1

BAB 1BAB 1

KONSEP DAN TAKRIF KONSEP DAN TAKRIF

TAMADUNTAMADUN

2

Konsep Asas TamadunKonsep Asas TamadunPengertian umum masyarakat :Pengertian umum masyarakat :

a.a. Masyarakat manusia yang telah keluar daripada Masyarakat manusia yang telah keluar daripada kehidupan yang mundur (nomad) dan telah kehidupan yang mundur (nomad) dan telah mencapai kemajuan dalam pelbagai aspek mencapai kemajuan dalam pelbagai aspek kehidupankehidupan

b.b. Peringkat atau tahap-tahap kemajuan yang dicapai Peringkat atau tahap-tahap kemajuan yang dicapai oleh manusia pada sesuatu zamanoleh manusia pada sesuatu zaman

c. Kehidupan masyarakat moden yang dipenuhi c. Kehidupan masyarakat moden yang dipenuhi dengan segala kemudahan hasil penggunaan dengan segala kemudahan hasil penggunaan pelbagai alat teknologipelbagai alat teknologi

3

Kesimpulan pengertian tersebut – bersifat Kesimpulan pengertian tersebut – bersifat umum –hanya dikatakanumum –hanya dikatakan

Masyarakat manusia mengalami

perubahan dalam kehidupan

Tahap kemajuan sesebuah masyarakat cermin

tingkat ketinggian tamadun

Tamadun amat berkait rapat dengan proses dan hasil daripada kemajuan sesuatu masyarakat

4

Definisi tamadun dari sudut bahasaDefinisi tamadun dari sudut bahasa

i.i. Bahasa ArabBahasa Arab

ii.ii. Bahasa InggerisBahasa Inggeris

iii.iii. Bahasa MelayuBahasa Melayu

5

BAHASA ARAB

6

Ada 4 istilah yang digunakanAda 4 istilah yang digunakan

Tamadun HadarahTamadun Hadarah

Umran MadaniyyahUmran Madaniyyah

7

Tamadun yang ditulis dalam b.Melayu– diambil daripada perkataan b.Arab “tamaddun”

Kehalusan budi bahasa dan kesopanan tingkah laku

•Istilah tamadun mula diperkenalkan oleh JURJI ZAYDAN ( tarikh al-tamadun al-Islami) pada tahun 1902-1906

8

Dari sudut semantik – tamadun – kata Dari sudut semantik – tamadun – kata terbitan daripada kata kerja maddana:-terbitan daripada kata kerja maddana:-

i.i. pemilihan sesuatu lokasi sebagai tempat pemilihan sesuatu lokasi sebagai tempat tinggaltinggal

ii.ii. membangunkan sesuatu kawasan hingga membangunkan sesuatu kawasan hingga menjadi suatu perbandaranmenjadi suatu perbandaran

9

Lahir daripada maddana :-Lahir daripada maddana :-

Madinah – bandarMadinah – bandar

Madani / al-madaniyah – peradaban dan Madani / al-madaniyah – peradaban dan kemakmuran hidup yang merujuk kepada kemakmuran hidup yang merujuk kepada kemajuan kebendaan yang dicapai oleh kemajuan kebendaan yang dicapai oleh masyarakat – diperkenalkan oleh Abu masyarakat – diperkenalkan oleh Abu Nasir al-Farabi (abad ke-11)Nasir al-Farabi (abad ke-11)

Mudun – kota-kota yang memiliki ciri-ciri Mudun – kota-kota yang memiliki ciri-ciri tamaduntamadun

10

Oleh ituOleh itu - madana – mudun – madinah – madani -- madana – mudun – madinah – madani -

membawa maksud kehidupan di bandar yang mesti dikaitkan dengan satu

corak hidup yang maju & dilengkapi dengan pelbagai kemudahan

11

Umran & hadarah – Ibn Khaldun (al-Umran & hadarah – Ibn Khaldun (al-Muqadimah) Muqadimah)

Umran

kawasan tanah tempat tinggal yang tetap,

berkembang subur dan maju dan menjadi bandar

Hadarah

satu daerah, kota, bandar, kampung @ tanah yang

diusahakan

lawan - badawiah

12

Hadarah – Said Hawwa

Kata dasar – al-hadr – menetap di kawasan

bandar membawa maksud Kehidupan bertamadun

dari sudut material& sosio budaya

Thaqafah

sama maksud dengan culture – yang mana

merupakan satu ramuan untuk melahirkan tamadun

secara ringkas – kebudayaanbermaksud cara hidup,

cara berfikir dancara bertindak sesuatu

kelompok manusia

13

Tamadun boleh ditakrifkanTamadun boleh ditakrifkan

- Sejumlah pencapaian dan pemerolehan- Sejumlah pencapaian dan pemerolehandalam segala perlakuan, pemikiran, dalam segala perlakuan, pemikiran,

penciptaan yang baik, akhlak baik bagi penciptaan yang baik, akhlak baik bagi sesuatu kelompok manusia yang sesuatu kelompok manusia yang

membentuk sebuah bangsa atau negara membentuk sebuah bangsa atau negara bangsa - bangsa -

14

BAHASA INGGERISBAHASA INGGERIS

15

•Sudut epistemologi – perkataan civilization berkait rapat dengan urbanization

•Civilization – asal perkataan Latin – civitas, civiltas = city --- bermaksud tiap-tiap perubahan adalah jelas pertumbuhannya di bandar-bandar besar dan ciri-ciri asas peradaban manusia lebih mudah ditemui di bandar-bandar

16

Istilah latin iaitu Istilah latin iaitu civitacivitas lahir bersama s lahir bersama kelahiran tamadun Rom – membawa kelahiran tamadun Rom – membawa maksud sistem pemerintahan dan undang-maksud sistem pemerintahan dan undang-undang di Rom – gambaran wujudnya undang di Rom – gambaran wujudnya sistem undang-undang seperti undang-sistem undang-undang seperti undang-undang awam, warganegara dll – tanda undang awam, warganegara dll – tanda wujudnya sebuah masyarakat yang wujudnya sebuah masyarakat yang memiliki organisasi yang tersusunmemiliki organisasi yang tersusun

CivitasCivitas dalam bahasa Greek – bandar / dalam bahasa Greek – bandar / kota / metropolis – diperluaskan kepada kota / metropolis – diperluaskan kepada makna negara kota (city state)makna negara kota (city state)

17

Definisi Tokoh BaratDefinisi Tokoh Barat :- :-

CollingwoodCollingwood – suatu proses bagi mencapai suatu – suatu proses bagi mencapai suatu tahap kehidupan civil (sopan) atau proses untuk tahap kehidupan civil (sopan) atau proses untuk menjadi sivil (sopan)- hasilnya – lahirkan menjadi sivil (sopan)- hasilnya – lahirkan masyarakat bandar iaitu masyarakat yang masyarakat bandar iaitu masyarakat yang mempunyai kehalusan budimempunyai kehalusan budi

Samuel JohnsonSamuel Johnson – suautu keadaan yang – suautu keadaan yang bertentangan dengan kehidupan biadap bertentangan dengan kehidupan biadap (barbaric) iaitu mencapai satu tahap kesopanan (barbaric) iaitu mencapai satu tahap kesopanan yang tinggiyang tinggi

18

Perkataan b.Inggeris lain untuk tamadunPerkataan b.Inggeris lain untuk tamadun

cultureculture urbanization urbanization renainssance renainssance

Tidak begitu luas penggunaannya keranaTidak begitu luas penggunaannya kerana

Ruang lingkup unsur2 yang diungkapkan oleh Ruang lingkup unsur2 yang diungkapkan oleh perkataan ini dalam hubungannya denganperkataan ini dalam hubungannya dengantamadun terbatas berbanding civilizationtamadun terbatas berbanding civilization

19

Pengertian civilization lebih mudah Pengertian civilization lebih mudah difahami kerana umumnya merujuk difahami kerana umumnya merujuk kepada perubahan daripada kehidupan kepada perubahan daripada kehidupan barbaric (nomad) kepada hidup menetap barbaric (nomad) kepada hidup menetap yang mempunyai sistem politik, ekonomi yang mempunyai sistem politik, ekonomi dan sosial yang teratur dan majudan sosial yang teratur dan maju

Istilah ini hanya mula digunakan di Istilah ini hanya mula digunakan di Eropah pada pertengahan kurun ke-18 Eropah pada pertengahan kurun ke-18 apabila ahli-ahli ekonomi Peranchis apabila ahli-ahli ekonomi Peranchis menggunakannya untuk memberi tafsiran menggunakannya untuk memberi tafsiran kepada proses menuju kemajuan ekonomikepada proses menuju kemajuan ekonomi

20

Perkataan civilization sama makna Perkataan civilization sama makna dengan tamadun dalam b.Arab – hanya…dengan tamadun dalam b.Arab – hanya…

Civilization – menekankan kepada Civilization – menekankan kepada pencapaian materialpencapaian material

Tamadun (b.Arab) – menekankan kepada Tamadun (b.Arab) – menekankan kepada pencapaian material & spritual dalam pencapaian material & spritual dalam sesebuah masyarakat yang membolehkan sesebuah masyarakat yang membolehkan sesebuah masyarakat dianggap sebagai sesebuah masyarakat dianggap sebagai sebuah masyarakat yang bertamadunsebuah masyarakat yang bertamadun

21

BAHASA MELAYUBAHASA MELAYU

22

Selain tamadun – dua perkataan yang Selain tamadun – dua perkataan yang dimaksudkan dengan tamadun ialahdimaksudkan dengan tamadun ialah

- peradaban- peradaban- kebudayaan- kebudayaan

Agak berbeza sedikit pengertian dengan Agak berbeza sedikit pengertian dengan tamadun oleh Kamus Dewan walaupun tamadun oleh Kamus Dewan walaupun maksudnya serupamaksudnya serupa

23

Kamus Dewan Kamus Dewan

““keadaan masyarakat manusia yang dicirikankeadaan masyarakat manusia yang dicirikanoleh atau didasarkan pada taraf kemajuan oleh atau didasarkan pada taraf kemajuan kebendaan serta perkembangan pemikiran kebendaan serta perkembangan pemikiran (sosial, budaya, politik), negara dan penduduknya (sosial, budaya, politik), negara dan penduduknya yang telah mencapai taraf kemajuan kebendaanyang telah mencapai taraf kemajuan kebendaanserta perkembangan pemikiran, budaya atau cara serta perkembangan pemikiran, budaya atau cara hidup”hidup”

24

Pada penghujung abad 20 – Pada penghujung abad 20 – perkataan tamadun menjadi perkataan tamadun menjadi popular dengan kemuculan popular dengan kemuculan

perkataan madani iaitu kata sifat perkataan madani iaitu kata sifat bagi tamadun dalam wacana bagi tamadun dalam wacana

tamadun peringkat Alam Melayutamadun peringkat Alam Melayu

25

NakarikamNakarikam (Tamil)(Tamil)

Akar kata – Akar kata – nakarnakar

maksud - kota atau bandar, maksud - kota atau bandar,

simbolik tentang penjelmaan Tuhan Siva simbolik tentang penjelmaan Tuhan Siva iaitu Tuhan yang menciptakan bandar.iaitu Tuhan yang menciptakan bandar.

26

NakarikamNakarikam bermaksud sebagai tingkah bermaksud sebagai tingkah laku, tutur kata dan pakaian yang laku, tutur kata dan pakaian yang berkaitan dengan sesebuah bandar; berkaitan dengan sesebuah bandar;

peradaban, kesopanan, kehalusan peradaban, kesopanan, kehalusan budi;perbandaran, penjalinan budi;perbandaran, penjalinan persahabatan dan prihatin atau kasih persahabatan dan prihatin atau kasih sayang.sayang.

27

Wen mingWen ming (Cina) (Cina)

Akar kata - Akar kata - mingming

Maksud - Maksud - cerah, terang atau bercahaya. Ia cerah, terang atau bercahaya. Ia dikaitkan dengan amalan tradisi yang dikaitkan dengan amalan tradisi yang perlu dipraktikkan, pemikiran yang perlu dipraktikkan, pemikiran yang bijaksana, pemahaman yang jelas dan bijaksana, pemahaman yang jelas dan bertutur secara terbuka.bertutur secara terbuka.

28

Wen mingWen ming

merujuk kepada unsur-unsur material dan merujuk kepada unsur-unsur material dan spiritual yang muncul daripada spiritual yang muncul daripada

pencapaian sejarah perkembangan pencapaian sejarah perkembangan manusia.manusia.

29

Tamadun Daripada Tamadun Daripada

Perspektif PelbagaiPerspektif Pelbagai

Bangsa dan AgamaBangsa dan Agama

30

Umumnya setiap bangsa dan agama setuju Umumnya setiap bangsa dan agama setuju tamadun merupakan pencapaian kemajuan tamadun merupakan pencapaian kemajuan dalam pelbagai bidang kehidupan masyarakatdalam pelbagai bidang kehidupan masyarakat

Sukar tentukan takrif mutlak bagi tamadun -Sukar tentukan takrif mutlak bagi tamadun -

- kenapa sukar tentukan takrif mutlak ?????- kenapa sukar tentukan takrif mutlak ?????

- kenapa berbeza istilah ?????- kenapa berbeza istilah ?????

* *

31

IslamIslam

Istilah madaniyah, umran, Istilah madaniyah, umran, hadarah, tamadun berbeza hadarah, tamadun berbeza tetapi sebenarnya menemuitetapi sebenarnya menemuititik persamaan dari segi titik persamaan dari segi konsep tamadun iaitu konsep tamadun iaitu meletakkan unsur agamameletakkan unsur agamayang berpaksikan akidah, yang berpaksikan akidah, syariah dan akhlak sebagai syariah dan akhlak sebagai dasar dalam pembinaan & dasar dalam pembinaan & perkembangan tamadunperkembangan tamadun

BaratBarat

Lebih menonjolkan aspek Lebih menonjolkan aspek pencapaian kebendaan atau pencapaian kebendaan atau material sebagai ukuran bagi material sebagai ukuran bagi menentukan sesebuah menentukan sesebuah masyarakat itu bertamadun masyarakat itu bertamadun atau sebaliknyaatau sebaliknya

32

MelayuMelayu

Menerima pengaruh besar daripada Menerima pengaruh besar daripada tamadun Islam – memperlihatkan tamadun Islam – memperlihatkan perbezaan dengan tamadun Baratperbezaan dengan tamadun Barat

33

terdapat kecenderungan sesuatu terdapat kecenderungan sesuatu bangsa tentang tamadun bangsa bangsa tentang tamadun bangsa mereka lebih tinggi berbanding mereka lebih tinggi berbanding tamadun laintamadun lain

Cth – China dan Barat - Islam Cth – China dan Barat - Islam

34

RUMUSANRUMUSAN

definisi tamadun banyak dipengaruhi definisi tamadun banyak dipengaruhi pandangan semesta sesebuah masyarakatpandangan semesta sesebuah masyarakat

Pandangan semesta lahir daripada latar Pandangan semesta lahir daripada latar belakang dan pengalaman agama, politik dan belakang dan pengalaman agama, politik dan kemasyarakatan antara satu dengan lainkemasyarakatan antara satu dengan lain

Penekanan yang diberikan terhadap tamadun Penekanan yang diberikan terhadap tamadun berbeza – lihat Islam dan Baratberbeza – lihat Islam dan Barat

35

Syed QutbSyed Qutb

“ “ Tamadun Islam ialah segala Tamadun Islam ialah segala bentuk kemajuan yang bentuk kemajuan yang dihasilkan oleh masyarakat dihasilkan oleh masyarakat dalam aspek sosial,dalam aspek sosial,pemerintahan, politik, pemerintahan, politik, ekonomi, kebudayaan yang ekonomi, kebudayaan yang berteraskan kepada syariat berteraskan kepada syariat Allah serta bercirikan nilai-Allah serta bercirikan nilai-nilai moral Islam”nilai moral Islam”

Arnold ToynbeeArnold Toynbee

““Tamadun ialah suatu Tamadun ialah suatu sistem masyarakat sistem masyarakat yang dapat membantu yang dapat membantu manusia menambah manusia menambah pengeluaran dan ia pengeluaran dan ia mempunyai empat mempunyai empat elemen penting iaitu elemen penting iaitu bahan-bahan ekonomi, bahan-bahan ekonomi, sistem politik, sistem politik, pengetahuan dan senipengetahuan dan seni

3636

PERBEZAAN ANTARA PERBEZAAN ANTARA TAMADUN, BUDAYA, TAMADUN, BUDAYA, AGAMA DAN BANGSAAGAMA DAN BANGSA

37

Tamadun – luas & melangkaui dan Tamadun – luas & melangkaui dan melepasi budaya, bangsa dan juga melepasi budaya, bangsa dan juga berbeza daripada agamaberbeza daripada agama

a) Budaya dan bangsaa) Budaya dan bangsa

Budaya – faham makna budaya ???Budaya – faham makna budaya ???

Semua masyarakat berbudaya tetapi Semua masyarakat berbudaya tetapi tidak semua budaya boleh mencapai tidak semua budaya boleh mencapai tamadun yang tinggitamadun yang tinggi

38

Masyarakat berbudaya tinggi akan Masyarakat berbudaya tinggi akan mencapai tamadun yang tinggi dan mencapai tamadun yang tinggi dan sempurna berbanding tamadun lain – sempurna berbanding tamadun lain – jika tidak mencapai tahap jika tidak mencapai tahap masyarakat berbudaya tinggi – masyarakat berbudaya tinggi – masyarakat itu berbudaya rendah masyarakat itu berbudaya rendah seperti masyarakat nomadseperti masyarakat nomad

Tamadun Barat & Tamadun Islam Tamadun Barat & Tamadun Islam sendiri mengandungi pelbagai budaya sendiri mengandungi pelbagai budaya daripada pelbagai kaum daripada pelbagai kaum

39

Cth : Cina Muslim di China – amalkan Cth : Cina Muslim di China – amalkan budaya China tetapi beragama Islam budaya China tetapi beragama Islam – bawah Tamadun Islam– bawah Tamadun Islam

Cth : masyarakat Barat di Eropah dan Cth : masyarakat Barat di Eropah dan Amerika – budaya berbeza-beza – Amerika – budaya berbeza-beza – bawah Tamadun Barat bawah Tamadun Barat

40

bb ) Agama) Agama

* Tamadun juga berbeza daripada agama* Tamadun juga berbeza daripada agama

Faham makna agama ?????Faham makna agama ?????

Tamadun juga melangkaui agama – masyarakat Tamadun juga melangkaui agama – masyarakat yang menganut agama yang berbeza tetapi yang menganut agama yang berbeza tetapi bernaung di bawah tamadun yang samabernaung di bawah tamadun yang sama

Cth : Orang Jepun ( Shinto, Budhha ) – bawah Cth : Orang Jepun ( Shinto, Budhha ) – bawah Tamadun JepunTamadun Jepun

Cth : Orang Cina ( Konfucius, Buddha, Taios ) – Cth : Orang Cina ( Konfucius, Buddha, Taios ) – bawah Tamadun Cinabawah Tamadun Cina

41

Tamadun Islam – agama unsur Tamadun Islam – agama unsur terpenting dalam binaan tamadunterpenting dalam binaan tamadun

Menerima apa-apa budaya asalkan Menerima apa-apa budaya asalkan tidak bercanggah tidak bercanggah

42

RUMUSANRUMUSANTidak dinafikan budaya, agama, bangsa Tidak dinafikan budaya, agama, bangsa

mempunyai kaitan rapat dengan mempunyai kaitan rapat dengan kewujudan tamadunkewujudan tamadun

Hanya tidak boleh disamakan dari segi Hanya tidak boleh disamakan dari segi makna kerana cakupan tamadun lebih makna kerana cakupan tamadun lebih luas melepasi budaya, bangsa dan agamaluas melepasi budaya, bangsa dan agama