The Armenian Apostolic Church - AVİM · the Armenian Apostolic Church. The Armenian Apostolic Church is an Oriental Orthodox church.1 Besides the Armenian Apostolic Church (headquarters

The Armenian Apostolic Church

Mehmet Oğuzhan TULUN

AVİM Report No: 4 • February 2014

The Armenian Apostolic Church


AVİM Report No: 4 • February 2014

AVİM Rapor No: 4Şubat / 2014

2

Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM) 2009 yılı başında Ankara’daTürkmeneli İşbirliği ve Kültür Vakfı tarafından kurulmuştur.Merkez’in görevi, Kafkaslar, Balkanlar, Doğu Avrupa, Asya (özellikle

Rusya, Türk Cumhuriyetleri, Irak başta olmak üzere Türkiye’nin diğerkomşuları ve Asya kıtasının büyük ülkeleri) bölgelerinde ve Avrupa BirliğiTeşkilatı ve ülkelerinde Türkiye’yi ilgilendiren konularda araştırmalar yapmak,bunları yazılı ve dijital ortamlarda yayımlamak, bu konularda toplantılardüzenlemek, toplantılara katılmak ve eğitim vermektir.

Bunlar haricinde AVİM, Ankara’da 1999-2009 yılları arasında faaliyetgöstermiş olan Avrasya Stratejik Araştırmaları Merkezi’nin (ASAM) ErmeniAraştırmaları Enstitüsü’nün faaliyetlerini de üslenmiştir. AVİM bu Enstitüceçıkartılmış olup halen Terazi Yayıncılık tarafından yayımlanan üç dergininhazırlanmasına yardımcı olmaktadır. Söz konusu dergiler şunlardır:

Ermeni Araştırmaları (İlk yayın 2001) Review of Armenian Studies (İlk yayın 2002) Uluslararası Suçlar ve Tarih (İlk Yayın 2005)

AVİM her iş günü Kafkasya ve Ermeni Sorunu, Balkanlar, Irak ve Asya veAvrupa’yı (AB) ilgilendiren haber ve yorumlardan oluşan, e-posta ile yaklaşık7.000 aboneye gönderilen bir bülten çıkarmaktadır.

AVİM ayrıca bir ana sayfa ve dört ayrı dosyadan (Kafkaslar ve Ermeni Sorunu,Balkanlar, Asya ve Avrupa) oluşan bir Web Sitesine sahiptir.

E. Büyükelçi Alev KILIÇ AVİM’in başkanlığını yapmaktadır.

AVİM Report No: 4February / 2014

3

The Center for Eurasian Studies (AVİM) was established in thebeginning of 2009 by the Turkmeneli Cooperation and CulturalFoundation in Ankara. The aim of the Institute is to conduct research

on matters relating to Turkey in the areas of the Caucasus, Balkans, EasternEurope, Asia (especially Russia, Turkish Republics, all the neighboringcountries of Turkey with Iraq being at the forefront, and all the countries ofthe Asian continent) and the European Union Organization and its membercountries. It also aims to publish these findings within a written and digitalenvironment, to organize conferences on these subjects, and to attendconferences and educate.

Apart from these, AVIM has also taken on the activities of the Institute forArmenian Research which was active in Ankara in years 1999-2009 withinthe framework of the Center for Eurasian Strategic Studies (ASAM). AVIMwhich has been established from this Institute facilitates the publishing of threejournals by Terazi Yayıncılık. These journals are the following:

Ermeni Araştırmaları (first publication in 2001)Review of Armenian Studies (first publication in 2002)Uluslararası Suçlar ve Tarih (first publication in 2005)

The Center prepares a daily bulletin which includes news and interpretationsrelating to the Armenian Question, Balkans, Iraq, Asia and Europe (EU). Thisbulletin is sent to approximately 7.000 members by e-mail.

The Center also has a website consisting of a home page and four differentfolders (The Caucasus and the Armenian Issue, the Balkans, Asia, and Europe).

Retired ambassador Alev Kılıç is the director of the Center for EurasianStudies.


4

Contents

The Armenian Apostolic Church ........................................................................................5

İçindekiler

Ermeni Apostolik Kilisesi'nde Yaşanan Anlaşmazlıklar ...................................................13


5

The overwhelming majority of worldArmenian population is Christian.Although there are Catholic and Protestant

Armenians, a very significant portion ofArmenians are Orthodox Christians adhering tothe Armenian Apostolic Church. The ArmenianApostolic Church is an Oriental Orthodoxchurch.1 Besides the Armenian Apostolic Church(headquarters in Armenia), the other OrientalOrthodox churches are: Syriac Orthodox Church(headquarters in Lebanon), Malankara OrthodoxSyrian Church (headquarters in India), CopticOrthodox Church of Alexandria (headquarters inEgypt), Eritrean Orthodox Church (headquartersin Eritrea), and Ethiopian Orthodox Church(headquarters in Ethiopia). While these churchesacknowledge that they share religious doctrine,they are administered independently of each other.The Malankara Orthodox Syrian Church was oncea part of the Syriac Orthodox Church beforebecoming a separate church. The Eritrean andEthiopian Orthodox Churches were formed asseparate churches after having broken off from theCoptic Orthodox Church of Alexandria.

Christianity as a religion started taking roots as asect of Judaism in the 1st century based on theteachings and life story of Jesus of Nazareth2

(born in Bethlehem3). Christianity expanded itsarea of influence through the efforts of the TwelveApostles of Jesus. From its beginnings,Christianity was subjected to repression and itsadherents subjected to punishment by Jews whoopposed its differing sectarian teachings, and alsoby the Roman Empire which ruled the lands inwhich Christianity had an influence. Despite therepression it faced, however, Christianity had bythe 4th century succeeded in spreading itsinfluence to the inner parts of the Roman Empire.Following this spread of influence, in the year313, Roman Emperors Constantine I and Liciniusissued the Edict of Milan; which ended thepersecution against Christianity and grantedChristians freedom to practice their religion.Then, in the year 380, Emperor Theodosius Idecreed Christianity as the official religion of theRoman Empire. During this time period severalchurch formations began to take shape in variouslocations in the Roman Empire. With the initiativeof Emperor Justinian I, five of such churchformations were formalized. These were locatedin Rome, Constantinople (Istanbul), Antioch(Antakya), Jerusalem and Alexandria. Eventhough Constantine I had moved the capital of theempire from Rome to Constantinople, the RomanChurch began to take shape as the most dominant

The Armenian Apostolic Church Mehmet Oğuzhan TULUN

1 Oriental Orthodox Christianity shares some similarities with Eastern Orthodox Christianity. It is, however, a different concept of Orthodoxy that - due to doctrinaldisagreements - broke off from the prevailing concept Christianity of that time period even before Eastern Orthodox Christianity broke off.

2 A city in northern Israel.

3 A town in the West Bank of Palestinian territories.


6

Meh

met

Oğu

zhan

TUL

UN

of the five churches, and would eventually turninto the modern day Roman Catholic Church.

As these five churches were forming, startingduring the reign of Constantine I, ecumenicalcouncils encompassing prominent Christianclerics convened seven times to discuss religiousdoctrines and to reach consensus. Disagreementsbegan to emerge, however, starting with the thirdcouncil. During the fourth council, the Council ofChalcedon (modern day Kadiköy district ofIstanbul), disagreements were experienced overthe traits of the nature of Jesus Christ. Due to suchdisagreements, the concept of Christianity nowknown as Oriental Orthodoxy split from theprevailing concept of Christianity of that time,thereby creating its own formation. The ArmenianApostolic Church emerged as a part of thisindependent Christian formation.

An important feature of the Armenian ApostolicChurch is that it is a national church. In otherwords, the Armenian Apostolic Church is thechurch of the Armenian people. Unlike the RomanCatholic Church, it does not try to bring peoplefrom around the world into the fold by using auniversal discourse. The Armenian ApostolicChurch primarily concerns itself with the spiritualmatters of the Armenian people. For this reason,the Church has become an institution that issynonymous with the Armenian people, one thatis an extremely important and essential part oftheir culture.

Although administered as a unified whole, due tocertain historical developments the ArmenianApostolic Church contains within itself four mainadministrative units. These are: the Mother Seeof Holy Etchmiadzin (Vagharshapat/Etchmiadzin, Armenia), the Holy See of Cilicia(Antelias, Lebanon), Armenian Patriarchate ofIstanbul, and the Armenian Patriarchate ofJerusalem. For this reason the Church is headedby four religious leaders: Catholicos ofEtchmiadzin Karekin II, Catholicos of CiliciaAram I, Patriarch of Istanbul Mesrob IIMutafyan4, and Patriarch of Jerusalem NourhanManougian. As it will be noticed, there are twocatholici (the highest religious rank) and twopatriarchs (the religious rank right below

catholicos) in the Armenian Apostolic Church.The catholicos of Etchmiadzin is first amongequals, and is accepted as the spiritual leader ofall Orthodox Armenians. Naturally, the twopatriarchs revere the catholicos of Etchmiadzin.Even though the catholicos of Cilicia reveres thecatholicos of Etchmiadzin, the catholicos ofCilicia is in fact equal in rank to the catholicos ofEtchmiadzin, and there has been a historicalrivalry for supremacy between the twocatholicosates (holy sees). This was made mostapparent during the Cold War; sinceCatholicosate of Etchmiadzin was located inArmenia under anti-religion Soviet rule, it wasnot able to properly exert itself, and the becauseof this the Catholicosate of Cilicia gainedincreased prominence especially in the Armeniandiaspora.

Having settled in various places around the worldafter the events of 1915, diaspora Armeniansestablished their own churches in the places thatthey settled. Meanwhile, due to Armenia beingannexed by the Soviet Union in relatively a shortperiod of time after 1915, the Catholicosate ofEtchmiadzin experienced a decline in influencedue to Soviet pressure. Although they stillconsidered the catholicos of Etchmiadzin to betheir spiritual leader, the Armenian diasporabecame accustomed to carrying out their religiousaffairs in an independent manner. TheCatholicosate of Etchmiadzin began to reassertitself after it was rid of Soviet pressure due to thecollapse of the Soviet Union. It began to interfereinto the administrative affairs of the Armeniandiaspora’s churches and attempted to collect allfinancial resources of the churches under its ownroof. It also sent bishops from Armenia to thediaspora community, but these bishops wereunknowledgeable about the cultures of thecountries to which they were sent, and alsobehaved in a disconnected manner from thecommunity surrounding them. From the verybeginning, diaspora churches - having becomeaccustomed to managing their own affairs - feltuncomfortable with the Catholicosate ofEtchmiadzin’s interventionist behavior.

Furthermore, over time a number of complaints

4 Due to a severe case of Alzheimer illness, Mesrob II Mutafyan has in practice withdrew from all of his duties. In his absence, regent Archbishop Aram Ateshian carriesout the duties of the patriarch.


7

THE

ARM

ENIA

N AP

OSTO

LIC

CHUR

CH began to emerge regarding the Catholicosate of

Etchmiadzin under Karekin II’s leadership. Oneof the important complaints is about theCatholicosate’s involment, including Karekin IIhimself and also the religious officials sentabroad, in corruption and irregularities. Anotherimportant one is regarding Karekin II’s extremelyauthoritarian and disrespecting demeanor. The listof accusations pointed at Karekin II and the theCatholicosate of Etchmiadzin is as follows:

1. Karekin II was fraudulently elected throughthe support of former President of ArmeniaRobert Kocharyan and Armenian oligarchs.

2. Karekin II has had secret affairs withwomen and has sired two children.

3. Karekin II lacks proper knowledge abouttheology, and about Armenian history andchurch. It has been even been observed thathe stammers during prayer.

4. Karekin II has a number of personalityflaws. It has been indicated that he is a rude,capricious, cruel, and over-reacting manfond of money and splendor. It has beenobserved that in administrative affairs he isextremely authoritarian and harsh towardsreligious officials; and that he tries to collectall administrative, legal and educationalauthority under his title. It has been reportedthat, amidst everybody, he has scolded abishop by saying; “I will take away yourhood… I will take away your cloak… I willmake you stand before your parishionersand have them witness your punishment.You will not be able to perform or conductany ceremonies…” An important point inthis regard is Catholicos of Cilicia Aram I’ssimilar authoritarian and harsh demeanor. Ithas been reported that while speaking toyoung priests, he has said, “…anyone whodoes not listen and obey my orders, I willsmash him and cast aside like dirty rag andwill humiliate him, and will make himsuffer.”

5. Karekin II has appropriated the Church’sproperty, and is a partner to a minibuscompany in Yerevan.

6. Instead of having historically important

religious buildings restored, Karekin II hasmade unnecessary spending and hasengaged in tax evasion.

7. Karekin II has a habit of arbitrarilydismissing any official whom he thinks isn’tobedient enough, and the number of peopledismissed under his reign has reachedrecord levels. Karekin II’s term as thecatholicos has been described as a reign ofterror and as the spiritual massacre of theChurch. In addition, he has engaged innepotism and favoritism by hiring relativesand acquaintances to posts previouslyoccupied by the officials he had dismissed.

8. Karekin II has repeatedly made statementsand exhibited behaviors that belittle thehistorical importance of the Patriarchates ofIstanbul and Jerusalem.

9. Karekin II has not condemned SerzhSargsyan’s allegedly fraudulent presidentialelection victory.

10. With his rude and childlike behavior duringa meeting held with Catholicos of GeorgiaIlia II, Karekin II has humiliated both theArmenian Apostolic Church, and theArmenians of Armenia and Georgia.

11. Under the reign of Karekin II, theCatholicosate of Etchmiadzin has turnedinto a den of intrigue, suspicion, fear,jealousy and irregularity. It has beenobserved that senior priests lead extravagantlives, that they have sired children, thatthere is an increased incidence ofhomosexual relations between priests in theworld-wide organization of the Church. Ithas also been observed that the priests inArmenia are actually company owners, andthat they behave less like religious officialsand more like businessmen. Allegedly,amongst those engaged in corruption is thespiritual leader of the Ararat Region BishopNavasard Gcoyan, who is pointed out as thefuture Catholicos of Etchmiadzin (and whois favored by Karekin II).

12. In this deviant state of affairs established bythe Catholicosate of Etchmiadzin; religiousofficials are not picked from among those


8

Meh

met

Oğu

zhan

TUL

UN

who are pious, well-educated and morally-sound; but are instead picked from amongthose who misuse religion, who areunqualified, avaricious and morally-dubious.

Most recently, on top all the negativedevelopments, a scandal occurred concerningArchbishop Norvan Zakaryan, the spiritual leaderof the Armenians of France. Known to be a goodperson and a proper clergyman, and one whogarners great respect from the Armenians ofFrance, Zakaryan announced his resignation fromhis post after being subject to the publiclyhumiliating behavior of Karekin II. Prior to this,despite the complaints of the Armenians of Franceand the opposition of Zakaryan, Karekin II hadappointed the convicted felon Vatche Hayrabedianto the France branch of the Armenian ApostolicChurch. In a letter addressed to Karekin II,Zakaryan indicated that he was already subjectedto Karekin II’s mistreatment for some time, andconcluded his letter by stating, “Your ReverenceCatholicos, I have neither the will, nor the time todeal with clerics who have been raised with thementality of a businessman and who have becomeunmanageable. For this reason, [in order toprovide for a transition period] effective onNovember 1st 2013, I am resigning from my postsas the Spiritual Leader of the Armenians ofFrance, as the Delegate of Western Europe, andas the Member of the Grand Clerical Council.”

Instead of defusing the tension that had so farformed, Karekin II responded to Zakaryan in amanner that only exacerbated the tension. In hisresponse to Zakaryan, Karekin II deemedZakaryan’s statements to be baseless and bizarre,and that Zakaryan was responsible for providingevidence for his claims of mistreatment. TheGrand Clerical Board that convened inEtchmiadzin on July 31st 2013 acceptedZakaryan’s resignation to come into effectimmediately. This caused a further uproar, since,as previously stated, Zakaryan’s resignation wasto be effective on November to provide for aperiod of transition.

Aram I did not exhibit any reaction in theaftermath of the uproar caused by the Board’sdecision. Patriarch of Jerusalem NourhanManougian, however, reacted harshly. In a letter

adressed to Karekin II, Manougian made veryharsh remarks, criticized some of the Catholicos’practices, and indicated the treatment towardsZakaryan was unacceptable. Reminding KarekinII of his interventionist and authoritariandemeanor, Manougian warned that despiteCatholicos’ desire to go down in history as a“constructive” leader, he would only beremembered as the opposite if he persisted inacting in the same manner. Also, in order todemonstrate his reaction, Manougian indicatedthat he would not be attending the up-comingplanned meeting in Etchmiadzin of high rankingclerics that would be headed by Karekin II. UnlikeManougian and the Patriarch Mesrob II Mutafyanfor whom he is acting as the regent (Mutafyan hadin the past demonstrated his reaction againstKarekin II), Archbishop Aram Ateshian hasindicated his support for Karekin II. It has beenindicated that Ateshian’s support for Karekin II,which runs counter to his professed observance ofthe interests of Mutafyan, stems from his desireto maintain good relations with Karekin II in orderto solidify his position in the Church.

In a time when Bishop Gcoyan has been tangledin corruption, Zakaryan has resigned, and a senseof tension hangs in the air; the diet (synod) of theArmenian Apostolic Church convened for the firsttime in 600 years. During the diet which convenedin September 24-27th 2013, the items on theagenda included: preparations for the masscanonization of the Armenians who lost their livesduring the events of 1915, religious ceremonies,education, and public duties of the Church.Observers noted, however, that behind closeddoors not much was talked about beyond thediscussions relating to the Gcoyan and Zakaryanscandals. Observers reported that other issues thatcause disagreements within the Church werealmost never delved upon during the diet. Unlikethe observers, the Church stated that there are noserious issues or schisms within the Church.Karekin II’s spokesperson Vahram Melikyanstated during a press conference that theconvening of the diet was a clear testament to theChurch’s effort to solve problems by takingeverybody’s opinion into account. Indicating thatdisagreements within the Church are bound tohappen, Melikyan went into indicate that suchdisagreements do not mean that there is a struggleor fragmentation within the Church. Aram I, on


9

THE

ARM

ENIA

N AP

OSTO

LIC

CHUR

CH the other hand, indicated that the Church needs to

substantially renew itself, and to develop itself tobe able to meet people’s needs and expectations.He indicated, however, that there is nofragmentation within the Church, and that they areone Church, one nation, one goal. He also statedthat having two catholici within the Church doesnot constitute a problem, that it is in fact a part ofthe rich heritage of the Church.

Different reactions are given by the Armeniancommunity around the world to the developmentswithin the Church. One section of Armenians(especially members of the diaspora) is critical ofthese developments. They have made complaintsabout clerics’ involvement in corruption and theirincompetence reaching alarming levels, that thisstate of affairs is driving Armenians away fromthe Church and pushing them towards other sectsand cults in record numbers. They maintain theidea that the Church must adopt transparency anddemocracy as principles in order to remedy itscurrent problems. They indicate that changes mustbe made for a better future for the Church even ifit initially causes complications for it. The othersection of Armenians (especially those living inArmenia) reject the accusations leveled againstthe Church. There are those among them whoclaim that a smear camping is being wagedagainst Karekin II and the Catholicosate ofEtchmiadzin. They claim that the smear campaignis being conducted by Aram I, whom they claimis trying to make himself stand out. They indicatethat implementing democratic principles ispointless and contrary to the interests of theChurch, and that such discussions only serve tocause unnecessary fragmentation amongstArmenians.

What is truly important here is not Karekin II orthe deviant state of affairs in the Catholicosate ofEtchmiadzin. Instead, what is important is thedifferentiation that has occurred as a historicalprocess between members of the Armeniandiaspora (mostly Armenians in the West) and theArmenians of Armenia. Due to living underdifferent conditions in different parts of the world,there are socio-cultural, economic, andideological differences between the two Armeniangroups. Diaspora Armenians view Armenia andCatholicosate of Etchmiadzin from a Westernperspective, as critiquing observers looking in

from the outside. Armenians of Armenia, on theother hand, have a “defend the motherland”mentality, and seek to protect Armenia and itsvalues. On one side, there are the WesternerArmenians who believe in the values ofdemocracy and freedom; and on the other hand,there are the Armenians of Armenia who have atraditional and authoritarian mindset. Beyondreligious matters, this differentiation reflects topolitical matters as well. Reacting against thecriticisms leveled against Serzh Sargsyan-headedgovernment in Armenia, some Armenians replyby stating, “at least they are [Sarkisyan and hisgovernment] staying in Armenia and fighting fortheir country instead of living overseas or runningaway to abroad.”

Statements made by Karekin II recently duringChristmas mass highlight the differentiationbetween Armenians. During the Christmas massheld on January 6th 2014, Karekin II complainedabout the loss of traditional values in Armeniansociety, and indicated that this is the result ofputting excessive emphasis on freedom. Heremarked that through the misuse of the freedomof speech, the truth is being distorted by castingout the truth of Jesus Christ, and biased andsubjective opinions are being propagated. Heindicated that being blunt and insulting is seen asbeing brave, while responsibilities are pushed tothe background in favor of rights. His mostinteresting remark was that aggressive humanrights advocacy sometimes pushes traditionalsocieties like Armenia to make decisions that runcontrary to their own communal understandingand values. Although he did not directly point atanybody during his statements, it has beenindicated by others that he directed his words atthe members of the opposition, civil society andmembers of the diaspora who have been makingharsh criticisms. As it can been seen, Karekin IIperceives criticisms against him and theCatholicosate of Etchmiadzin which he leads witha different mindset. For Karekin II, what is atissue here is the incompatible nature of traditionalArmenian values and foreign Western values.

Despite such developments and all the disputesthat may occur among Armenians, it should notbe forgotten that this is an internal matter for theArmenians. Such disputes do not mean that theArmenian community is divided. When it comes


10

Meh

met

Oğu

zhan

TUL

UN

to matters that deeply concern all Armenians likethe events of 1915, Armenians will struggle as aunified front against their perceived enemyTurkey. In order to put pressure on Turkey,Armenians will engage in various activities,specifically ones which are connected to religiousand historical matters. Such activities will reachtheir zenith in 2015, which is the centenary of1915. In this context, Karekin II’s recent electionas the president of the World Council of Churchesis a development that must be taken intoconsideration.

On November 5th 2013, Karekin II wasunanimously elected as the president of the WorldCouncil of Churches during its 10th meeting.5Afterthe election of Karekin II, with the help ofArmenian initiatives, the Council decided toactively join centenary remembrance activities ofthe so-called Armenian Genocide. For example,the Council announced that it would on 24th ofApril 24th 2015 organize an international congressin Geneva, which will be attended by internationallaw experts and genocide scholars, and which willfocus on the recognition of and compensation forthe so-called genocide. Alongside the congress, auniversal praying ceremony (encompassing all ofChristianity) will be held to commemorate thevictims of the so-called genocide. The Council hasalso called upon Council-member churches tocommemorate the victims of the so-calledgenocide and make effort to gain recognition forthe so-called genocide. This decision of theCouncil is, in a way, the continuation of its 1983decision; in 1983, the Council had recognized theso-called genocide and had called upon the UN torecognize it.

As explained above, with the election of KarekinII as the president of World Council of Churches,Armenians will want to put pressure on Turkey byusing the Christian world. Spearheaded by theRoman Catholic Church, there is currently amovement in the world which seeks to strengthenthe ties and increase the solidarity betweendifferent Christian groups. Based on its “firstamong equals” principle, the Roman CatholicChurch is attempting to increase its prominence,which will inevitably cause frictions between

different church organizations. In any case, thecall for the Christian world acting in unisondespite all differences is an importantdevelopment. The Armenians will seek to makeuse of such developments in various ways.

For instance, there is the issue of the canonizationby the Roman Catholic Church of the Italians wholost their lives, allegedly during an Ottomanmilitary expedition to Otranto in 1480. It shouldcome as no surprise that this development can beused against Turks. The Christian account of theOtranto Expedition is not corroborated bydocuments in the archives in Turkey, butnevertheless, it appears to carry great significancefor European Christians. The reason for this is thatthe Ottoman Empire had at one point envisagedto advance towards the inner parts of Italy andcapture Rome. If this had been carried through,the Roman Catholic Church would have fallenunder the control of the Ottoman Empire. Theconquest of Istanbul in 1453 had sent shockwavesacross Europe. On top of this shock, thepossibility of the Turks moving up from thesouthern tip of Italy, from Otranto to captureRome presented a catastrophic scenario for theEuropeans. The Turks’ plan was cut short,however, because the Ottoman sultan who hadinitiated the expedition, Mehmet II (Mehmet theConqueror) abruptly died. Bayezid II, successorto Mehmet II, ordered the return of Gedik AhmedPasha that was leading the expedition. In a shorttime after the withdrawal of Ahmed Gedik Pashaand most of his troops, the Ottomans retreatedfrom Otranto.

It is known that the city Otranto put up a fierceresistance to Ottoman military advances.According to Western historical accounts,however, Gedik Ahmed Pasha and his troopsacted in a very cruel manner; they allegedly killedtwelve thousand people, took five thousandpeople as captives and sold most captives asslaves. Western historical accounts go on toindicate that, once they stormed Otranto’s castle,the Ottoman forces killed all the priests anddesecrated the cathedral. Furthermore, it isclaimed that they gathered the remainingapproximately eight hundred men and ordered

5 Established in 1948, the World Council of Churches is comprised of 340 churches and church associations from 100 countries. The Council describes its mission as theencouragement of inter-church and ecumenical relations; and the protection of human rights, justice and peace around the world. The Roman Catholic Church is not amember of the Council, but an observer of the Pope is present in the organization.


11

THE

ARM

ENIA

N AP

OSTO

LIC

CHUR

CH them to convert to Islam or face execution. One

of the men, a tailor by the name of AntoniaPrimaldo Pezzula, stated that they would neverconvert while the rest of the men agreed withPezzula’s words. As such, with Pezzula as the firstone, all men were executed by the Ottomans.Allegedly, despite being beheaded, Pezzula’sheadless body remained standing until all theremaining men were executed. The legend goeson that one of the Ottoman executioners was somoved by this “miracle” that he converted toChristianity on the spot, and was summarilyexecuted as well.

Moving beyond that period’s Turcophobic andIslamophobic “historical” accounts, it becomesapparent that the stories surrounding the OtrantoExpedition do not add up to more than beingfabrications. It is not possible that twelvethousand people were killed in the expedition,because it is known that during that periodOtranto’s population was at most eight thousandpeople. Likewise, the claims of Ahmed GedikPasha and his troops acting in a very cruel mannerduring and after the siege of Otranto is notconvincing; since there is no account of AhmedGedik Pasha ever behaving in a such a manner inhis previous campaigns. Furthermore, the OtrantoExpedition was carried out with theencouragement of Lorenzo de’ Medici, the rulerof Florence, who was engaged in rivalry with thePapacy. Therefore, claims of cruelty in anexpedition to Italy encouraged by an Italian rulersimply make little sense.

Even more importantly, during that time periodthe Ottoman Empire never had policy of forcedconversation to Islam in the lands that itconquered. Furthermore, there is neither aEuropean nor an Ottoman historical documentfrom that time period that gives an account ofeight hundred men being executed for refusing toconvert to Islam. Such stories of martyr Christiansdefending their religion at the face of death onlybegan to surface at least twenty years after thesiege of Otranto.

Despite the facts that falsify the stories of“Martyrs of Otranto” and his calls for interfaith

dialogue, on May 12th 2013 Pope Franciscanonized these eight hundred men whose names(except for Pezzula) aren’t even known. PopeFrancis thus finalized a canonization process thathad been initiated back in the year 1539. It wasthe first time in the Roman Catholic Church’shistory that such a mass canonization had takenplace.

This mass canonization may be used as apropaganda tool by groups such as the Armeniansthat are trying to propagate the image of the“cruel/savage Turk”. Furthermore, the masscanonization of the Martyrs of Otranto may beinterpreted as a precedent for the Armenians’ planto mass canonize the people who lost their livesduring the events of 1915. Just like in the RomanCatholic Church, canonization is not a simpleprocess to carry out in the Armenian ApostolicChurch. In order for a person to be canonized, theperson must be witnessed by a surviving memberof the Church; and tangible proof must be shownfor the person’s piousness, for the death of theperson due to his/her faith and for a miracle thatmust occur after the person’s death. Beyond suchtheological issues, the reaction from around theworld that a declaration of mass canonization willelicit will be considered as well. Based onArmenian claims, the number of people plannedto be canonized is at least one and half millionpeople. Such a canonization will go completelybeyond the scope of the Martyrs of Otranto.Moreover, even historical accounts hostile toTurkey indicate that the Armenians who lost theirlives in the events of 1915 died not on religiousgrounds, but due to political and militaryinstigation and insurgency. Within suchcircumstances, the mass canonization of so manypeople may be seen by world public opinion as afrivolous conduct.

Consequently, when we take into considerationthe efforts to attain solidarity amongst Christians,the Martyrs of Otranto and the mass canonizationof those who lost their lives during the events of1915 may be used as propaganda tools againstTurkey. For this reason, these issues must beclosely followed.


12

Meh

met

Oğu

zhan

TUL

UN

Sources

Agos, “Diaspora’dan II. Karekin’e isyan dalga dalgayayılıyor,” (August 16th 2013) -http://www.agos.com.tr/haber.php?seo=diasporadan-ii-karekine-isyan-dalga-dalga-yayiliyor&haberid=5534

Agos, “Kiliselerde gerginlik büyüyor,” (July 22nd 2013) -http://www.agos.com.tr/haber.php?seo=kiliselerde-gerginlik-buyuyor&haberid=5402

Asbarez.com, “World Council of Churches to ObserveGenocide Centennial,” (November 6th 2013) -http://asbarez.com/115900/world-council-of-churches-to-observe-genocide-centennial/

DemokratHaber.net, “Dünya Kiliseleri Konseyi Başkanıseçildi,” (November 5th 2013) -http://www.demokrathaber.net/dunya/dunya-kiliseleri-konseyi-baskani-secildi-h24434.html

DemokratHaber.net, “Dünya Kiliseler Konseyi’ndensoykırım etkinlikleri,” (November 7th 2013) -http://www.demokrathaber.net/guncel/dunya-kiliseler-konseyinden-soykirim-etkinlikleri-h24542.html

HaberTürk, “Vatikan, 533 senelik kan dâvâsı Fatih’indonanmasının tablosu ve yüzlerce azizlik ilânı iletaçlandırdı!” (May 19th 2013) -http://www.haberturk.com/yazarlar/murat-bardakci/845652-vatikan-533-senelik-kan-davasini-fatihin-donanmasinin-tablosu-ve-yuzlerce-azizlik-ilani-ile-taclandirdi

Hürriyet, “Vatikan’ın Otranto hakkında anlatmadıkları,”(May 11th 2013) -http://www.hurriyet.com.tr/pazar/23261592.asp

Hetq online, “The Armenian Church is Held Hostage byIts Hierarchy: Part 1,” (October 6th 2013) -http://hetq.am/eng/opinion/29854/the-armenian-church-is-held-hostage-by-its-hierarchy-part-1.html

Hetq online, “The Armenian Church is Held Hostage byIts Hierarchy: Part 2,” (October 21st 2013) -http://hetq.am/eng/news/30136/the-armenian-church-is-held-hostage-by-its-hierarchy-part-2.html

Hetq online, “The Armenian Church is Held Hostage byIts Hierarchy: Part 3,” (November 5th 2013) -http://hetq.am/eng/news/30469/hayc-ekexecin-patand-e-3.html

Hetq online, “The Armenian Church is Held Hostage byIts Hierarchy: Part 4,” (November 26th 2013) -http://hetq.am/eng/news/30962/

Hetq online, “The Armenian Church is Held Hostage byIts Hierarchy: Part 5,” (December 3rd 2013) -http://hetq.am/eng/news/31139/the-armenian-church-is-held-hostage-by-its-hierarchy-part-5.html

Hetq online, “The Armenian Apostolic Church is HeldHostage – VII,” (January 4th 2014) -http://hetq.am/eng/news/31823/the-armenian-apostolic-church-is-held-hostage-%E2%80%93-vii.html

Institute for War and Peace Reporting, “Turbulent Timesfor Armenia’s Ancient Church,” (October 7th 2013) -http://iwpr.net/report-news/turbulent-times-armenias-ancient-church

International Business Times, “Statement To Muslims?Pope Francis To Canonize 800 Martyrs Murdered ByOttoman Turks,” (May 6th 2013) -http://www.ibtimes.com/statement-muslims-pope-francis-canonize-800-martyrs-murdered-ottoman-turks-1239421

Keghart.com, “Catholicos Karekin II Stands Accused,”(August 8th 2013) - http://www.keghart.com/Editorial-Catholicos

Keghart.com , “Corrupt Clergy of Armenia DamageApostolic Church,” (August 1st 2011) -http://www.keghart.com/Mkrtchyan-Church

Keghart.com , “Echmiadzin Under Attack ,” (October 29th

2011) - http://www.keghart.com/Azadian-Echmiadzin#comment-7259

Lragir.am, “The Armenian Apostolic Church is HeldHostage – VIII,” (January 18th 2014) -http://www.lragir.am/index/eng/0/society/view/31743

Milliyet, “Otranto zaferinin ardındaki gerçekler!” (May25th 2013) - http://gundem.milliyet.com.tr/otranto-zaferinin-ardindaki-gercek-/gundem/ydetay/1713761/default.htm

U.S. Catholic, “Canonization conundrum: The martyrs ofOtranto,” -http://www.uscatholic.org/blog/201305/canonization-conundrum-martyrs-otranto-27314

The Guardian, “Pope Francis completes contentiouscanonisation of Otranto martyrs,” (May 12th 2013) -http://www.theguardian.com/world/2013/may/12/pope-francis-canonise-otranto-martyrs

The New York Times, “Armenian Church, Survivor of theAges, Faces Modern Hurdles,” (October 3rd 2013) -http://www.nytimes.com/2013/10/04/world/europe/armenian-apostolic-church-survivor-of-the-ages-faces-modern-hurdles.html?pagewanted=2&_r=1

Thinking Traveller, “The Martyrs of Otranto,” -http://www.thethinkingtraveller.com/thinkpuglia/guide-to-puglia/history-of-puglia/the-martyrs-of-otranto.aspx


13

Ermeni Apostolik Kilisesi'nde Yaşanan Anlaşmazlıklar


AVİM Rapor No: 4 • Şubat 2014


14

Meh

met

Oğu

zhan

TUL

UN

Dünya Ermeni nüfusunun ezici bir çoğun-luğu Hristiyan’dır. Katolik ve ProtestanErmeniler olmakla beraber Ermenilerin

çok ciddi bir kısmı Ermeni Apostolik Kilisesi’nebağlı Ortodoks Hristiyan’dır. Ermeni ApostolikKilisesi bir oryantal Ortodoks kilisesidir.1 MerkeziErmenistan’da olan Ermeni Apostolik Kilisesi dı-şında oryantal Ortodoks kiliseleri arasında SüryaniOrtodoks Kilisesi (merkezi Lübnan), MalankaraOrtodoks Süryani Kilisesi (merkezi Hindistan), İs-kenderiye Kıpti Kilisesi (merkezi Mısır), HabeşTevahedo Kilisesi (merkezi Etiyopya) ve Eritre Te-vahedo Kilisesi (merkezi Eritre) vardır. Dini dokt-rin paylaştıklarını karşılıklı olarak kabul etmekleberaber bu kiliseler birbirlerinden bağımsız olarakyönetilirler. Malankara Ortodoks Süryani Kilisesieskiden bir parçası olduğu Süryani Ortodoks Kili-sesi’nden ayrılarak oluşmuştur. Habeş ve Eritre Te-vahedo Kiliseleri ise İskenderiye KıptiKilisesi’nden ayrılarak oluşmuşlardır.

Hristiyanlık bir din olarak Beytüllahim2 doğumluolduğuna inanılan Nasıralı3 İsa’nın öğretileri vehayat hikâyesi doğrultusunda, 1. yüzyıl ortala-rında bir Musevilik mezhebi olarak ortaya çıkmış-tır. İsa’nın Oniki Havarisi tarafından yayılanHristiyanlık başlangıcından itibaren hem farklımezhepsel öğretilerine karşı çıkan diğer Musevi-

ler tarafından, hem de o dönemde o coğrafyanınhâkimi olan Roma İmparatorluğu tarafından bas-tırılmaya, takipçileri ise cezalandırılmaya çalışıl-mıştır. Ancak 4. yüzyıla gelindiğinde Hristiyanlıkartık imparatorluk içerisinde yayılmayı başar-mıştı. Bu yayılmayı takiben Roma imparatorlarıI. Konstantin ve Licinius 313 yılında Milano Fer-manı’nı duyurarak Hristiyanlara yapılan zulme birson vermişler, onlara ibadet özgürlüğü tanımışlar-dır. 380 yılında ise İmparator I. Theodosius Hris-tiyanlığı Roma İmparatorluğu’nun resmi diniolarak ilan etmiştir. Bu dönemlerde Roma İmpa-ratorluğu’nun çeşitli yerlerinde Hristiyan kiliseyapılanmaları ortaya çıkmaya başlamıştır. İmpa-rator I. Justinianos’un girişimiyle beş yerdeki ki-lise yapılanması resmileştirilmiştir: bunlar Roma,İstanbul, Antakya, Kudüs ve İskenderiye Kilise-leriydi. I. Konstantin imparatorluk başkentini Ro-ma’dan İstanbul’a taşımış olmasına rağmen RomaKilisesi bu beş kilise arasında en baskını olarakşekillenmeye başlayıp, zamanla günümüz RomaKatolik Kilisesine dönüşmüştür.

Bu beş kilise yapılanmasının oluştuğu sırada, I.Konstantin döneminden başlayarak Hristiyanlığındini doktrinlerini tartışılması ve ortak görüşlereulaşılması için yedi defa önde gelen Hristiyan dinadamları ekümenik konsiller şeklinde toplanmış-

Ermeni Apostolik Kilisesi'nde Yaşanan Anlaşmazlıklar


1 Oryantal Ortodoks Hristiyanlığı, doğu Ortodoks Hristiyanlığınla dini doktrin bakımından bazı benzerliklere sahiptir. Ancak geçmişte doktrin anlaşmazlıkları sebebiyledoğu Ortodoks Hıristiyanlığından da önce o dönemin genel Hıristiyanlık anlayışından koparak oluşmuş farklı bir Ortodoksluk anlayışıdır.

2 Filistin özerk bölgesinde, Batı Şeria’da bir kasaba.

3 İsrail’in kuzeyinde bir şehir.


15

THE

ARM

ENIA

N AP

OSTO

LIC

CHUR

CH lardır. Ancak üçüncü konsilden itibaren görüş ay-

rılıkları ortaya çıkmaya başlamıştır. Dördüncükonsil olan Kalkedon (Kadıköy) Konsil’inde iseİsa’nın doğasına atfedilen özellikler konusundaanlaşmazlıklar çıkmıştır. Bu anlaşmazlıklar sebe-biyle günümüzde oryantal Ortodoksluğu olarakbilinen Hıristiyanlık anlayışı dönemin genel Hı-ristiyanlık anlayışından koparak kendi bağımsızyapılanmasına gitmiştir. Ermeni Apostolik Kili-sesi bu bağımsız yapılanmanın bir parçası olarakortaya çıkmıştır.

Ermeni Apostolik Kilisesi’nin önemli bir özelliğimilli bir kilise olmasıdır. Diğer bir deyişle ErmeniApostolik Kilisesi Ermeni halkının kilisesidir.Roma Katolik Kilisesi gibi evrensel bir söylemkullanarak dünyanın çeşitli yerlerindeki insanlarıbünyesine dâhil etmeye çalışmaz. Ermeni Apos-tolik Kilisesi esas olarak sadece Ermeni halkınınruhani meseleleriyle ilgilenmekle yetinmektedir.Bu özelliğinden dolayı da Ermeni Apostolik Kili-sesi Ermeni halkınla özdeşleşmiş bir kurumdur,kültürlerinin çok önemli ve vazgeçilmez bir par-çasıdır.

Tek bir yapı olarak yönetilen Ermeni ApostolikKilisesi bazı tarihi gelişmeler sebebiyle bünye-sinde dört ana idari birim barındırmaktadır. Bu bi-rimler Kutsal Eçmiyazin Ana Makamı(Vagharshapat/Eçmiyazin, Ermenistan), KilikyaKutsal Makamı (Antilyas, Lübnan), İstanbul Er-meni Patrikhanesi ve Kudüs Ermeni Patrikha-nesi’dir. Dolayısıyla Ermeni Apostolik Kilisesibünyesinde dört dini önder barındırmaktadır: Eç-miyazin Katolikosu II. Karekin, Kilikya Katoli-kosu I. Aram, İstanbul Patriği II. Mesrob/MesropMutafyan4 ve Kudüs Patriği Nurhan Manuk-yan’dır. Dikkat edileceği üzere Ermeni ApostolikKilisesi’nde iki katolikos (en yüksek dini mevki)ve iki tane de patrik vardır (katolikosun bir altmevkisi). Eçmiyazin katolikosu eşitler arasındabirinci konumdadır ve tüm dünyadaki OrtodoksErmenilerinin ruhani lideri olarak kabul edilmek-tedir. İki patrik doğal olarak Eçmiyazin katoliko-suna hürmet etmektedir. Kilikya katolikosu daEçmiyazin katolikosuna hürmet etmekle beraberaslında onunla aynı mevkiye sahiptir ve bu iki ka-tolikosluk arasında tarihten gelen bir iktidar mü-cadelesi olmuştur. Bu özellikle de Soğuk Savaşdöneminde belirgin olmuştur: Eçmiyazin’dakiKatolikosluğun din karşıtı Sovyet yönetiminin

hüküm sürdüğü Ermenistan’da bulunması ve busebeple pek ses çıkaramamasından dolayı KilikyaKatolikosluğu özellikle Ermeni diasporası açısın-dan ciddi önem kazanmıştır.

1915’de gerçekleşen olaylardan sonra dünyanınçeşitli yerlerine yerleşen Ermeniler yerleştikleriyerlerde kendi kilise yapılanmalarını kurmuşlar-dır. Bir kaç sene içerisinde Sovyetler Birliği tara-fından ilhak edilen Ermenistan’daki EçmiyazinKatolikosluğunun etkinliğinde Sovyet baskısı al-tında olduğu için azalma yaşanmıştır. Ermeni di-asporası Eçmiyazin katolikosunu ruhani lidersaymakla beraber zaman içerisinde kendi kilise iş-lerini bağımsız bir şekilde yapmaya alışmışlardır.Sovyetler Birliği’nin dağılması ile baskıdan kur-tulan Eçmiyazin Katolikosluğu kendini tekrar or-taya koymak için Ermeni diasporasının kilise idariişlerine karışmaya, kiliselerin mali kaynaklarınıtek bir çatı altında kendinde toplamaya çalışmaya,ve bu kiliselere gittikleri ülkelerin kültürlerini ta-nımayan ve çevresinden kopuk davranan Erme-nistan’dan piskopos atamaya başlamıştır. İlkbaştan itibaren idari işlerde bağımsız davranmayaalışmış olan diaspora kiliseleri bu müdahaleci ta-vırdan rahatsız olmaya başlamıştır.

Bunun ötesinde zaman içerisinde II. Karekin ön-derliğindeki Eçmiyazin Katolikosluğu hakkındaçeşitli şikâyetler dillendirilmeye başlanmıştır. Buşikâyetlerin en önemlileri II. Karekin’in kendisidâhil olmak üzere Eçmiyazin Katolikosluğununyolsuzluklara ve usulsüzlüklere karışması (bunayurt dışına gönderilen din görevlileri de dâhil), veII. Karekin’in aşırı otoriter ve saygısız tavrıdır.Genel anlamda II. Karekin’e ve Eçmiyazin Kato-likosluğu’na yöneltilen suçlamalar şu şekilde sı-ralanabilir:

1. II. Karekin eski Ermenistan başkanı Ro-bert Koçaryan ve Ermeni oligarklarınındesteğiyle ciddi hileler yapılarak seçil-miş/seçtirilmiştir.

2. II. Karekin’in kadınlarla gizli ilişkiler ya-şadığı ve iki çocuğu olduğu iddia edilmek-tedir.

3. II. Karekin ilahiyat, ve Ermeni tarihi ve ki-lisesi hakkında yeterli bilgi sahibi değildir.Dua ederken teklediği bile gözlenmiştir.

4 Mesrop Mutafyan yakalandığı ağır Alzheimer hastalığı sebebiyle fiilen tüm görevlerinden çekilmiş durumdadır. Vekilliğini Başepiskopos Aram Ateşyan yapmaktadır.


16

Meh

met

Oğu

zhan

TUL

UN

4. II. Karekin’in çeşitli karakter zaafları ol-duğu belirtilmektedir. Kendisinin kaba,kaprisli, zalim, para ve ihtişam düşkünü,ve aşırı tepkiler veren bir adam olduğu be-lirtilmektedir. Özellikle de idari mesele-lerde dini görevlilerine karşı aşırı otoriterve sert tavır sergilediği; bütün idari, yasalve eğitim işlerini kendisinde toplamayaçalıştığı gözlemlenmiştir. Bir piskoposaherkesin ortasında “Kukuletanı elindenalacağım… Pelerinini elinden alacağım…Seni zorla cemaatinin önüne çıkaracağımve cezanı çekmene tanık olacaklar. Hiçbirtören düzenlemeyeceksin ve hiçbir törensenin himayende düzenlenemeyecek...”dediği belirtilmiştir. Burada önemli birnokta ise Kilikya Katolikosu I. Aram’ınise benzer otoriter ve sert tavrıdır. I.Aram’ın genç rahiplere “… beni dinleme-yen ve emirlerime itaat etmeyen her kimolursa onu mahvedeceğim, onu pis bir pa-çavra gibi kenara atacağım, onu rezil ede-ceğim ve ona acı çektireceğim,” dediğibelirtilmiştir.

5. II. Karekin’in Kilise’nin mallarına el koy-duğu ve Erivan’da bir minibüs şirketininortağı olduğu belirtilmektedir.

6. II. Karekin’in tarihi öneme sahip dini bi-naları restore ettirmek yerine gereksiz har-camalar yaptığı ve vergi ödemektenkaçındığı belirtilmektedir.

7. II. Karekin’in kendisine yeteri kadar itaatetmediğini düşündüğü görevlileri keyfi birşekilde görevden aldığı ve görevden alı-nan personel sayısının rekor sayıya ulaş-tığı belirtilmiştir. II. Karekin’in ErmeniApostolik Kilisesi’nde resmen terör estir-diğine ve Kilise’yi ruhani anlamda katlet-tiğine dair yorumlar yapılmaktadır. Bununötesinde II. Karekin’in kayırmacılık yap-tığı, görevden aldığı personel yerine kendiakraba ve tanıdıklarını göreve atadığı be-lirtilmektedir.

8. II. Karekin tekrar tekrar İstanbul ve KudüsPatrikliklerinin tarihi önemini küçümse-yen açıklamalarda ve davranışlarda bulun-muştur.

9. II. Karekin’in Serj Sarkisyan’ın hile yapa-

rak kazandığı iddia edilen başkanlık se-çimleri zaferini kınamadığı belirtilmiştir.

10. II. Karekin’in Gürcistan’ın Katolikosu II.İlya’yla yaptığı toplantı sırasında sergile-diği kaba ve çocuksu tavrın hem ErmeniApostolik Kilisesi’ni, hem de Ermenistanve Gürcistan Ermenilerini küçük düşür-düğü belirtilmiştir.

11. II. Karekin yönetiminde Eçmiyazin Kato-likosluğunun bir entrika, şüphe, korku,kıskançlık ve usulsüzlük yuvası halinegeldiği belirtilmektedir. Kıdemli rahiplerinşaşalı hayatlar yaşadıkları, çocuk sahibioldukları, dünya çapında kilise yapılanma-sında rahipler arası eşcinsel ilişkilerin art-tığı gözlemlenmiştir. Ermenistan’dakirahiplerin resmen şirket sahipleri olduklarıve din görevlisinden ziyade iş adamı gibidavrandıkları gözlemlenmiştir. Yolsuzluğakarıştığı iddia edilen din adamları arasındaise geleceğin Eçmiyazin Katolikosu olarakgösterilen (ve II. Karekin’in kolladığı)Ararat Bölgesi ruhani önderi EpiskoposNavasard Gcoyan vardır.

12. Eçmiyazin Katolikosluğu’nun yarattığı buçarpık düzende dinine gönülden inanan,iyi eğitimli ve ahlaklı kişiler yerine; diniinançları kötüye kullanan, niteliksiz, hırslıve ahlaksız kişilerin din adamlığı görevle-rine alındığı belirtilmektedir.

Tüm bu olumsuz gelişmelerin üzerine en son ola-rak ise Fransa Ermenilerinin ruhani önderi Baş-piskopos Norvan Zakaryan’la ilgili olarak birskandal yaşanmıştır. İyi bir insan ve düzgün birdin adamı olarak bilinen ve Fransa Ermeniler’i ta-rafından büyük saygı gören Zakaryan, kendisiniinsanların ortasında küçük düşüren II. Karekin’indavranışları sebebiyle istifa ettiğini açıklamıştır.Bu olayın öncesinde ise II. Karekin Fransa Erme-nilerinin hakkında şikâyetçi olduğu, Zakaryan’ında karşı çıktığı ve suç işlediği ispatlanmış VatcheHayrabedian’ı Fransa kilisesine atamıştır. Zakar-yan II. Karekin’e hitaben yazdığı istifa mektu-bunda zaten kendisi tarafından bir süredir kötümuamele gördüğünü belirtmiş, “Muhterem Kato-likos, iş adamı psikolojisiyle yetiştirilmiş ve yö-netilemez hale gelmiş ruhanilerle uğraşmaya neniyetim var, ne de vaktim. Bu yüzden, [geçiş sü-


17

THE

ARM

ENIA

N AP

OSTO

LIC

CHUR

CH resi tanımak için] 1 Kasım 2013 itibariyle Fransa

Ermenileri Ruhani Önderliği, Batı Avrupa Dele-geliği ve Yüce Ruhani Meclis Üyeliği görevlerim-den istifa ettiğimi bildiririm,” diyerek mektubunusonlandırmıştır.

II. Karekin ise oluşan gerginliği dindirmek yerineZakaryan’a verdiği cevap ile ortamı daha da ger-miştir. II. Karekin cevabında Zakaryan’ın açıkla-malarının yersiz ve tuhaf olduğunu belirtmiş,Zakaryan kötü muamele ile ilgili ortaya attığı id-diaları kanıtlamak ile yükümlü olduğunu belirt-miştir. 31 Temmuz 2013’de Eçmiyazin’detoplanan Yüksek Ruhani Kurul, Zakaryan’ın isti-fasını hemen kabul etmiştir. Bu karar da ayrı tepkitoplamıştır, çünkü daha önce de belirtildiği gibiZakaryan gerekli geçiş sürecine imkân tanımakamacıyla Kasım ayından geçerli olmak üzere is-tifa ettiğini açıklamıştı.

Ermeni dünyasında büyük tepkiye sebep olan bukurul kararı sonrasında I. Aram’dan bir tepki gel-memiştir. Kudüs Patriği Nurhan Manukyan isesert tepki göstermiştir. II. Karekin’e hitaben mek-tubunda hayli sert ifadeler kullanan Manukyan,Katolikos’un bazı uygulamalarını eleştirmiş veZakaryan’a yönelik muameleyi de kabul edilemezbulduğunu belirtmiştir. II. Karekin’e müdahalecive otoriter tavrını hatırlatan Manukyan, Katoli-kos’un tarihe “yapıcı” sıfatıyla geçmek istediğini,ama bu gidişle hakkında geriye sadece olumsuzdeğerlendirmelerin kalacağı uyarısında bulun-muştur. Tepkisini göstermek için aynı zamanda osıralarda II. Karekin’in başkanlığında Eçmiya-zin’de yapılması planlanan ve kıdemli din görev-lilerinin katılacağı bir toplantıya kendisininkatılmayacağını belirtmiştir. Manukyan’ın ve ve-killiğini yaptığı Patrik Mesrop Mutafyan’ın aksine(Mutafyan da geçmişte II. Karekin’e tepkisinigöstermiştir), Başepiskopos Aram Ateşyan’ın iseII. Karekin’e destek çıktığı belirtilmiştir. Her fır-satta Mutafyan’ın haklarını savunduğunu iddiaeden Ateşyan’ın bu ters tutumundaki amacının II.Karekin’le ilişkilerini sıcak tutarak kendi konu-munu sağlama almak olduğu belirtilmiştir.

Episkopos Gcoyan’ın yolsuzluğa karıştığı, Zakar-yan’ın istifa ettiği ve ortamın gerildiği bir za-manda neredeyse 600 seneden sonra ilk defaErmeni Apostolik Kilisesi’nin genel meclisi(synod) toplanmıştır. 24-27 Eylül 2013’de topla-nan genel meclisin gündeminde 1915 olaylarında

hayatını kaybeden Ermenilerin topluca aziz ilanedilmesi hazırlıkları; ve toplu ayin, eğitim ve ki-lisenin toplumsal görevleri gibi meseleler olduğubelirtilmiştir. Ancak gözlemciler kapalı kapılar ar-dında Gcoyan ve Zakaryan skandalları hakkındatartışmalar dışında kilise içerisinde tartışmalarasebep olan diğer sıkıntılı meselelere neredeyse hiçgirilmediğini belirtmişlerdir. Gözlemcilerin ak-sine Kilise yaptığı açıklamalarla kilise içerisindeciddi sıkıntıların ve bölünmelerin olmadığını be-lirtmiştir. II. Karekin’in sözcüsü Vahram Melik-yan düzenlenen basın toplantısında genel kilisemeclisinin toplanmasının Kilise’nin her kesiminfikirlerini göz önüne alarak sorunlarını çözmeyegayret ettiğinin somut bir göstergesi olduğunu be-lirtmiştir. Kilise içerisinde fikir ayrılıklarının ka-çınılmaz olduğunu belirten Melikyan, bu fikirayrılığının Kilise içerisinde bir mücadele ya dagruplaşmalar olduğu anlamına gelmediğini belirt-miştir. I. Aram ise Kilise’nin kendisini ciddi an-lamda yenilemesi gerektiğini, insanlarınihtiyaçlarını ve beklentilerini karşılayabilecek du-ruma gelmesi gerektiğini belirtmiştir. Ancak aynızamanda Kilise içerisinde bölünme olmadığını;tek kilise, tek ulus, tek hedef olduklarını ifade et-miştir. Kilise içerisinde iki katolikos olmasının birsıkıntı olmadığını, aksine bu ikiliğin Kilisenin birKatolikos zenginliği olduğunu belirtmiştir.

Ermeni dünyasında Kilise’de olan bu gelişmelerkarşısında farklı tepkiler verilmektedir. Ermenile-rin bir kısmının (özellikle diaspora mensubu olan-ların) tepkisi eleştireldir: Kilise’nin ve dinadamlarının yolsuzluklarının ve beceriksizlikleri-nin ciddi boyutlara ulaştığından, bu durumun Er-menileri Kilise’den soğutarak diğer mezhep vetarikatlara rekor sayıda geçişlerine sebep olmasın-dan yakınmaktadırlar. Durumun düzeltilmesi içinKilise yapılanmasına mutlaka şeffaflık ve demo-kratik ilkeler getirilmesi gerektiğini savunmakta-dırlar. Kilise’ye yapılan bu eleştirilerin Kilise’yiyıpratmak pahasına daha iyi bir gelecek için ya-pılması gerektiğini belirtmektedirler. Ermenilerindiğer bir kısmı (özellikle Ermenistan’da yaşayan-ların) ise Kilise’ye yöneltilen bu eleştirileri kabuletmemektedir. II. Karekin ve Eçmiyazin Katoli-kosluğuna karşı bir karalama kampanyası gerçek-leştirildiği ve bunun arkasında kendini öneçıkarmaya çalışan I. Aram’ın olduğunu iddiaedenler vardır. Kilise’ye demokratik ilkelerin uy-gulanmaya çalışılmasının yersiz ve ters olduğunu,bu tür tartışmalarla Ermenilerin kendi aralarında


18

Meh

met

Oğu

zhan

TUL

UN

gereksiz yere bölündüklerini belirtmektedirler.

Burada esasen önemli olan II. Karekin ya da Eç-miyazin Katolikosluğunun yarattığı çarpık düzendeğildir. Burada önemli olan tarihsel bir süreç ola-rak diaspora mensubu, genelde Batılı Ermenilerile Ermenistan Ermenileri arasındaki farklılaşma-dır. Dünyanın farklı yerlerinde farklı koşullardayaşamaları sebebiyle bu iki Ermeni grubu ara-sında sosyo-kültürel, ekonomik ve ideolojik fark-lılaşma ortaya çıkmıştır. Diaspora ErmenileriErmenistan’a ve Eçmiyazin Katolikosluğuna Batıtoplumu değerleriyle, dışarıdan içeriye eleştirelbir şekilde bakmaktadırlar. Ermenistan Ermenileriise anavatanı koruma-kollama zihniyeti ile ülke-lerinin ve ülkelerinin değerlerini kollamaktadırlar.Bir tarafta demokratik ve özgürlükçü değerlereinanan Batılı Ermeniler, diğer tarafta ise gelenek-sel ve otoriter anlayışa sahip Ermenistan Ermeni-leri vardır. Dini meselelerin ötesinde bufarklılaşma siyasi meselelere de yansımaktadır.Ermenistan’daki Serj Sarkisyan liderliğindeki hü-kümeti eleştirenlere tepki gösteren bazı Ermeniler,“en azından onlar [Sarkisyan hükümeti] yurtdı-şında yaşamak veya yurtdışına kaçmak yerine Er-menistan’da kalıp ülkeleri için sonuna kadarmücadele ediyorlar” demektedirler.

Yakın zamanda gerçekleşen Noel ayininde II. Ka-rekin’in yaptığı açıklamalar Ermeniler arasındakifarklılaşmayı gözler önüne sermektedir. 6Ocak 2014’de yapılan Noel ayininde II. KarekinErmeni toplumunda yitirilmeye başlanan gelenek-sel değerlerden dolayı yakınmış, bunun sebebiniise özgürlüğe yapılan aşırı vurgu olduğunu ifadeetmiştir. İfade özgürlüğü aracılığıyla İsa’nın ger-çeklerinin bir kenara bırakılarak gerçeklerin çar-pıtıldığını, taraflı ve göreceli fikirlerin yayıldığınıbelirtmiştir. Açık sözlü davranmanın ve hakaretetmenini cesur bir davranış olarak görüldüğünü,sorumlulukların haklar karşısında geri plana itil-diğini belirtmiştir. En ilginç olan sözleri ise sal-dırgan insan hakları savunuculuğunun bazenErmenistan gibi muhafazakâr toplumları kenditoplumsal düşünüş şekilleri ve değerlerine tersdüşen kararlar vermeye ittiği olmuştur. II. Karekindoğrudan her hangi birilerine işaret etmemesinerağmen sözlerini son zamanlarda ağır eleştirileryapan muhalefet, sivil toplum, ve diaspora men-suplarına yönelttiği belirtilmektedir. Buradan da

anlaşılacağı gibi II. Karekin kendisine ve önder-liğini yaptığı Eçmiyazin Katolikosluğun’a yönel-tilen eleştirileri farklı bir zihniyet ilealgılamaktadır. II. Karekin için mesele gelenekselErmeni değerleri ile yabancı kaynaklı Batılı de-ğerler arasındaki uyuşmazlık sorunudur.

Kilise’deki bu gelişmelere ve Ermeniler arasındaçıkan tüm tartışmalara rağmen unutulmamalıdırki bu Ermenilerin bir iç meselesidir. Bu tür tartış-malar Ermeni toplumunun bölündüğü anlamınagelmemektedir. Tüm Ermenileri çok yakından il-gilendiren 1915 olayları gibi önemli meselelerdeErmeniler düşmanları olarak gördükleri Türkiyekarşısında tek cephe olarak mücadele edecekler-dir. Ermeniler Türkiye’yi sıkıştırmak için özellikledini ve tarihi meselelerden yola çıkarak faaliyet-lerde bulunacaklar, ve bu faaliyetler 1915 olayla-rının 100. yıldönümü olan 2015’te zirveyapacaktır. Bu bağlamda yakın zamanda II. Kare-kin’in Dünya Kiliseler Konseyi’nin başkanı seçil-mesi dikkat edilmesi gereken bir gelişmedir.

5 Kasım 2013 tarihinde II. Karekin Dünya Kili-seler Konseyi’nin 10. toplantısında oybirliği ilesekiz yıllığına Dünya Kiliseler Konseyi Başkanıseçilmiştir.5 II. Karekin’in seçilmesinin ardındanErmeni girişimleri sayesinde Konsey sözde Er-meni soykırımın 100. yıldönümü anma etkinlik-lerine aktif bir şekilde katılmaya karar vermiştir.Örnek olarak Konsey 24 Nisan 2015’de Ce-nevre’de uluslararası hukuk uzmanları ve soykı-rım uzmanlarının katılımıyla soykırımıntanınması ve telafisine ilişkin uluslararası bir kon-gre düzenleyeceğini açıklamıştır. Bu kongreyleberaber aynı tarihlerde Cenevre’de sözde soykı-rım sebebiyle hayatını kaybedenler adına evrensel(tüm Hıristiyanlık âlemini kapsayacak şekilde) birdua etme töreni gerçekleştirilecektir. Konsey aynızamanda Konsey üyesi kiliseleri sözde Ermenisoykırımı kurbanlarını anmaya ve soykırımın ta-nınması için gayret göstermeye çağırmıştır. Kon-sey’in bu kararı bir nevi 1983 yılındaki kararınınbir devamı niteliğindedir: 1983 yılında Konseysözde soykırımı tanımış ve BM’ye soykırımın ta-nınması için çağrıda bulunmuştu.

Yukarıda anlatıldığı gibi II. Karekin’in Dünya Ki-liseler Konseyi’nin başkanı seçilmesiyle beraberErmeniler Hıristiyan dünyasını kullanarak Türki-

5 1948 yılında kurulan Dünya Kiliseler Konsey’ine 100 ülkeden 340 kilise ve kilise birliği katılmaktadır. Konsey’in misyonunun kiliseler arası ve ekümenlik ilişkileriniteşvik etmek; ve dünyada insan haklarını, adaleti ve barışı korumak olduğu belirtilmektedir. Roma Katolik Kilisesi bu konseyin üyesi değildir, ancak konseyde Papanıngözlemcisi bulunmaktadır.


19

THE

ARM

ENIA

N AP

OSTO

LIC

CHUR

CH ye’yi sıkıştırmak isteyeceklerdir. Dünyada şu

anda Roma Katolik Kilisesi’nin öncülük ettiği,farklı Hıristiyan gruplar arasındaki bağları kuv-vetlendirmeyi, dayanışmayı arttırmayı amaçlayanbir akım vardır. Burada Roma Katolik Kilisesieşitler arasında birinci ilkesinden yola çıkarakkendisini öne çıkarmaya çalışmaktadır ve bu isteristemez güç mücadeleleri yüzünden farklı kiliseyapılanmaları arasında sürtüşmeyi ortaya çıkara-bilecektir. Ancak gene de Hıristiyan dünyasınıntüm farklılıklarına rağmen ortaklaşa hareket et-mesi gerektiği çağrısı önemli bir gelişmedir. Er-meniler değişik şekillerde bu gelişmelerdenfaydalanmak isteyeceklerdir.

Örnek olarak Osmanlı İmparatorluğu’nun 1480Otranto Seferi’nde hayatlarını kaybeden İtalyan-ların Roma Katolik Kilisesi tarafından toplu azizilan edilmesi meselesi vardır. Bu gelişmenin Tür-kiye’ye karşı kullanılabilecek olmasına şaşırma-mak gerekir. Otranto Seferi Türkiye’de pek deüzerinde durulmayan bir konudur, ancak AvrupalıHıristiyanlar için önemi büyüktür. Bunun sebebiOtranto Seferiyle Osmanlı İmparatorluğu İtal-yan’ın içlerine doğru ilerleyerek Roma’yı ele ge-çirmek istemiştir. Bunun gerçekleşmesi halindeRoma Katolik Kilisesi Osmanlı İmparatorlu-ğu’nun himayesi altına girecekti. 1453’te İstan-bul’un fethinin şok etkisi yarattığı Avrupa’daTürklerin İtalyan’ın güney ucundaki Otranto’danilerleyerek Roma’yı ele geçirmeleri tam bir fela-ket senaryosunu temsil etmekteydi. Ancak bu se-naryo gerçekleşmedi, çünkü seferi başlatan FatihSultan Mehmet ansızın öldü ve yerine tahta geçenII. Bayezid seferi yürüten Gedik Ahmed Paşa’yıgeri çağırdı. Gedik Ahmed Paşa ve askeri birlik-lerinin çoğunluğunun geri çekilmesinden bir süresonra Osmanlı İmparatorluğu Otranto üzerindekihâkimiyetini kaybetti.

Otranto şehrinin Osmanlı birliklerine karşı çokçetin bir mücadele verdiği bilinmektedir. AncakBatılı tarih anlatısına göre Gedik Ahmed Paşa vebirlikleri son derece gaddarca hareket etmiş; 12bin kişi öldürmüş, 5 bin kişiyi esir almışlar, esir-lerden birçoğunu da köle olarak satmışlardır. Buanlatıya göre Otranto kalesine giren Osmanlı bir-likleri bütün rahipleri öldürmüşler, şehrin kated-ralinin kutsallığına saygı göstermedenkirletmişlerdir. Aynı zamanda şehirde hayattakalan yaklaşık 800 erkeği bir araya toplayarakMüslümanlığa geçmeleri gerektiği, aksi takdirde

idam edileceklerini belirtilmişlerdir. Aralarındanterzi Antonio Primaldo Pezzula dinlerini asla de-ğiştirmeyeceklerini belirtmiş, grubun diğer üyeleride bu beyanata katılmıştır. Bunun üzerine baştaPezzula olmak üzere grubun tüm mensupları idamedilmiştir. İddiaya göre Pezzula’nın cesedi kafasıkesik olmasına rağmen herkes idam edilene kadarayakta kalmış, bunu gören Osmanlı cellatlarındanbirisi bu olay karşısında çok etkilenerek orada Hı-ristiyanlığa geçtiğini ifade ettikten sonra kendiside idam edilmiştir.

Dönemin Türk ve Müslüman karşıtı tarih anlatı-sının dışına çıkıldığında Otranto Seferi hakkındaanlatılanların uydurma bir hikâyeden ibaret ol-duğu anlaşılmaktadır. Seferde 12 bin kişinin öl-dürülmüş olması mümkün değildir, çünkü şehrino dönemki nüfusunun en fazla 8 bin olduğu bilin-mektedir. Gedik Ahmed Paşa ve birliklerinin an-latıldığı gibi kuşatma sırasında ve sonrasındagaddarca davrandığı da inandırıcı değildir, çünküGedik Ahmed Paşa daha önceki fetihlerinin hiç-birinde bu şekilde bir şiddet uygulamamıştır. Aynızamanda Otranto Seferi Papalıkla rekabet içeri-sinde olan Floransa hükümdarı Lorenzo de’ Me-dici’nin teşvikiyle de gerçekleştirilmişti. İtalyanbir hükümdarın desteğini alarak İtalya’ya yapıl-mış bir seferde gaddarca davranıldığı iddiası pekmantıklı değildir.

Daha da önemlisi Osmanlı İmparatorluğu’nun odönemde fethedilen topraklarda uygulanan birzorla müslümanlaştırma politikası yoktu. Ayrıca800 kişinin Müslüman olmayı reddettiği için idamedildiğine dair o döneme ait ne bir Batılı ne de birOsmanlı tarihi belge bulunmaktadır. Ölüm paha-sına dinini savunan şehit Hıristiyan hikâyeleri ku-şatmadan en az 20 sene sonra ortaya çıkmayabaşlamıştır.

Ancak “Otranto Şehitleri” hikâyesini yalanlayanbu tür verilere ve savunduğu dinlerarası diyaloğarağmen Papa Fransis, Pezzula dışında hiçbirisininisimlerinin bile bilinmediği 800 kişiyi 12 Mayıs2013’de topluca aziz ilan etmiştir. Böylece PapaFransis 1539’da başlatılan bir azizleştirme süre-cinin tamamlamış olmuştur. Roma Katolik Ki-lise’nin tarihinde ilk defa bu şekilde bir toplucaazizleştirme olmuştur.

Bu toptan azizleştirme Ermeniler gibi“gaddar/vahşi Türkler” imajını yaymaya çalışan


20

Meh

met

Oğu

zhan

TUL

UN

gruplar için önemli bir propaganda aracı olarakkullanılabilir. Aynı zamanda Ermenilerin 1915olaylarında hayatlarını kaybeden Ermenileri top-tan aziz ilan etmeleri için “Otranto Şehitleri” biremsal teşkil ediyor olarak yorumlanabilir. RomaKatolik Kilise’nde olduğu gibi Ermeni ApostolikKilisesi’nde de aziz ilan etmek kolayca yapılabi-len bir işlem değildir. Bir kişinin aziz ilan edile-bilmesi için hayatta olan Kilise mensubu birisitarafından tanıklık edilmesi; dini bütün bir insanolduğu, inancı yüzünden hayatını kaybettiği veölümünden sonra bir mucize gerçekleştiği somutbir şekilde saptanmalıdır. Bu tür teolojik meselelerdışında toplu aziz ilan etmenin dünyada yarata-cağı tepki de ele alınacaktır. Aziz ilan edilmesi ön-görülen insan sayısı Ermeni iddiaları çerçevesinde

en az bir buçuk milyondur. Böyle bir toplu aziz-leştirme Otranto Şehitleri’nin karşılaştırılamaya-cak kadar ötesine geçecektir. Aynı zamandaTürkiye aleyhindeki tarih anlatımında bile 1915olaylarında ölen Ermeniler dini sebepten ziyadesiyasi sebeplerden öldüğü belirtilmektedir. Böylebir durumda bu kadar çok kişinin topluca aziz ilanedilmesi dünya kamuoyu tarafından ciddiyetsizbir davranış olarak algılanabilir.

Sonuç olarak oluşturulmaya çalışılan Hıristiyandayanışması göz önünde bulundurulduğunda, Ot-ranto Şehitleri ve 1915 olaylarında ölen Ermeni-lerin topluca aziz ilan edilmesi meseleleriTürkiye’ye karşı propaganda araçları olarak kul-lanılabilirler. Bu sebepten dolayı bu iki meseleninde yakından takip edilmesi gerekmektedir.


21

THE

ARM

ENIA

N AP

OSTO

LIC

CHUR

CH Kaynaklar

Agos, “Diaspora’dan II. Karekin’e isyan dalga dalga yayı-lıyor,” (16 Ağustos 2013) -http://www.agos.com.tr/haber.php?seo=diasporadan-ii-karekine-isyan-dalga-dalga-yayiliyor&haberid=5534

Agos, “Kiliselerde gerginlik büyüyor,” (22 Temmuz 2013)- http://www.agos.com.tr/haber.php?seo=kiliselerde-gerginlik-buyuyor&haberid=5402

Asbarez.com, “World Council of Churches to ObserveGenocide Centennial,” (6 Kasım 2013) - http://asba-rez.com/115900/world-council-of-churches-to-ob-serve-genocide-centennial/

DemokratHaber.net, “Dünya Kiliseleri Konseyi Başkanıseçildi,” (5 Kasım 2013) - http://www.demokratha-ber.net/dunya/dunya-kiliseleri-konseyi-baskani-secildi-h24434.html

DemokratHaber.net, “Dünya Kiliseler Konseyi’nden soy-kırım etkinlikleri,” (7 Kasım 2013) - http://www.de-mokrathaber.net/guncel/dunya-kiliseler-konseyinden-soykirim-etkinlikleri-h24542.html

HaberTürk, “Vatikan, 533 senelik kan dâvâsı Fatih’in do-nanmasının tablosu ve yüzlerce azizlik ilânı ile taçlan-dırdı!” (19 Mayıs 2013) -http://www.haberturk.com/yazarlar/murat-bardakci/845652-vatikan-533-senelik-kan-davasini-fa-tihin-donanmasinin-tablosu-ve-yuzlerce-azizlik-ilani-ile-taclandirdi

Hürriyet, “Vatikan’ın Otranto hakkında anlatmadıkları,”(11 Mayıs 2013) -http://www.hurriyet.com.tr/pazar/23261592.asp

Hetq online, “The Armenian Church is Held Hostage byIts Hierarchy: Part 1,” (6 Ekim 2013) -http://hetq.am/eng/opinion/29854/the-armenian-church-is-held-hostage-by-its-hierarchy-part-1.html

Hetq online, “The Armenian Church is Held Hostage byIts Hierarchy: Part 2,” (21 Ekim 2013) -http://hetq.am/eng/news/30136/the-armenian-church-is-held-hostage-by-its-hierarchy-part-2.html

Hetq online, “The Armenian Church is Held Hostage byIts Hierarchy: Part 3,” (5 Kasım 2013) -http://hetq.am/eng/news/30469/hayc-ekexecin-patand-e-3.html

Hetq online, “The Armenian Church is Held Hostage byIts Hierarchy: Part 4,” (26 Kasım 2013) -http://hetq.am/eng/news/30962/

Hetq online, “The Armenian Church is Held Hostage byIts Hierarchy: Part 5,” (3 Aralık 2013) -

http://hetq.am/eng/news/31139/the-armenian-church-is-held-hostage-by-its-hierarchy-part-5.html

Hetq online, “The Armenian Apostolic Church is HeldHostage – VII,” (4 Ocak 2014) -http://hetq.am/eng/news/31823/the-armenian-aposto-lic-church-is-held-hostage-%E2%80%93-vii.html

Institute for War and Peace Reporting, “Turbulent Timesfor Armenia’s Ancient Church,” (7 Ekim 2013) -http://iwpr.net/report-news/turbulent-times-armenias-ancient-church

International Business Times, “Statement To Muslims?Pope Francis To Canonize 800 Martyrs Murdered ByOttoman Turks,” (6 Mayıs 2013) - http://www.ibti-mes.com/statement-muslims-pope-francis-canonize-800-martyrs-murdered-ottoman-turks-1239421

Keghart.com, “Catholicos Karekin II Stands Accused,” (8Ağustos 2013) - http://www.keghart.com/Editorial-Catholicos

Keghart.com , “Corrupt Clergy of Armenia Damage Apos-tolic Church,” (1 Ağustos 2011) -http://www.keghart.com/Mkrtchyan-Church

Keghart.com , “Echmiadzin Under Attack ,” (29 Ekim2011) - http://www.keghart.com/Azadian-Echmiad-zin#comment-7259

Lragir.am, “The Armenian Apostolic Church is Held Hos-tage – VIII,” (18 Ocak 2014) -http://www.lragir.am/index/eng/0/society/view/31743

Milliyet, “Otranto zaferinin ardındaki gerçekler!” (25Mayıs 2013) - http://gundem.milliyet.com.tr/otranto-zaferinin-ardindaki-gercek-/gundem/ydetay/1713761/default.htm

U.S. Catholic, “Canonization conundrum: The martyrs ofOtranto,” - http://www.uscatholic.org/blog/201305/ca-nonization-conundrum-martyrs-otranto-27314

The Guardian, “Pope Francis completes contentious cano-nisation of Otranto martyrs,” (12 Mayıs 2013) -http://www.theguardian.com/world/2013/may/12/pope-francis-canonise-otranto-martyrs

The New York Times, “Armenian Church, Survivor of theAges, Faces Modern Hurdles,” (3 Ekim 2013) -http://www.nytimes.com/2013/10/04/world/europe/ar-menian-apostolic-church-survivor-of-the-ages-faces-modern-hurdles.html?pagewanted=2&_r=1

Thinking Traveller, “The Martyrs of Otranto,” -http://www.thethinkingtraveller.com/thinkpuglia/guide-to-puglia/history-of-puglia/the-martyrs-of-otranto.aspx

Documents

The Armenian Apostolic Church - AVİM · the Armenian Apostolic Church. The Armenian Apostolic Church is an Oriental Orthodox church.1 Besides the Armenian Apostolic Church (headquarters