Tefsirül-Münir Sure Sure (37)

3ANKEBUT SURES

3Surenin Ad:

3Konusu:

3nceki Sure ile likisi:

3Surenin Muhtevas:

4nsanlarn mtihana Tabi Tutulmalar Ve Amellerinin Karlnn Verilmesi

4Belagat:

4Kelime ve bareler:

5Nzul Sebebi

5Aklamas

8Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler

9Mkelleflerin etin Bir mtihana Tabi Tutulmalar, Mminlerin mtihan ekilleri, Kfirlerin Ve Mnafklarn Tehdit Edilmesi

10Belagat:

10Kelime ve bareler:

10Nzul Sebebi

11Ayetler Aras liki

11Aklamas


14Hz. Nuh (A.S.) le Kavminin Kssas

14Belagat:

15Ayetler Aras liki

15Aklamas


16 Temel Esasn Yani Allah'n Birliinin, Peygamberliin Ve ldkten Sonra Dirilmenin Delilleri

16Belagat:


17Ayetler Aras liki

17Aklamas


20Kavminin Hz. brahim'e Verdikleri Cevap, Hz. Lt'un Hz. brahim'e man Etmesi, Hz. brahim'e Verilen Nimetlerin Beyan Edilmesi

20Belagat:


21Aklamas

22Ayetlerden karlan Hkm Ve Hikmetler

23Hz. Lt (A.S.) le Kavmi Kssas

23Belagat:


24Ayetler Aras liki

24Aklamas


26uayb, Hud, Salih Ve Musa'nn (A.S.) Kavimleriyle Olan Kssalar

26Belagat:


27Ayetler Aras liki

27Aklamas

27Hz. uayb Kssas:

28Hz. Musa'nn Kssas:


29Putperestlerin rmcein Durumuna Benzetilmeleri

29Belagat:


29Ayetler Aras liki

30Aklamas


31Gklerin Ve Yerin Yaratlmasnn Faydas, Kur'an Okuma Ve Namazn Dosdoru Klnmas


31Ayetler Aras liki

31Aklamas


33Ehl-i Kitab Davet Etme Metodu:


34Ayetler Aras liki:

34Aklamas:

35Tartma slbu:

36Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler:

37Mriklerin Olmasn mkansz Sandklar Baz stekleri, Azabn ndirilmesinde Acele Etmeleri Ve Hissedilir Mucizelerin Getirilmesi:


38Nzul Sebebi:


38Aklamas:

40Ayetlerden karlan Hkm Ve Hikmetler:

41Din Vazifelerin Yerine Getirilememesi Durumunda "Hicret" Etmenin Emredilmesi:

41Belagat:


41Nzul Sebebi:


42Aklamas:


44Mriklerin, Yaratan, Rzk Veren Ve Dirilten Bir lhn Varln Kabul Etmeleri:

44Belagat:



44Aklamas:


46Dnyann Durumunun Aklanmas Ve Dnyada Kfirlerin elikili Durumu:

46Belagat:


47Nzul Sebebi:


47Aklamas:


Rahman ve Rahim Olan Allah'n Adyla

ANKEBUT SURES

nsanlarn mtihana Tabi Tutulmalar Ve Amellerinin Karlnn Verilmesi2- nsanlar sadece "iman ettik" demekle braklp imtihan edilmeyeceklerini mi sanyorlar?

3- Gerekten biz onlardan ncekileri de imtihan ettik. Allah elbette szne sadk olanlar da ok iyi bilir, yalanclar da ok iyi bilir.

4- Yoksa ktlk ileyenler bizden kaacaklarn m sanyorlar? Ne de kt hkm veriyorlar?

5- Kim Allah'a kavumay arzuluyorsa muhakkak ki Allah'n tayin ettii vakit mutlaka gelecektir. O her eyi gayet iyi iiten ve her eyi ok iyi bilendir.

6- Kim cihad ederse ancak kendisi iin cihad etmi olur. phesiz ki Allah kinatn hi bir eyine muhta deildir.

7- man edip salih ameller ileyenlerin yaptklar ktlkleri elbette affedeceiz ve onlar iledikleri amellerden daha gzeliyle mkfatlandracaz.

Aklamas"Elif... lm... mim." Bu mukattaa harfleri dinleyicinin dikkatini ekmek, kulak vermesini temin etmek ve Kur'ann sonsuz hikmet sahibi ve her eyden haberdar olan Allah'n kelm olduuna dellet eden Kur'an'n mucize olduunu hissettiren harflerdir.

Raz u noktaya dikkat ekmektedir: Banda mukattaa harfleri bulunan Meryem, Ankebut ve Rum sureleri hari bu harflerle balayan her sure mutlaka "kitab", "tenzil" ve "Kur'an" la balamaktadr:

Bakara suresi: Elif, lm, mim. Zlike'l-kitab...

l-i mran suresi: Elif, lm, mim... Nezzele aleyke'l-kitbu...

A'raf suresi: Elif, lm, mim, sd. Kitbn nzile ileyke...

Yasin suresi: Y, sn. Vel-Kur'ni'1-hakm...

Sad suresi: Sad. Ve'1-Kur'ni...

Kaf suresi: Kf. Ve'1-Kur'nil-mecid...

Gafir (Mmin) suresi: H, mim...

Fusslet (Secde) suresi: H, mim...

ra suresi: H, mim...

Kuranda dikkat ekmek iin manas anlalmayan bu harfler dnda ayn maksatla baka kelimer de kullanlmtr. Hac suresinin banda: "Ey insanlar! Rabbinizden korkun. Kyametin sarsnts byk bir eydir." eklinde. Ahzab suresinin banda: "Ey Peygamber! Allah'tan kork!" eklinde, Tah-rim suresinin banda: "Ey Peygamber! Allah'n sana hell kldn niin haram klyorsun?!" eklinde yaplan tenbihler gibi.

Kur'an veya Kitap konusuyla balanlmad halde bu surenin bu harflerle balamasnn sebebi mkellefiyetin balangcna iaret etmektir. Btn mkellefiyetlerde nefse arlk vardr. Bu harflerden sonra gelen hususun nemine dikkat ekmek iin sureye bu tenbih harfleriyle balanlmtr.

"nsanlar sadece "iman ettik" demekle braklp imtihan edilmeyeceklerini mi sanyorlar1?" Yani insanlar yaratldktan sonra sadece Allah'a ve Rasu-lne iman ettim deyip imtihansz olarak braklacaklarn; hicret, Allah yolunda cihad, ehvetlere kar koymak, taat vazifelerini ifa etmek, namaz ve oru gibi beden, hac ve zekt gibi mal farizalar eda etmek gibi ykmllkler olmayacan, halis mminle mnafn, dininde kkl bir inanca sahip olanla lubal olann birbirinden ayrdedilmesi iin can, mal ve rnlerde musibetlere maruz kalmayacaklarn, imtihan edilmeyeceklerini, herkese ameline gre ceza-mkfat veremeyeceimizi mi zannediyorlar?

Bu inkr bir istirhamdr. Manas udur: Allah Teal mutlaka mmin kullarn tadklar imana gre imtihan edecektir. Nitekim sahih hadiste yle buyurulmutur: nsanlar arasnda en iddetli belya urayanlar Peygamberler, sonra salih kullar, sonra da Allah'n dier iyi kullardr. Kii dinine gre belya urar. Dininde salam ve etin ise bels artrlr.

Bu ayetin benzeri u ayetler vardr: "Yoksa siz Allah iinizden cihad edenlerle sebat edenleri belli etmeden cennete girivereceinizi mi sandnz1?" (l-i mran, 3/142); "Yoksa siz, sizden ncekilerin bana gelenler sizin banza gelmeden cennete girivereceinizi mi sandnz?";" Onlara yle yoksulluk ve sknt gelip att ve yle sarsldlar ki, peygamberleri ve beraberindeki iman edenler Allah'n yardm ne zaman? diyorlard. Gznz an! Allah'n yardm muhakkak yakndr." (Bakara, 2/214). Bu ayet Ammar b. Yasir'in annesi Smeyye, babas Yasir, Ayya b. Eb Rabia, Velid b. Velid ve Seleme b. Hi-am gibi sadece mslman olduklar iin Kurey kfirleri tarafndan ikenceye tabi tutulan ve eit eit eziyet ve cefalara urayan Mekke'deki cefakr mminler iin nazil olmutur.

Bundan anlalmaktadr ki Hakkn cevherini temsil eden slm var olduu mddete, dinsizlik, kfr, liklik akmlarna ve yeryznn her kesindeki putperestlik pisliine, belsna kar meydan okuyan sahih bir inan var olduu mddete, Mslmanlarn varln koruyan her yerde tilvet olunan erefli Kur'an var olduu mddete, eziyet ve ikenceye maruz olmak Hz. Muhammed (s.a.) mmeti iin devam eden hususi bir zelliktir. Ancak beer gleri slmm sesini susturmaya, din kalesini ykmaya ve Allah'a iman ordusunu tasfiye etmeye asla muvaffak olamazlar.

bni Atyye diyor ki: Bu ayet her nekadar bu sebeple ya da bu mana iin indirilmi olsa da mmet-i Muhammed (s.a.) hakknda baki olan, kyamete kadar hkm devam edecek bir ayettir. Zira Allah Teal'nm slam devletinin snr boylarnda arpma, esir olma ve ikence gibi imtihanlar devam edecektir.

mtihana tabi olmak ve eziyete uramak mslmanlar iin yeni bir ey deildir. Bu gemite, u anda ve gelecekte Allah'n mahlkat hakkndaki daim bir snnetidir. Bunun iin Cenab- Hak onlara teselli vermek zere yle buyurdu:

"Dorusu biz onlardan ncekileri de imtihan ettik. Allah elbette szne sdk olanlar da bilir, yalanclar da bilir." Yani yemin olsun ki biz gemi mminleri hatta gemi peygamberleri ok eitli zorluk, meakkat ve skntlarla imtihan ettik. Nitekim Cenab- Hak bir baka ayette yle buyurmaktadr: "Nice peygamberlerle birlikte birok alimler savat. Allah yolunda kendilerine gelen bellardan dolay geveklik ve zaaf gstermediler, (dmana) boyun da emediler. Allah sabredenleri sever." (l-i mran, 3/146).

mtihann amac Allah'n kulunun imann ve sebatn ortaya karmak suretiyle onlarn durumunu belli etmektir. Yani Allah iman davasnda sadk olanlarla sznde ve davasnda yalanc olanlar ortaya karacak ve herkesi takdim ettii amelle cezalandrcaktr. Ehl-i snnetin ittifakyle; Allah, gemite olan u anda meydana gelen ve gelmeyen, olacaksa nasl olacan ezelde gayet iyi bilir. Bunun iin bni Abbas "illa lina'leme" gibi ayetleri "bilmemiz" yerine "grmemiz iin" ifadesiyle tefsir etmiti. Zira grmek var olan bir eyle ilgilidir. lim ise grmekten daha genel bir ifadedir. Zira hem var olan hem de var olmayan eylerle ilgilidir.

Dikkat edilirse Cenab- Hak mminler hakknda fiil sifasyla "ellezne sadak (sdk olanlar)" ifadesini kulland. nk onlardan sadakat gzlemlendi. Kafirler hakknda ise "el-Kazibn" ism'1-fail sigasn kulland. Zira onlar yalanclkta srar ve devam ettiler. Ayrca lafzn farkl oluu fesahate daha ok dellet etmektedir.

Sahih snnette slmdan nceki mminlerin ikenceye uramalar hakknda haberler ve rnekler yer almaktadr.

Buhar, Ebu Davud ve Nesa, Habbab b. Eret'ten rivayet ediyorlar: Hab-bab yle anlatyor: Rasulullah (s.a.) Kabe'nin glgesinde brdesine dayanm olduu bir anda ona ikyette bulunduk.

- Bizim iin Allah'tan yardm dilemez misin? Bizim iin dua etmez misin? dedik. Efendimiz (s.a.) yle buyurdu:

- Sizden nce -gemi mmetlerde mslman- bir adam alnr, onun iin hendek kazlr, hendee atlr, bir testere getirilir, testere bana konulur ve onu iki paraya ayrrd. Kii demir taraklarla taranr, eti bir yana kemii bir yana atlrd. Yine bu onu dininden evirmezdi. Allah'a yemin olsun ki Allah bu dini tamamlayacaktr. Hatta San'adan kalkan bir yolcu Hadramut'a gidecek, Allah'tan baka kimseden korkmayacaktr. Kurt koyunlarn banda olacaktr. Fakat siz acele davranyorsunuz."

bni Mace, Ebu Said el-Hudri'den naklediyor: Peygamberimiz'in (s.a.) ar hastal zamannda yanna girdim. Elimi zerine koydum. Onun hararetini rtnn zerindeki ellerimde hissettim. Dedim ki:

-Ya Rasulallah! Bu hastaln ne kadar da iddetli! Buyurdu ki:

- Biz byleyiz. Bize, bel katlanarak verilir. Ecir de katlanarak verilir. Dedim ki:

-Ya Rasulallah! insanlar iinde en iddetli belya urayan kimlerdir? Buyurdu ki:

- Peygamberlerdir. Dedim ki:

- Sonra kimdir?

- Sonra salihlerdir. Onlardan biri yle fakirlie yakalanr ki zerini rtecek bir aba bile bulamaz. Sizden biriniz nasl refah iinde olmakla sevinirse onlardan biri de bel iinde olmakla sevinir."

zetle: Hayat mcadele, cihad meakkat ve yorgunluk meydandr. Sorumluluk artnca sorumlu kimsenin deeri de artmaktadr. Sorumluluk ihmal edilirse sorumlu kimse de ihmal edilir.

Mkellef klmak, ykmllk vermek deer vermenin delilidir. Bu ahsiyetin ve kiilii ispat etmenin iaretidir. siz ve grevsiz geen hayatn tad yoktur. nk hayatn lezzeti ve tad insann belirli bir hedef ve gaye iin almasdr. Aksi takdirde bu hayat insan usan ve hayrete dren lzumsuz, manasz bir hayat olur. Bu grevlendirme zerine Allah'a hamdolsun. alanla almayan, iine sarlan ve salam yapanla hibir eye aldr etmeyen ve bunu terk eden kimseyi ayrd etmek iin bel ve imtihan zerine Allah'a krolsun.

"Yoksa ktlklerde bulunanlar bizden kap kurtulacaklarn m sanyorlar? Ne de kt hkm veriyorlar?" Yani masyet ileyenler kendilerine dokunmayacamz ve cezalandrmayacamz m sanyorlar? Bizim azabmzdan, asla kurtulamazlar. Ne kt bir zan iinde bulunuyorlar! Hem isyan edip Allah'n emrine muhalefet edecekler, hem de cezaya uramayacaklar. Byle bir hkm ne ktdr! Bu hatal, kt, irkin bir hkm olup akl, eriat ve adaletin gereiyle eliki tekil etmektedir.

bni Abbas diyor ki: Ayet bu ifadeyle Velid b. Mure, Ebu Cehil, Esveb, s b. Hiam, Utbe, Velid b. Utbe, Ukbe b. Eb Muayt, Hanzala b. Eb Sfyan ve s b. Va'i kastetmektedir.

Verilen grevi terk eden kimsenin azaba urayacan beyan ettikten sonra Cenab- Hak ahirete iman edip bunun iin gayret eden kimsenin yapt amelin sevabn bulacan beyan ederek yle buyurdu:

"Kim Allah'a kavumay arzuluyorsa muhakkak ki Allah'n tayin ettii vakit mutlaka gelecektir. O her eyi gayet iyi iiten ve her eyi gayet iyi bilendir. " Yani kim hayr bekliyor, arzuluyor ve ahiret yurdunda Allah'n bol sevabn mid ediyor ve salih amel iliyorsa, hi phesiz Allah, onun umudunu gerekletirecek ve ona amelinin karln tam ve eksiksiz olarak verecektir. Zira dirili vakti ve hairle ikinci hayat hi phesiz olacaktr. Allah dualar ve kullarnn btn szlerini gayet iyi iitmekte olup ona bunlardan hibir ey gizli kalmamaktadr. O her eyi gayet iyi bilen ve btn varlklar grendir. O kullarn inanlarn ve amellerini gayet iyi bilir ve herkese amelinin karln verir. Bu vaad ve vadin kesinlikle meydana geleceinin delilidir. Ayrca midi dorulayan ve emeli kazandran salih amel ileme gayretini tevik etmektedir.

"Allah'n vadesi"nden murad lm olabilir, ya da hairden sonraki hayat olmas da mmkndr.

"Kim Allah'a kavumay arzuluyorsa muhakkak ki Allah'n tayin ettii vakit mutlaka gelecektir." ifadesi art ve cezadr. Bundan murad itaatkr kimseye sevap vaad edilmektedir. Kim Allah'a kavumay mid ediyorsa hi phesiz Allah'n tayin ettii vade sevabyla gelecektir. Kendisine taate kar sevap verilecektir. Hi phe yok ki bunu mid etmeyen kimseye de Allah'n vadesi, kendisine sevap verilecek ekilde mutlaka meydana gelecektir.

Fakat mkellefiyetin yarar Allah Teal'ya deil mkellefe aittir:

"Kim cihad ederse ancak kendisi iin cihad etmi olur. phesiz ki Allah kinatn hibir eyine muhta deildir." Yani kim nefsiyle ve nefs arzularyla cihad eder, Allah'n emrettii eyi yerine getirir ve Allah'n nehyettii eylerden vazgeerse cihadnn yarar kendisine ait olur, amelinin faydasda bakasna deil sadece kendisine aittir.

Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Kim salih amel ilerse bu sadece kendi nefsine aittir." (Fusslet, 41/46); "Siz iyi amel ilerseniz sadece kendi nefsiniz iin iyi amel ilemi olursunuz." (sra, 17/7). Zira Allah kullarnn ve insan-cin btn mahlkatn fiillerinden, amellerinden mstanidir, bu amellere muhta deildir.

taat edenin mkfatnn cinsi ise yledir:

"Biz iman edip salih ameller ileyenlerin yaptklar ktlkleri elbette affedeceiz ve onlar iledikleri amellerden daha gzeliyle mkfatlandracaz." Yani Allah Teal btn mahlkattan mstani olmasna ramen Allah'a, Rasulne iman edip, yoksullara destek olmak ve mazlumlara yardmc olmak, mmetlerini canlar ve en kymetli varlklaryla desteklemek eklinde hayrlar yapmak, farzlara uymak suretiyle salih ameller ileyenleri elbette affedeceiz.

"En gzel mkfat" iledikleri kt amellerin, affedilmesi ve yaptklarnn en gzeliyle mkfatlarnn verilmesidir. Dolaysyla az bir haseneye kabul edecek her hasene (gzel amel) karlnda on misliyle ve yediyz misline kadar sevap verecektir. Gnaha kar da misliyle karlk verecek ya da affedip msamaha gsterecektir.

Nitekim bir baka ayette yle buyurulmaktadr: "phesiz ki Allah zerre kadar hakszlk etmez. Bir iyilik olursa onu kat kat artrr. Kendi tarafndan pek byk bir mkfat verir." (Nisa, 4/40).

Mkelleflerin etin Bir mtihana Tabi Tutulmalar, Mminlerin mtihan ekilleri, Kfirlerin Ve Mnafklarn Tehdit Edilmesi8- Biz insana anne ve babasna iyi davranmasn emrettik. Eer annen ve baban senin hakknda bilgi sahibi olmadn bir eyi bana ortak koman iin seni zorlarlarsa o takdirde onlara itaat etme. Sizin dnnz yalnz banadr. Ben size yapm olduunuz eyleri haber vereceim.

9- man edip salih amel ileyenleri biz mutlaka salihler arasna katacaz.

10- nsanlarn bir ksm: "Biz Allah'a iman ettik." derler. Fakat Allah yolunda eziyete uraynca insanlarn yapt eziyeti Allah'n azab gibi kabul eder. Rabbinden mminlere bir zafer gelse yemin olsun ki, mnafklar: "phesiz biz de sizinle beraberdik." derler. Btn lemlerin sinelerinde yatan her eyi en iyi bilen, Allah deil midir?

11- Elbette Allah iman edenleri de gayet iyi bilir, mnafklar da gayet iyi bilir.

12- nkr edenler iman edenlere: "Bizim yolumuza tabi olun da sizin gnahlarnz biz yklenelim." derler. Oysa onlarn gnahlarndan hibir ey yklenecek deillerdir. phesiz onlar yalancdrlar.

13- Onlar kendi ar gnahlarn ve kendi ar gnahlanyla birlikte daha nice ar gnahlar yklenecekler ve kyamet gn iftira ettikleri eylerden de mutlaka hesaba ekileceklerdir.

Aklamas

Bu ayetler konuyu ihtiva etmektedir:

1- Ana-babaya iyilik emredilmesine ramen onlarn emrine kar gelmek eklinde bile olsa tevhid inancna smsk sarlmak,

2- Mkelleflerin ksma ayrlmalar,

3- Dinden yz evirmenin baz ekilleri.

1- "Biz insana anne ve babasna iyi davranmasn emrettik. Eer annen ve baban senin hakknda bilgi sahibi olmadn bir eyi bana ortak koman iin seni zorlarsa o takdirde onlara itaat etme. Sizin dnnz yalnz banadr. Ben size yapm olduunuz eyleri haber vereceim."

Biz kullara sz ve davranlaryla itaat etmek suretiyle anne ve babaya iyilik etmelerini emrettik. Zira anne ve baba insann varlk sebebidir.

Nitekim Cenab- Hak bir baka ayette yle buyurmaktadr: "Rabbin yalnz kendisine kullukta bulunmanz ve ana-babaya iyilik etmeyi emretmitir. Eer ikisinden biri veya her ikisi senin yannda iken ihtiyarlayacak olursa onlara kar "of bile deme, onlar azarlama, ikisine de hep tatl sz syle. Onlara acyarak alakgnlllk kanatlarn ger ve: 'Ey Rabbim! Kkken beni terbiye ettikleri ekilde sen de onlara rahmetle muamele eyle.' de." (sra, 17/22-24). Ayette "ihsnen" kelimesi mkemmelie iaret etmek iin nekre olarak getirilmitir.

Babann geim temini, annenin efkatle muamele etmesi suretiyle ana-babann evldna gzellikle muamele etmesine kar ana-babaya gzellikle davranmak, efkat gstermek ve merhametli olmak eklindeki bu tavsiyeye ramen; anne ve baba eer mrik iseler ve kendi dinlerine uyman iin sana srarda bulunuyorlarsa bu konuda, senin bilgin olmayan bir inanca davet etmeleri hususunda onlara itaat etme.

Zira Ahmed b. Hanbel ve Hakim'in mran ve Hakem b. Amr el-Gfa-r'nin rivayet ettikleri sahih hadiste rivayet edildii gibi: "Yaratcya isyan olan hususta mahlka itaat yoktur."

Sabit olduu bilinmeyen bir eye uymak sahih olmad gibi batl olduu kesin olarak bilinen bir eye uymak hi caiz olmaz. Bu, kfrde ana-ba-baya uymann caiz olmadna delildir.

Sebep; mmin ya da kfir, ana-babasna itaatkr ya da isyankr olsun hepinizin kyamet gnne dnecek olmanzdr. Ben sizin amellerinize gre iyi amel ileyene iyilikle, dininde sebatkr olmayan ve kt amel ileyene de ktlyle karlk veririm.

Bunun iin iman ve salih amel ilemeye tevik ederek yle buyurmaktadr:

"man edip salih amel ileyenleri biz mutlaka salihler arasna katacaz. "

Allah ve Rasuln tasdik eden, Rablerinin kendilerine emrettii hususlar yaayan, nefislerini slah eden ve farzlarn yerine getiren kimseleri biz her ne kadar anne ve babalar dnyada ona en yakn kimseler olsalar da mrik anne ve babalarnn zmresinde deil de salihler, peygamberler ve veliler zmresinde hasredeceiz. Zira kii, kyamet gn din muhabbet ile sevdii kimseyle beraber harolunur.

"man eden ve salih amel ileyenler" ifadesinin tekrar edilmesine sebep bundan nce hidayete eren kimsenin durumunu beyan ettikten sonra burada hidayet rehberinin durumunu beyan etmektir. Bunun delili udur: nce "Onlarn gnahlarn rteceiz, affedeceiz." buyurdu. kinci olarak da burada "Biz onlar salihler ierisine katacaz." buyurdu. Buradaki "salihler" hidayet rehberleridir. nk bu mertebe peygamberlerin mertebesidir. Bunun iin pek ok peygamber: "Beni salihlere kat" diye dua etmilerdir.

Ayrca Cenab- Hak nce "yalanclar bilecektir." ayetiyle sapk kimsenin durumunu anlatt. Sonra da "Sizin dnnz banadr. Ben size ... haber vereceim. " ayetiyle de bakalarn sapkla dren kimseye tehditte bulundu. Bylece ilk ifadeler hidayete eren ve saptan olmak zere iki ksm mkellefe ait oldu. Son ifadeler de dier iki ksma yani hidayet rehberi ve bakalarn sapkla dren kimselere ait oldu.

2- Mnafklarn durumu:

"nsanlarn bir ksm: "Biz Allah'a iman ettik" derler. Fakat Allah yolunda eziyete uraynca insanlarn yapt eziyeti Allah'n azab gibi kabul eder."

nsanlardan bir gurup vardr ki bunlar dilleriyle: "Biz Allah'n varln ve birliini tasdik ettik." diyen ancak imann kalplerine tam yerlemedii, hakk yalanlayan mnafk kimselerdir. Bunun delili kendilerine dnyada bir bel ve fitne indii zaman ve Allah'a imanlar sebebiyle mrikler kendilerine eziyet ettii zaman bunun kendilerine Allah tarafndan verilen bir azap olduuna inanr ve slm'dan dnerler. Nasl Allah'n azabndan korkmalar mminleri kfrden eviriyorsa bu da mnafklar imandan alkoyar.

Bu ayet aynen u ayet gibidir: "nsanlar iinde Allah'a bir uurum ke-narndaym gibi kulluk eden vardr. Byle birinin bana bir iyilik gelirse yatr, bana bir bel gelirse yzst dner. Dnyay da ahireti de kaybeder. te apak kayp budur." (Hacc, 22/11).

Bu ifade imandan ayrlmann mnafa kolay geldiine delildir. nk iman mnafn kalbinin iine girmemi, sadece dnyevi menfaatler sebebiyle iman etmi grnen ancak szlerin mcerret dille tekrarndan ibaret olmutur. Dolaysyla bunlar en basit bir eziyetle karlanca Allah' terk etmitir.

mannda sadk mmin ise eitli skntlarla karlasa bile kalbi imanndan syrlmayacaktr. Dinden dnmeye zorlanrsa kalbi imanla dolu olduu halde diliyle bu sz syleyerek geitirmesi mmkndr. Dolaysyla Allah' hibir zaman terk etmez.

Zeccac diyor ki: Mmin yolunda eziyete sabretmelidir. mam Ahmed, Tirmizi ve bni Mace'nin Enes'ten (r.a.) rivayet ettikleri bir hadis-i erifte Peygamberimiz (s.a.) yle buyurmaktadr: "Hi kimse eziyete uramazken ben Allah yolunda eziyete uradm. Hibir kimse korkutulmazken ben Allah yolunda korku ektim. Bana nc bir musibet geldi. O srada benimle Bi-ll'e ait olarak, Bill'in koltuk altn rtecek kadar az bir yiyeceimiz vard."

Cenab- Hak daha sonra mnafklarn frsatlklarn ve menfaatilik-lerini anlatarak yle buyurdu:

"Rabbinden mminlere bir zafer gelse yemin olsun ki mnafklar "phesiz biz de sizinle beraberdik." derler. Btn lemlerin sinelerinde yatan her eyi en iyi bilen Allah deil midir?"

Ey Muhammed! Rabbinden mminlere fetih ve ganimet eklinde yakn bir zafer gereklese o mnafklar:

- Biz de sizin din kardeleriniz ve desteiniz olarak sizinle beraberdik. Dmanlara kar size yardmc oluyorduk derler.

Nitekim Cenab- Hak bir baka ayette onlarn durumunu yle bildirmektedir: "Sizi gzetleyenler Allah'tan size bir zafer gelirse "Biz sizinle beraber deil miydik?" derler. Eer kfirlere bir pay karsa onlara: "Size stnlk salayarak sizi mminlerden korumadk m?" derler." (Nisa, 4/141).

Allah daha sonra onlara tehditte bulunarak ve onlarn durumlarnn kendilerine gizli kalmadn beyan edip durumlarn ortaya koyarak ve yle cevap verdi: Btn lemlerin sinelerinde yatan her eyi en iyi bilen, Allah deil midir?" Onlar iman hususunda size muvafakat etseler de Allah onlarn kalplerinde olan ve vicdanlarnda gizli bulunan iman ve mnafkl bilmiyor mu? Elbette Allah her eyi bilir. Ona hibir ey gizli kalmaz. O gizli olan da en kapal olan da gayet iyi bilir. Gerek mmini de yalanc mnaf da gayet iyi bilir.

Allah Teal daha sonra onlann imtihana tabi tutulacaklarn bildirerek yle buyurdu:

"Elbette Allah iman edenleri de gayet iyi bilir, mnafklar da gayet iyi bilir."

Yani O, mminleri mnafklardan ayrd etmek iin insanlar hem iyiliklerle hem de skntlarla imtihan edecek ve her durumda Allah'a itaat edenle, sknt annda kendisine isyan edeni ayrd edecektir. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Biz iinizden mcahidlerle sabredenleri ayrd edinceye kadar sizi imtihana tabi tutacaz." (Muhammed, 47/31).

mtihan ve deneme ls olan Uhud Sava'ndan sonra Cenab- Hak yle buyurdu: "Allah mminleri sizin zerinizde bulunduunuz (u halde) brakacak deildir. Nihayet murdar temizden ayracaktr." (l-i mran, 3/79).

Anlald gibi Allah Teal burada kalpdeki durum hakknda hkm vermektedir. Bylece mminin iman yani tasdiki ortaya kacak, mnafn nifak yani "Allah birdir" eklinde diliyle sylediinde sdk olduu ama kalben tasdik etmedii ortaya kacaktr.

Daha nce ise Cenab- Hak, Allah'n bir olduunu syleyen mminle Allah birden fazladr diyen yalanc kfiri ayrd etmek iin "O sdk -doru szl- olanlar mutlaka ayracak, ortaya karacaktr." (Ankebut, 29/3) buyurdu. Dolaysyla 3. ayette sadk ve yalanc olarak iki ksm insan olduu ifade edilmitir. Burada (11. ayette) sadece sadklar doru szller olarak vasflandrlmtr. Haliyle burada bir ksm vardr.

3- Mslmanlar dinlerinden vazgeirme teebbsleri.

"nkr edenler iman edenlere: Bizim yolumuza tabi olun da sizin gnahlarnz biz yklenelim, derler."

Yani Kurey kfirleri insanlarn mmin kfir ve mnafk olarak durumda olduu ortaya ktktan sonra iman eden ve hidayete tabi olan kimselere yle demilerdi:

- Dininizi brakp bizim dinimize dnn ve bizim yolumuza tabi olun. Eer sizin gnahlarmz varsa ve hesap grlecekse bu bize ve bizim boynumuza aittir.

Bu cahil bir kimsenin: "Bunu yapann gnah benim boynuma olsun." demesi gibidir. Bu, yumuaklk ve nezaketle mslmanlar dinlerini terk etmeye tevik etmek ve fitneye drmektir.

Ayetteki "velnahmil (tayalm)" ifadesi ahsn kendisine verdii emir si-gasdr, ama bununla haber murad edilir. Ayetin manas ise art ve cevaptr. Yani siz bize tabi olursanz sizin gnahlarnz biz ykleniriz demektir.

Bu ifade aynen bir kimsenin: "Ba senden olsun dua da benden olsun." demesi gibidir. Bu gerekte talep manasnda bir emir deildir.

Bunun zerine Cenab- Hak onlar yalanlamak zere yle cevap verdi: "Oysa onlarn gnahlarndan hibir ey yklenecek deillerdir. phesiz onlar yalancdrlar." Yani kfirler mslmanlann gnahlarndan ve hatalarndan hibir eyi yklenmeyeceklerdir. Onlar mslmanlann hatalarn yklenecekleri eklinde syledikleri eylerde yalancdrlar. nk hibir kimse kimsenin gnahn yklenemez.

Bu ayet aynen u ayetler gibidir: "Gnah ileyen hibir nefis bakasnn gnahn ekmez. Eer yk (gnah) ar bir kii (baka birini) onu tamaya arrsa akrabas da olsa kendisine ondan hibir ey yklenmez." (Fatr, 35/18); "Hibir hsm baka bir hsmdan mesul olmayacak." (Meric, 70/10); "Gnah ileyen hibir nefis bakasnn gnahn ekmez." (En'am, 6/164).

Allah Teal daha sonra bu szn akbetini yle bildirdi: "Onlar kendi ar gnahlarn ve kendi ar gnahlaryla birlikte daha nice gnahlar yklenecekler ve kyamet gn iftira ettikleri eylerden de mutlaka hesaba e-k'eceklerdir."

Yani kfr ve dellet davetileri kyamet gn kendi gnahlarn ve saptrdklar insanlarn gnahlarn yklenecekler ama kendilerine tabi olanlarn gnahlarndan hibir ey eksiltilmeyecektir.

Nitekim Cenab- Hak bir baka ayette yle buyurmaktadr: "Kyamet gn kendi gnahlarn tam olarak ykleneceklerdir. Bilgisizce saptrdklar kimselerin gnahlarndan bir ksmn da ykleneceklerdir." (Nahl, 16/25).

Sahih bir hadiste yle buyurulmutur: "Kim hidayete davet ederse onun ecir ve mkfat kyamete kadar bu yola tabi olanlarn ecirleri gibi olur. Bu kimselerin ecirlerinden hibir ey eksik olmayacaktr. Kim de dallete davet ederse onun gnah kendisine tabi olanlarn gnah gibi olur. Bu kimselerin gnahlarndan hibir gnah eksik olmayacaktr."

Yine sahih hadiste yle buyuruluyor: "Haksz olarak bir cana kylrsa Hz. Adem'in ilk oluna bu cann kanndan bir pay ayrlr. nk o ilk defa adam ldrme rn aan kimsedir."

Yine hadis-i erifte sabit olmutur ki: "Kim kt bir det balatrsa onun gnahn ve kendi gnahndan bir ey eksilmeden o deti ileyenlerin gnahn alr."

Onlar hakk yalanlamalarna ve dnyada uydurduklar bhtana karlk kyamet gn azarlama ve tehdit sorgusuyla sorgulanacaklardr.

Nitekim sahih hadiste yle buyurulmaktadr: "Adam kyamet gn dalar gibi gzel amellerle gelir. Ama una zulmetmi, bunun maln alm, unun rzna dil uzatmtr. Bu adam onun u gzel amelini, u adam onun bu gzel amelini alp gtrmtr. Hi bir hayrl ameli kalmaynca da mazlumlarn gnahlarndan alnr ve onun zerine atlr."

Hz. Nuh (A.S.) le Kavminin Kssas14- phesiz ki Nuh'u kavmine peygamber olarak gnderdik. Aralarnda elli yl hari bin yl kald. Sonunda da onlar zulmlerinde devam ederken Tufan onlar yakalayverdi.

15- Fakat biz Nuh'u ve gemide bulunanlar kurtardk ve bu hadiseyi btn lemlere ibret kldk.

Aklamas"phesiz ki biz Nuh'u kavmine peygamber olarak gnderdik. Nuh onlarn iinde elli yl hari bin yl kald."

Biz Nuh aleyhisselam' kfir olan, Allah'a iman etmeyen ve putlara tapan kavmine peygamber olarak gnderdik. O gnderilen ilk peygamberdir.

Hz. Nuh kavmiyle birlikte elli yl hari bin yl kalarak Allah'n birliine ve Ona ibadette bulunmaya ve kyamet gnne iman etmeye davet etmeye devam etti. Kavmi de Nuh'un davetine iman etmediler ve onu yalanladlar. Kavminden ona pek az kii iman etti:

"Nuh dedi ki: Ey Rabbim! Dorusu ben kavmime gece-gndz davette bulundum. Fakat benim davetim sadece benden uzaklklarn artrd." (Nuh, 71/5-6). "Nuh dedi ki: Dorusu bunlar bana ba kaldrdlar ve mal, ocuu kendisine sadece zarar getiren kimseye uydular." (Nuh, 71121).

"Sonunda da onlar zulmlerinde devam ederken "Tufan" onlar yakala-yverdi." Yani bu uzun mddet sonunda bu bildiri ve uyan onlara fayda vermedi. Bunun zerine onlar inkarclkla nefislerine zulmettikleri srada "Tufan" onlar bodu.

O halde Ya Muhammedi Sen kavminden seni inkr eden kimselerden dolay zlme. Zira i Allah Teal'nn elindedir. Btn iler sonunda yalnz O'na racidir.

Nuh kavmini Allah'a imana davet etme yolunda yaklak bin sene mr srd. Kavminden O'na sadece az bir gurup iman etti. O buna daralmayp sabretti. Sen ise sabretmeye daha evlsn. Kfirler daha ok kendilerine gelecek azabn ertelenmesi sebebiyle gurura kaplyorlard. Bununla birlikte kurtulamadlar. Onlar gurura kaplmasnlar. Azap muhakkak onlara eriecektir.

"Biz Nuh'u ve gemide bulunanlar kurtardk. Ve bu hadiseyi btn lemlere ibret kldk." Yani biz Nuh'u ve onunla birlikte iman eden kimseleri kendisine imal etme eklini vahyettiimiz gemiye binmeleri sonucu kurtardk. Gemi daha sonra denizde seyretti. Nihayet Cudi dann zerine yerleti.

Btn kfirler de tufanda bouldular. Rabbin Nuh'un gemisini, Allah kullarn tufandan nasl kurtarmtr diye dnp bu nimeti iin bir hatrlatma vesilesi olarak; kendilerinden sonra gelen insanlarn Allah rasullerine kar isyan eden ve peygamberlerini yalanlayan kimseleri nasl cezalandryor diye dnecekleri bir ibret ve t vesilesi klmtr.

Nitekim Cenab- Hak bir baka ayette yle buyurmaktadr: "Su tat vakit size bir ibret olmak zere ve anlayl kulaklar anlasn diye szlen gemide sizi biz tamzdr." (Hakka, 69/11-12).

Temel Esasn Yani Allah'n Birliinin, Peygamberliin Ve ldkten Sonra Dirilmenin Delilleri16- brahim'i de kavmine peygamber olarak gnderdik. O kavmine yle demiti: "Allah'a ibadet edin ve O'ndan korkun. Eer bilirseniz bu sizin iin daha hayrldr.

17- Siz Allah' brakp ancak putlara tapyorsunuz ve yalan uyduruyorsunuz. Dorusu Allah' brakp taptnz putlar size rzk vermezler. Siz rzk ancak Allah'n nezdinde arayn. Yalnz O'na kulluk edin. O'na kredin. Sonunda da ancak O'na dndrleceksiniz.

18- Eer yalanlarsanz, bilin ki sizden nceki mmetler de yalanlamlard. Peygamberin zerine den sadece apak tebliden ibarettir."

19- Onlar Allah'n, yaratklar nce nasl yoktan var ettiini grmyorlar m? Sonra da onlar Allah, tekrar diriltecek-tir. phesiz ki bu Allah'a ok kolaydr.

20- De ki: "Yeryznde gezip dolan. Allah'n varlklar nce nasl yarattna bir bakn. Sonra Allah varlklar son defa var edecektir. phesiz ki Allah her eye kadirdir.

21- O dilediine azap eder, dilediine merhamet eder. Hepiniz ancak O'na dndrleceksiniz.

22- Siz yerde de gkte de Allah' aciz brakamazsnz. Sizin Allah'tan baka hibir dostunuz ve yardmcnz yoktur."

23- Allah'n ayetlerini ve O'nun huzuruna kacaklarn inkr edenler ite by-leleri benim rahmetimden mitlerini kesmilerdir. Onlar iin can yakc bir azap vardr.

Aklamas"brahim'i de kavmine peygamber olarak gnderdik. O kavmine yle demiti: Allah'a ibadet edin ve O'ndan korkun. Eer bilirseniz bu sizin iin daha hayrldr."

Yani Ey Rasulm kavmine unu hatrlat: brahim aleyhisselm kavmini bir olan ve hibir orta olmayan Allah'a ibadet etmeye, gizli ve ak her yerde O'na ihlsla kulluk etmeye, farzlarn eda etmek ve O'na kar gelmekten kanmak suretiyle O'nun azabndan saknmaya davet etmiti. Zira bunu yaparsanz dnya ve ahirette sizin iin hayr meydana gelir. er sizden uzaklatrlr. Eer siz idrak ve ilim sahipleri iseniz bununla hayr ve erri birbirinden ayrd edersiniz ve size faydal olan eyi yaparsnz.

"Allah'a ibadet edin ve O'ndan korkun." ayetinin manas udur: badet ve korkuyu yalnz O'na tahsis edin.

Daha sonra Hz. brahim (a.s.) kavmine Allah'n birliine ve onlarn iinde bulunduu durumun bozukluuna ve zerinde yrdkleri yolun ktlne dellet eden iki delil ortaya koydu. Hz. brahim yle diyordu:

1- "Siz Allah' brakp ancak putlara tapyorsunuz ve yalan uyduruyorsunuz. "

Yani sizin Allah'tan baka tapndnz putlar sadece kire veya tatan yaplm eyadan ibarettir. Bunlar siz kendi ellerinizle yaptnz. Bunlar fayda veya zarar veremezler. Sizler sadece bunlar iin birtakm isimler uydurdunuz ve bunlar "ilh" diye adlandrdnz, bunlarn Rabbiniz nezdinde size efaati olacaklarn iddia ettiniz. Oysa bunlar sadece sizin gibi yaratlm varlklardr. Siz bunlar "ilh" diye nitelemekle yalan sylyorsunuz.

"Yalan uyduruyorsunuz." ifadesinin manas putlara "ilh, Allah'n ortaklar, ya da Allah nezdinde efaatiler" adn vermek suretiyle yalan ve aslsz ifadeler uyduruyorsunuz, demektir.

2- "Allah' brakp kendilerine taptnz eyler size rzk veremezler."

Yani u, Allah'tan baka kendilerine taptnz putlar size az ya da ok hibir rzk vermeye muktedir deillerdir. O halde nasl bunlara tapyorsunuz.

"Siz rzk sadece Allah'n nezdinde arayn. Yalnz O'na kulluk edin. O'na kredin. Sonunda yalnz O'nadndrleceksiniz."

Yani rzk Allah'tan isteyin. Yoksa O'nun dnda put ve benzeri mahl-kattan deil... Zira Allah'tan bakalar hibir eye sahip deildirler. Rzk Allah'tan isteyin ki istediklerinize eriesiniz. Allah'n rzkndan yiyin. Yalnz O'na kulluk edin. O'nun size ziyadesiyle ltuf ihsan etmesinden dolay O'na kredin. Onunla bulumaya hazrlann. Kyamet gnnde yalnz O'na dneceksiniz. u anda zerinde bulunduunuz Ondan baka varlklara tapnmaktan sorguya ekileceksiniz. Her amel sahibi amelinin karln bulacaktr.

Daha sonra Hz. brahim (a.s.) risaletine dair bir delil ortaya koyarak yle buyurdu:

"Eer (hakk) yalanlarsanz, bilin ki sizden nceki mmetler de yalanlamlard. Rasuln zerine den (grev) sadece apak tebli etmekten ibarettir. "

Yani siz eer benim risaletimde beni yalanlarsanz bu bana asla zarar vermez. Zira gemi mmetler de peygamberlerini yalanlamlard. Fakat peygamberlerine muhalefet etmeleri dolaysyla o mmetlerin bana gelen azap ve felaketlerin haberi size ulat. Onlar bu halleriyle kendilerine zarar verdiler. Rasule vacip olan ve ondan istenen ey sadece Allah Teal'nn emrettii risaleti size tebli etmesidir. Sizler de mes'ut kimselerden olmak iin gayret gsterin. Hesab grmek ise sadece Allah'a aittir.

"Rasuln zerine den sadece apak tebli etmekten ibarettir." ifadesinin manas udur: Onun tebliden baka hibir grevi yoktur, tebli ise Allah tarafndan indirilen emirleri ve meseleleri hatrlatmaktr. Beyan etmek ise getirdii kitaba burhan ortaya koymaktr.

Cenab- Hak, ilk temel esas olan "tevhid" esasnn ve buna ait delillerin zikredilmesinden ve ikinci temel esas olan "risalef'e iaret edilmesinden sonra nc temel esas olan maher yerinde toplanma ya da dirili esasn beyan etmeye balad. Bu esas ilh beyanda biri zikredilirse dierinden neredeyse ayrlamyacak derecede birbirinden ayrlamaz temel esastr.

"Onlar Allah'n varlklar nce nasl yoktan var ettiini grmyorlar m? Sonra da Allah varlklar tekrar diriltecektir. phesiz ki bu Allah 'a ok kolaydr. " Onlar mahlkatm balangcn grmyorlar m? Zira Allah onlarzjk-sz? Jts&r Jtsfrsr ey cfe'&en on/arin nefislerini yaratmtr. Onlar beden gle ve kulak, gz ve kalp gibi bilgi kaynaklaryla donatt. Bunu yoktan var eden zat tekrar yaratmaya da kadirdir. Zira bu O'na gayet kolaydr, O'nun nezdinde basittir. Hatta bu O'nun iin daha basittir. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "O mahlkat yoktan var edip sonra onu yeniden diriltecek olandr. Bu O'na gre pek kolaydr." (Rum, 30/27).

Nefislerde mahede edilen delille dirilii ispat ettikten sonra Allah Te-al ufuktaki delillere dikkat ekti ve yle buyurdu:

"De ki: yeryznde gezip dolan. Allah'n varlklar nce nasl yarattna bir bakn. Sonra Allah varlklar son defa var edecektir. phesiz ki Allah her eye kadirdir."

Ya Muhammed de ki: Ey yeryznde dirilii inkr edenler! Allah'n gkleri ve gklerde olan sabit ve hareketli nurlu yldzlar, yerleri ve yerde bulunan dalan, vadileri, lleri, aalan, meyveleri, nehirleri ve denizleri nasl yarattna bir bakn. Btn bunlar bu olaylann meydana geldiine ve bun-lan meydana getiren, var eden bir zatn varlna dellet etmektedir.

Bu aynen u ayetler gibidir: "Gerek ufuklarda gerekse kendi nefislerinizde delillerimizi yaknda onlara gstereceiz. Nihayet onun hak olduu phesiz kendileri iin de apak meydana kacaktr." (Fusslet, 41/53).

'Yoksa onlar gayesiz olarak m yaratldlar1? Yahut kendilerinin yaratclar kendileri midir? Yoksa gkleri ve yeri onlar m yarattlar? Hayr onlar (hakk) yakinen bilmiyorlar." (Tur, 52/35-36).

te yegne yaratc O'dur. Bu O'nun varlna delildir. Yaratmaya muktedir olan tekrar diriltmeye ve kyamet gnnde son defa var etmeye de kadirdir. Zira Allah her eye kadirdir. Balangta yaratmak ve sonra diriltmek de buna dahildir.

Cenab- Hak devaml kudrete dellet etmek zere nce "keyfe ybdi" eklinde gelecek zaman lafzyla ifade buyurdu. Sonra da balangta olanlar bilindii iin "keyfe bede'e" eklinde gemi zaman lafzyla ifade buyurdu.

Dikkat edilirse Allah Teal nce soru sigasyla "Onlar Allah'n yaratklar nce nasl yoktan var ettiini grmyorlar m?" buyurdu. Sonra da emir sigasyla "Yeryznde gezip dolan." buyurdu. nk birinci ayet hads ilme -yani istemeden elde edilen bilgiye- iaret etmektedir. kinci ayet ise tefekkr ve taleple elde edilen fikr ilme iaret etmektedir. Yani yeryznde fikrinizi gezdirin. Yaradln balangcn bilmeniz iin zihninizi nefsinizin dnda olan olaylarda dolatnn.

Allah Teal daha sonra diriliten sonra olacak eyleri anlatarak yle buyurdu:

"O dilediine azap eder, dilediine merhamet eder. Hepiniz ancak O'na dndrleceksiniz." Yani Allah tasarrufta bulunan yegne hkm sahibidir. O iinizden kfir ve isyankr olanlardan dilediine azap eder. Kullanndan dilediine nezdinde bir ltuf ve rahmet olarak merhamette bulunur. O dilediini yapar. rade buyurduuna hkmeder. O'nun hkmnn takipisi yoktur. O yaptndan sorumlu deildir. Yaratma ve emretme O'na mahsustur. lmden sonra kyamet gnnde mddet ne kadar uzun olursa olsun yalnz O'na dndrleceksiniz. O mahlkat takdim ettikleri amelleriyle hesaba ekecektir. O'nun hesab haktr ve adalettir. nk O zerre kadar zulmetmeyen, mlkn gerek sahibidir.

Nitekim Snen melliflerinin rivayet ettii bir hadis-i erifte buyuruluyor ki: "Allah gklerinde bulunanlarla yeryznde bulunanlara azap edecek olsa onlara zulmetmeksizin azap ederdi."

Mslim'in Ebu Hureyre'den rivayet ettii "Rahmetim gazabm gemitir. " hadis-i erifinde olduu gibi rahmet daima ne getii halde ayette rahmet beyan edilmeden nce azap etme zikredilmitir. Bunun sebebi Cenab- Hakk'm nce kfirleri zikretmesi ve bunun "Eeryalanlarsanz..." ifadesinde geen tehditle gl bir irtibatnn bulunmasdr.

"O'na dndrleceksiniz." ifadesinden sonra "O'na evrileceksiniz." ifadesinin tekrar edilmesi azap ve rahmetin gecikse de mutlaka meydana geleceine iaret etmek iindir. Zira dn yalnz Onadr ve hesab grmek Ona aittir. Sevap ve ceza sadece O'nun nezdinde bulunur.

"Siz yerde de gkte de (hibir zaman) Allah' ciz brakamazsnz. Sizin Allah 'tan baka hibir dostunuz ve yardmcnz yoktur." Yani siz ey insanlar! Allah' yerde ve gkte sizi idrak etmekten ciz brakamazsnz. Yeryz ve gklerde bulunanlardan hibiri Onu ciz brakamaz ve Onun kaderinden kaamaz. Bilakis O kullan zerinde ezici bir gce sahiptir. Sizin ilerinizi grecek, sizi koruyup gzetecek Allah'tan baka hibir dostunuz yoktur. Eer O size azap ederse sizi O'nun azabndan kurtaracak ve size yardm edecek hibir yardmc ve destek verici yoktur.

Dirilie, tasavvuru aan sonsuz ilh kudrete ve Allah'n birliine ait bu delilleri btn teferruatyle bayen ettikten sonra Cenab- Hak btn muhalifleri tehdit ederek ve btn kfirleri korkutarak yle buyurdu:

"Allah'n ayetlerini ve O'nun huzuruna kacaklarn inkr edenler ite byleleri benim rahmetimden mitlerini kesmilerdir. Onlar iin can yakc bir azap vardr."

Allah'n ayetlerini yani O'nun birliinin delillerini ve O'nun peygamberlerine indirdii bu konuya irad eden burhanlarn kabul etmeyenler, dirilii ve ahirette Allah'n huzuruna kmay inkr edenler ite byleleri iin inkarclklar sebebiyle Allah'n rahmetinden hibir nasip yoktur. Onlar iin dnya ve ahirette can yakc iddetli bir azap vardr. Nitekim Allah Teal yle buyurmaktadr: "phesiz ki Allah 'in rahmetinden kfir topluluundan baka hibir kimse mit kesmez." (Yusuf, 12/87).

Ayette "like" kelimesinin iki defa zikredilmesi mitsizlik ve azaba uramaktan her birinin sadece kfirlerde var olduuna iaret etmek iindir.

Cenab- Hak "Onlar mitsizlie kapldlar." ifadesiyle mitsizlii kfirlere nispet etmektedir. Onlar rahmeti arzu etselerdi Cenab- Hak onlara rahmet indirirdi. Allah Teal daha sonra "rahmeti" (benim rahmetim) kelimesiyle rahmetin onlarn tamamn kapladn ve onlardan ayrlmadn beyan etmek iin rahmeti kendi nefsine nispet etti. Azap kfirlere tahsis edildii iin Allah Teal azab kendi nefsine nispet etmedi.

Kavminin Hz. brahim'e Verdikleri Cevap, Hz. Lt'un Hz. brahim'e man Etmesi, Hz. brahim'e Verilen Nimetlerin Beyan Edilmesi24- (brahim'in) kavmine cevab ancak: "Onu ldrn veya yaknf' demek oldu. Fakat Allah onu ateten kurtard. phesiz ki bunda iman eden bir kavim iin nice ibretler vardr.

25- ibrahim kavmine yle dedi: "Siz ancak dnya hayatnda aranzdaki dostluu devam ettirmek iin Allah' brakp putlara taptnz." Sonra kyamet gn kiminiz kiminize kfredecek, birbirinize lanet okuyacaksnz. Snacanz yer atetir. Sizin hibir yardmcnz yoktur.

26- Bunun zerine Lt, brahim'e iman etti ve brahim yle dedi: Ben Rabbimin emrettii yere hicret ediyorum. phe yok ki O azizdir (her eye galiptir), hakimdir (sonsuz hikmet sahibidir).

27- Biz brahim'e shak' ve Yakub'u bahettik. Peygamberlii ve kitab O'nun soyundan gelenlere verdik. Dnyada O'nun mkfatn verdik. phesiz o ahirette de salihlerdendir.

AklamasHz. brahim (a.s.) kavmine Allah'n birlii, peygamberlik, dirili ve hair hususundaki delil ve burhanlar ortaya koyduktan, onlara Allah Teal'ya kulluu emrettikten ve putlara tapmay iddetle reddettikten sonra, kavmi kfrleri, inatlar ve gururlar zerine Hz. ibrahim'e kar kuvvet kullanmaya teebbs etmekten baka cevap bulamadlar. Makamna ve hakimiyet kuvvetine dayanan hccet bulamayp yenilgiye urayann tavr daima byledir. te Cenab- Hakk'n onlarn durumunu anlatan ayetleri:

"(brahim'in szlerine kar) kavminin cevab ancak: O'nu ldrn veya yakn, demek oldu. Fakat Allah O'nu ateten kurtard. phesiz ki bunda iman eden bir kavim iin nice ibretler vardr." Yani Hz. brahim'in kavminden Allah'a ibadet etmeleri ve O'nun azabndan snmalar talebine karlk Hz. brahim'in kavminin byklerinin ve reislerinin cevab ancak u oldu:

Onu ldrn, ya da atete iddetli bir ekilde yakn. Ate yakn ve Onu atein iine atn.

Ancak Allah O'nu kurtard ve ateten selmete erdirdi. Hz. brahim'i korumak ve himaye etmek zere atei Ona serinlik ve selmet kld. Bu brahim'in ateten kurtulmas olaynda delil ve hccetler ortaya konulduunda Allah' tasdik eden kavim iin Allah'n varlna ve kudretine dellet eden pekok deliller vardr.

Bu gerekten de kt bir rnek, hayret verici bir olaydr. Hz. brahim (a.s.) kavmini hayra davet ediyor ve onlar hakka ve hidayete irat ediyor. Bunun zerine kendisinden kurtulmak iin atee atlyor. Fakat Allah beerin tuzandan ve glerinden daha byk ve daha muktedirdir. Zira O yakc atei brahim iin etkisiz klm, atei Ona serinlik ve selmet klmtr.

Allah Teal baka ayetlerde bu iki davran arasndaki elikiyi tavsif ederek yle buyurmaktadr: "Onlar: Onun iin bir bina (mancnk) kurun. Onu alevli atein iine atn, dediler. Bylece onlar O'na tuzak kurmak istediler. Biz de onlar en dk kimseler kldk."(Saff&t, 37/97-98).

"Onlar: O'nu yakn, eer yaparsanz ilhlarnza bylece yardm edin, dediler. Biz de: Ey ate brahim'in zerine serinlik ve selmet ol, dedik. Onlar O'na tuzak kurmak istediler. Biz de onlar en ok kayp iinde olan kimseler kldk." (Enbiya, 21/68-70).

Allah Teal daha sonra Hz. brahim'in ateten kurtulduktan sonra kavmine verdii cevab zikretti:

"brahim kavmine yle dedi: Siz ancak dnya hayatnda aranzdaki dostluu devam ettirmek iin Allah' brakp putlara taptnz."

Hz. brahim kavmini uyarmak ve putlara tapma eklindeki kt davranlarna kar onlar azarlamak iin yle dedi: Baz gr ve fikir mensuplarnn toplanmalarna ve birbirlerine scak ilgi duymalarna sebep olacak aralarndaki irtibat noktas zerinde toplanmalar gibi siz de dnya hayatnzda birbiriniz arasndaki dostluk ve lfeti glendirmek, aranzda sevgi oluturmak ve tapnma gayesiyle bir araya gelmek iin bu putlar edindiniz. Fakat bu putlar dnemez, fayda veya zarar veremezler. Sizin bunlara tapnmanz sadece dnyadaki sevgiyi elde etmeniz iindir.

Ahirette ise onlarn hali bunun zdd olarak karlkl nefret ve kin duyma olacaktr. Cenab- Hak buyuruyor ki:

"Sonra kyamet gn kiminiz kiminize kfredecek, birbirinize lanet okuyacaksnz. Snacanz yer atetir. Sizin hibir yardmcnz yoktur."

Yani kyamet gn bu durum ters evrilecek, bu dostluk ve sevgi buz, kin ve dmanla dnecek, taplanlar, tapanlardan beri olduklarn ifade edecek, tapanlar taptklarna lanet okuyacaklar. Cenab- Hakk'm buyruu gibi: "Her mmet atee girdiinde karde mmete lanet edecektir." (A'raf, 7/38);"Dnyadaki samimi dostlar o gn birbirlerinin dmandrlar, takva sahipleri hari..." (Zuhruf, 43/67). Sonra varacanz yer ate olacak, o zaman asla size yardm edecek bir yardmc, sizi Allah Teal'mn azabndan kurtaracak bir kurtarc bulamaycaksmz.

Kfirlerin hali budur. Mminlere gelince bunun tam zdddr. Onlar saf saf olacak, birbirlerine msamaha ile davranacak, baz hadislerde varit olduu gibi birbirlerini affedeceklerdir.

Cenab- Hak Hz. brahim'e Hz. Lt'tan baka hi bir kimsenin iman etmediini, grdn Ondan baka hibir kimsenin tasdik etmediini beyan ederek yle buyurdu:

"O'na Lt iman etti. brahim: Ben Rabbime hicret ediyorum. phesiz O azizdir, hakimdir." Hz. brahim ateten salimen kurtulduu zaman O'na Lt iman etti ve O'nun peygamberliini tasdik etti. Lt brahim'in kardeinin oludur. Nesebi Lt b. Haran b. zer'dir. Hz. brahim'e kavminden sadece hanm Sre ile Hz. Lt iman etmitir.

Hz. brahim: "Ben sizin diyarnzdan hicret ediyorum. Rabbimin bana hicreti emrettii yere yneliyorum." dedi. Hz. brahim Irak'n Sevad'mdan Harran'a, sonradan da Filistin'e g etti. Hz. Lt ise Sodom beldesine yerleti.

Hicretin asl sebebi ayette ifade ettii gibi udur: Rabbim mlknde izzet sahibi olan, emrinde yenilmez stnle sahip olandr, dmanlarma kar beni koruyan ve onlara kar bana yardm edendir. Mahlkatmn ilerini grmede sonsuz hikmet sahibidir. O ancak faydal olan eyleri emreder.

"Ben hicret ediyorum." ifadesindeki zamir Hz. brahim'e racidir. Zira "Lt O'na iman etti." ifadesiyle kinaye olunan Hz. brahim'dir. Yani Lt Onun kavminden saylmtr. Zamirin Lt'a raci olmas ihtimali de vardr. Zira Lt zikredilen iki kiiden en yakndr.

Cenab- Hak daha sonra Hz. brahim'in Rabbine olan ball sebebiyle kendisine dnya ve ahirette verdii nimetleri birer birer sayd:

1- "Biz O'na shak' ve Yakub'u verdik." Yani biz brahim'e smail'den sonra yallk halinde shak' baladk. Ayn ekilde shak'n neslinden Yakub'u O'na torun olarak verdik. Nitekim bir baka ayette Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "O onlardan ayrlnca biz O'na shak ve Yakub'u baladk. Her birini peygamber kldk." (Meryem, 19/49); "Biz O'na shak' ve ayrca bir ltuf olarak Yakub'u hibe ettik." (Enbiya, 21/72).

Buhar ve Mslim'in Sa/i/'lerinde rivayet olunduuna gre: "Deerlinin olu deerlinin olu deerlinin olu deerli: brahim olu shak olu Ya-kup olu Yusuf tur." (Aleyhim's-selm)

2- "Biz Kitab' ve peygamberlii O'nun zrriyetinde kldk." Yani biz peygamberlii Hz. brahim'in neslinde kldk. Dolaysyla Hz. brahim'den sonraki btn peygamberler Onun zrriyetinden olmutur. Ondan sonra Onun zrriyetinden gelmeyen peygamber yoktur.

Dolaysyla btn srailoullan peygamberleri brahim olu shak olu Yakub sllesindendir. Bu peygamberlerin sonunucusu ise btn peygamberlerin mutlak olarak sonuncusu olan Arap kavminden ve Haim neslinden gelen Peygamberimiz'i (s.a.) mjdeleyici olarak gelen Meryemolu sa (a.s.)'dr.

Biz O'na kitab verdik. Dolaysyla Tevrat Hz. Musa'ya, Zebur Hz. Davud'a, ncil Hz. sa'ya, Kur'an ise Hz. Muhammed'e indirildi. Hepsi de O'nun neslinden gelmilerdir.

3- "Biz O'na dnyada..." zrriyetinin, mallarnn okluu, saliha hanm ve gzel vg ile "ecir verdik." Dolaysyla btn -semav- dinlerin mensuplar Onu severler ve Onu kabul ederler. krime diyor ki: Btn dinler O'nun hakknda iddial olup "O bizdendir." derler.

4- "O ahirette de gerekten salihlerdendir." Yani O ahirette yksek derecelere nail olan salh konusunda kmil insanlar zmresinde haredilecektir. Bylece Allah O'na hem dnya saadetini hem de ahiret saadetini verdi.

Hz. Lt (A.S.) le Kavmi Kssas28- Lt'u da hatrla! O kavmine yle demiti: Dorusu siz, sizden nceki lemlerden hibirinin yapmad bir hayaszl yapyorsunuz.

29- Sizler hl erkek erkee cins mnasebette bulunacak, yol kesecek ve toplant yerinde edepsizce davranlarda bulunacak msnz? Kavminin cevab sadece: "Eer sen szne sadk kimselerden isen bize Allah'n azabn getir bakalmT' demek oldu.

30- Lt: "Ey Rabbim! u bozgunculuk karan kavme kar bana yardm et." dedi.

31- Elilerimiz brahim'e mjde ile geldikleri zaman: "Biz u kasabann halkn helak edeceiz. nk orann halk zalimdirler." dediler.

32- brahim: "O kasabada Lt da var." deyince melekler yle dediler: "Biz orada kimin bulunduunu ok iyi biliyoruz. Lt'u da ailesini de mutlaka kurtaracaz. Yalnz kars hari. O helak edilecek kimselerdendir."

33- Elilerimiz Lt'a gelince o bunlar sebebiyle tasaland, onlar sebebiyle gs darald. Eliler: "Korkma, zlme. nk biz seni de senin aileni de kurtaracaz. Yalnz geride (azapta) kalacaklardan olan karn mstesna, (dediler.)"

34- ledikleri hayaszlklar yznden biz bu kasaba halknn stne mutlaka gkten bir azap indireceiz.

35- phesiz ki biz akln kullanan bir topluluk iin (bu kasabadan geriye) apak bir ibret braktk.

Aklamas"Lt'u da kavmine peygamber olarak gnderdik. O kavmine yle demiti: Dorusu siz sizden nceki lemlerden hibirinin yapmad bir hayszl yapyorsunuz.

Yani ey Rasulm!. Kavmine ibret ve t olmas iin Allah'n Peygamberi Hz. Lt'un kssasn anlat. Allah O'nu Sodom kasabas halkna gnderdii zaman O onlarn yaptklarn ve icat ettikleri irkin fiillerini yadrgad. Onlar yadrgamak, sakndrmak, azarlamak ve uyarmak iin:

"eriata ve bozulmam tabiata gre son derece irkin bir fuhu fiilini mi iliyorsunuz?" dedi. Sonra da bu yadrgamay tekrar etti ve bu fuhu aklad

"Siz hl erkek erkee cins mnasebette mi bulunacaksnz:" Yani siz kadnlara yaklar gibi erkeklere ehvetle yaklaacak msnz. Sizden nce Adem oullarndan hibir kimse bu fiili ilemedi.

2- "Yol kesiyorsunuz." Yani insanlarn yoluna kyorsunuz, yoldan geenleri ldrmek, mallarn almak ve onlarla fuhu yapmak suretiyle yoldan geenlere iliirsiniz.

3- "Toplant yerinizde edepsizce davranrsnz." Yani zel meclislerinizde birbirinizi yadrgamakszn uygun olmayan sz ve davranlarda bulunursunuz. Onlar gerekten kt ahlk sahipleridir.

mam Ahmed, Tirmiz, Taberan, Beyhak, bni Cerir ve bni Eb Hatim mm Hni bt. Eb Talib'den naklediyorlar:

"Toplant yerinizde edepsizce davranrsnz" ayetini Rasulullah'a (s.a.) sordum. Buyurdular ki:

"Yoldan geenlere akl ta atyorlar ve onlarla alay ediyorlard. te onlarn iledikleri mnker (edepsizce davran) bu idi."

bni Abbas'tan (r.a.) rivayet edildiine gre Lt kavmi iinde bilinen fuhutan baka gnahlar da vard. Bunlardan bazlar unlard: Lt kavmi birbirlerine zulmediyorlar, birbirlerine kfrediyorlard. Meclislerinde birbirlerine irkin davranlarda bulunuyorlar, yoldan geenlere akl ta atyorlar, tavla ve satran oynuyorlar, kolarn boynuz d yaptryorlar, parmaklarnn ularn kna ile boyuyorlar, erkekler kadn elbiseleri giyerek onlara zeniyorlar, kadnlar erkek elbiseleriyle onlara zeniyorlar, yoldan her geen kimseye zalimce yol vergisi yklyorlard. Btn bunlarla birlikte onlar Allah'a irk kouyorlard. Onlar ellerinde ilk defa Ltlik ve stimna grlen kavim idiler.

Mcahid "mnker" kelimesini "Islk alma, gvercinle oynama, mecliste dilenme" olarak tefsir etmitir.

Bunun zerine onlarn cevab yle oldu:

"Lt'a kavminin cevab sadece: Eer sen szne sadk kimselerden isen bize Allah'n azabn getir bakalm! demek oldu."

Yani Lt kavminin hayaszlk ve dier irkin fiillerinden nehyedilmeleri zerine cevab, kfrleri, alay etmeleri ve inatlk yapmalar sebebiyle u ekilde olmutur:

- Eer sen bizi tehdit ettiin konuda doru szl isen bizi tehditte bulunduun azab derhal getir.

Bu ifade Hz. Lt'un kavmine yapt dn balangcnda idi. Hz. Lt kavminin durumunu yadrgamaya devam edince kavmi bir baka ayette geldii gibi: "Bunlar kasabanzdan karn. Onlar tertemiz olan kimselerdir!" (Araf, 7/82) demilerdi.

Hz. Lt (a.s.) kavminin davetini kabul etmelerinden midini kesince Allah'tan kavmine kar kendisine yardm etmesini istedi ve yle dua etti:

"Ey Rabbim! u bozgunculuk karan kavme kar bana yardm et." Ya Rabbi yeryznde fuhu icad ederek fesat karan bu kavme kar bana destek ol, dedi.

Bilindii gibi peygamberlerden hibir peygamber bir kavmin yokluunun varlndan daha hayrl olduu kanaatine varmadka o kavmin helakini istememitir.

Nitekim Hz. Nh (a.s.) yle dua etmiti: "Eer sen onlar brakrsan kullarn yoldan karrlar, ktden, nankr kimseden baka da evlt dourmazlar. " Yani onlar hakknda ne u anda ne de gelecekteki akbetleri asndan hibir hayr ve hibir fayda mit edilmemektedir.

Allah Onun duasn kabul etti ve Ona yardm etmek zere azap meleklerini gnderdi. "Elilerimiz brahim'e mjde ile geldikleri zaman "Biz u kasabann halkn helak edeceiz. nk orann halk zalimdirler." dediler."

Yani Allah melekleri gnderdi: Onlar da misafir suretinde brahim aley-hisselm'a uradlar. O da onlara misafirlere yaplmas gereken muameleyi yapt. Onlarn yemek arzulan olmadn grnce korktu. Melekler de Ona scak muamele etmeye ve kendisine Sre isimli hanmndan "shak" isimli salih bir evlt ve ardndan "Yakup" isimli bir torun olaca mjdesini verdiler.

Daha sonra da kendilerinin Lt kavmini helak etmek iin gnderildiklerini, zira bu kavmin inkr etmeleri, peygamberlerini yalanlamalar, fesatlk ve hayaszlkta devam etmeleri sebebiyle kendi kendilerine zulmeden bir kavim olduklarn haber verdiler.

Hz. brahim (a.s.) belki melekler mhlet verirler, belki Allah onlara hidayet nasip eder diye o kavmi mdafaa etmeye balad. Kardeinin olu Lt'a acd. Hz. brahim (a.s.):

"Orada Lt da var, deyince melekler yle dediler: Biz orada kimin bulunduunu ok iyi biliyoruz. Lt'u da ailesini de mutlaka kurtaracaz. Yalnz kars hari. O helak edilecek kimselerdendir."

Yani Hz. brahim Hz. Lt'a acjtarak:

- O kasabada Lt da var. O zalim deildir. O bir rasuldr, dedi. Eli melekler:

- Biz orada bulunan mminleri ve kfirleri senden daha iyi biliriz. Biz Lt'u, ailesini ve O'na iman eden ashabn helak olmaktan kurtaracaz. Ancak hanm hari. O helak olacak kimselerdendir. Zira O kavminin kfrn, hakk tecavz ve pisliklerini onaylyordu, dediler.

Eli melekler daha sonra Lt'a geldiler ve yakkl genler suretinde O'nun huzuruna girdiler. Hz. Lt onlar grnce darald. Bu olay yle nakletmektedir:

"Elilerimiz Lt'a gelince o bunlar sebebiyle tasaland, onlar sebebiyle gs darald. Eliler: Korkma, zlme. nk biz seni de aile halkn da kurtaracaz. Yalnz hanmn mstesna. O geride (azap iinde) kalacaklardan oldu, dediler."

Eli olan melekler gzel yzl beer suretinde Lt'a gelince Hz. Lt bunlarn durumu sebebiyle kaygland. Onlara kavminin ilimesinden korktu. Melekler de kendi durumlarn ifade etmek zere Hz. Lt'a yle dediler: Sen bizim iin korkma. Senin sefil kavmine yapacamz eylerden dolay da zlme. Biz onlara azap etmek zere geldik. Biz seni de ve senin mmin mensuplarn da kurtaracaz. Ancak hanmn hari. Zira O onlarla fesat zerinde anlama yapt iin helak olacaklardandr. Hz. Lt'un hanm kavmine O'nun misafirlerini gstermiti. Ayrca kavmini savunan ve onlarn fiillerinden raz olan bir kadn idi.

Sonra da azab u szleriyle tavsif ettiler: "Onlarn iledikleri hayszlk yznden biz bu kasaba halknn stne mutlaka gkten bir azap indireceiz." Yari biz Sodom kasabas halkna fasklklar sebebiyle gnllerini tir tir titretecek iddetli, muazzam bir azap indireceiz.

Bu azap onlar yerin dibine geirecek bir sarsnt idi. Onlarn kasabalarnn yeri Lt Gl (l deniz) oldu. Cebrail aleyhisselm onlarn kasabalarn yerden skp ald. Sonra da onlar ge kaldrd. Daha sonra da ters yz etti. Allah kular ve Rabbin tarafndan iaretlenmi talar gnderdi. Bu olay zalimlerden uzak deildir. Onlar kyamet gn insanlar arasnda en iddetli azaba urayacaktr.

Bunun iin Allah Teal yle buyurmutur:

"phesiz ki biz akln kullanan bir topluluk iin (bu kasabadan geriye) apak bir ibret braktk." Yani biz bu kasabadan baz harap olmu evleri ya da onlarn haberlerini dnen ve akllanyla olaylarn farknda olan bir toplum iin t ve ibret vesilesi, apak gzle grlen bir almet olarak geriye braktk. Nitekim Cenab- Hak buyuruyor ki: "Siz sabahladnzda ve geceleyin onlarn yanndan geiyorsunuz. Siz hi aklnz kullanmaz msnz?"

uayb, Hud, Salih Ve Musa'nn (A.S.) Kavimleriyle Olan Kssalar36- Medyen halkna da kardeleri u-ayb' gnderdik de: "Ey kavmim! Allah'a ibadet edin, ahiret gnn arzu edin. Yeryznde bozgunculuk yaparak karklk karmayn." dedi.

37- Fakat onlar uayb' yalanladlar. Bunun zerine iddetli bir deprem onlar yakalayverdi de yurtlarnda diz st kp kaldlar.

38- Ad ve Semud kavimlerini de helak ettik. Bu yerlerinden de sizin iin belli olmaktadr. eytan yaptklar ktlkleri kendilerine ssleyip gzel gstererek onlar doru yoldan uzak-latrmt. Halbuki kendileri bunu anlayacak durumdaydlar.

39- Karun'u, Firavun'u ve Haman' da yok ettik. Andolsun ki Musa kendilerine ak delillerle gelmiti de onlar yeryznde byklk taslamlard. Oysa azabmzdan kurtulamazlard.

40- Herbirini gnah sebebiyle yakaladk. Kimine talar savuran rzgrlar gnderdik. Kimini bir lk yok etti. Kimini yerin dibine geirdik. Kimini de suda boduk. Onlara Allah zulmetmiyordu. Asl onlar kendilerine yazk ediyorlard.

AklamasHz. uayb Kssas:

"Medyen halkna da kardeleri uayb' peygamber olarak gnderdik. uayb onlara: Ey kavmim! Allah'a ibadet edin, ahiret gnn arzu edin. Yeryznde bozgunculuk yaparak karklk karmayn, dedi."

Yani Medyen'e Medyen halkndan olan Allah'n peygamberi uayb' gnderdik. uayb da onlara sadece Allah'a kulluk etmelerini, sadece Ona ibadet etmelerini, ahiret gnnn sevabn umacaklar eyleri ilemelerini, kyamet gn Allah'n azabndan ve cezasndan korkmalarn emretti. Onlar yeryznde bozgunculuk karmaktan, yeryznde l ve tarty eksik kullanarak hakka tecavz etmekten, insanlarn yollarn kesmekten ve benzeri tevbeyi gerektiren en bykleri Allah' ve rasuln inkr etmek olan mas-yetlerden nehyetti.

"Fakat onlar uayb' yalanladlar. Bunun zerine iddetli bir deprem onlar yakalayverdi de yurtlarnda dizst kp kaldlar." Yani O'na yalanlama ve inatlkla, kfr ve isyan zerinde srar etmek suretiyle karlk verdiler. Allah da onlar, lkelerinin temelini kemiren byk bir deprem (yer sarsnts) ve gnllerinin damarlarn titreten bir lk ve ruhlar yerinden skp karan bulutlu gn azabyla helak etti. Bu azap gerekten de muazzam bir gnn azab olup onlarn lmne sebep oldu. Bylece onlar kendi yurtlarnda hareketine bir ekilde birbirinin zerine atlan ller oldular.

Bu kavmin kssas A'raf, Hud ve uara surelerinde anlatlmt.

"Biz Ad ve Semud kavimlerini de helak ettik. Bu (geride kalan) yerlerinden de sizin iin belli olmaktadr. eytan yaptklar ktlkleri kendilerine ssleyip gzel gstererek onlar doru yoldan uzaklatrmt. Halbuki kendileri bunu anlayacak durumdaydlar." Yani biz Hz. Hud aleyhisselmn kavmi olan, Yemen diyarnda Hadramt'a yakn Ahkaf beldesinde oturan d kavmini helak ettik. Yine Hicaz ve am blgesi arasndaki Kura Vadisi'ne yakn Hcr beldesinde oturan Hz. Salih aleyhisselmn kavmi olan Semud kabilesini helak ettik. "Medin Salih" denilen (ve u anda Suud Arabistan snrlar iinde bulunan) bu belde gnmze kadar apak grlmekte, gezilmektedir. Araplar onlarn yerlerini gayet iyi biliyorlar ve bu blgeyi ok ziyaret etmektedirler.

Siz ey Mekke halk! Ey Arap Mrikleri! Onlarn evlerinin kalntlarndan onlarn helak olduklar apak ortaya kt. Onlara indirilen azabn almetlerine muttali oldunuz. Zira eytan onlarn Allah'tan bakalarna tapma eklindeki amellerini, Rablerini inkr etmelerini, masyet ilemelirini ve insanlar hak dinden ve salam yoldan alkoymalarn onlara gzel gsterdi. Halbuki onlar akl sahibi olup inceleme ve aratrma imknna sahip idiler. Onlarn Rablerine iman terk etmeleri hususunda hibir zrleri yoktur. Ancak onlar ilerin neticesi konusunda fikir ve inceleme glerinden yararlanmadlar.

Sizin bu kimselerden t almanz sizin iin gzel olmaz m? Akll bakasndan ibret alan deil midir? Hz. Musa'nn Kssas:

"Karun'u, Firavunu ve Haman' da yok ettik. Andolsun ki Musa kendilerine ak delillerle gelmiti de onlar yeryznde byklk taslamlar di. Oysa azabmzdan kurtulamayacaklard."

Yani biz bol mallarn ve muazzam hazinelerin sahibi olan Karun'u, Hz. Musa (a.s.) zamanndaki Msr kral Firavun'u ve veziri Haman' da helak ettik.

Hz. Musa (a.s.) onlara Rabbinden risaletinin doruluuna dellet eden apak hccetler getirdi. Ama onlar yeryznde byklk tasladlar ve O'nu tasdik etmeyi ve Ona iman etmeyi reddettiler. O'nu yalanladlar. Allah Teal'y ve O'nun peygamberini inkr ettiler. Onlar sulu, gnahkr, kibirli ve bozguncu kimselerdi. Fakat onlar Allah' aamazlar ve O'nun azabndan kaamazlard. Bilakis Allah'n emri ve cezas onlara eriecektir. nk O sonsuz g sahibidir, ezici kudret sahibidir, hakimiyet sahibidir, her eyden stndr.

Hakk Yalanlayan Kavimlere Verilen Ceza eitleri

"Herbirini gnah sebebiyle yakaladk. Kimine talar savuran rzgrlar gnderdik. Kimini bir lk yok etti. Kimini yerin dibine geirdik. Kimini de suda boduk. Onlara Allah zulmetmiyordu. Asl onlar kendilerine yazk ediyorlard."

Yani her kavim kendine lyk cezay buldu. Allah onlar peygamberleri yalanlamalar sebebiyle helak etti. Onlarn cezalar drt eittir:

1- Frtna: Allah Ad kavmi gibi baz kavimlere azap kasrgas (son derece iddetli esen, ok azgn, souk ve helak edici rzgr) gnderdi. Bu kasrga kk talar topluyor onlarn zerine atyordu. Ya da insanlar yerden kaldryor ta gkyzne kadar ykseltiyor, sonra da yere dryor, insanlar cansz csseler halinde yklyorlard. Bu ceza kfre dmeleri ve "Bizden daha gl kim vardr?" (Fusslet 41/15) eklindeki szleri sebebiyle idi.

2- lk: Allah Semud kavminin kfr zerinde srar edip de iman etmemeleri, tuyan ve azgnlkta devam etmeleri, Allah'n peygamberi Salih aleyhisselm ile birlikte iman edenleri tehdit etmeleri, yurtlarndan karmak ve talamakla korkutmalar zerine Semud kavmine lk (ya da deprem) gnderdi. Onlarn zerine seslerini ve hareketlerini yok edecek korkun bir lk geldi. Onlarn durumu Medyen halknnki gibiydi.

3- Yerin dibine geirme: Allah azgnlaan ve haddini aan, ayak direten ve yce Rabbine isyan eden, bbrlenen, diktatrlk yapan ve yrrken gururlanan Karun'u cezalandrd. Btn serke diktatrlere ibret olmas iin onu ve sarayn yerin dibine geirdi.

4- Suda boma: Allah Nuh kavmini inanszlklar ve putlara tapmalar sebebiyle tufanda bodu. Ayrca Firavun, Haman ve ordularn da bir sabah

suda domu, onlardan hibir kimse kurtulamamt.

Yukarda belirtilen her ceza onlarn zulm ve gnahlarna uygun bir ceza idi. Yoksa onlara yaplan bir zulm ve hakszlk deildir.

Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Allah onlara zulmetmemi, asl onlar kendilerine yazk etmilerdi." Yani Allah onlara verdii bu ceza ile asla onlara zulmetmi deildir. Allah onlar sadece gnahlar ve kendi nefislerine zulmetmeleri ve rableri olan Allah' inkr etmeleri sebebiyle helak etmitir. Putperestlerin rmcein Durumuna Benzetilmeleri41- Allah'tan baka dostlar edinenlerin durumu kendine yuva yapan rmcein durumu gibidir. Evlerin en dayanksz ise phesiz rmcein yuvasdr. Keke bilseler!

42- Elbette Allah kendisini brakp da yalvardklar eyi gayet iyi bilir. O azizdir (son derece gldr), hakimdir (sonsuz hikmet sahibidir).

43- Biz insanlara bu misalleri veriyoruz. Bunlar ancak ilim sahipleri anlayabilirler.

Aklamas"Allah'tan baka dostlar edinenlerin durumu kendine yuva yapan rmcein durumu gibidir."

Putlarn kendilerine yardm edeceklerini, rzk ve fayda vereceklerini umarak putlar ilh edinmeleri ve sknt annda onlara sarlmalar konusundaki mriklerin durumu kendisini eziyetten souk ve scaktan koruyacak bir yuva kuran rmcein durumu gibidir. Bu yuvann kendisine hibir yaran olmayacaktr. Hafif bir rzgr esse darmadan olup gidecektir.

Ayn ekilde o mriklere de putlar fayda vermeyecek, kendilerinden hibir ktl engelleyemeyecek, onlara hibir yarar salamayacaktr. Onlarn putlar iin yaptklar amelleri datlacak, tesiri kaybolacaktr. Nitekim Cenab- Hak bir baka ayette yle buyurmaktadr: "Biz onlarn yaptklar herhangi bir amelin nne getik ve bunlar (hibir deeri olmayan) salm zerreler yaptk." (Furkan, 25/23).

Allah Teal daha sonra bu yuvann zayfln beyan ederek yle buyurdu: "Evlerin en dayanksz ise rmcein yuvasdr. Keke bilseler!"

Yani evlerin en dayanksz olan rmcek yuvasdr. Zira en basit bir eyle yklr. Kendisinden hibir eser kalmaz. Onlarn amellerinin de hibir eseri yoktur. Onlar doru bir bilgi ile putlarnn ve onlara tapnmann kendilerine hibir fayda temin etmiyeceini bilselerdi bunu yapmazlard. Ancak gerekte onlar son derece bilgisizlik iindedirler. lerin neticesinden hibir ey bilemezler. Dolaysyla onlarn byle bir fayda beklediklerini grrsnz.

Allah Teal daha sonra bu mabudlarm hibir ey olmadklarn te'kit etti. Bunlara tapanlar tehdit etmek zere yle buyurdu:

"Elbette Allah kendisini brakp da yalvardklar eyi gayet iyi bilir. O azizdir, hakimdir." Allah onlarn kendisi dnda tapndklar putlarn, cinlerin ve insanlarn hibir ey olmadklarn gayet iyi bilir. O gldr, daima stndr, kendisini inkr edenlerden ve bakalarn Ona irk koanlardan intikam almaya muktedirdir. Yaptklarnda ve mahlkatn idaresinde sonsuz hikmet sahibidir. O, iinde bulunduklar davranlar gayet iyi bilir. Onlarn Allah'a e kotuklarm da gayet iyi bilir. Onlarn amellerinin karln verecektir. Zira O sonsuz hikmet sahibidir.

Sonra Cenab- Hak misal vermenin faydasn beyan ederek yle buyurdu:

"Biz insanlara bu misalleri veriyoruz. Bunlar ancak ilim sahipleri anlayabilirler." Fani Kur'an- Kerim'deki bu misal ve benzerlerini insanlarn zihinlerine bir yaklatrma olmas iin ve kendilerine kapal olan eyleri aklamak iin anlatyoruz. Bunu ancak ilme iyice dalan, meseleleri ve problemleri ince ince dnen, gvenilir alimler anlayabilir, idrak edebilir ve gereini dnebilirler. Yukarda da zikredildii gibi Cabir (r.a.) rivayet ediyor ki: Peygamberimiz (s.a.) bu ayeti okudu ve yle buyurdu: "Gerek alim Allah Teal hakknda akln kullanan, O'na itaat edip amel ileyen ve O'nun gazabndan saknan kimsedir."

Gklerin Ve Yerin Yaratlmasnn Faydas, Kur'an Okuma Ve Namazn Dosdoru Klnmas44- Allah gkleri ve yeri hak olarak yaratmtr. Dorusu bunda inananlar iin ibret vardr.

45- (Ey Muhammedi) Kitaptan sana vahyolunan oku. Namaz kl. Muhakkak ki namaz hayaszlktan ve fenalktan alkoyar. Allah'n zikri en byk eydir! Allah yaptklarnz gayet iyi bilir.

Aklamas"Allah gkleri ve yeri gerektii gibi hak olarak yaratmtr. Dorusu bunda inanalar iin ibret vardr." Yani Allah Teal gkleri ve yeri muazzam kudretine dellet etmek, hayrlar ihsan etmek iin ve pek ok din de dnyevi faydalar ve hikmetlerle yaratt.

Allah yer ve gkleri batl kastetmeden hak olarak yaratt. Yer ve gkleri bo yere, elence ve oyun olarak yaratmad. Bu ayet Allah Teal'nn yegne yaratc, idare ve ulhiyette tek olduuna ak bir delildir.

Nitekim bir hadis-i kudside yle rivayet edilmitir: "Ben gizli bir hazineydim. Bilinmeyi istedim de mahlkat yarattm. Bylece beni tandlar. "Ancak bu rivayet hadis olarak sahih deildir. Manas ise doru olup "Ben insanlar ve cinleri ancak bana ibadet etsinler diye yarattm." (Zariyat, 51/56) ayetinden alnmtr.

Bu delletlerden ancak Allah' ve Rasuln tasdik eden mminler yararlanabilir. Bu srlar ancak bunlar anlayabilir. nk onlar mahlkatn eserini buna tesir eden gcn varlna delil kabul ederler.

Allah Teal daha sonra Rasulne Kur'an tilvetinin Allah'n varlna, birliine, kudretine ve hikmetine dellet eden daha fazla bilgi elde etmeleri iin insanlara Kur'an tebli etmesini ve Kur'an okumasn emretti ve yle buyurdu:

"Kitaptan sana vahyolunan oku!" Ya Muhammedi Ayn ekilde ey ms-lman! Bu Kur'an' oku, okumaya ve insanlara tebli etmeye devam et. nk O rehber ve nurdur, hidayet ve rahmettir. Hayr ve kurtulu rehberidir. Zorlu geen kriz ve mihnetlerin ifasdr, mitsizlik ve karamsarlk merhalelerini ama vesilesidir.

Ayn ekilde Cenab- Hak mminin gz nuru olan namaz emrederek yle buyurdu: "Namaz dosdoru kl! Zira namaz hayaszlktan ve haramlardan alkoyar." Yani ey Peygamber! Ey mmin! Namaz farzn ve nafilelerini huu ve Allah'a kar rperme ierisinde, btn merhalelerinde Allah korkusunu dnerek rknleri ve artlar tam olarak eda et.

Zira namaza devam etmekle iki ey elde edilir: Bunlar hayaszln terk edilmesi ve haramlarn terk edilmesidir. Namaz dinin direidir. Kul ile Rab-bi arasnda bir irtibattr. mann ve yaknin delilidir. Kederli ve zntl eylere kar saadet vesilesidir. Kullar iin, gnahlarn ve masyetlerin eserlerinden temizlenme sebebidir.

Taberan ve bakalarnn mran ve bni Abbas'tan rivayet ettikleri hadis-i erifte u ifade yer almaktadr: "Kimi namaz hayaszlktan ve haramlardan alkoymazsa bu durum O'nu Allah'tan daha fazla uzaklatrr. "

Ahmed b. Hanbel, Nesa, Hakim ve Beyhak'nin Enes'ten (r.a.) rivayet ettiklerine gre Peygamberimiz (s.a.) yle buyurmaktadr: "Bana dnyanzdan kadnlar ve gzel koku sevdirildi. Namaz gzmn nuru klnd."

Btn bunlar namazn mana ve ruh dolu, Allah'n azameti ve Allah korkusunu gz nne getirerek gnln aydnlkla dolu olmas iin daha nce zikredildii gibi huu, alakgnlllk ve ihlsla eda edilmesi artna baldr. Aksi takdirde beklenen tesiri olmayan sadece bir takm hareketler ve maddi fiillerden ibaret olmu olur.

Allah Teal daha sonra namazn yce ann te'kit ederek yle buyurdu: "Allah'n zikri en byk eydir. Allah yaptklarnz gayet iyi bilir." Yani namaz dier taatlerden daha byktr. Allah'n zikri ve ibadet eden insanlar rahmetiyle yoklamas, onlarn Allah'a taat ederek zikretmelerinden daha byktr. Allah sizin hayr ya da er olarak yaptklarnz gayet iyi bilir. Gnllerde olan ok iyi bilir. O sizin szlerinizi, amellerinizi ve niyetlerinizi bilir. "O gizli olan da kapal olanlar da gayet iyi bilir." (T-h, 20/7).

Burada hem vaad hem de vad vardr. Btn durumlarda insanlarn Allah'n murakabesi altnda bulunduklarn dnmeye tevik edilmektedir. Dolaysyla kim Allah'n kendisini duyduunu ve grdn bilirse hayaya sarlr, azaptan korkar ve ibadeti gzelce yerine getirir.

Kim faydal zikri yani bilerek dnerek, uurlu bir kalple ve gnln Allah'n dndaki her eyden uzak olmas haliyle yaplan zikri yerine getirirse murada nail olur, arzusunu gerekletirir.

Ama sadece dille yaplan, tekrardan ibaret olan, Allah'n azameti dnlmeden ve O'na kar manev bir rperme duyulmadan yaplan zikirde ise ne hayr vardr, ne de fayda vardr. Ehl-i Kitab Davet Etme Metodu:

46- lerinde zulmedenler hari, Ehl-i Kitap'la en gzel ekilde mcadele edin ve "Biz, bize indirilene de, size indirilene de iman ettik. Bizim ilhmz da, sizin ilhnz da birdir. Biz yalnz O'na boyun eeriz." deyin.

47- (Ey Muhammedi) Biz ayn ekilde sana da bu kitab indirdik. Kendilerine kitap verdiklerimiz bu kitaba iman ederler. Bunlardan da (Mekkeliler'den) bu kitaba -Kur'an'a- iman edecek olanlar vardr. Bizim ayetlerimizi ancak kfirler inkar eder.

48- Sen Kur'an'dan nce ne bir kitap okuyor, ne de elinle yaz yazyordun. yle olsayd batla uyanlar pheye derdi.

49- Dorusu bu, kendilerine ilim verilenlerin kalplerinde -korunan-apak ayetlerdir. Bizim ayetlerimizi ancak zalimler inkr eder.

Aklamas:

"lerinde zulmedenler hari, Ehl-i Kitapla en gzel ekilde mcadele edin." Yani Yahudi ve Hristiyanlarla gzel bir metodla, yumuak ve lml bir slpla tartn. Ancak kendi nefislerine zulmeden, kendi kendilerine yazk eden, hak yoldan sapan, apak hccetleri grmezden gelen, inatlk yapan ve byklk taslayan kimseler mstesna. Onlara kar mantk ve akl ikna slbu kullanmak fayda vermez. Onlara misliyle muamele edilmelidir. Onlarn tecavz ve bbrlenmelerine yine onlarn metotlaryla karlk verilmelidir. Onlarla savamal, onlar savala korkutulmaldr. Byleleri -Mcahid ve Said b. Cbeyr'in ifade ettii gibi- mminlerle savamay arzu edenlerdir. Onlarla mcadele, iman etmeleri ya da cizye vermeleri ile sonulanacak olan klla mukalebede bulunmaktr.

Ayetin birinci ksm hakknda Katade ve dierleri yle demilerdir: "Bu ayet "seyf' (kl kullanlmas emri) yeti ile neshedilmitir. Onlarla birlikte mcadeleye gerek kalmamtr. Yani ya mslman olacaklar, ya cizye verecekler, ya da kltan geirilmeye raz olacaklardr." Bu yetin Mekk olmasn da bu grlerinin delili olarak kabul etmilerdir.

Daha doru olan gr Mcahid ve baka zatlarn dedii gibi- bu yetin hkmnn baki olduu ve onlardan (Ehl-i Kitaptan) dinde basirete kavumak isteyenler hakknda muhkem olduu grdr. Byleleriyle en gzel ekilde mcadele edilecek, bunlar tek olan, orta olmayan Allah'a davet edilecek, Onun hccetlerine ve ayetlerine dikkatleri ekilecektir. mana icabet edecekleri mit edilerek sert ve kat davranmadan davet edileceklerdir.

Nitekim Cenab- Hak bir baka ayette: "Rabbinin yoluna hikmetle, gzel tle davet et. Onlarla en gzel ekilde mcadele et." (Nahl, 16/125) buyurmaktadr. Yine Allah Teal Hz. Musa ile Hz. Harun'u Firavun'a gnderirken onlara hitaben "Belki ibret alr ve saknr midiyle Firavun'a yumuak sz syleyin." (Taha, 20/44) buyurmutur.

bni Cerir et-Taber bu gr tercih etmitir.

Ayetin ikinci ksmna gelince hakka dmanl sebebiyle Ehl-i Kitap'-tan zulmeden kimselerle savamaktan ekinilmez. Onlar engelleyecek ve korkutacak ekilde arpma (ktal) yaplr.

Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Muhakkak ki biz peygamberlerimizi apak mucizelerle gnderdik. nsanlar aralarnda adaleti hakim klsnlar diye o peygamberlere kitap ve l indirdik. Ayrca kendisinde byk bir kuvvet ve insanlar iin birok menfaatler bulunan demiri verdik. Bu, grmedii halde, Allah'n dinine ve peygamberine yardm eden kimseyi Allah'n ortaya karmas iindir. phesiz Allah her eyden kuvvetlidir ve her eye galiptir." (Hadid, 57/25).

Tartma slbu:

1- "Biz, bize indirilene de size indirilene de iman ettik. Bizim ilhmz da sizin ilhnz da birdir. Biz yalnz O'na boyun eeriz." deyin."

Yani: Ey Peygamber! Ey Peygamber mmeti! Ehl-i Kitab slm ris-letine iman etmeye davet ettiinizde onlar doru olduu veya yalan olduu bilinmeyen bir eyi size haber verdikleri zaman onlar dorulamaym. nk bu yalan ve batl olabilir. Onlar yalanlamayn da. nk bu haber gerek ve doru olabilir. Onlara sadece yle deyin: Biz, bize, size ve btn insanla indirilen Kur'an'a iman ettik. Size indirilen Tevrat ve ncil'e de iman ettik. Yani bize, Hz. Musa ve Hz. sa'ya indirilen deitirilmemi ve bozulmam olan kitaplara iman ettik. Bizim de, sizin de mabudunuz olan Hak Teal birdir. O'nun hibir orta yoktur. Biz yalnz O'na boyun eeriz. O'nun emir ve nehyine itaat ederiz.

Buhari ve Nese, Ebu Hreyre (r.a.)'den yle rivayet ediyorlar: Ehl-i Kitap, branice olan Tevrat' okuyorlar ve ehl-i slm'a Arapa olarak aklyorlard. Rasulullah (s.a.) yle buyurdu: "Ehl-i Kitab' dorulamaym ve yalanlamayn. Sadece yle deyin: Biz, bize indirilene de size indirilene de iman ettik. Bizim ilhmz da sizin ilhnz da birdir. Biz yalnz O'na boyun eeriz."

mam Ahmed, Eb Nemle el-Ensar'den yle rivayet ediyor: Ebu Nemle Peygamberimiz (s.a.)'in yannda otururken Yahudilerden biri geldi. Peygamberimiz (s.a.)'e

- Ya Muhammedi Bu cenaze konuur mu? diye sordu. Peygamberimiz

(s.a.):

- Allah bilir, diye cevap verdi. Yahudi:

- Ben ehadet ederim ki bu cenaze konuur, dedi. Bunun zerine Peygamberimiz (s.a.):

- Ehl-i Kitap size bir ey sylerse onlar ne dorulayn ne de yalanlayn. Sadece yle deyin: Biz, Allah'a, O'nun kitaplarna ve peygamberlerine iman ettik. Eer syledikleri gerek ise onlar yalanlamam, batl ise dorulamam olursunuz."

bni Cerir de Abdullah b. Mes'ud (r.a.)'den yle rivayet etmitir: Peygamberimiz (s.a.): "Ehl-i Kitab'a hibir ey sormayn. Zira kendileri sapttklar halde sizleri hidayete davet etmektedirler. Onlara sorarsanz ya hak olan yalanlam, ya da batl olan dorulam olursunuz." demitir.

Buhari, Humeyd b. Abdurrahman'dan yle rivayet ediyor : Humeyd, Medine'de Muaviye Kureylilerden bir grupla konutuunda yanlarndayd. Muaviye, Ka'b'l-Ahbar'dan bahsetti ve yle dedi: O her ne kadar Ehl-i Kitap'tan haber nakledenlerin en doru szls olsa ve biz de ayn kanaatte olsak da, biz onun yalan syleyip sylemediini deneriz, tecrbe ederiz.'

2- "Biz ayn ekilde sana da bu kitab indirdik. Kendilerine kitap verdiklerimiz bu kitaba iman ederler. Bunlardan (Mekkelilerden) bu kitaba -Kur'an a- iman edecek olanlar vardr. Bizim ayetlerimizi ancak kfirler inkr eder."

Yani Ey Rasulm! Biz senden nceki peygamberlere kitaplar indirdiimiz gibi sana da bu kitab (Kuran) indirdik. Kendilerine nceki kitaplar verdiimiz Yahudi ve Hristiyanlar bu kitab alp da hakkyla okuduklar zaman Abdullah b. Selm, Selman el-Faris ve benzerleri gibi iman ederler ve bu kitabn Allah nezdinden indiini tasdik ederler. Baz Kurey kfirleri ve kfir Arap kabileleri de bu kitaba iman ederler. nk bu kitap -slbundan gayet iyi farkettikleri gibi- insan kelm deildir. Allah'n Peygam-ber'ine vahyedilmi Allah kelmdr.

Bizim ayetlerimizi yalanlayan ve bunlarn hakkn inkr eden sadece hakk batlla rten, hidayet ve nurun almetlerini silen, kfrnde inatlk yapp bbrlenen kimsedir. Bylesi tek olan Allah'a iman etmez. Allah'n kendi zerindeki nimetine kretmez. Bu ifade onlar iinde bulunduklar irk ve batldan uzaklatrmak iindir.

3- "Sen Kur'an'dan nce ne bir kitap okuyor, ne de elinle yaz yazyordun. yle olsayd batla uyanlar pheye derdi."

Yani ey Peygamber! Sen kavminle birlikte yaadn tarihlerde Kur'an'n inmesinden nce baka bir kitap okuyan bir kimse deildin. Yaz yazmay da biliniyordun.

Sen okuma yazmay bilen biri olsaydn cahil mrikler sana inen kitap hakknda pheye decekler ve "Belki de bu nceki kitaplardandmmtr." diyeceklerdi. Sen kitap okuyan ve yaz yazan biri olmadna gre onlarn pheye dmeleri iin hibir sebep yoktur.

Mcahid, "Ehl-i Kitap kendi kitaplarnda Hz. Muhammed (s.a.)'in okuma yazma bilmedii hususundaki ayeti okuyorlard. Bu sebeple bu ayet nazil oldu." demitir.

Nahhas diyor ki: Kureyliler iin Hz. Muhammed (s.a.)'in peygamberliine delil; onun okuma yazma bilmemesi, Ehl-i Kitapla grmemesi ve Mekke'de Ehl-i Kitab'm bulunmamasdr. Buna ramen o, Mekkelilere nceki peygamberlerin ve mmetlerin haberlerini getirmektedir. Bu ekilde kuku ve pheler ortadan kalkmaktadr.

"Ondan nce herhangi bir kitap" ifadesi olumsuzluu tekid etmektedir. "Ne de sa elinle yaz yazyordun." cmlesi de ayn zamanda tekiddir. "Sa el" tabiri genelleme manasnda kullanlmtr. Tpk "iki kanadyla uan ku..." (En'am, 38) ifadesi gibi.

Ksaca; Hz. Muhammed (s.a.)'in gemi kitaplardaki ve kavmi arasndaki bilinen sfat onun okuma yazma bilmeyen mm biri olmasdr.

Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Onlar yanlarndaki Tevrat ve ncil'de yazl bulduklar, Allah'n okuyup yazmas olmayan elisi peygambere tabi olurlar. Peygamber onlara iyilii emreder, ktl nehyeder. "(A'raf, 7/157).

O halde bu Kur'an'm Allah tarafndan indirildii ve herhangi bir beer, melek veya cinin ilhamyla olmad hususunda phe etmeye hibir sebep yoktur.

Bu gerein aklna ve Kureylilerin Hz. Muhammed (s.a.)'in oku-ma-yazma bilmeyen mm bir kimse olduunu bilmelerine ramen, onlar yine de onu nceki kitaplardan istifade etmekle itham ettiler. Cenab- Hakkn beyan ettii gibi: "Mrikler: "Kur'an ncekilerin efsaneleridir. Muhammed onu bakalarna yazdrm da, sabah-akam kendisine tekrarlanp duruyor." dediler." (Furkan, 25/5).

Daha nce de getii gibi Kur'an'm Allah tarafndan indirilmi olduunu tekid etmek zere Cenab- Hak yle buyurdu: "Dorusu Kur'an kendilerine ilim verilenlerin kalplerinde -korunan- apak ayetlerdir. Bizim ayetlerimizi ancak zalimler inkr eder."

Yani bilakis bu Kur'an hakka, geree dellet ettii ak olan ayetlerdir. Bu Ehl-i Kitap'tan olan ve olmayan limlerin gnllerinde yerlemi bir husustur. Fakat Allah'n nurlu ayetlerini inkr eden, yalanlayan, bu ayetleri hafife alan ve bunlar reddeden ancak zalimlerdir: yani hakk bilip de ondan yzeviren kibirli, haddi aan kimselerdir.

Nitekim Cenab- Hak bir baka ayette de yle buyurmaktadr: "phesiz ki zerlerine Rabbinin hkm gereklemi olanlar iman etmezler. Onlara her trl delil gelse de, onlar can yakc azab grmedike iman etmezler." (Yunus, 10/96-97).

zetle; bu yce Kur'an insan eseri deildir. Bilakis bu kitap limlerin anladklar, ezberledikleri; emir, nehiy ve haber olarak aka hakka dellet eden apak ayetlerdir. Allah, Kurann ezberlenmesini, okunmasn ve tefsirini kolaylatrmtr: "Andolsun ki biz Kur'an dnp ibret alnsn diye kolaylatrdk. Hi dnen var m?" (Kamer, 54/17).

Buhari Sahih'inde Peygamberimiz (s.a.)'in yle buyurduunu rivayet etmektedir: "Hibir peygamber yoktur ki kendisine insanlarn iman ettii bir kitap verilmesin. Bana verilen, ancak Allah'n bana vahyettii bir vahiydir. Ben ilerinde mmeti en ok olan peygamber olacam mid ediyorum."

Mriklerin Olmasn mkansz Sandklar Baz stekleri, Azabn ndirilmesinde Acele Etmeleri Ve Hissedilir Mucizelerin Getirilmesi:

50- "Ona da Rabbinden mucizeler indirilse ya!" dediler. Sen onlara yle de: "Btn mucizeler ancak Allah katndandr. Ben sadece apak bir uyarcym."

51- Kendilerine okunan kitab sana indirmemiz onlara yetmiyor mu? phesiz ki bunda iman eden bir topluluk iin mutlaka rahmet ve t vardr.

52- Sen onlara yle de: "Benimle sizin aranzda ahit olarak Allah yeter. O gklerde ve yerde olan her eyi gayet iyi bilir. Batla inanp Allah' inkr edenler, ite asl hsrana urayacak olanlar onlardr.

53- Onlar senden azabn bir an nce indirilmesini istiyorlar. Eer belirli bir vade olmasayd, o azap onlara gelmiti bile. Hi phesiz o azap, onlara hi haberleri olmadan anszn geliverecektir.

54- Onlar senden azabn bir an nce indirilmesini istiyorlar. Halbuki cehennem, kfirleri epeevre kua-tacaktr.

55- Azap kendilerini tepelerinden ve ayaklarnn altndan sard gn Allah onlara: 'Taptklarnz tadn bakalm!" diyecektir.

Aklamas:

"Mrikler: "Ona da Rabbinden mucizeler indirilse ya!" dediler." Yani mrikler serkelik, ste kma ve inatlkla yle dediler: Salih'in devesi, Musa'nn ss ve sa'nn sofras gibi nceki peygamberlere indirilen mucizeler gibi Muhammed'e de, onun doruluuna delil olacak ve kendisinin Allah tarafndan gnderilen bir Rasul olduunu isbat edecek madd bir mucize indirilse ya!

Allah da onlara yle cevap verdi: "Sen onlara yle de: Btn mucizeler ancak Allah katndandr. Ben sadece apak bir uyarcym." Yani ey Muhammedi Onlara de ki: Ayetlerin indirilmesi ve mucizelerin gnderilmesi Allah Teal'ya aittir. Eer O, sizin hidayete ereceinizi bilseydi, sizin bu isteinizi yerine getirirdi. Zira bu Onun iin kolaydr, gayet basittir. Fakat O sizin bu talebinizle sadece serkelik ve deneme amac tadnz gayet iyi bilmektedir. Dolaysyla sizin bu arzunuza icabet etmeyecektir. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr:

"Onlara mucizeler gndermeyiimizin sebebi; sadece nceki kavimlerin kendilerine gnderilen mucizeleri yalanlamalardr. Biz Semud kavmine apak bir mucize olarak dii bir deve verdik. Ne var ki onlar ona hakszlk ettiler..." (sra, 17/59).

Ben ancak size, kfrnzde devam ederseniz gelecek iddetli bir azaba kar sizi aka uyarmakla grevli bir uyarc olarak gnderildim. Benim zerime den size Allah Teal'nn risletini tebli etmektir. Sizi hidayete erdirmek bana ait deildir. "Allah kimi hidayete eritirirse o hidayete erien kimsedir. Kimi de saptrrsa sen Allah'tan baka hibir irad edici, hibir dost bulamazsn." (sra, 11 di) "Onlar hidayete erdirmek sana ait deildir. Fakat Allah dilediini hidayete erdirir." (Bakara 2/272).

Allah Teal daha sonra onlarn son derece bilgisiz ve geri kafal olduklarn beyan etti. Zira onlar kendisine Kur'an indii halde Hz. Muhammed (s.a.)'in getirdii bu dinde doru szl olduuna dellet edecek mucizeler talep ettiler. Cenab- Hak yle buyurdu:

"Kendilerine okunan Kitab' sana indirmemiz onlara yetmiyor mu?" Yani iinde senden ncekilerin haberleri, senden sonrakilerin durumlar, aralarndaki meselelerin hkmleri anlatlan bu yce kitab sana indirmi olmamz, senin doru szl olduuna delil olarak onlara yetmiyor mu? Zira sen okuma-yazma bilmeyen, Ehl-i Kitap'tan hibir kimse ile de irtibat, grmesi olmayan mm bir kiisin. Bununla birlikte nceki sahifelerde olan haberleri getirdin ve ihtilafa dtkleri konularda doruyu akladn. Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr: "Onlara nceki kitaplarda bulunan hususlarn aklamas gelmedi mi?" (Taha, 20/133).

mam Ahmed, Buhari ve Mslim'in Ebu Hreyre (r.a.)'den rivayet ettikleri bir hadis-i erifte Peygamberimiz (s.a.) yle buyurmulardr: "Peygamberlerden hibir peygamber yoktur ki kendisine beerin benzerlerine iman ettii mucizeler verilmi olmasn. Bana verilen mucize ise Allah'n bana vahyi (olan Kur'an- Kerim)dir. Ben kyamet gnnde peygamberler arasnda mmeti en ok olan peygamber olacam mid ediyorum."

"Sen onlara yle de: Benimle sizin aranzda ahit olarak Allah yeter." Yani ey Muhammed! Onlara de ki: Benimle sizin aranzda her eyi bilen dil hakem olarak Allah yeter. O, sizden sadr olan yalanlamay, benim size sylediim eyleri ve size tebli ettiim emir ve uyarlar ve benimle size gnderdii kitab gayet iyi bilir. Eer Onun adna yalan sylesem benden intikam alr.

Nitekim Cenab- Hak yle buyurmaktadr:

"Eer Muhammed, kendinden baz szler uydurup da bunlar bizim sylediimizi iddia etseydi, elbette onu kuvvetle yakalar, sonra da can damarn keserdik. Hibiriniz de buna mani olamazd." (Hakka, 69/44-47).

Ben, size haber verdiim hususlarda doruyu syledim. Bu sebeple -Rabbim- beni apak mucizelerle ve kesin delillerle teyid eyledi.

"O, gklerde ve yerde olan her eyi gayet iyi bilir." Yani Allah Teal'ya hibir ey gizli kalmaz. O, gklerde ve yeryznde meydana gelen ve meydana gelecek olan her eyi bilir. Bu itibarla O benim durumumu da, sizin durumunuzu da, benim doru sylediimi de, sizin yalanlamanz ve inkr etmenizi de gayet iyi bilir.

"Batla inanp Allah' inkr edenler ite asl hsrana urayacak olanlar onlardr." Yani Allah'tan baka kendisine tapnlan putlar, heykeller ve benzeri fani varlklar tasdik edip Allah'a imana dellet eden delillerin okluuna ramen Allah'n varln ya da birliini inkr edenler, ite onlar iman karlnda kfr satn aldklar iin ticaretlerinde hsrana urayan kimselerdir. Allah, kyamet gnnde, onlarn yaptklarnn karln verecek ve Allah'n peygamberlerinin doru sylediklerine dair delillere ramen Allah'n peygamberlerini yalanlama, hakk inkr etme ve hibir delil olmakszn tautlara ve putlara inanma gibi batla tabi olma eklinde iledikleri fiillere karlk onlar cezalandracaktr.

"te asl hsrana urayacak olanlar onlardr." ayeti hasr (yani zellikle belirtme) ifade eder. Yani kim btla inanp Allah' inkr ederse, o kimse ziyandadr. Batla inanan herkes Allah' inkr etmi olur.

Allah Teal daha sonra Allah'n azabnn derhal meydana gelmesini isteyen mriklerin bilgisizliklerini ve ahmaklklarna iaret ederek yle buyurdu:

"Onlar senden azabn bir an nce indirilmesini istiyorlar. Eer belirli bir vade olmasayd o azap onlara gelmiti bile. Hi phesiz o azap, onlara hi haberleri olmadan anszn geliverecektir."

Yani Kurey kfirleri Cenab- Hakk'n u ayette anlatt gibi bu azabn kendilerine derhal gelmesini istemektedirler: "Hani onlar: "Ey Allah'm! Eer bu Kur'an senin nezdinden indirilmi hak bir kitap ise, gkten zerimize talar yadr veya bize can yakc bir azap ver." demilerdi" (En-fal, 8/32).

Eer bu azap belirli bir vakitle tayin edilmi olmasayd ve Allah bu azabn kyamet gnne kadar geciktirilmesini kesin olarak takdir etmi olmasayd, bu azap onlarn istedikleri gibi pek yaknda sratle kendilerine derhal inerdi. Bununla birlikte bu azap onlarn geleceini hissetmedikleri, gaflette olduklar bir anda geliverecektir.

Cenab- Hak daha sonra onlarn azabn inmesi eklindeki taleplerini bir defa daha u ayetle zikretti:

"Onlar senden azabn bir an nce indirilmesini istiyorlar. Halbuki cehennem kfirleri epeevre kuatacaktr." Yani onlar senden azabn meydana gelmesini istiyorlar. Bu azab hi phesiz meydana gelecektir. Cehennem de onlar her taraftan kuatacaktr.

Cenab- Hak daha sonra bu azabn kendilerini kuatma eklini u ayetle aklamtr: "Azap onlar tepelerinden ve ayaklarnn altndan sard gn Allah onlara: 'Yaptklarnzn cezasn tadn bakalm." diyecektir."

Yani o gn azap onlar her taraftan kaplayacak, azarlama ve tehdit olarak onlara dnyada ilediiniz kfr ve masiyetlerin cezasn tadn bakalm denilecektir. Cenab- Hakk'n buyurduu gibi: "Onlara cehennemde, ateten altlarna yatak stlerine rtler vardr." (Araf, 7/41).

"Onlara, kendilerini stlerinden glgeleyen ateler, altlarnda glgeleyen ateler vardr" (Zmer, 39/16).

Yine Cenab- Hak yle buyurmaktadr:

"Kfirler atei yzlerinden ve arkalarndan savamayacaklar ve kimseden de yardm gremeyecekleri zaman bir bilseler!" (Enbiya, 21/39).

"O gn onlar cehennemin ateine yzst srklenirler ve onlara tadn cehennem ateinin dokunuunu, denir" (Kamer, 54/48).

Din Vazifelerin Yerine Getirilemem

Documents

Tefsirül-Münir Sure Sure (37)