuk mendapat gambar yang menarik.

Teknik Stensilan

Untuk teknik stensil, rupa bentuk gambar dikeluarkan dari alat stensil dengan sesuatu cara

supaya meninggalkan ruang kosong di atas alat stensil tersebut. Apabila bahan warna

disapu atas stensil yang diletakan atas kertas, bahan warna akan melalui ruang yang

kosong atau lubang di atas stensil dan diserap oleh kertas. Garis luar pada lubang itu

memberi kesan kepada sifat garis luar rupa bentuk yang dihasilkan.

Teknik Percikan

Bahan warna boleh dipercik dari sesuatu alat. Misalnya warna air boleh dipercik dari berus.

Hasilnya ialah jalinan bertitik-titik. Sesuatu objek atau kertas yang berubah bentuk boleh

digunakan untuk menghalang percikan itu ke permukaan kertas. Objek atau kertas berubah

bentuk itu boleh diubah kedudukannya supaya kesan tindihan berlaku apabila warna kedua

dipercikkan.

Teknik Gurisan

Untuk menghasilkan karya dengan teknik gurisan, anda boleh menggunakan sesuatu alat

yang tajam untuk mengguris keluar sesuatu bahan yang lembut dari sesuatu permukaan.

Permukaan kertas boleh disapu dengan warna krayon secara berlapis- lapis supaya bahan

krayon yang tebal melekat di atas kertas. Alat yang keras atau tajam seperti kayu, paku atau

plastik boleh digunakan untuk mengguris pada krayon tebal itu supaya menghasilkan

gambar. Pelbagai jenis alat yang keras dan tajam itu akan memberi pelbagai kesan yang

berlainan pada garisan yang dihasilkan.

Teknik Mozek

Teknik mozek ialah cara menghasilkan karya dengan menyusun dan menambah bahan-

bahan seperti kertas warna, plastik, kepingan jubin dan lain-lain ke atas sesuatu permukaan

seperti kertas, plastik dan papan secara tersusun, bersebelahan dan tidak bertindih.

Kepingan bahan yang diulang secara tidak bertindih memberi kesan khas pada mozek yang

dihasilkan. Sempadan kepingan bahan yang ditampal itu memberi jalinan keseluruhan

kepada gambar yang dihasilkan.

Asas Membuat Corak dan Rekaan

Salah satu sebab M.C. Escher, artis grafik Belanda menjadi terkenal adalah kerana

kebolehannya menghasilkan corak yang menarik sekali. Cuba anda perhati dengan teliti

kain baju anda. Adakah anda boleh mengecam struktur susunan ulangan pada cetakan

ataupun pada jalinan kain itu? Itulah yang dimaksudkan corak. Anda boleh menghasilkan

corak melalui pelbagai teknik dan cara seperti yang anda akan perhatikan nanti. Biasanya

corak terdiri daripada motif tertentu yang disusun berulangan. Motif-motif pelbagai bentuk

dan rupa ini boleh diperhatikan di alam sekeliling kita seperti:

alam semulajadi seperti bunga, siput, kayu, serangga dan haiwan;

bahan buatan manusia seperti kerusi, meja, rumah, paku dan gunting;

geometri seperti bulat, segitiga dan segiempat;

abjad rumi, tulisan jawi, tulisan cina dan tamil serta angka; dan

rupa barangan kraf tradisional seperti wau, gasing dan keris.

Corak terbahagi kepada 2 jenis iaitu corak terancang dan corak tidak terancang.

Corak terancang

Corak yang dibuat secara terancang mengikut susunan atau grid, seperti susunan batu-

bata, turun separa, orgee, cerminan, sisik ikan, selang seli atau perulangan rupa yang tekal.

Terdapat pelbagai jenis susunan corak, antaranya adalah seperti dalam rajah di bawah.

Tarikan

Lipatanlup

Jenis susunan corak

Corak tidak terancang

Corak yang dihasilkan secara spontan dengan menggunakan teknik-teknik berikut.

CORAK TIDAK TERANCANG

Teknik menghasilkan corak tidak terancang

Asas Membentuk dan Membuat Binaan

TARIKAN

TIUPAN

IKAT & CELUP

PUALAMAN

RENJISAN

TITISAN

LIPATAN

Pada zaman kanak-kanak anda dahulu, anda pasti pernah melihat atau bermain dengan

kapal ataupun kapal terbang yang dihasilkan dengan lipatan kertas. Ini merupakan satu jenis

kegiatan membentuk yang anda mungkin pelajari sebelum memasuki alam persekolahan.

Dalam bidang ini, anda akan mengetahui tentang bidang kegiatan membentuk dan membuat

binaan yang murid anda akan pelajari. Topik ini akan menjelaskan tentang aktiviti-aktiviti

membentuk yang ditujukan kepada pelajar sekolah rendah seperti menghasilkan arca

timbul, asemblaj, mobail, stabail, model, diorama, boneka, topeng dan origami. Di sini anda

akan lihat bagaimana teknik, alat dan bahan, tema ditentukan dan juga tentang

persembahan hasil kerja.

Bidang kegiatan ini menegaskan perkembangan persepsi pelajar terhadap aspek seni dari

segi bentuk, ruang, struktur, imbangan dan kestabilan. Berpandukan aspek tersebut pelajar

dapat memahami dengan lebih jelas bila mereka membentuk dan membina sesuatu model.

Bidang kegiatan membentuk dan membuat binaan juga mendedahkan pelajar dengan

penggunaan pelbagai bahan, alat dan teknik penghasilan. Ini memberi peluang kepada

murid berinteraksi secara kreatif dengan alat dan bahan, semasa menjalankan proses

penghasilan seni.

Bidang kegiatan dan membentuk dan membuat binaan tiga dimensi merangkumi 9

aktiviti seperti berikut:

(a) Arca timbul (f) Model

(b) Arca asemblaj (g) Diorama

(c) Arca mobail (h) Boneka

(d) Arca stabail (i) Topeng

(e) Origami

Mengenal Kraf Tradisional

Kraf Tradisional boleh didefinisikan sebagai perusahaan atau kerja-kerja berunsurkan seni

yang melibatkan kemahiran kerja-kerja tangan serta memerlukan daya cipta dan kreatif

masyarakat yang diwarisi turun temurun mengikut kaum masing-masing.

Kraf tradisional terdiri daripada 8 jenis, iaitu:

(a) Alat Domestik (e) Seni Tekat

(b) Alat Permainan (f) Tembikar

(c) Alat Pertahanan Diri (g) Seni Anyaman

(d) Batik (h) Seni Ukiran Kayu

Alat domestik merupakan peralatan yang dicipta dan digunakan untuk memberi

kemudahan dan digunakan sebagai peralatan harian kepada masyarakat tradisional pada

ketika itu.

Alat Permainan seperti Wau adalah salah satu permainan tradisi yang dimainkan untuk

mengisi lapang. Kebiasaannya wau dimainkan selepas menuai padi. Sehingga kini wau

masih di mainkan di negeri Kelantan, Terengganu, Kedah, Perlis, Pahang, Selangor dan

Johor. Terdapat pelbagai nama wau di negara kita termasuklah Wau Barat dan Wau Bayan.

Keris

Perubahan masa menyebabkan bentuk senjata berubah mengikut keperluan. Masyarakat

melayu tradisional terutama di zaman kerajaan Melayu Melaka hingga kini masih

menggunakan senjata seperti Keris, Pedang, Tombak, Tumbuk Lada, Lawi Ayam, Rencong

Aceh, Sewar, Badik, Beladau, Jembiah Lading, Lembing dan Sumpit. Keris adalah senjata

penting dalam masyarakat dan budaya melayu. Jenis-jenis keris yang boleh didapati adalah

seperti Keris Jawa, Keris Semenanjung, Keris Sumatra, Keris Petani atau Pekaka, Keris

Bali, Keris Sundang, Keris Majapahit, Keris Bugis dan Keris Picit. Keris pada masa kini

masih digunakan untuk upacara-upacara tertentu seperti majlis persandingan, perubatan

dan keris menjadi lambang kebesaran institusi diraja.

Batik

Batik terkenal di seluruh gugusan kepulauan Melayu dan dianggap bidang kraf tangan

tradisional yang unggul. Batik tradisi dan moden mempunyai corak yang sesuai dengan cita

rasa dan perkembangan kesenian Malaysia. Batik tulis, batik lukis dan batik canting

merupakan kaedah membuat batik yang kini diminati ramai. Pada peringkat awal kaedah ini

hanya digunakan untuk menghasilkan batik untuk hiasan dinding. Pada tahun 1970-an

teknik ini telah diterapkan dalam kaedah membuat skaf, kain selendang dan baju kurung.

Kini penggunaannya telah diperluaskan dalam bentuk dimensi baru. Batik semakin digemari

oleh peminat fesyen kerana corak batik dapat dipadankan mengikut peredaran zaman.

Seni Tekat

Ia juga dikenali dengan nama suji timbul iaitu sulaman timbul atau tekat bersuji, tetapi suji

sering dikaitkan dengan sulaman benang sutera. Sama ada ditekat, disulam atau disuji,

ragam hiasnya semua dibentuk dalam keadaan timbul dari permukaan dasar kain kerana

bahagian dalamnya diisi dengan mempulur. Asal-usul dan perkembangan seni tekat secara

langsung dikaitkan kegunaan pakaian dan kelengkapan keluarga raja-raja atau istana. Seni

tekat diperkenalkan pada kurun ke-15, iaitu di zaman kesultanan Melayu Melaka. Pada

masa tersebut seni tekat dipakai oleh keturunan Baba Melaka. Mereka banyak

menggunakan seni tekat ini pada pakaian. Negeri seperti Perak, Johor, Selangor, Pahang

dan Negeri Sembilan merupakan negeri yang banyak mengusahakan kraf seni tekat timbul

benang emas.

Tembikar

Seni tembikar telah wujud di Malaysia sejak beribu tahun dahulu berdasarkan penemuan

barang tembikar lama seperti di Gua Cha, Kelantan dan di Sungai Perak. Terdapat pelbagai

bentuk dan jenis tembikar yang dihasilkan di Malaysia. Hampir semua tembikar yang

dihasilkan mempunyai ciri-ciri kegunaan harian. Beberapa buah negeri di Malaysia

menghasilkan tembikar. Barangan tembikar yang dihasilkan adalah berbeza dari segi

bentuk, corak, dan teknik pembuatan kerana dipengaruhi oleh budaya dan latar belakang si

pembuat. Bentuk tembikar tersebut hanya mempunyai persamaan dari segi susunan motif,

ketebalan dan teknik pembakaran bersuhu rendah, dengan permukaan berwarna coklat,

hitam dan kelabu gelap. Tembikar tradisi Melayu menjadi lambang kesenian negara dan kini

menjadi koleksi yang membanggakan.

Anyaman

Anyaman merupakan satu proses menjalin helaian daun pandan, mengkuang, bilah buluh,

rotan, lidi, bertam, paku-pakis ribu-ribu atau bahan-bahan lain dengan menggunakan cara

dan peraturan tertentu melalui teknik selang-seli helaian antara satu sama lain.

Kelarai

Kelarai ialah corak atau motif berbentuk dam pada anyaman yang melalui proses

tranformasi idea daripada alam semulajadi. Anyaman yang tidak berkelarai disebut anyaman

biasa atau ghadas. Anyaman yang lengkap harus dihiasi dengan kelarai. Dua jenis warna

yang kontra digunakan bagi menunjukkan kesan. Pembikinan kelarai adalah dirancang

dengan menggunakan mata atau langkah yang betul dan tepat.

Kelarai ini di antaranya ialah:

(a) Kelarai berakar (f) Kelarai anak ikan

(b) Kelarai beras patah (g) Kelarai kepala lalat

(c) Kelarai bunga cengkeh (h) Kelarai mata punai

(d) Kelarai tampuk manggis (i) Kelarai sisik kelah

(e) Kelarai bunga mempelas (j) Kelarai tapak harimau

Ukiran Kayu

Seni ukiran kayu merupakan sejenis kraf tangan Melayu tradisional yang digunakan untuk

menghiasi rumah kediaman yang menjadi kebanggaan masyarakat pada zaman dahulu.

Ukiran kayu tradisional dianggap sebagai hasil kreativiti orang Melayu dalam bentuk tampak

dan mendapat tempat yang istimewa di kalangan masyarakat di negara ini. Seni ukiran

Melayu yang unik ini diperlihatkan melalui ukiran pada istana, masjid, rumah, makam,

kepala sampan, perabot, senjata dan peralatan untuk kegunaan harian. Bangunan-

bangunan lama yang masih mengekalkan seni ukiran sehingga hari ini telah menjadi bahan

rujukan generasi masa kini.

Latihan

1. Senaraikan 2 bidang kegiatan yang sesuai dijadikan projek berkumpulan di sekolah

dan nyatakan kelebihan yang boleh diperolehi dari bidang kegiatan tersebut kepada

murid anda.

1.2 Mengenal alat dan bahan

Pengenalan dan Penerokaan Alat, Media dan Teknik

Sebelum memulakan sesuatu pengajaran dan pembelajaran Pendidikan Seni Visual di

kelas, adalah sangat penting bagi seseorang guru mengetahui dan mengenal pasti

perubahan dan perkembangan diri murid-muridnya. Setiap murid mempunyai keupayaan

dan sikap yang berbeza terhadap sesuatu aktiviti yang akan dilaksanakan. Penggunaan

alat, media dan teknik dalam pembelajaran seni menggambar juga amat penting untuk

menghasilkan hasil kerja yang baik dan bermutu. Pada kebiasaannya alatan yang hendak

digunakan adalah terlalu banyak jika hendak disenaraikan.

Adalah menjadi minat murid apabila menghasilkan kerja-kerja seni menggunakan pelbagai

jenis kertas yang mempunyai pelbagai tekstur, pelbagai jenis warna dan pelbagai saiz. Lain-

lain kertas yang boleh digunakan dalam aktiviti seni adalah seperti kertas surat khabar,

majalah, kertas tisu, kertas sampul surat, kertas pembungkus hadiah, sugar paper, toilet

paper, kertas kadbod dan banyak lagi. Alat tulis samada yang berwarna atau tidak

berwarna, media kering atau media basah semuanya amat berguna untuk melengkapkan

kerja-kerja menggambar. Selain daripada itu gunting pelbagai saiz, gam, bahan-bahan

buangan yang boleh digunakan dalam aktiviti menggambar juga perlu. Alatan dan media

yang berbagai-bagai yang digunakan ke atas sesuatu bahan tujuannya supaya dapat

Apakah yang anda faham tentang alat dan bahan?

menghasilkan satu hasil kerja seni yang pelbagai untuk menghasilkan jalinan, bentuk dan

ton.

Dalam penerokaan terhadap aktiviti menggambar, pelbagai media boleh digunakan dan

disatukan dalam satu hasil kerja. Berikut ialah sebahagian contoh alatan dan media yang

boleh digunakan sebagai aktiviti menggambar:

1. Pelbagai jenis pensil

2. Warna pastel, warna air, warna poster, warna pensil

3. Kapur berwarna

4. Oil pastel

5. Artline atau marker

6. Pelbagai jenis pen

7. Gouche, akrilik, cat minyak

8. Stensil

9. Kolaj

10. Capan, cetakan

11. Lilin

12. Pelbagai jenis cebisan kertas suratkhabar atau majalah

13. Bahan-bahan semulajadi seperti berbagai jenis tumbuh-tumbuhan

14. Sayur-sayuran, dan buah-buahan

15. Penyedut minuman

16. Gunting, pisau lipat, gam

17. Pelbagai jenis berus lukisan, palet/pembancuh warna

Anda boleh menggunakan pelbagai alat dan bahan untuk menggambar. Contohnya ialah

seperti pensel, pensel warna, cat air, cat poster, pen, lilin, pastel, krayon, kertas warna, gam,

gunting, bahan-bahan kutipan dan berus. Media untuk menggambar terdiri daripada dua

jenis iaitu media kering dan media basah. Contoh media kering adalah seperti pensel, pen,

pensel warna, krayon, arang lilin dan ‘comte’. Media basah terdiri daripada cat air, cat

poster, cat minyak dan cat akrilik.

Dalam aktiviti menggambar, kanak-kanak dapat menggunakan pelbagai alat dan bahan

untuk menghasilkan gambar mengikut cara ekspresinya yang tersendiri. Ini membantu

perkembangan kanak-kanak dari aspek psikomotor dan emosi dan penting dari segi

keperluan fisiologi dan psikologi kanak-kanak.

Kegiatan membentuk dan membuat binaan memberi peluang kepada pelajar membuat

rujukan kepada objek sebenar. Perbandingan ini akan memberi kesedaran bahawa

idea dan kreativiti mempunyai fungsi dan makna. Aspek apresiasi hasil kerja diadakan

sebagai satu proses pembelajaran. Kegiatan ini boleh dilakukan dalam pelbagai cara

seperti pernyataan, puisi, lakonan, nyanyian dan cerita.

Mengaplikasikan alat, bahan dan teknik dalam bidang membentuk dan membuat

binaan berkaitan dengan proses yang mesti dilakukan dalam menjadikan objek itu

bersifat tiga dimensi. Menjelmakan objek konkrit tiga dimensi ini akan mengambil kira

bagaimana untuk menstrukturkan reka bentuk disamping memerhati dan meneliti sfera-

sfera objek yang akan dibuat. Seterusnya menentukan rangka dan rupa bentuk melalui

pertimbangan permukaan-permukaan yang terlibat, ketinggian, kelebaran, berat dan

garis luar objek. Pada kebiasaannya, sesuatu bentuk konkrit akan di asaskan

berdasarkan bentuk-bentuk ilusi dan seterusnya dipindahkan imej ini kepada objek realiti.

Latihan

1. Senaraikan alat dan bahan yang sesuai untuk merancang penghasilan sebuah arca

asemblaj.

2. Senaraikan media kering yang sesuai untuk menghasilkan catan dengan

menggunakan kertas lukisan.

1.3 Tema dan kandungan

Tema, isi kandungan, alat dan bahan untuk setiap bidang kegiatan

Apakah yang anda faham tentang tema dan kandungan?

Tema

Walau apapun yang anda hasilkan dalam pengkaryaan, perkara-perkara berikut akan

menjadi tema atau hal subjek yang penting.

Alam semulajadi dan objek persekitaran

Anda boleh menjadikan objek-objek alam semulajadi ciptaan Tuhan sebagai sumber utama

menghasil karya. Objek yang berupa flora dan fauna menjadi sumber idea dan ilham untuk

menghasilkan produk seni. Daripada objek persekitaran pula, anda boleh lihat objek buatan

manusia terutamanya objek domestik seperti cawan, piring, pinggan senduk, pisau, meja

dan sebagainya. Kesemuanya menjadi tema atau hal subjek dimana peringkat seterusnya

akan melihat dinamik bentuk form, kualiti objek, ciri-ciri organik, keunikan, integrasi alam dan

kehidupan di samping mengambil kira garisan, ruang, warna, jalinan, rupa dan bentuk.

Perasaan dalaman, khayalan dan imaginasi si pelukis

Pengalaman hidup banyak memberi kesan dan pengaruh terhadap minda yang akhirnya

menzahirkan ilham atau idea mencipta. Perasaan takut, misteri, sedih dan sebagainya

menjadi sumber inspirasi karya si pelajar atau pelukis. Menurut Sigmund Freud dan Paul

Jean Satre, teori-teori imaginasi berupaya mencipta sesuatu objek atau karya melangkaui

batas fizikal dan cabaran status-quo pelukis. Imaginasi ini akan memandu arah si pelajar

atau si pelukis ke arah yang lebih kreatif dan melampaui batas-batas kebiasaan dalam

berkarya. Menurut Freud lagi, perasaan dalaman inilah yang menjadi motivasi atau

penggerak minda dalam berkarya.

Aliran dan tema sejagat

Tema menjelaskan konsep dalam agenda kehidupan manusia. Ia menunjukkan kekerapan

manusia mengambil hal subjek yang sering diperkatakan. Dari idea yang pelbagai, keunikan

ciptaan berlaku dan akhirnya mewujudkan kepelbagaian rupa bentuk dan jenis produk.

Dalam konteks yang lebih besar, jelmaan perasaan dalam berkarya menggunakan alam

sekitar menjadi suatu keunikan ciptaan dan mewujudkan satu kekaguman. Wujudnya 'Non-

objective Art', 'Minimal Art' misalnya adalah suatu aspek pengkaryaan yang berani,

mencabar dan sanggup menerima rintangan.

Keperluan dan pengalaman kehidupan harian

Ciptaan cawan, sudu, senduk, periuk dan alat-alat domestik yang lain merupakan asas

ciptaan dalam bidang membentuk dan membuat binaan. Pada bidang yang lebih besar,

manusia mencipta dan membuat kipas, basikal, kereta, keretapi malah jambatan dan objek-

objek gunaan lain yang mewatakkan keperluan asas sebuah masyarakat dan negara. Idea

datang daripada soal desakan untuk mengguna di samping mengatasi sebarang kesulitan

mengharungi kehidupan. Lalu diciptanya bentuk-bentuk konkrit yang dapat memanfaatkan

manusia si pencipta itu sendiri. Semakin aktif dan proaktif seseorang manusia itu mencipta

objek tiga dimensi, semakin tinggi kualiti ciptaan dan lebih tinggi nilai estetikanya. Di sekolah

rendah kandungan subjek atau hal benda itu boleh disesuaikan dengan pengalaman sedia

ada kanak-kanak dan pengalaman belajar kanak-kanak dalam pengajaran dan

pembelajaran untuk merangsangkan dan meningkatkan pembelajaran.

Peristiwa sebenar atau realisme dan romantisme

Rakaman-rakaman peristiwa yang berlaku samada yang berkaitan dengan dunia dan

seisinya atau yang melibatkan fenomena alam. Umpamanya peperangan yang berlaku,

kesan kemiskinan atau sebagainya.

Latihan

1. Mengumpul contoh-contoh karya 4 bidang kegiatan mengikut Tahap 1 dan tahap 2

serta senaraikan tajuk/tema/jenis aktivti, teknik serta alat dan bahan yang digunakan

dalam setiap bidang.

1.4 Teknik – teknik dalam penghasilan karya

Apabila seseorang mengecat, hasilnya ialah catan. Teknik catan ialah cara menghasilkan

karya dengan menggunakan bahan mengecat seperti cat air, cat poster, cat emulsi, cat

gloss dan lain-lain lagi. Pelbagai jenis berus atau alat improvisasi lain boleh digunakan untuk

menyapukan bahan cat di atas sesuatu permukaan. Selalunya, sapuan cat akan

menonjolkan karya dan memberi berbagai kesan kepada kandungan dan penyampaian

gambar.

Teknik kolaj ialah cara menghasilkan karya dengan menggunakan tampalan dari gubahan

bahan-bahan seperti berbagai jenis kertas, bahan buatan manusia dan bahan alam

semulajadi ke atas sesuatu permukaan seperti kertas atau plastik atau papan secara bebas

dan boleh bertindih. Selalunya bahan yang berlainan sifat atau jalinan dapat memberi

berbagai kesan kepada kandungan dan penyampaian gambar. Pelbagai media dan bahan

pula boleh digunakan untuk menghasilkan karya seni cetakan boleh digunakan. Untuk jenis

cetakan blok, imej pada blok cetakan disediakan dan warna atau dakwat cetakan dicetak ke

atas permukaan kertas. Contoh bahan cetakan lain adalah seperti cetakan lino, strawboard,

papan lapis dan polyfoam. Gambar boleh diukir di permukaan lino, papan, papan lapis dan

sebagainya. Kemudian, bahan warna disapukan di atas permukaan dan dicetak atas kertas.

Cara gambar diukir dan sifat bahan yang diukir itu akan memberi kesan yang berlainan.

Secara amnya, teknik capan juga boleh digolongkan di bawah kategori cetakan. Teknik

Nyatakan teknik-teknik penghasilan karya yang pernah anda praktikkan.

capan ialah cara untuk menghasilkan karya dengan menggunakan bahan yang disapukan

warna (cat air atau cat poster) dan dicat ke atas sesuatu permukaan. Anda boleh

menghasilkan pelbagai rupa bentuk dengan menggunakan berbagai jenis bahan. Contohnya

adalah seperti capan bahan buangan, capan bahan alam semulajadi (sayuran, cengkerang).

Jalinan pelbagai bahan itu akan memberi pelbagai kesan jalinan pada hasil capan.

Teknik resis menggunakan bahan yang tidak bercampur antara satu sama lain. Contohnya

jika anda menggunakan warna air bersama warna lilin atau warna air bersama cow gum.

Warna air tidak akan bercampur dengan warna lilin ataupun cow gum. Dengan teknik ini,

anda boleh menggunakan lilin cair ataupun pepejal. Lilin boleh digunakan untuk melukis

atau memadamkan sesuatu kawasan permukaan melukis seperti kertas. Warna air boleh

disapukan di atasnya. Di kawasan yang tidak berlilin, warna air akan diserap. Lilin menolak

warna air itu. Maka terdapat dua kawasan dengan dua jenis kesan. Kadang-kadang titik-titik

warna air sahaja yang tertinggal di atas permukaan lilin dan memberi sesuatu jalinan.

Krayon juga boleh digunakan di peringkat sekolah rendah. Kesan yang lembut atau kasar

akan terhasil di sempadan penemuan lilin atau krayon dan warna air terpulang kepada jenis

lilin atau krayon yang digunakan. Proses membuat batik adalah satu contoh teknik resis.

Untuk menghasilkan karya dengan teknik gurisan, anda boleh menggunakan sesuatu alat

yang tajam untuk mengguris keluar sesuatu bahan yang lembut dari sesuatu permukaan.

Permukaan kertas boleh disapu dengan warna krayon secara berlapis- lapis supaya bahan

krayon yang tebal berlekat di atas kertas. Alat yang keras atau tajam seperti kayu, paku atau

plastik boleh digunakan untuk mengguris pada krayon tebal itu supaya menghasilkan

gambar. Pelbagai jenis alat yang keras dan tajam itu akan memberi berbagai kesan yang

berlainan pada garisan yang dihasilkan.

Latihan

1. Cuba anda senaraikan alat dan bahan untuk menghasilkan corak yang tersenarai di

dalam rajah yang diberi:

Corak tidak terancang Alat dan Bahan

Pualaman

Tiupan

Ikatan dan

celupan

Renjisan dan

percikan

1.5 Proses Penghasilan Karya

Nyatakan satu proses penghasilan karya bagi bidang menggambar?

Proses penghasilan karya yang dilakukan oleh seseorang pengkarya adalah sesuatu yang

amat kompleks untuk dihuraikan dengan perkataan. Ia merupakan suatu proses yang

memerlukan masa tanpa had. Beberapa pertimbangan yang wajar dilakukan dalam proses

penghasilan karya ialah seperti berikut;

Pemerhatian secara aktif

Pemerhatian yang aktif amat perlu apabila seseorang itu ingin memulakan sesuatu hasil

kerja seni. Melalui pemerhatian seseorang individu itu dapat mengamati ciri-ciri yang

terdapat pada sesuatu objek yang ingin ditiru atau objek yang dijadikan rujukan dalam

karyanya. pemerhatian yang mendalam dan teliti akan memberi dimensi baru terhadap

sesuatu benda jika individu itu melihat sesuatu objek dari sisi yang lebih kreatif serta dapat

menjelmakan semula aspek estetika yang ingin dirakamkan secara visual. Melihat intipati

sesuatu objek secara mendalam juga dapat memberi maklumat serta makna baru kepada

seseorang, jika objek itu dapat dijelmakan semula sebagai hasil kreatif yang memperlihatkan

nilai estetikanya dari segi bentuk dan makna yang ingin disampaikan. Pemerhatian secara

aktif melibatkan pengetahuan sedia ada, objek yang konkrit, minat, kecenderungan dan latar

belakang murid.

Interaksi yang kritis dan kreatif dengan alat dan bahan

Interaksi yang kritis dan kreatif dengan alat dan bahan juga menjadi aspek yang sangat

penting dalam proses penghasilan karya. Ini adalah kerana melalui interaksi secara

langsung dengan deria seseorang itu dapat mendekatkan diri beliau dengan sesuatu objek

atau hal benda itu dengan lebih intim melalui deria rasa, lihat, sentuh, bau, dan dengar.

Melalui interaksi yang kritis seseorang individu akan cuba untuk memahami dan mengenali

sesuatu benda dengan lebih mendalam dan teliti. Manakala interaksi secara kreatif pula

melibatkan sudut pandangan atau sisi kepada sifat sesuatu benda itu menjadi lebih

mencabar dan menyerlahkan sisi atau sudut pandangan yang berbeza dan menarik. Sudut

pandangan yang dilihat secara kreatif juga akan turut memberikan makna yang berbeza

serta penekanan yang lebih bermakna kepada seseorang. Interaksi yang kritis melibatkan

aspek penerokaan dan penghasilan atau pembuatan. Aktiviti penerokaan dijalankan

sebelum aktiviti penghasilan.

Apresiasi seni visual secara mudah

Apresiasi secara mudah dalam proses penghasilan karya merujuk kepada penilaian

seseorang dalam membuat tanggapan atau meletakkan justifikasi sendiri dalam aspek yang

ingin diamati dan dinilai secara individu atau berkumpulan. Apresiasi yang menekankan

unsur-unsur asas dalam seni menjadi pertimbangan yang penting sebagai asas apresiasi

yang ingin dibuat terhadap sesuatu karya seni atau objek. Penilaian tentang aspek yang

ingin dipertimbangankan itu menjadi asas kepada proses penghasilan agar perancangan

yang dirangka melalui pengembangan idea dapat direalisasikan dengan baik dan sempurna.

Semasa menyediakan aktiviti apresiasi secara mudah, perhatian perlu diberi kepada perkara

berikut;

1. Terminologi berkaitan unsur-unsur seni

2. Terminologi berkaitan kandungan dan hal benda

3. Penghargaan terhadap hasil kerja pengkarya

4. Refleksi diri terhadap karya

5. Penyerapan pengetahuan dan penerapan nilai berkaitan dengan kandungan.

Menghargai nilai baik dalam semua aspek kehidupan

Menghargai nilai baik dalam semua aspek kehidupan adalah bagaimana kita membuat

penyataan tentang kecintaan dan sayangi alam ciptaan Tuhan di sekeliling kita.

Penghargaan kita kepada semua aspek kehidupan turut mencakupi tentang nilai-nilai murni

yang ingin disarankan melalui penyataan estetik yang dibuat melalui karya yang dihasilkan.

Pernyataan estetik ini seringkali memberi pengalaman indah kepada pemerhati, justeru

menerapkan perasaan estetik terhadap sesuatu objek. Melalui pengalaman estetik ini akan

membuatkan seseorang individu itu menghargai apa yang ingin disampaikan oleh sesuatu

karya seni. Penghargaan terhadap keindahan tentunya akan menyerlahkan sisi baik

seseorang individu dalam mengharungi aspek kehidupan yang lain, kerana jiwa seni itu

seringkali dikaitkan dengan kehalusan, sensitiviti dan kesedaran untuk membetulkan apa

yang salah. Penghargaan yang tinggi harus diberi kepada usaha pengkarya yang sangat

murni dalam menghargai keindahan dan nilai-nilai yang murni dalam kehidupan kerana

keindahan yang lebih bermakna adalah terhadap kekuasaan yang maha Esa yang

membuatkan manusia sentiasa rasa takjub kepada keindahan alam yang tiada bandingan.

Latihan

1. Buat apresiasi mudah dengan membincangkan unsur-unsur seni yang diaplikasikan

dalam sebuah hasil karya seni yang dipilih.

1.6 Aktiviti-aktiviti Dalam Empat Bidang Kegiatan

Aktiviti bidang mengambar

Pengetahuan asas bagi aktiviti menggambar mempunyai dua unsur yang menjadi tunjang

utama di dalam proses memahami konsep penghasilan seni visual. Dua unsur utama itu

ialah elemen unsur seni dan elemen seni reka atau prinsip seni.

Lukisan merupakan salah satu aktiviti dalam bidang menggambar iaitu satu perbuatan

meletakkan pewarna yang terlarut dalam sejenis bahan pelarut dan dicampurkan dengan

agen pengikat kepada permukaan seperti kertas, kanvas dan sebagainya. Aktiviti membuat

lukisan merupakan pengetahuan awal yang dibuat untuk meluahkan perasaan yang

berbentuk imej dengan menggunakan media kering atau warna paling minimum. Ia

merupakan karya seni atau kerja seni yang dihasilkan di atas sesuatu permukaan rata yang

mengabungkan garisan dan ton warna. Lukisan yang dilukis adalah menggambarkan aktiviti

dan perasaan pelukis.

Huraikan satu aktiviti dalam bidang membuat corak dan rekaan

Perspektif adalah satu elemen penting bagi menampilkan perbezaan dari segi saiz, warna

dan jalinan bagi sesuatu objek apabila ia berada jauh dari pandangan. Perspektif ialah skala

atau ukuran objek dari pelbagai sudut pandangan yang mempunyai beberapa aspek penting

seperti; garisan horizontal, titik lenyap, tetingkap fokus dan nisbah keemasan.

Aktiviti melukis memberi ruang bagi kanak-kanak mengeluarkan dan melahirkan perasaan,

cara berkomunikasi dengan dan tanpa bahasa yang boleh membantu mereka dalam

pembelajaran.

Catan ialah aktiviti menggambar dengan menggunakan bahan berwarna atau cat yang

disapu ke atas sesuatu permukaan yang rata dalam bentuk dua dimensi dengan

menggunakan media basah. Aktiviti ini membolehkan seseorang menyedari serta merakam

kesan cahaya pada bentuk, rupa, ruang, komposisi serta susunan yang terdapat pada alam

sekitar.

Terdapat beberapa elemen yang perlu diberi perhatian dalam aktiviti catan. Antaranya ialah:

- irama

- komposisi

- warna

- sapuan berus

- subjek

Resis pula ialah aktitviti menggambar dengan menggunakan kaedah penolakan bahan

seperti minyak dan air. Penolakan bahan berminyak dan air menghasilkan ciri-ciri unik yang

menarik di atas kertas. Contohnya kertas yang dilakarkan dengan pastel minyak dan di

sapukan dengan cat air akan menghasilkan teknik menggambar seperti batik iaitu bahagian

yang dilakarkan dengan pastel minyak akan menolak warna yang berasaskan air tersebut.

Kaedah resis juga boleh dipelbagaikan mengikut kreativiti seseorang seperti menggunakan

lilin atau krayon.

Percikan pula adalah teknik menggambar dengan memercikkan warna menggunakan berus

gigi atau berus-berus lain yang sesuai. Aktiviti percikan ini akan menghasilkan corak yang

menarik secara spontan.

Cetakan dalam bidang menggambar ialah proses terapan blok atau plat ke atas permukaan

kertas, kain atau bahan-bahan lain. Cetakan merupakan hasilan imej yang terdapat pada

permukaan blok yang dipindahkan melalui terapan imej yang diukir itu. Blok atau plat yang

mempunyai rekabentuk yang menarik seperti objek berbentuk geometri dan organik atau

huruf akan menjadikan aktiviti cetakan sangat menarik dan mudah untuk dilaksanakan.

Cetakan terbahagi kepada beberapa jenis seperti;

1. Cetakan timbulan

2. Cetakan stensil/sarigrafi

3. Cetakan monoprint

4. Cetakan benam

5. Cetakan planografi/litografi

Terdapat pelbagai jenis bahan yang boleh digunakan untuk menghasilkan cetakan seperti

kayu, strawbod, lino, stensil, profilem, ubi kentang, daun dan sebagainya.

Stensilan ialah proses menghasilkan seni dengan menggunakan kertas keras atau tebal,

kepingan plastik yang mempunyai corak dan bentuk. Aktiviti ini membolehkan seseorang

merakam kesan rupa, bentuk, ruang, komposisi, serta susunan secara terancang atau tidak.

Corak yang menarik juga bolh dihasilkan melalui aktiviti stensilan ini.

Gurisan ialah aktiviti menggambar dengan menggunakan kanji yang dicampur dengan

warna air atau poster. Kanji akan bertindak seperti bahan pelekat yang berkilat menjadikan

warna lebih menyerlah. Campuran disapu pada permukaan kertas dengan menggunakan

tangan bagi meratakan warna tersebut, kemudian ia akan diguris-guris dengan

menggunakan objek tajam seperti garfu, sikat dan sebagainya untuk mendapatkan corak

secara tidak terancang. Aktiviti ini mudah dijalankan, tetapi perlu dibuat secara berhati-hati

agar tidak comot.

Capan merupakan aktiviti menggambar paling mudah bagi kanak-kanak dalam kegiatan

seni. pelbagai alat capan boleh digunakan seperti jari, tapak tangan, tapak kaki dan

sebagainya untuk menghasilkan corak yang kreatif. Aktiviti ini sangat menyeronokkan dan

dapat memberi pengalaman yang baru kepada murid sekolah di mana mereka dapat

merasai warna yang digunakan secara langsung.

Konsep bidang menggambar dalam aktiviti kolaj, montaj dan mozek merupakan aktiviti

menampal media lain seperti kertas warna, foto dan bahan-bahan lain di atas kertas lukisan

untuk menghasilkan satu gambaran yang kreatif manakala aktiviti gosokan pula adalah

menyalin semula atau pemindahan corak, jalinan, tekstur, rupa serta reka bentuk

permukaan asal kepada kertas lukisan untuk mendapatkan kesan-kesan yang menarik.

Kolaj ialah aktiviti menggambar dengan menyusun pelbagai jenis bahan seperti bijiran,

kertas warna, daun dan sebagainya di atas prmukaan yang rata seperti kertas, kanvas atau

kadbod dengan menggunakan bahan perekat yang sesuai. Bahan yang dijadikan kolaj itu

boleh dijadikan pelbagai jenis imej atau corak yang menarik.

Montaj ialah satu proses atau aktiviti menghasilkan karya menggunakan kertas warna,

gambar, huruf, dan lain-lain yang ditampal pada sesuatu permukaan yang rata dalam bentuk

dua dimensi dengan menggunakan gam bagi mewujudkan gambaran secara grafik. Aktiviti

ini merupakan asas kepada reka bentuk grafik. Teknik ini membolehkan seseorang

membentuk serta merakamkan gambaran dalam pelbagai bentuk, rupa, ruang, komposisi

serta susunan yang terdapat pada alam sekitar atau objek.

Mozek ialah proses menghasilkan seni dengan menggunakan kertas berwarna yang

dipotong kecil seperti jubin di mana ia ditampal ke atas sesuatu permukaan rata dalam

bentuk dua dimensi dengan menggunakan gam bagi mewujudkan gambaran secara grafik.

Gosokan ialah proses menghasilkan karya seni dengan menggunakan teknik gosokan

media kering di atas kertas lukisan yang diterap di atas permukaan yang mempunyai jalinan

timbul yang kasar dan ketara. Permukaan atau jalinan bahan-bahan seperti kulit pokok, duit

syiling, cermin tingkap yang kasar akan terbentuk pada kertas lukisan apabila warna yang

digosok berlapikkan kertas tersebut dilakukan. Bahan tekstur yang diperolehi dari jalinan

permukaan yang disalin secara gosokan itu boleh dijadikan bahan seni yang menarik

apabila menghasilkan karya menggambar secara kolaj.

Aktiviti membuat corak dan rekaan pula melibatkan banyak aktiviti yang menarik. Membuat

corak dan rekaan secara tidak terancang melibatkan aktiviti seperti pualaman.

Pualaman atau putaran warna secara spontan, iaitu dengan menekap kertas lukisan pada

permukaan warna yang terapung di permukaan minyak. Campuran warna yang dititis pada

permukaan minyak akan terapung dan diputarkan secara rawak dengan menggunakan lidi

untuk menghasilkan corak tidak terancang.

Tiupan ialah hasil karya seni yang ringkas iaitu dengan meniup warna air yang dititis di atas

permukaan kertas. Warna air yang ditiup itu akan terpecah dan tersebar secara rawak di

atas permukaan kertas dan menghasilkan reka corak tidak terancang yang menarik jika

pilihan warna yang sesuai dibuat. Teknik tiupan ini boleh dilakukan dengan menggunakan

mulut dan straw sahaja.

Titisan ialah aktiviti ringkas untuk menghasilkan corak tidak terancang. Warna air akan

dititiskan pada permukaan kertas yang basah untuk menghasilkan gubahan corak tidak

terancang yang menarik dan unik.

Ikatan dan celupan adalah kaedah membuat corak tidak terancang yang menggunakan

kain kapas yang nipis atau kertas tisu yang diikat dengan cara tertentu untuk mendapatkan

corak yang diingini. Kertas atau kain yang diikat itu akan direndam didalam pewarna seperti

warna batik yang akan meninggalkan kesan warna yang menarik setelah ikatan tersebut

dibuka.

Renjisan dan percikan juga dapat mewujudkan corak tidak terancang yang menarik melalui

kaedah merenjis atau memercikkan warna secara spontan di atas permukaan kertas yang

kering. Daun-daun dengan rupa yang menarik boleh diletakkan di atas permukaan kertas

bagi membentuk imej daun yang berlatar belakangkan warna-warna renjisan yang menarik.

Aktiviti membentuk dan membuat binaan ialah salah satu bidang seni visual yang boleh

dilakukan seperti membuat arca tiga dimensi dengan menggunakan bahan seperti plaster of

paris, plastersin, lilin, kayu, dawai, tanah liat, doh, span, sabun dan sebagainya.

Arca asemblaj adalah gabungan bahan-bahan terbuang yang diolah menjadi karya seni

yang menarik. Pembentukan dan pembinaan arca asemblaj terbentuk daripada hasil

cantuman bahan-bahan tiga dimensi yang semulajadi atau buatan manusia yang disatukan

menjadi objek seni yang tersendiri. Pelbagai bahan terbuang boleh diolah semula menjadi

karya-karya hebat jika dirancang secara kreatif dan inovatif.

Mobail ialah arca yang boleh bergerak secara kinetik. Mobail direka untuk menghasilkan

pergerakan yang berirama dan berubah-ubah. Mobail mementingkan keseimbangan,

bentuk, warna, reka bentuk dan ruang.

Kraf tradisional alat domestik merupakan barangan berfungsi tetapi boleh dijadikan barang

perhiasan yang menarik seperti barangan tembikar, tekat, ukiran, keris, wau dan

sebagainya. Terdapat juga alat perhiasan diri seperti rancai, cincin, pending, keronsang

yang boleh direka semula menggunakan bahan-bahan seperti kadbod, manik dan sebagai

aktiviti karya seni yang menarik. Antara aktiviti kraf yang sering dijalankan disekolah adalah

anyaman dengan menggunakan kertas warna atau riben. Barangan tembikar juga boleh

dihasilkan dengan menggunakan papier mache atau tanah liat. Manakala wau atau kuda

kepang boleh dihasilkan dengan menggunakan kertas kadbod yang dipotong dan dilukis

corak yang sesuai di atasnya bagi menyerupai kraf sebenar.

Latihan

1. Senaraikan lima aktiviti seni dalam bidang membentuk dan membuat binaan yang

paling sesuai mengikut murid tahap 1.

2. Nyatakan lima teknik penghasilan berasaskan bahan terbuang yang sesuai

dijalankan di dalam bilik darjah.