TÜRKİYE’DE ÇEVİRMENLİK MESLEĞİ - ankaced.org · Yazılı Çeviri 3 Not Alma Teknikleri 2 İngilizce Konuşma I 2 Kültürlerarası İletişim 2 İngilizce Konuşma II 2 Seçmeli

0

TÜRKİYE’DE ÇEVİRMENLİK MESLEĞİ

ARAŞTIRMA RAPORU -Güncellenmiş 2. Versiyon-

Başbakanlık

İdareyi Geliştirme Başkanlığı

Ağustos-2015

1

İÇİNDEKİLER

Giriş .........................................................................................................................................................3

Çevirmenliğin Tanımı Ve Önemi ..........................................................................................................5

Çevirmenlerin Görevleri ........................................................................................................................5

Çevirmenlerin Sahip Olmaları Gereken Nitelikler .............................................................................6

Çevirmenlerin Çalışma Alanları Ve İş Bulma Olanakları .................................................................6

Çevirmenlik Eğitiminin Verildiği Yerler .............................................................................................8

Çevirmenlik Eğitimine Giriş Koşulları ................................................................................................9

Çevirmenlik Eğitiminin Süresi Ve İçeriği ............................................................................................9

Çevirmenlerin Aldığı Ücretler.............................................................................................................19

Ülkemizde Çevirmenlik Mesleği İle İlgili Yasal Mevzuat .................................................................22

Yargı Alanında Çevirmenlik Mesleği .................................................................................................43

Bilirkişilik Müessesesi ve Tercümanlık ..........................................................................................43

Mahkemelerde Tercümanlık ...........................................................................................................44

Türkiye’de Çevirmenlik Büroları Ve Çevirmenlik Bürolarının Sunduğu Hizmetler ....................44

1-Yazılı Çeviri(Mütercimlik)Hizmetleri.........................................................................................45

a) Ticari Çeviri .............................................................................................................................. 45

b) Akademik Çeviri ........................................................................................................................ 45

c) Hukuki Çeviri ............................................................................................................................ 45

d) Teknik Çeviri ............................................................................................................................. 46

e) Tıbbi Çeviri ............................................................................................................................... 46

f) Kontrol Çevirisi ......................................................................................................................... 46

g) Çapraz Çeviri ............................................................................................................................ 46

h) Tercüme Bürosu Tarafından Tasdikli Çeviri ............................................................................ 46

ı) Noter Yeminli Çeviri .................................................................................................................. 47

i) Redaksiyon Çeviri ...................................................................................................................... 47

j) Edebi Çeviri ............................................................................................................................... 47

2-Sözlü Çeviri (Tercümanlık) Hizmetleri .......................................................................................48

a) Ardıl Tercüme ........................................................................................................................... 48

b) Simültane(Anında) Tercüme Hizmeti ........................................................................................ 48

c) Bilateral (Karşılıklı) Tercüme ................................................................................................... 48

2

d) Liason (Bağlantı) Tercümesi ..................................................................................................... 48

3-Multimedya Tercümesi................................................................................................................49

4-İnternet Sitesi Tercümesi .............................................................................................................49

5-Masaüstü Yukarı Yayın Çevirisi .................................................................................................49

6-Deşifre Hizmetleri .......................................................................................................................49

7-Refakat (Eskort) Hizmetleri ........................................................................................................50

Türkiye’de Çevirmenlik Mesleği Ve Çevirmenlerin Mevcut Durumu ............................................50

Türkiye’de Çevirmenlik Mesleğinde Çalışanların Sorunları ...........................................................52

A-Kamuda Sektöründe Çalışan Çevirmenlerin Sorunları...............................................................52

1-Hizmet Sınıfının Değiştirilmesi ve Özlük Haklarının Yeniden Düzenlenmesi ............................ 52

2-Görev Tanımının Belirlenmesi/Netleştirilmesi ........................................................................... 53

B-Özel Sektörde Çalışan Çevirmenlerin Sorunları .........................................................................55

1-Meslek Örgütünün Bulunmayışı ................................................................................................. 55

2-Meslek Standartları ve Mesleki Yeterliliği Belirleyen Bir Mevzuat Düzenlemesinin Bulunmayışı

....................................................................................................................................................... 55

3-Notere Bağımlı Çalışmanın Getirdiği Zorluklar ........................................................................ 56

4-Tapu Dairelerinde Yabancılara Yapılan Çevirmenlik İşlemlerindeki Sorunlar ........................ 57

5-Bilirkişi ve Mahkeme Çevirmenliğinde Yaşanan Sorunlar ........................................................ 57

6-Nitelikli Çevirmen Eksikliği ve Acil Çevirmen Temininde Yaşanan Güçlükler ......................... 58

7-İşaret Dili Sertifikasyonuna Sahip Olmayanların Çevirmenlik Yapması ................................... 58

8- Çevirmenlikle İlgili Hizmet Alımlarında İhale Şartnamelerinin Eksik ve Yetersiz Oluşu ......... 59

AB Ülkelerinde Çevirmenlik Mesleği .................................................................................................61

İngiltere ...........................................................................................................................................61

Fransa..............................................................................................................................................61

Almanya..........................................................................................................................................62

Dünyada Çevirmenlikle İlgili Örgütlenmeler ....................................................................................63

Genel Değerlendırme ...........................................................................................................................67

Sonuç .....................................................................................................................................................68

Kaynakça ...............................................................................................................................................70

3

Bu Rapor politika yapıcıları, üst düzey yöneticileri, çeviri faaliyetiyle iştigal eden

meslek mensuplarını ve vatandaşları konu hakkında bilgilendirmeyi hedeflemektedir. Bu

nedenle raporda dile getirilen çözüm önerileri idareleri bağlayıcı olmaktan ziyade yol

gösterici bir niteliğe sahiptir.

4

GİRİŞ

AB uyum sürecine girdiğimiz ve bilgi toplumu olmayı hedeflediğimiz bu dönemde

ülkemiz açısından önem arz eden konulardan birisi de çeviri ve çeviri alanında yaşanan

gelişmelerdir. Çeviri mesleği; uluslararası ilişkilerin her aşamasında farklı dil ve kültürler

arasında yazılı-sözlü iletişimi sağlayan, uygulama alanlarına göre kendi içinde uzmanlaşma ve

profesyonellik isteyen başlı başına bir meslek dalıdır.

Küreselleşen dünyada sınırların ortadan kalkmasıyla birlikte ülkeler arasında ilişkiler

artmış ve bu durumun doğal sonucu olarak bir dilden diğer bir dile çeviri yapan çevirmenlik

mesleğinin önemi artmıştır. Bu kapsamda çevirmenlik mesleğinin ülkemizdeki mevcut

durumunun ortaya konulması amacıyla 2011 yılında “Türkiye’de Çevirmenlik Mesleği

Araştırma Raporu” hazırlanmıştır.

Bu raporun yayınlanmasını takiben mesleğin gelişimi doğrultusunda önemli aşamalar

kaydedilmiş; gerek çevirmenler gerekse de çevirmenlikle ilgili sivil toplum örgütleri

tarafından raporun son gelişmeleri de içerecek şekilde yeniden güncellenmesi talep edilmiştir.

Gelen yoğun talepler üzerine Nitelikli Uluslararası Çevirmenler Dil ve Çeviri İşletmeleri

Federasyonundan (TURÇEF) alınan veriler doğrultusunda Başbakanlık İdari Geliştirme

Başkanlığınca bu rapor güncellenmiş ve çevirmenlik mesleğinin gelişimine katkı sağlamak

amacıyla kamuoyuna sunulmuştur.

5

ÇEVİRMENLİĞİN TANIMI VE ÖNEMİ

Bir dilde yazılı bir metni başka bir dile çeviren kişiye “mütercim”, bir konuşmanın ya

da metnin söylenmesini ya da yazılmasını takiben çeviri yapan kişiye ise “tercüman” denir.

Bu iki terim birbiriyle karıştırılmakta ve çoğu zaman da birbiri yerine kullanılabilmektedir.

Genellikle bu terimi kapsayacak şekilde “çevirmen” kavramı da kullanılabilmektedir.

Teknoloji alanında son yıllarda yaşanan gelişmeler, ülkemizin teknoloji transferi,

ithalat ve dışa açılmada yoğun çabalara girmesiyle özellikle kaliteli çeviriye duyulan ihtiyaç

katlanarak artmıştır. Özellikle yeni kavramlar ve terimleri gerektiren, sürekli gelişim içinde

olan teknik ve hukuk alanlarında çeviri ihtiyacı gözle görülür bir şekilde artmaktadır. Hızla ve

sürekli artan çeviri ihtiyacı, özel ve resmi kurumların bünyelerinde, istihdam ettikleri

çevirmenler, serbest çevirmenler, çeviri büroları ve çeviri firmaları tarafından karşılanmaya

çalışılmaktadır.

Ülkemizde çevirmenlik eğitimi, 1993-94 yıllarında Boğaziçi Üniversitesi’nde İngilizce

Mütercim - Tercümanlık Bölümünde, bir yıl sonra da Hacettepe Üniversitesi’nde aynı

bölümün açılmasıyla başlamıştır. Ülkemizde halen 32 ayrı üniversitede İngilizce, Almanca,

Fransızca, Rusça, Arapça ve Çince dillerinde 1921 kadar öğrenciye çeviri eğitimi verilerek

özel ve kamu sektörünün ihtiyaç duyduğu çevirmen gereksinimi giderilmeye çalışılmaktadır.

Çevirmenlik mesleği, kamu ve özel sektörde kaliteli ve güvenilir çevirilerin

yapılmasını sağlayarak milli ekonomimize fayda sağlamaktadır. Özellikle ülkemizin dünyanın

17. büyük ekonomisi ve AB entegre sürecinde aday bir ülke olduğu dikkate alındığında

çevirmenlik mesleğinin önemi ortaya çıkmaktadır.

ÇEVİRMENLERİN GÖREVLERİ

Çeviri yapacağı kaynak dilde yazılı edebi eserleri, metinleri, bilimsel makaleleri,

gazete ve dergileri, siyasi, hukuki, ekonomik, teknik ve diğer türdeki eserleri önce dikkatle

okuyup, metni anlam bütünlüğüne, ifade doğruluğuna ve içeriğe sadık kalarak ekleme ve

çıkarma yapmadan hedef dile tamamen çevirmek,

Sözlü çeviri yaparken yabancı dildeki yapılan konuşmada, konuşmacının söylemek

istediklerini dinledikten ve konuşmacı cümlenin sonuna nokta koyup beklerken cümleyi

konuşmacının söylediklerinin anlam ve bütünlüğünü bozmadan dinleyicilere aktarmak,

6

Simultane (Anında) çeviri yaparken önceden konunun terminolojisine sahip olup ön

çalışma yapmak, kabin içinde konuşmayı iyi takip edip içeriğe sadık kalarak anında kaynak

dilden hedef dile aktarmak, kabin arkadaşına tarih ve önemli isimleri yazıp göstererek

yardımcı olmak

Yapılan çevirilerin doğruluğunu kontrol etmek,

Kendi öz dili ve bildiği yabancı dile ait gelişmeleri yakından takip etmek,

çevirmenlerin görevleri arasındadır.

ÇEVİRMENLERİN SAHİP OLMALARI GEREKEN NİTELİKLER

Çevirmen olmak isteyenlerin;

Üst düzeyde genel akademik bilgi birikimine, okuduğunu anlama gücüne, sağlam bir

belleğe ve sözel yeteneğe sahip olmaları,

Yabancı dil ve kültürlere karşı ilgi duymaları,

Kendi anadillerini çok iyi kullanabilmeleri,

Uluslararası gelişmeleri yakından takip ederek yetkin bir genel kültür birikimine sahip

bulunmaları,

Uzun süre yazılı metinler üzerinde çalışma yapmaya istekli olmaları,

gerekir.

ÇEVİRMENLERİN ÇALIŞMA ALANLARI VE İŞ BULMA OLANAKLARI

Küreselleşme bağlamında dünya çapında yaşanan gelişmelerin sınırları kaldırmasıyla

beraber toplumlar arası etkileşim tarihin hiçbir döneminde olmadığı kadar artmış, ülkemizde

bu gelişmelerden etkilenmiş ve gerek devlet gerekse de toplum olarak yoğun bir şekilde dışa

açılım yaşanmıştır. Bu gelişmelerin doğal neticesi olarak da klasik Batı dillerinin yanı sıra

Dünyanın en nadir rastlanan dillerinde de çevirmenliğe ihtiyaç duyulmaya başlanmıştır. Bu

nedenle çevirmenlik mesleğinde artık dil bilmek yetmemekte, uzman ve özellikli konularda

yetkin çevirmenliğe ihtiyaç duyulmaktadır.

7

Yeni çevirmenlik alanlarının ortaya çıkışı hem kurumlarda hem de serbest piyasada

daha çok çevirmene ve daha çeşitli dillerde hizmete ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir.

Yetkin ve uzman çevirmenlerin hem kamuda hem de özel sektörde iş bulma olanakları bu

sebeple çok daha kolaydır. Ancak yetkin ve uzman çevirmenlerin yetiştirilmesi amacıyla

ülkenin üst düzey meslek federasyonu tarafından uygulamalı olarak en az 3 en fazla da 12

aylık sürelerle eğitim programları düzenlenmelidir. Özellikle hassasiyet gerektiren toplum

çevirmenliği, ardıl çevirmenlik, diplomatik çevirmenlik, spor çevirmenliği, hukuk

çevirmenliği, sağlık çevirmenliği ile simültane çevirmenlikte bu gereksinimin ulusal olarak

Mesleki Yeterlilik Kurumu tarafından hazırlanan MYK Seviye 6 Ulusal Meslek Standardı ile

Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN) tarafından hazırlanan -2009 yılında TSE tarafından

Türk Standardı olarak kabul edilen- Çeviride Kalite Yönetimi ve Çeviri Hizmeti

Sertifikasyonu (EN 15038) çerçevesinde verilmesi çeviri hizmetlerinin kalitesini artıracaktır.

Bu durum formasyonu olan çevirmenlerin iş bulma olanaklarını artıracak ve çeviri sektörü

böylece daha aktif ve güvenilir hale gelecektir.

Çevirmenler başta bakanlıklar olmak üzere tüm kamu kurum ve kuruluşlarında

istihdam edilmekle birlikte son dört yılda en fazla mütercim ve tercüman alımı yapan kamu

kurumları aşağıda yer almaktadır.1

1. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı

2. Gençlik ve Spor Bakanlığı

3. İçişleri Bakanlığı

4. Kültür ve Turizm Bakanlığı

5. Orman ve Su İşleri Bakanlığı

6. Sağlık Bakanlığı

7. Milli İstihbarat Teşkilatı

8. Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü

9. Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu

10. Göç İdaresi Genel Müdürlüğü

11. Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı

1 2011-2014 Kamu personeli atama ve tercih kılavuzları ve personel alım ilanlarının taraması sonucunda

oluşturulmuştur.

8

12. Gelir İdaresi Başkanlığı

13. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı

14. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı

15. İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri

Kamu kurumlarında görev alanlar genel olarak sözleşmeli personel olarak veya

mütercim-tercüman kadrosuyla genel idare hizmetleri sınıfında çalışmaktadır. Meslek

elemanları ise özel sektörde,

1. Tercüme Büroları

2. Hukuk Büroları

3. Turizm ve Otelcilik Şirketleri

4. Yayınevleri,

5. Gazeteler

6. Magazin dergileri

7. Film stüdyoları

8. Dershaneler

9. Uluslararası kuruluşlar gibi müesseselerde

çalışabilmektedir. Ayrıca çevirmenler genellikle özel büro açarak kendi çalışma alanlarını.

oluşturmaktadırlar.

ÇEVİRMENLİK EĞİTİMİNİN VERİLDİĞİ YERLER

Ülkemizde çevirmenlik eğitimi, çeşitli üniversitelere bağlı fakültelerin mütercimlik –

tercümanlık, iki yıllık uygulamalı çevirmenlik ve çeviribilim bölümlerinde verilmektedir.

Türkiye’de üniversiteler dışında çevirmenlik eğitiminin sonunda diploma veren bir resmi

kuruluş yoktur. Mütercim tercümanlık bölümleri üniversitelerde dört yıldır. 2012 yılından

itibaren ise üniversitelerin bünyesinde 2 yıllık “uygulamalı İngilizce ve çevirmenlik” meslek

yüksekokulları da faaliyet göstermektedir. Ancak MYK Seviye 6 ya göre Çalışma ve Sosyal

Güvenlik Bakanlığı’nın açacağı çevirmenlik formasyonu ve çevirmenlik alanları ile ilgili

tespit sınavları sonucunda kazananlara belge verilmektedir. Bunun dışında TURÇEF(Nitelikli

Uluslar Arası Çevirmenler, Dil ve Çeviri İşletmeleri Federasyonu)’in ülke düzeyindeki bölge

temsilciliklerinde federasyonun tüzüğüne göre TURÇEF –EN 15038 Avrupa konseyi

9

normuna uygun olarak 1-3 ay arasında çevirmenlik formasyonu verilmekte ve bunun

sonucunda çevirmenler “Yeminli Çevirmen Yeterlilik Sertifikası” alabilmektedirler.

ÇEVİRMENLİK EĞİTİMİNE GİRİŞ KOŞULLARI

Liseden sonra girilebilen Lisans Yerleştirme Sınavı (LYS) ve Yabancı Dil Sınavı

sonucunda İngilizce, Fransızca ve Almanca için Dil–1, bu diller dışındaki diller için Dil–2

veya Dil–3 puanı ile mütercimlik-tercümanlık ve çeviribilim bölümlerine girilebilmektedir.2

Ayrıca çevirmenlik mesleğine yüksek eğitim kurumlarımızın yanı sıra yurt dışında en az lise

eğitimi almış olan kişilerinde girebilme koşulları bulunmaktadır. Nitekim ulusal olarak

Mesleki Yeterlilik Kurumuna (MYK Seviye 6 Ulusal Meslek Standardı) göre bulundukları

yabancı ülkede kaynak dil niteliğinde o ülkenin dilini bilen kişiler belirli bir süre çeviri

bürolarında en az 3 aylık çevirmenlik uygulamalı eğitimi alması ve TÖMER veya

TURÇEF(Nitelikli Uluslar Arası Çevirmenler, Dil ve Çeviri İşletmeleri Federasyonu)’den

Türkçe dil eğitimini alarak Türkçe dilinin terminolojisine hâkim olma koşulu aranmaktadır.

ÇEVİRMENLİK EĞİTİMİNİN SÜRESİ VE İÇERİĞİ

Lisans eğitimi süresi 4 yıldır. İngilizce mütercimlik eğitimi verilen üniversitelerde

öğrenciler eğitim süresince;

Türk Dili,

İngilizce Yazı Becerisi,

Dilbilimine Giriş,

İngilizce Sözlük Bilgisi,

İngilizce Okuma,

Metin İnceleme,

Türkçe Yazı Becerisi,

İngilizce Konuşma,

İngilizcenin Yapısı,

Basın Dili,

Çeviriye Giriş,

Türkçenin Yapısı,

Duyduğunu Anlama,

2 2015 ÖSYM Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu

10

Konuşmalarda Not Alma,

İngilizce-Türkçe Karşılaştırmalı Dilbilgisi,

Söylem Çözümlemesi,

Çağdaş Batı Edebiyatı,

Çeviri Kuramı, Özetleyerek Çeviri,

Yazılı Metinlerin Sözlü Çevirisi,

Hukuk ve Ekonomi Metin Çevirileri,

Çeviri Eleştirisi gibi dersleri alırlar.

Aşağıda Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İngilizce Mütercim Tercümanlık

Anabilim Dalı Ders Programı örnek olarak yer almaktadır

Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi

İngilizce Mütercim Tercümanlık Anabilim Dalı Lisans Ders Programı

1. Sınıf

1. Yarıyıl Kredi 2. Yarıyıl Kredi

Zorunlu Dersler 13 Zorunlu Dersler 19

Uygarlık Tarihi 3 Çağdaş Türk Toplumu 4

Türk Dili-I 2 Türk Dili II 2

Okuma Becerisi 3 Güncel Konular 3

Yazma Becerisi 2 Yazılı Çeviriye Giriş 5

Sözcük Bilgisi 3 Duyduğunu Anlama ve Sözlü Anlatım 5

Seçmeli Dersler 4 Seçmeli Dersler 9

Güncel Tartışmalar 2 Çevirmenler İçin Türkçe II 3

Çevirmenler İçin Türkçe I 2 Metin İnceleme 6

Araştırma Teknikleri 3

2. Sınıf



Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi I 2 Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi II 2

Dilbilim I 2 Dilbilim II 2

Çağdaş Türk Edebiyatı 2 Çağdaş İngiliz ve Amerikan Toplumu 2

İngiliz ve Amerikan Kültür Tarihi 2 Söylem Çözümlemesi 2

Yazılı Çeviri 3 Not Alma Teknikleri 2

İngilizce Konuşma I 2 Kültürlerarası İletişim 2

İngilizce Konuşma II 2


Popüler Kültür 2 Yazılı Metinden Sözlü Çeviriye Giriş 2

Türk İşaret Dili I 2 Çeviri Araçları 3

Yaratıcı Yazarlık 2 Çevirmenler İçin Tıp 3

Türk İşaret Dili II 2

Proje Yönetimi 2

11

3. Sınıf



Temel Bilgi ve İletişim Teknolojileri Kullanımı

1

Tıp Çevirisi 3

Sözlü Çeviriye Giriş 3

Çeviri Kuramı 3


Popüler Yazın Çevirisi 2 Yazılı Basın Çevirisi 3

Tekstil ve Kozmetik Metinleri Çevirisi 3 Bilimsel ve Teknik Metinler Çevirisi 3

Sağlık Çevirmenliği 2 Yazın Çevirisi 3

Çeviride Düzeltme ve Son Okuma 2 Ardıl Çeviri 4

Terim Bilim 3 Yazılı Metinden Sözlü Çeviri 2

Çevirmenler İçin Hukuk 3 Kadın Araştırmaları ve Çeviri 2

Yerelleştirme 2 Mizah Çevirisi 2

İleri Not Alma Teknikleri 2 Mahkeme Çevirmenliği 2

Çevirmenler İçin Bilim ve Teknik 3 Çeviri Atölyesi I 3

Çevirmenler İçin Yazın 3 Spor Çevirmenliği 2

Yazılı Çevirmenlik Meslek Bilgisi 2

Sözlü Çevirmenlik Meslek Bilgisi 2

Terim Çalışmaları 2

Bilgisayar Çevirisi 2

Teknik Metin Yazarlığı 2

4. Sınıf




Görsel Basın ve Film Çevirisi 3 Ekonomi Çevirisi 3

Avrupa Araştırmaları ve Topluluk Hukuku 3 Çeviri Eleştirisi 3

Sosyal Bilimler Metinleri Çevirisi 3 Çocuk Yazını Çevirisi 3

Sözlü Çeviri Çalışmaları 2 Patent Çevirisi 3

Andaş Çeviri I 5 Andaş Çeviri II 5

Konferans Çevirmenliği I 2 Konferans Çevirmenliği II 2

Hukuk Çevirisi I 3 Acil Durum ve Afet Çevirmenliği 3

AB Metinleri Çevirisi I 3 Çeviri Atölyesi II 3

Çevirmenler İçin Ekonomi 3 Hukuk Çevirisi II 3

Sözlü Çeviride Sunuş Teknikleri 2 AB Metinleri Çevirisi II 3

Yazılı Çeviri Stajı 2

Sözlü Çeviri Stajı 2

GENEL TOPLAM

Zorunlu Dersler Kredi Miktarı 138

Seçmeli Dersler Kredi Miktarı 62

Türkiye’de Çevirmenlik Eğitimi Veren Kurumlar3

Türkiye’de mütercim-tercümanlık eğitimi 8 dilde verilmektedir. Türkiye’deki okullardaki mütercim-tercümanlık bölümleri ve

kontenjanları aşağıdaki gibidir.

SIRA NO ÜNİVERSİTE FAKÜLTE BÖLÜM 2015 YILI

KONTENJANLARI

1. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu Mütercim-Tercümanlık 30

2. Adana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu Mütercim-Tercümanlık 20

3. Atılım Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) 5

4. Atılım Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce)

(%75 Burslu) 5

5. Atılım Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce)

(%50 Burslu) 15

6. Beykent Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce)

(Tam Burslu) 6


(%50 Burslu) 6


54

9. Beykent Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Rusça)

(Tam Burslu) 6

10. Beykent Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Rusça)

(%50 Burslu) 54

11. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık

(İngilizce, Fransızca, Türkçe) 40

12. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce, Fransızca,

Türkçe) (İ.Ö)

40

13. Çankaya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi

Mütercim-Tercümanlık (İngilizce)

(Tam Burslu)

5

3 2015 ÖSYM Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu taranarak elde edilmiştir.

12


KONTENJANLARI

14. Çankaya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce)

(%50 Burslu) 20

15. Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık 40

16. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık 40

17. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Almanca) 35

18. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Almanca) 60

19. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Fransızca) 60

20. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) 70

21. Haliç Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Ücretli) 38

22. Haliç Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce)

(Tam Burslu) 15

23. Haliç Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce)

(%50 Burslu) 7

24. İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce, Fransızca,

Türkçe) (Tam Burslu) 5

25. İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce, Fransızca,

Türkçe) (%50 Burslu) 45

26. İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Arapça)

(Tam Burslu) 5

27. İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Arapça)

(%50 Burslu) 20

28. İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) 5

29. İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce)

(%50 Burslu) 25

30. İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce)

(%25 Burslu) 5

31. İstanbul Arel Üniversitesi

Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce)

(Tam Burslu)

4

32. İstanbul Arel Üniversitesi


(%50 Burslu) 40

33. İstanbul Aydın Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu

Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Ücretli) 10

13


KONTENJANLARI

34. İstanbul Aydın Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu Mütercim-Tercümanlık (İngilizce)

(Tam Burslu) 6



(%50 Burslu)

44


Mütercim-Tercümanlık (Rusça) (Tam Burslu) 5


Mütercim-Tercümanlık (Rusça) (%50 Burslu) 45

38. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Almanca) 40

39. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Fransızca) 40

40. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) 45

41. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce)

(KKTC Uyruklu) 1

42. İzmir Ekonomi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Ücretli) 15

43. İzmir Ekonomi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce)

(Tam Burslu) 4

44. İzmir Ekonomi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce)

(%25 Burslu) 25

45. Kafkas Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık

(Türkçe/İngilizce/Fransızca) 45

46. Kırıkkale Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Arapça) 40

47. Kırıkkale Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Arapça) (İÖ) 40

48. Kırıkkale Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Farsça) 40

49. Kırıkkale Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Fransızca) 40

50. Kırıkkale Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) 45

51. Kırklareli Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık 30

52. Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık 30

53. Mersin Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Almanca) 40

54. Mersin Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Fransızca) 25

55. Murat Hüdavendigar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi

Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu)

6

14


KONTENJANLARI

56. Murat Hüdavendigar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce)

(%75 Burslu) 9

57. Murat Hüdavendigar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce)

(%50 Burslu) 40

58. Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Arapça) (Ücretli) 14

59. Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Arapça)

(Tam Burslu) 2

60. Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Arapça)

(%50 Burslu) 4

61. Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Çince) (Ücretli) 20

62. Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Çince) (Tam Burslu) 3

63. Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Çince) (%50 Burslu) 6

64. Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Ücretli) 21

65. Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce)

(Tam Burslu) 3

66. Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi


(%50 Burslu)

6

67. Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Rusça) (Ücretli) 21

68. Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Rusça) (Tam Burslu) 3

69. Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Rusça) (%50 Burslu) 6

70. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Almanca) 35

71. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Bulgarca) 30

72. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) 35

73. Yaşar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Ücretli) 3

74. Yaşar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce)

(Tam Burslu) 3


(%50 Burslu) 8

15


KONTENJANLARI


(%25 Burslu) 16

77. Yeni Yüzyıl Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) 4

78. Yeni Yüzyıl Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce)

(%75 Burslu) 8

79. Yeni Yüzyıl Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce)

(%50 Burslu) 28

80. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Fransızca) 40

81. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi (Kırgızistan)

Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Kırgızca-Türkçe) 3

82. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi(Kırgızistan)

Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Türkçe-Rusça) 8

83. Doğu Akdeniz Üniversitesi (KKTC-Gazimağusa)

Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Ücretli) 5



(Tam Burslu) 2



(%50 Burslu) 10

86. Girne Amerikan Üniversitesi (KKTC-Girne) Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Ücretli) 14

87. Girne Amerikan Üniversitesi (KKTC-Girne) Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce)

(Tam Burslu) 14


(%75 Burslu) 9


(%50 Burslu) 8

90. Yakın Doğu Üniversitesi (KKTC-Lefkoşa) Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce)

(Tam Burslu) 4

91. Yakın Doğu Üniversitesi (KKTC-Lefkoşa) Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce)

(%75 Burslu) 36

TOPLAM 1.921

16

17

TÜRKİYE’DE ÇEVİRMENLİKTE EĞİTİM YAPILAN DİLLER

2015 yılı itibariyle çevirmenlikte eğitim yapılan dillerin dağılımı incelendiğinde; 2011

yılında olduğu gibi %54’lük oranla İngilizce dili en fazla eğitim yapılan dil olarak ortaya

çıkarken %17’lik oranla Fransızca ikinci, %11’lik oranla Almanca üçüncü, %7’lik oranla

Rusça dördüncü ve %6’lık oranla Arapça beşinci dil olarak yer almaktadır. %5’lik oranla

diğer diller(Kırgızca, Bulgarca, Çince) son sırada bulunmaktadır.

Grafik-1: Türkiye’de Çevirmenlikte Eğitim Yapılan Dillerin Dağılımı(%)

Eğitim verilen dillere paralel olarak Türkiye’de çevirmenlik sektöründe en fazla çeviri

İngilizce dilinde yapılmakta olup bunu diğer diller takip etmektedir. Çeviri sektöründe en

fazla çeviri yapılan diller tablosu aşağıda yer almaktadır.4

4 Veriler TURCEF’den alınmıştır.

18

Çeviri Sektöründe En Fazla Çeviri Yapılan Diller

1. İngilizce

2. Rusça

3. Almanca

4. Fransızca

5. Arapça

6. İspanyolca

7. Farsça

8. İtalyanca

9. Bulgarca

10. Makedonca-Boşnakça-Arnavutça

11. Sırpça

12. Çekçe

13. Slovakça

14. Slovence

15. Macarca

16. İsveç-Norveç-Danca

17. Flamanca-Flemenkçe

18. Romence-Moldovca

19. Fince

20. Gürcüce

21. Yunanca

22. Çince

23. Japonca

24. Azerice-Türkmence-Kazakça-Kırgızca-Kürtçe

25. Endonezca-Malayca

26. Diğer uzak doğu dilleri

Dünya dili olan İngilizce %90 itibarıyla sözlü, ardıl, diplomatik ve simültane

konferanslarda ortak iletişim dili olarak kullanılmaktadır. Yazılı çevirilerde de İngilizce en

çok kullanılan dil olarak Türkiye genelinde ilk sıradadır. Ancak bölgesel özelliklere göre bazı

bölgelerde komşuluk ilişkileri, sınır ticareti, mülteciler ve yakınlık dolayısıyla başka diller de

ön plana çıkmaktadır. Buna göre Adana, Mersin, Antakya, İskenderun, Kilis ve Şanlıurfa’da

Ortadoğu’dan gelen mülteciler ve sınır ilişkileri nedeniyle bugün Arapça ilk sıradadır.

Diyarbakır-Hakkâri şeridinde ise Arapça’ya Kürtçe de eklenmektedir. Van ve Ağrı bölgeleri

ile son yıllarda artan turizmin sonucu olarak Isparta ve Antalya bölgesinde Farsça dili

yoğunlaşmaktadır. Iğdır’da Ermenice, Trabzon, Rize, Artvin, Kars ve Posof’ta Gürcüce,

İzmir, Bodrum ve Marmaris ile Tekirdağ’da Yunanca, Edirne ve Kırklareli’nde Bulgarca

19

yoğunlaşmaktadır. Kuşadası, Didim, Bodrum, Marmaris, Fethiye ve Kaş bölgelerinde yoğun

turizm faaliyetleri ve İngilizlerin mülk edinmeleriyle birlikte İngilizce ilk sıraya çıkmaktadır.

Antalya, Kemer, Side, Manavgat ve Alanya bölgelerinde ise yine göç, ikamet ve gayrimenkul

satın alma yoluyla Almanca ilk sırada olup ardından Rusça gelmektedir. Mülteci kamplarının

bulunduğu Isparta ve Yozgat gibi illerimizde ise yoğun olarak Afrika dilleri, Arapça ve Farsça

ile Afganca, Tamilce gibi diller ile çeviri yapılmaktadır.

ÇEVİRMENLERİN ALDIĞI ÜCRETLER

Özel sektörde çevirmenler Dünya genelinde olduğu gibi maaş bazında değil gelen

çevirinin sayfa ücreti bazında ücret almaktadırlar. Sözlü ve simültane çevirmenlikte ise bu

hesaplama saat olarak yapılmaktadır. Yazılı çevirmenlikte dünya standardı 1000 punto (harf

karakteri) 1 sayfa olarak baz alınmaktadır. Buna göre çevirmenler uzmanlık isteyen yazılı

çevirilerde çevirdikleri sayfa üzerinden ve çeviri dilinin ender bulunma kategorisi üzerinden

ücret almaktadırlar. Bu nedenle çok sık bulunan İngilizce çevirmenin aldığı sayfa ücreti ile

Çince, Japonca çeviri yapan kişinin sayfa ücreti aynı değildir. Avrupa’da olduğu gibi

Türkiye’deki meslek federasyonu ve meslek örgütlerinin dillerin sıklıkla bulunması üzerine

bir dil kategorisi vardır. Ayrıca Latin alfabesi dışındaki alfabelere yapılan hedef dildeki

çeviriler arasında da Latin dilli çevirilerle yapılan çeviriler arasında fiyat farkı bulunmaktadır.

Bir sayfa ücreti nitelikli uzman çevirmenlerce Türkçeden yabancı dillere, yabancı

dillerden de farklı dillere farklı ücretlerle yapılmaktadır. Ülkemizde çeviri ücretleri kaynak dil

Türkçeden İngilizce, Almanca ve Fransızca dillerinde Türkiye bazında ortalama 25-35 TL,

Türkçeden Rusçaya 45-55 TL, Türkçeden Japonca ve Çinceye ise 150-250 TL arasındadır.

Yabancı dillerden Türkçeye çeviri ise nispeten daha düşük ücretlendirilmektedir. Ardıl ve

simültane sözlü çevirmenlikte de aynı yazılıda olduğu gibi ender veya sık bulunan dil niteliği

ücrete yansımaktadır. Sık bulunan İngilizce Almanca gibi diller sık bulunmayan dillere göre

daha düşük ücretlendirilmektedir. Türkiye genelinde bu ücretlendirme Ardıl da 1-8 saat

Simültane de ise tek bir kabinde iki kişi olmak kaydıyla kişi başı 1-6 saat olarak

ücretlendirilmektedir. Serbest çalışan çevirmenler ofislere iş yaptıklarında daha düşük ücret

almakta ve onların yaptıkları işin vergi ve faturalandırılması tercüme bürosu tarafından

yapılmaktadır. Kamuda çalışan çevirmenlerin aldığı ücret ise ortalama net maaş Haziran 2015

itibari ile 2.100 TL’dir.

20

Çeviri ücretlendirmelerine ilişkin olarak Türkiye Çevirmenler Derneği(TÜÇED) ve

Nitelikli Uluslararası Çevirmenler Dil ve Çeviri İşletmeleri Federasyonu (TÜRÇEF)

tarafından önerilen fiyat listeleri aşağıda yer almaktadır.

TÜÇED 2015 Fiyat Listesi5

5 http://tuced.org.tr/?target=ceviri&id=5

http://tuced.org.tr/?target=ceviri&id=5

21

TÜRÇEF 2015 Fiyat Listesi6

6 http://turcef.org/fiyat.pdf

http://turcef.org/fiyat.pdf

22

ÜLKEMİZDE ÇEVİRMENLİK MESLEĞİ İLE İLGİLİ YASAL MEVZUAT

Ülkemizde tercüman ve mütercimlerle ilgili yasal mevzuatlar aşağıdaki gibidir.

5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu

6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu

1512 Sayılı Noterlik Kanunu

Noterlik Kanunu Yönetmeliği

Çevirmen (Seviye 6) Ulusal Meslek Standardı

1- 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU

Gerçeğe aykırı bilirkişilik veya tercümanlık

Madde 276- (1) Yargı mercileri veya suçtan dolayı kanunen soruşturma yapmak veya

yemin altında tanık dinlemek yetkisine sahip bulunan kişi veya kurul tarafından

görevlendirilen bilirkişinin gerçeğe aykırı mütalaada bulunması halinde, bir yıldan üç yıla

kadar hapis cezasına hükmolunur.

(2) Birinci fıkrada belirtilen kişi veya kurullar tarafından görevlendirilen

tercümanın ifade veya belgeleri gerçeğe aykırı olarak tercüme etmesi halinde, birinci

fıkra hükmü uygulanır.

2-6100 SAYILI HUKUK MUHKEMELERİ KANUNU

Tercüman ve bilirkişi kullanılması

Madde 263- (1) Tanık Türkçe bilmezse tercümanla dinlenir.

(2) Tanık, sağır ve dilsiz olup okuma ve yazmayı biliyorsa, sorular kendisine yazılı olarak

bildirilir ve cevapları yazdırılır; okuma ve yazma bilmediği takdirde, hâkim, kendisini işaret

dilinden anlayan bilirkişi yardımıyla dinler.

23

Yargılamanın iadesi sebepleri

Madde 375- (1) Aşağıdaki sebeplere dayanılarak yargılamanın iadesi talep edilebilir:

a) Mahkemenin kanuna uygun olarak teşekkül etmemiş olması.

b) Davaya bakması yasak olan yahut hakkındaki ret talebi, merciince kesin olarak kabul

edilen hâkimin karar vermiş veya karara katılmış bulunması.

c) Vekil veya temsilci olmayan kimselerin huzuruyla davanın görülmüş ve karara bağlanmış

olması.

ç) Yargılama sırasında, aleyhine hüküm verilen tarafın elinde olmayan nedenlerle elde

edilemeyen bir belgenin, kararın verilmesinden sonra ele geçirilmiş olması.

d) Karara esas alınan senedin sahteliğine karar verilmiş veya senedin sahte olduğunun

mahkeme veya resmî makam önünde ikrar edilmiş olması.

e) İfadesi karara esas alınan tanığın, karardan sonra yalan tanıklık yaptığının sabit olması.

f) Bilirkişi veya tercümanın, hükme esas alınan husus hakkında kasten gerçeğe aykırı

beyanda bulunduğunun sabit olması.

g) Lehine karar verilen tarafın, karara esas alınan yemini yalan yere ettiğinin, ikrar veya yazılı

delille sabit olması.

ğ) Karara esas alınan bir hükmün, kesinleşmiş başka bir hükümle ortadan kalkmış olması.

h) Lehine karar verilen tarafın, karara tesir eden hileli bir davranışta bulunmuş olması.

ı) Bir dava sonunda verilen hükmün kesinleşmesinden sonra tarafları, konusu ve sebebi aynı

olan ikinci davada, öncekine aykırı bir hüküm verilmiş ve bu hükmün de kesinleşmiş olması.

i) Kararın, İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşmenin veya eki

protokollerin ihlali suretiyle verildiğinin, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş

kararıyla tespit edilmiş olması.

24

Eski Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu

Madde 270 - Şahit Türkçe bilmezse tercümanla isticvap olunur. Sağır ve dilsiz olan şahit

yazmak ve okumak bilirse sualler kendisine tahriren bildirilir ve cevapları yazdırılır. Yazmak

ve okumak bilmediği takdirde hakim kendisini işareti mahsusasını anlıyacak ehlivukuf

marifetiyle isticvap eder.

3- NOTERLİK KANUNU

Yasaklılık:

Madde 76 – Noter, tanık, tercüman ve bilirkişiler aşağıdaki hallerde noterlik

işlemine katılamazlar:

1. Kendisi bizzat ilgili ise veya bir ilgili onun vekili olarak hareket ediyorsa,

2. Aralarında evlilik birliği kalmamış olsa bile ilgililerden birinin karı veya kocası ise,

3. İlgililerden biri ile aralarında sıhri dahi olsa usul veya füru veya kan hısımlığında üçüncü,

sıhri hısımlıkta ikinci derecede (Bu dereceler dahil) civar hısımlığı veyahut evlat edinme

ilişkisi varsa,

4. İlgililerden biri noterin katip veya hizmetlisi ise,

5. İlgililerden biri aralarında iki, üç ve dördüncü numaralarda yazılı ilişki bulunan bir şahsın

vekili olarak hareket ediyorsa,

6. Noterlik işlemi, kendi yararına veya aralarında iki, üç ve dördüncü numaralarda yazılı

ilişkiler bulunan bir kimse yararına bir tasarrufu kapsıyorsa,

25

4-NOTERLİK KANUNU YÖNETMELİĞİ

Noterlik Kanunu Yönetmeliği, noterlik hizmetlerinde kullanılacak tercümanların

kaydı, yemini ile ilgili düzenlemede bulunmaktadır. Yönetmeliğin ilgili maddesi aşağıdadır.

Madde 96- Belgelerin bir dilden diğer dile veya bir yazıdan başka bir yazıya çevrilmesine ve

noterlikçe onaylanmasına çevirme işlemi denir.

Noterin, çevirmeyi yapanın o dili veya yazıyı doğru olarak bildiğine, diplomasına veya

diğer belgelerini görerek veya diğer yollarla ve hiçbir tereddüde yer kalmayacak şekilde

kanaat getirmesi gerekir.

Noterlik Kanununun 75.maddesinin son fıkrası gereğince noter tercümana Hukuk

Yargılama Usulü Kanununa göre ant içirir. Bunun bir tutanakla belgelendirilmesi zorunludur.

Bu tutanakta tercümanın adı, soyadı, doğum tarihi, iş adresi, ev adresi, tahsil derecesi, hangi

dil veya dilleri, hangi yazıyı bildiği, noterin çevirenin bu dil ve dilleri veya yazıyı bildiğine ne

suretle kanı sahibi olduğu, yemin biçimi ve tutanağın tarihini gösterir. Tutanağın altı noter ve

tercüman tarafından imzalanır.

Kendisine çevirme yaptırılan kimselerin yemin tutanakları noterlik dairesinde özel bir

kartonda saklanır. Noter, kartonunda yemin tutanağı bulunmayan bir kimseye çevirme

yaptıramaz.

2013 yılından önce çevirmenlik mesleğinin standartları ve çalışma koşulları,

bulunmamaktaydı. Ancak Başbakanlık İdareyi Geliştirme Başkanlığınca 2011 yılında

yayınlanan Çevirmenlik raporu neticesinde Mesleki Yeterlilik Kurumu harekete geçmiş ve

mesleğin standartlarının oluşturulması doğrultusunda çalışmalar gerçekleştirmiştir. Yapılan

çalışmalar neticesinde 29.01.2013 tarih ve 28543 Sayılı Mükerrer Resmi Gazete ekinde

Çevirmen (Seviye 6) Ulusal Meslek Standardı yayınlanmıştır. Ancak bu önemli gelişmeye

rağmen çevirmenlik mesleğinin örgütlenmesi, hakları ve ücretlendirme koşullarıyla ilgili

ülkemizde hala yasal bir düzenlemenin olmadığı görülmektedir. Mesleğin yasal bir

mevzuatının olması yönünde son dönemde 2015 yılı Haziran ayı itibari ile Türkiye’de 15

bölge 52 ilde örgütlenmesini tamamlayan TURÇEF tarafından meclise sunulmak üzere bir

kanun teklifinin hazırlandığı bilinmektir.

26

5-ÇEVİRMEN (SEVİYE 6) ULUSAL MESLEK STANDARDI

Terimler, Simgeler ve Kısaltmalar

Alımlama: İçeriğin, alıcının düşünsel ve kültürel arka planına bağlı olarak algılanma ve

kavranma sürecini,

Ardıl Çeviri: Sözlü bir iletinin konuşmacıdan sonra bölümler halinde erek (hedef) dile

aktarılmasını (telefonda çeviri, eşlik çevirisi, toplum çevirmeliği – sağlık, mahkeme, afet ve

acil durumlar dâhil- vb.),

Çeviri Belleği: Yazılı çeviri faaliyetlerinde yararlanmak üzere elektronik ortamda, özel

yazılımlarla çeviri birimleri halinde erek (hedef) dil ve kaynak dil eşleşmelerinden oluşan veri

tabanını,

Çoklu Ortam Çevirisi: Dilsel, görsel, işitsel içerikten ve hareketli görüntülerden (alt yazı,

dublaj ve üsten konuşma gibi) oluşan metinlerin çevirisini,

Dil Düzlemi: Kullanım bağlamları ve farklı toplumsal konumlara göre yapılaşmış, kabul

gören dil düzeylerini,

FSEK: Fikir ve Sanat Eserleri Kanununu,

Görsel Özellikler: Metnin sayfa yapısı, düzeni, şekil, düzenleme grafik, varsa tablolar gibi

özelliklerini,

Hizmet Talep Eden: İş tanımını yapmak için muhatap konumundaki bir veya birden fazla

kişiyi ya da kurumu,

ISCO: Uluslararası Standart Meslek Sınıflamasını,

İSG: İş Sağlığı ve Güvenliğini,

İş Tanımı: İşin süresi, iş hacmi, kaynak dil ve erek (hedef) dil, uzmanlık alanı, çevirinin

amacı, formatı, yeri, gerekli teknik donanım ve ortamı ve bütçelemesiyle ilgili iş bilgilerini,

İşaret Dili: İşitme engellilerce kullanılan, iletişimin el, parmak, mimik ve kol hareketleri ile

sağlandığı sistematik dili,

Koşut Metin: Kaynak metnin incelenmesinde ve erek (hedef) metnin oluşturulmasında

başvurulabilecek benzer özellikteki diğer metinleri,

Metinlerarasılık: Yazın metinlerinde çeşitli eserler arasındaki göndermeler ve bağlamsal

etkileşimleri,

Özel Alan Çevirisi: Belli bir uzmanlık alanında özel konu bilgisi gerektiren yazılı

metinlerin çevirisini,

Simultane Çeviri: Sözlü bir iletinin konuşmacı ile eş zamanlı olarak ve uygun teknik

donanımdan yararlanılarak erek (hedef) dile aktarılmasını (fısıltı çevirisi, yazılı metinden

27

bakarak çeviri, televizyonda/radyoda çeviri, uzaktan çeviri, bidülle çeviri, konferans, visio-

konferans, telekonferans vb.),

Yazın Çevirisi: İlim ve edebiyat eserleri çevirisini,

Yerelleştirme: Erek (hedef) dil ve kültüre uyarlama amacı ile bilgi teknolojilerinin

yardımıyla bilgisayar yazılımları, ağ sayfaları, bilgisayar oyunları gibi içeriklerin çevirisini,

Söylem Çözümlemesi: Bir sözlü iletide konuşmacının kullandığı strateji, üslup, vurgu, ses

tonu, beden dili, dil düzlemi, açık ve örtük içerik ve sezdirimlerin bağlam ve ortama göre

çözümlenmesini,

Terimce: Metinlerde kullanılan terimlerin listesini ifade eder.

1. Giriş

Çevirmen (Seviye 6) ulusal meslek standardı, 5544 sayılı Mesleki Yeterlilik Kurumu

(MYK) Kanununun 21. maddesi (Değişik: 11/10/2011 – KHK – 665/38 md.) hükümlerine

göre MYK’nın oluşturduğu çalışma grubu tarafından hazırlanmıştır.

Çevirmen (Seviye 6) ulusal meslek standardı, sektördeki ilgili kurum ve kuruluşların

görüşleri alınarak değerlendirilmiş, MYK Medya, İletişim ve Yayıncılık Sektör Komitesi

tarafından incelendikten sonra MYK Yönetim Kurulunca onaylanmıştır.

2. Meslek Tanıtımı

2.1. Meslek Tanımı

Çevirmen (Seviye 6), ilgili mevzuat ve/veya sözleşme, İSG önlemleri, kalite

standartları ve hizmet prosedürleri çerçevesinde çeviri süreçlerinin iş organizasyonu ile

hazırlık faaliyetlerini gerçekleştiren; sözlü çeviri, işaret dili çevirisi ve/veya yazılı çeviri

faaliyetlerini yürüten ve bireysel mesleki gelişimini sağlayan nitelikli kişidir.

Çevirmen (Seviye 6), yazılı çeviri hizmetlerinin sunulduğu durumlarda, bir dildeki

çeşitli nitelikte belgelerin, fikir ve sanat eserlerinin, çeşitli medya ve çoklu ortam materyalleri

içeriğinin, bir erek (hedef) dile aktarılması ve yerelleştirilmesi çalışmalarını; sözlü çeviri

hizmetlerinin sunulduğu durumlarda, farklı dili/dilleri konuşan katılımcıların bulunduğu

toplantı, konferans gibi ortamlarda ve görüşmelerde katılımcılar arasında, bir dildeki sözlü

iletilerin ardıl veya simültane olarak erek (hedef) dile/dillere aktarılması faaliyetlerini; işaret

28

dilinin kullanıldığı ortamlarda, bu dilde iletilenleri sesli dile, sesli veya yazılı bir dille ifade

edilen içeriği de işaret diline çevirmeye yönelik faaliyetleri yürütür.

Çevirmen (Seviye 6), çeviri sürecinde üstlendiği bölümün uygulama ve yönetiminden

sorumludur. Bu kapsamda işin niteliğine göre bazı durumlarda ekip çalışmasının aktif bir

üyesi olarak çalışır.

2.2. Mesleğin Uluslararası Sınıflandırma Sistemlerindeki Yeri

ISCO 08 : 2643 (Çevirmenler (Yazılı ve Sözlü) ve Diğer Dil Bilimciler)

2.3. Sağlık, Güvenlik ve Çevre ile ilgili Düzenlemeler

2872 sayılı Çevre Kanunu

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

İlkyardım Yönetmeliği

Ayrıca; İSG ve çevre ile ilgili yürürlükte olan kanun, tüzük ve yönetmeliklere

uyulması ve konu ile ilgili risk değerlendirmesi yapılması esastır.

2.4. Meslek ile İlgili Diğer Mevzuat

1512 sayılı Noterlik Kanunu

4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu

4857 sayılı İş Kanunu

492 sayılı Harçlar kanunu

5187 sayılı Basın Kanunu

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu

5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu

5378 sayılı Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik

Yapılması Hakkında Kanun

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu

6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu

Noterlik Kanunu Yönetmeliği

29

Ayrıca; meslek ile ilgili yürürlükte olan kanun, tüzük, yönetmelik ve diğer mevzuata

uyulması esastır.

2.5. Çalışma Ortamı ve Koşulları

Çevirmen (Seviye 6), çeviri hizmeti sunan işletmelerde, kamu kurum ve

kuruluşlarında veya bireysel olarak çalışır. Çalışma ortamı, genellikle bu kurum/kuruluş ve

işletmelerin büro, toplantı mekânları, kongre salonları, sahalar veya çevirmenlerin kişisel

çalışma ortamlarıdır.

Yazılı çeviride çalışma ortamının, havalandırma-ısıtma-soğutma sistemlerini içeren,

yeterli aydınlatma sistemine sahip, ergonomik ofis araç ve gereçleri ile donatılmış, gerekli

iletişim imkânlarını sunan alt yapıya sahip (internet bağlantısı, telefon, faks vb.) özellikte

olması gerekir. Ardıl çeviri yapan çevirmen, çalışma ortamında konuşmacıyı rahat

duyabileceği bir konumda bulunmalı; simültane çeviride ise çalışma ortamı, ilgili TSE

standartlarına uygun olmalıdır.

Çevirmen (Seviye 6), sahada yapılan sözlü çeviri faaliyetlerinde, iş sağlığı ve

güvenliğini tehlikeye atacak eylem ve ortamlardan uzak durur ve yetkililerden gerekli

koruyucu önlemleri almasını talep eder.

Çeviri çalışmalarında, genel olarak analitik inceleme, konsantrasyon, araştırma ve

bilgi edinme ve iletişim yoğunluklu faaliyetler söz konusudur. Bu tarz çalışmaya bağlı olarak

yoğun bilgi iletişim teknolojisi araçları kullanılmaktadır. Çeviri süreçlerinin yönetimi iş

yoğunluğuna ve süreçte ortaya çıkan güçlüklerin çözümlerine göre esnek çalışma saatlerini

gerekli kılar. Sözlü çeviride, ISO/TSE standartları ve Avrupa Birliği normlarında belirtilen

azami çalışma süreleri ve koşullarına riayet edilmelidir.

2.6. Mesleğe İlişkin Diğer Gereklilikler

Mesleğe ilişkin diğer gereklilik bulunmamaktadır.

3. Meslek Profili

3.1 Görevler, İşlemler ve Başarım Ölçütleri

Görevler İşlemler Başarım Ölçütleri

Kod Adı Kod Adı Kod Açıklama

A İSG ve çevre koruma ile

ilgili önlemleri almak

A.1

Güvenli çalışma ve kişisel

güvenlik yöntemlerini takip

etmek

A.1.1 Araç, gereç ve donanımları talimatlara ve işyeri prosedürlerine uygun olarak

kullanır.

A.1.2 İşyerinde meydana gelen kaza, yaralanma vb. olumsuz durumlarda ilkyardım

bilgisine başvurur.

A.1.3 Çalışma ortamının tehlikelerden uzak tutulmasına katkı sağlar.

A.1.4

İşyeri faaliyetlerinden kaynaklanan ve iş sağlığını tehlikeye düşürebilecek

durumlara karşı ilgili mevzuata ve standartlara göre gerekli önlemlerin alınmasını

sağlar.

A.2 Riskleri değerlendirmek

A.2.1 Riskleri kontrol etmek için işyeri prosedürlerini takip eder.

A.2.2 Karşılaştığı risk etmenlerini veya karşılaşabileceği olası riskleri belirleyerek

raporlar.

A.3 Acil durum prosedürlerini

uygulamak

A.3.1 Acil durumlarda çıkış veya kaçış prosedürlerine uygun hareket eder.

A.3.2 Acil çıkış veya kaçış ile ilgili periyodik eğitimlere, çalışmalara ve tatbikatlara katkı

sağlar.

A.4 Çevre koruma standart ve

yöntemlerini uygulamak

A.4.1 Enerji, sarf malzemeleri vb. kaynakları tasarruflu ve verimli bir şekilde kullanır.

A.4.2 Çalıştığı alanda ortaya çıkan çevresel atıkların ve dönüştürülebilir malzemelerin

doğru yere iletilmesini sağlar.

A.4.3 Çevre kalitesinin korunması ve iyileştirilmesine yönelik yapılan eğitimlere veya

çalışmalara katkı sağlar.

30



B İş organizasyonu yapmak

(devamı var)

B.1 Tanıtım faaliyetleri

yürütmek

B.1.1 Mesleki niteliklerini ve hizmetlerini gösteren tanıtım dokümanlarını (CV, tanıtım

dosyası vb.) hazırlar.

B.1.2 Tanıtım dokümanlarının bilgi iletişim teknolojileri aracılığıyla görünürlüğünü

sağlar.

B.2 Çeviri talebini

şekillendirmek

B.2.1 Hizmeti talep edenden yazılı olarak süreç, amaç, teslim tarihi, çevrilecek içerik

ile ilgili bilgilerle birlikte iş tanımını alır.

B.2.2 Etik, yasal veya kendi mesleki yeterlilikleri nedenleriyle işi kabul edip

etmeyeceğini gerekçeli olarak belirler.

B.2.3 Bildirilen talep ve koşullara göre işin ön tanımını, işi talep eden ile birlikte

oluşturur.

B.3 Çeviri teklifi hazırlamak7

B.3.1

Hizmet talep edenin talebine göre, sözlü/yazılı kapsamlı iş tanımını ve hizmet

koşullarını (fiyat, süre, amaç, ödeme koşulları, hukuki konular, işin niteliği vb.)

belirler.

B.3.2 Belirlediği iş tanımı ve koşulları ile vereceği hizmete göre teklif metnini/

dosyasını, formatına uygun şekilde hazırlar.

B.4

Çeviri sözleşmesi yapmak

B.4.1

Hizmeti talep edenin çeviri hizmetine ilişkin özel koşullar, hukuki haklar, işlevler,

kalite standartları, teslim/hizmet zamanı ve teslim şekli gibi şartlar ile hizmet

kalitesini güvence altına almak için gerekli gördüğü ilave şartları belirler.

B.4.2 Çeviri hizmetiyle ilgili belirlediği şartlara ilişkin hizmeti talep eden ile yazılı

mutabakata varır.

B.4.3 Belirlenen hizmet şartlarını ve yasal koşulları içeren sözleşme metnini hukuki

formatına uygun şekilde hazırlayarak, imza ve onay işlemlerini tamamlar.

B.5 Kaynak metni ve yardımcı

malzemeleri temin etmek

B.5.1

Yazılı veya sözlü çeviri konusuna ilişkin kaynak metin ve/veya çeviri hizmetine

destek olacak malzemeyi (koşut metin, alan sözlükleri, bellekler vb.) ilgili

kaynaklardan temin eder.

B.5.2 Temin ettiği dokümanları kullanıma uygun hale getirir.

7 Serbest çalışanlar için geçerlidir.

31



B İş organizasyonu yapmak

(devamı var)

B.6 İş programı yapmak

B.6.1 Kabul ettiği çeviri işinin kapsamını, koşullarını değerlendirir.

B.6.2 Yaptığı değerlendirmelere göre işin, zaman, aşamalar ve malzeme olarak planını

hazırlar.

B.6.3 Yaptığı planlamaya ve gerekliliklere göre konaklama ulaşım vb. organizasyonlar

yapar.

B.7 Arşiv işlemlerini yürütmek

B.7.1 Yaptığı çevirilerin ve ilgili içeriğin arşivleme sistemini oluşturur.

B.7.2 Yaptığı çevirileri ve ilgili içeriği oluşturduğu veya kullanılan sisteme göre dosyalar.

B.8 Çeviri süreçlerinde bilgi

güvenliği önlemleri almak

B.8.1 Çeviri kayıtlarının yedeklerini alır.

B.8.2 Çeviri süreçlerinde bilgi güvenliği ile hizmeti talep edenin hakları ve gizliliğe

yönelik önlemleri, yasal kurallarına göre uygular.

B.9 Mali prosedürleri yürütmek8

B.9.1 Yaptığı işlerin faturalandırılmasının ve vergilendirilmesinin yasalara uygun olarak

gerçekleştirilmesini sağlar.

B.9.2 Yaptığı işlerin tahsilâtı ile ilgili belgeleri yasalara uygun olarak düzenler.

B.9.3 Yaptığı işlerin muhasebe kayıtlarının yasalara uygun olarak tutulmasını ve muhafaza

edilmesini sağlar.

8 Serbest çalışanlar için geçerlidir.

32



B İş organizasyonu yapmak B.10 Çeviri belleğinin bakımını

yapmak

B.10.1 Çeviri belleğindeki mükerrer kayıtları giderir.

B.10.2 Terminolojik değişimlere ve içeriksel benzeşmelere göre belleği temiz tutacak

şekilde güncelleme ve iyileştirmeler yapar.

B.10.3 Çeviri belleğinin; içeriye alma (import) ve dışarıya verme (eksport) işlemi ile

kullanım alanının genişliğini sağlar.

B.10.4 Hizmet talep edene ait bir çeviri belleği kullanıyorsa, söz konusu belleği gizlilik

sözleşmesine uygun bir biçimde kullanır.

33



C

Çeviri öncesi hazırlık

yapmak

(devamı var)

C.1 Kaynak metin çözümlemesi

yapmak9

C.1.1 Metnin çeviriye dönük değerlendirmesini talebe, metin türü, bağlamsal, yapısal ve

görsel özelliklere göre yapar.

C.1.2 Dil kullanımı (terim, söylem, dil düzeyi vb.) açısından metni değerlendirir.

C.1.3 Kaynak metnin çevrilebilirliğini ve dil düzeyi açısından yeterliliğini değerlendirir.

C.1.4 Kullanılan dil düzeyine ilişkin yetersizliklerin, metinsellik ölçütlerine göre

giderilmesini sağlar.

C.1.5 Kaynak metinde anlaşılmayan noktalarla ilgili olarak gerektiğinde, kaynak metin

yazarı ile iletişime geçer.

C.2

Çeviri için araştırma yapmak

C.2.1 Kaynak içeriğin ait olduğu alana, arka plan bilgilerine ve terimceye ilişkin bilgi

ihtiyacını ve kaynakları belirleyerek bilgi ihtiyacını giderir.

C.2.2 Kaynak içeriğe ait konu, alan ve arka plan bilgilerini çeviri amaçlarına göre

inceler.

C.2.3 Kaynak içerikteki terimlerin erek (hedef) dildeki karşılıklarını belirler.

C.2.4 Yazın çevirisinde yazarı ve eseri metinlerarasılık ve üslup açısından inceler.

C.2.5 Sözlü çeviride, konuşmacının/konuşmacıların kültürel, sosyal, politik vb.

özelliklerini araştırır.

C.2.6 Benzer çevirileri çeviri sorunlarını çözme kararları açısından inceler.

9 Yazılı çeviri için geçerlidir.

34



C

Çeviri öncesi hazırlık

yapmak

C.3 Çeviri stratejisini belirlemek C.3.1

Çevirinin işlevini ve erek metni oluşturma yöntemini, çevrilecek olan içeriğin dil

dışı öğelerle ilişkisi ve erek metnin taşıyacağı özelliklere bakarak belirler.

C.3.2 Hedef kitleye uygun dili seçer.

C.4 Çalışma ortamını ve

koşullarını hazırlamak

C.4.1 Simültane çeviri yapılacak ortamın kabin ve ses donanımlarının standartlara

uygunluğunu kontrol eder.

C.4.2

Ardıl çeviride, çevirmen için öngörülen yerin konuşmacıyı net şekilde

duymasını, konuşmacıyla uygun iletişim konumunda olup olmadığını kontrol

eder.

C.4.3 Sözlü çeviride konuşmacı ve toplantı sorumlusuyla, süreç ile ilgili tercihler,

çeviri ve konuşma akışı açılarından eşgüdüm sağlar.

C.4.4

Simültane çeviride çeviri ekibi ve ekip şefiyle konuşma metinlerinin temini,

çeviri hacmine göre işbölümü, iletişim ve ortam düzenlemeleri açılarından

eşgüdüm sağlar.

C.4.5 Yazılı çeviri yapacağı teknik donanım ve yazılımların işlerliğini kontrol ederek

çeviri sürecinde kullanıma uygun hale getirilmesini sağlar.

C.4.6 Yazılı çeviri sürecinde işi veren taraftan görevliler ile eşgüdüm sağlar.

C.4.7 Yazılı çeviri sürecinde kullanacağı başvuru kaynaklarının çalışma ortamında

erişime hazır olup olmadığını kontrol eder.

35



D

Sözlü çeviri yapmak

D.1 Ardıl çeviri yapmak

D.1.1 Konuşmacı ile ardıl çevirinin kapsam ve bölümlenmesi konusunda eşgüdüm

sağlar.

D.1.2 Ortam ve koşulların ardıl çeviriye uygunluğunu kontrol eder.

D.1.3 Konuşmacıyı not alarak dinler.

D.1.4 Konuşma içeriğini ardıl olarak not desteği ile çevirir.

D.1.5 Çevirinin doğruluğunu ve güvenirliğini sağlar.

D.1.6 Çevirinin akıcı, anlaşılır ve iletişimsel olmasını sağlar.

D.1.7 Çeviride kullanılan dil, dil düzeyi ve terimcenin ilgili alana uygunluğunu sağlar.

D.2 Simültane çeviri yapmak

D.2.1 Ortam ve koşulların simültane çeviriye uygunluğunu kontrol eder.

D.2.2 Teknik ekiple işbirliği içinde çeviri sisteminin çalışıp çalışmadığını deneyerek

kontrol eder.

D.2.3 Sorumlu kişi ile simültane çevirinin kapsamı konusunda eşgüdüm sağlar.

D.2.4 Konuşmanın içeriğini teknik donanım desteği ile eş zamanlı olarak çevirir.

D.2.5 Çevirinin doğruluğunu ve güvenirliğini sağlar.

D.2.6 Çevirinin akıcı, anlaşılır ve iletişimsel olmasını sağlar.

D.2.7 Çeviride kullanılan dil, dil düzeyi ve terimcenin ilgili alana uygunluğunu sağlar.

36



E

Yazılı çeviri yapmak

(devamı var)

E.1 Özel alan çevirisi yapmak

E.1.1 Kaynak metni, talep, metin özellikleri, alımlama koşulları, kullanılan terimce ve

alan diline uygun olarak erek (hedef) dile aktarır.

E.1.2 Çeviri metnini, kaynak metinden bağımsız şekilde, erek (hedef) dil açısından

kontrol eder.

E.1.3 Çeviri işinin ait olduğu özel alanla ilgili bir uzman ile erek (hedef) metnin

terimsel ve dilsel açıdan kontrolü için işbirliği kurar.

E.2 Yazın çevirisi yapmak

E.2.1 Kaynak metni, yazınsal özelliklerine ve alımlama koşullarına uygun olarak erek

(hedef) dile aktarır.

E.2.2 Çeviri metni, kaynak metinden bağımsız olarak erek (hedef) dilin kullanım

normlarına uygunluğu açısından kontrol eder.

E.2.3 Çeviri işinin ait olduğu alt tür ve geleneğe uygunluğunu yayına hazırlayan ilgili

kişilerle birlikte sağlar.

E.2.4

Yayın sürecinde, yayına hazırlayan (editör) ve düzeltmen (redaktör) gibi işin

diğer aktörleriyle, FSEK’in ve telif sözleşmesinin maddelerine uygun şekilde

eşgüdüm sağlar.

E.2.5

Çevirisi üzerinde, hizmet talep eden tarafından gelebilecek değişiklik taleplerini

değerlendirerek değişiklik kabul etmediği yerlerde çeviri kararlarını

gerekçelendirir.

E.3

Çoklu ortam çevirisi yapmak

(devamı var)

E.3.1

Kaynak içeriği talep, metnin görsel, işitsel ve ortamsal özellikleri, alımlama

koşulları, kullanılan terimce ve alan dili gibi öğelere uygun olarak erek (hedef)

dile aktarır.

E.3.2 Erek (hedef) metnin, dilsel, biçimsel, anlamsal özellikler açısından iç

tutarlılığını sağlar.

37



E

Yazılı çeviri yapmak

E.3

Çoklu ortam çevirisi yapmak

E.3.3 Çeviri işinin ait olduğu özel alanla ilgili bir uzman ile erek (hedef) metnin terimsel

ve dilsel açıdan uygunluğunu sağlamak üzere işbirliği kurar.

E.3.4 Çeviri işinin ait olduğu alt tür ve geleneğe uygunluğunu yayına hazırlayan ilgili

kişilerle birlikte sağlar.

E.4 Yerelleştirme yapmak

E.4.1

Kaynak içeriği talep, içeriğin özellikleri, alımlama koşulları, kullanılan terimce ve

alan dili ile yerel kullanıma uygun olarak (varsa yazılım kodları ve değişkenleri

dikkate alıp) ilgili yazılımları kullanarak erek (hedef) dile aktarır.

E.4.2 Yazılımın çevirisinin test edilmesi aşamasında içeriği, metinsel bütünlüğe ilişkin

işlerlik ve görsellik açısından kontrol eder.

E.4.3 Test edilen içeriğin, metinsel bütünlüğe ilişkin işlerlik ve görsellik sorunlarını

giderir.

38



F

Çeviri hizmeti ile ilgili

kalite faaliyetlerini

yürütmek

F.1

Hizmet talep eden kişi ve

kuruluşlarla ilişkileri

yönetmek

F.1.1 Olası ve mevcut müşterilere ilişkin bilgileri derleyerek, bir müşteri portföyü

oluşturur.

F.1.2 Hizmet talep eden kişi ve kuruluşlarla ilişki sürecini, hizmet öncesi, hizmet/çeviri

süreci ve sonrası aşamalarını içerecek şekilde tasarlar.

F.1.3 Hizmet talep eden kişi ve kuruluşlarla ilişkilerini oluşturduğu portföy ve

tasarladığı aşamalar kapsamında yürütür.

F.1.4 Hizmeti talep edenin memnuniyeti ve beklentilerini belirlemeye yönelik inceleme,

değerlendirme çalışmaları yapar.

F.1.5 Simültane ve ardıl çeviri hizmetlerinde hizmeti talep edeni, sunulacak hizmetin

kapsamı, içeriği ve yöntemi konusunda bilgilendirir.

F.2 Çeviri iş süreçlerini izlemek

F.2.1 Çeviri iş süreçlerinin hizmet öncesi, hizmet/çeviri süreci ve sonrası olarak

izlenebilir ve değerlendirilebilir şekilde akışını oluşturur.

F.2.2 Çeviri iş süreçlerini, oluşturduğu akışa göre kayıt altına alır.

F.2.3 Yapılan çevirinin kalitesini çevirinin türüne, yöntemine, akışa ve sözleşmeye göre

kontrol eder.

F.2.4 Simültane ve ardıl çeviride yaptığı iş hakkında meslektaşından geri bildirim alır.

F.2.5 Yazılı çeviride işi talep edenden geri bildirim alır.

39



G

Mesleki gelişim

faaliyetlerinde bulunmak

G.1 Bireysel mesleki gelişimini

sağlamak

G.1.1 İlgili kuruluşlar tarafından mesleki konulara ilişkin eğitim etkinlikleri hakkında

bilgilenerek kişisel eğitim ihtiyaçlarını belirler.

G.1.2 Meslek ve sektördeki gelişmeleri ilgili kaynaklardan izleyerek çalışmalarına

yansıtır.

G.1.3 Görevleriyle ilgili mevzuat ve norm değişikliklerini ilgili kaynaklardan izleyerek

çalışmalarına yansıtır.

G.1.4 Kişisel kariyer hedeflerine göre kısa ve uzun dönemli mesleki gelişimini

planlayarak uygular.

G.2 Meslek içi eğitime katkıda

bulunmak

G.2.1 Çalışma yöntemi ve deneyimleri hakkında meslektaşları ile bilgi paylaşımında

bulunur.

G.2.2 Meslektaşlarının talebi halinde yapılan çevirilere, mesleki ilke ve konulara

yönelik çözümleyici geri bildirimlerde bulunur.

40

41

3.1. Kullanılan Araç, Gereç ve Ekipman

1. Ardıl çeviride mikrofon ve bloknot

2. Bilgisayar destekli çeviri araçları

3. Bilgisayar ve donanımları (yazıcı, tarayıcı, harici bellek vb.)

4. Elektronik ve/veya basılı sözlük

5. İletişim araçları (telefon, görüntülü telefon, tele-konferans sistemleri, telsiz, faks,

teleks, kablosuz internet erişim cihazları vb.)

6. Kaynak ve uygulama dokümanları (genel formlar, prosedürler, iş talimatları vb.)

7. Kırtasiye malzemeleri (kâğıt, kalem, delgeç, tel zımba vb.)

8. Ofis araçları (fotokopi makinesi, projeksiyon cihazı, evrak imha cihazı, hesap

makinesi, kilit sistemi içeren evrak dolabı vb.)

9. Optik/dijital kaydetme ve görüntüleme cihazları (web cam, fotoğraf makinesi, video

kamera, CD, VCD, DVD, Blu-ray disk okuyucuları vb.)

10. Simültane çeviri cihaz ve donanımları

3.2. Bilgi ve Beceriler

1. Araştırma yöntemleri bilgi ve becerisi

2. Ardıl çeviri teknikleri bilgi ve uygulama becerisi

3. Bilgi iletişim teknolojisi araçlarını kullanma bilgi ve becerisi

4. Bilgisayar destekli çeviri araçlarını kullanma bilgi ve becerisi

5. Bilgiye erişim ve kaynak kullanma becerisi

6. Çalışma dilleri (işaret dili dâhil) kapsamında genel kültür bilgisi

7. Çalışma dillerine simültane çeviri ve ardıl çeviriyi yapabilecek seviyede hakim olma

becerisi

8. Çalışma dillerini (işaret dili dâhil) özel alanı ve dil düzlemlerini de kapsayacak şekilde

etkili kullanma becerisi

9. Çeviri belleği oluşturma ve yönetme bilgi ve becerisi

10. Çeviri hizmetlerine ilişkin ulusal ve uluslararası standartlar ve mevzuat bilgisi

11. Çeviri süreçleri ile ilgili teknik terimler bilgisi

12. Çeviri yaptığı konularda özel alan ve terminoloji bilgisi

13. Çoklu ortam içeriğini yorumlama bilgi ve becerisi

14. Çözümleme yapma becerisi

15. Dikkat ve konsantrasyon becerisi

16. Ekip içinde çalışma becerisi

17. Görsel malzemeyi yorumlama bilgi ve becerisi

18. İletişim bilgi ve becerisi

19. Kalite yönetimi bilgisi

20. Kayıt tutma ve raporlama becerisi

21. Konferans çevirmenliği alanında simültane çeviri teknikleri bilgi ve uygulama becerisi

22. Kriz ve çatışma yönetimi bilgi ve becerisi

23. Kültürler arası iletişim bilgi ve becerisi

24. Meslek ile ilgili İSG ve çevre koruma bilgisi

25. Meslek ile ilgili mali işlem prosedürleri bilgisi

26. Metin ve söylem çözümleme yöntemleri bilgi ve uygulama becerisi

27. Planlama ve organizasyon becerisi

28. Sorun çözme bilgi ve becerisi

29. Sözlü çeviride konuşma, diksiyon ve hitabet bilgi ve becerisi

30. Sözlü çeviride not tutma teknikleri bilgi ve uygulama becerisi

42

31. Sözlü çeviride protokol ve görgü kuralları bilgisi

32. Sözlü çeviride tüm aktif dillerinde ileri seviyede sözlü ifade becerisi

33. Stres altında çalışabilme becerisi

34. Tanıtım dosyası ve mesleki özgeçmiş/CV hazırlama bilgi ve becerisi

35. Temel fiyatlandırma bilgisi

36. Terminoloji çıkartma ve terminoloji yönetimi araçlarını kullanma bilgi ve becerisi

37. Yerelleştirme çevirilerinde özel yazılımlar kullanma bilgi ve becerisi

38. Zaman yönetimi bilgi ve becerisi

3.3. Tutum ve Davranışlar

1. Çalışma ortamında düzenli olmak

2. Çalışma ortamında İSG ve çevre koruma kurallarının uygulanmasına özen göstermek

3. Çalışma zamanını işe uygun şekilde etkili ve verimli kullanmak

4. Çalışmalarında planlı ve organize olmak

5. Çeviri süreçlerinde dikkatli gözlem ve çözümleme yapmak

6. Çeviri süreçlerinde hizmeti talep eden, teknik süreç ve kalite odaklı çalışmak

7. Çeviri süreçlerinde risklere karşı öngörülü ve hazırlıklı olmak

8. Çeviri süreçlerinde uyarı ve eleştirilere açık olmak

9. Çeviri süreçlerinin yönetiminde hızlı ve pratik davranmak

10. Çeviri süreçlerinin yönetiminde teknik, mali ve hukuki detaylara ve kurallara özen

göstermek

11. Çeviri süreçlerinin yönetiminde, yetki sınırları içinde, etkili ve hızlı inisiyatif

kullanmak

12. Fikri mülk özelliği taşıyan basılı çevirilerde (sözlü çevirilerden elde edilmiş yazılı

metinler dâhil) çevirmen olarak maddi haklar ve bu ürünlerde adının görünür biçimde

yer alması konusunda duyarlı olmak

13. İş disiplinine ve işyeri çalışma prensiplerine uymak

14. İş için doğru kişilerden, zamanında ve doğru bilgiyi almak ve aktarmak

15. İşaret dili çevirilerinde çeviriyi engelleyecek kıyafetlerin kullanımından kaçınmak

16. Kaynakların verimli kullanılmasına özen göstermek

17. Konferans çevirmenliği alanında ilgili AB normlarına ve uluslararası normlara uygun

çalışmak

18. Mesleğine ilişkin gizlilik ilkesine uymak

19. Mesleğine ilişkin konulara yönelik yaşam boyu öğrenmeyi gerçekleştirmek

20. Mesleğine ilişkin yeniliklere ve yeni fikirlere açık olmak

21. Meslek adabına ve etik ilkelerine uygun davranmak

22. Saha (afet, acil durum bölgesi vb.) faaliyetlerinde İSG önlemleri almak

23. Ulusal ve uluslararası gündemi takip etmek

24. Ulusal ve uluslararası kalite standartları, mevzuat ve normlara uygun çalışmak

4. Ölçme, Değerlendirme ve Belgelendirme

Çevirmen (Seviye 6) meslek standardını esas alan ulusal yeterliliklere göre

belgelendirme amacıyla yapılacak ölçme ve değerlendirme, gerekli çalışma şartların

sağlandığı ölçme ve değerlendirme merkezlerinde yazılı ve/veya sözlü teorik ve uygulamalı

olarak gerçekleştirilecektir.

Ölçme ve değerlendirme yöntemi ile uygulama esasları bu meslek standardına göre

hazırlanacak ulusal yeterliliklerde detaylandırılır. Ölçme ve değerlendirme ile

43

belgelendirmeye ilişkin işlemler Mesleki Yeterlilik, Sınav ve Belgelendirme Yönetmeliği

çerçevesinde yürütülür.

YARGI ALANINDA ÇEVİRMENLİK MESLEĞİ

Bilirkişilik Müessesesi ve Tercümanlık

Hukuki uyuşmazlıkları çözmekle görevli yargı makamlarının özellikle hâkimin,

hukuki bilgi ve tecrübesini aşan, ancak özel ve teknik bilgi ile çözümlenebilecek nitelikte

bulunan uyuşmazlıklarda farklı alanlarda bilgisine başvurulan kişiye bilirkişi denir.

Bilirkişiler (bazı durumlar hariç), il adli yargı adalet komisyonları tarafından her yıl

düzenlenen bir listede yer alan gerçek veya tüzel kişiler arasından seçilirler. Bilirkişi

atanması, hâkim veya mahkemeye aittir. Soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısı da bu

yetkiyi kullanabilir.

Yeminli Tercümanlar da bilirkişi sayılmaktadır. İl adli yargı adalet komisyonları

tarafından her yıl düzenlenen listede yer alan tercümanlar ile bunların dışında hâkimin

bilgisine başvurduğu diğer yeminli tercümanlar bilirkişi sayılmaktadır.

Tercümanlar da bilirkişi sayıldıklarından bilirkişinin reddi sebepleriyle reddedilebilirler.

Bilirkişinin reddi sebepleri şu şekilde sıralanabilir;

1) Suçtan zarar görmüşse,

2) Sonradan kalksa bile sanık ya da mağdurlarla evlilik, veraset, kayyımlık

ilişkisi kurulmuşsa,

3) Sanıkla ya da mağdurla altsoy ya da üstsoy ilişkisi varsa,

4) Sanıkla ya da mağdurla evlatlık veya evlat edinme bağı varsa,

5) Sanıkla ya da mağdurla aralarında üçüncü derece dahil kan hısımlığı varsa,

6) Evlilik sona ermiş olsa bile sanık ile mağdur arasında kayın hısımlığı varsa,

7) Aynı davada savcılık, kolluk görevliliği, müdafilik yapmışsa,

8) Davacının tanığı ise,

9) Tarafsızlığından şüpheye düşülecek nedenler var ise;

Bilirkişi reddedilir. Ret sebepleri bilirkişilik raporunun verilmesinden sonra ortaya çıkmışsa,

yargılamanın ileri aşamalarında dahi hâkim tarafından bilirkişinin reddi kararı verebilir.

44

Mahkemelerde Tercümanlık

Hâkimler bilirkişi listelerinde bulunan yeminli tercümanlara veya hâkimin seçtiği

diğer yeminli tercümanlara başvurmaktadır. Örneğin Ankara adliyesinde tercüme bürosu

bulunmaktadır. Hâkimler tercüman gerektiğinde bu büroya da başvurmaktadır. Ancak

tercüman bulunamadığı zamanlarda aranan dili bilen kâtip vs. tercüman olarak

kullanılabilmektedir. Zaman zaman bazı çevirileri (karşı tarafa bir karar vs. çevirisinin

gönderilmesi gerektiği durumda) avukat bir yeminli tercüme bürosuna yaptırabilmekte ve bu

çeviri mahkemelerce kabul edilebilmektedir. Tercümanlarda herhangi bir mahkeme

tercümanlığı veya hukuk tercümanlığı gibi uzmanlık aranmamaktadır.

TÜRKİYE’DE ÇEVİRMENLİK BÜROLARI VE ÇEVİRMENLİK BÜROLARININ

SUNDUĞU HİZMETLER

Çevirmenler genellikle özel büro açarak kendi çalışma alanlarını oluştururlar. Bir

çevirmenin, çevirmenlik mesleğini icra edebilmesi için;

1) Uygun bir yer bulup, büro donanımlarını tamamlaması,

2) Çevirmenliğe uygun mesleki bir teşekküle üye olması,

3) Çevirmenin bizzat kendisi veya muhasebecisi kanalı ile Vergi Dairesine bir dilekçe ile

müracaat etmesi,

4) Serbest Meslek Kazanç Defteri alarak, notere tasdik ettirmesi,

5) İşyerini açacağı belediyeden işyeri açma ve çalışma ruhsatını alması gerekmektedir.

Şirket kurmak isteyenler ise standart şirket kuruluş prosedürüne(genellikle limited

şirket) uyarak işyerlerini açabilmektedir. Açılan çevirmenlik bürolarında çalışan çevirmenler

birden fazla notere giderek yemin zaptı almakta ve yeminli tercüman olmaktadırlar. Çeviri

bürolarının yeminli tercüman bulundurmasındaki amaç, özel veya resmi belgenin

tercümesine sadece yeminli tercümanın imza atabilmesidir. Yemin belgesi olmayan

tercümanın yaptığı tercümeleri noter onaylamamakta ve resmi olarak bu tercümeler geçersiz

belgeler olarak kabul edilmektedir. Yeminli tercümanların dışında yemin belgesine sahip

olmayan tercüman ve mütercimler de bu bürolarda çalışmaktadır. Ayrıca yabancı dili bulunan

öğrenciler ve üniversiteden yeni mezun öğrencilerde bu bürolarda çalışabilmektedir.

45

Türkiye’de çevirmenlik bürolarının açılmasıyla ilgili belirlenmiş yasal bir prosedür

olmaması sorunlara sebep olabilmektedir. Çeviri bürolarının meslekte yetkin olmayan

kişilerce açılması/ işletilmesi, çeviri bürolarında mesleki bilgiden yoksun kişilerin

çalıştırılması, standart fiziki çevre koşullarının bulunmadığı işyerlerinde çevirmenlerin

çalıştırılması vb. bu sorunlardan bazılarıdır. Dolayısıyla yaşanan bu sorunlar stratejik olan

çevirmenlik mesleğinin genel menfaatlerine zarar vermektedir.

Çeviri bürolarının sunduğu hizmetler yazılı çeviri hizmetleri, sözlü çeviri hizmetleri,

multimedya tercüme hizmetleri, internet sitesi çeviri hizmetleri, masa üstü yukarı yayın çeviri

hizmetleri, deşifre hizmetleri ve refakat(eskort) hizmetleri olarak yedi alt başlık altında

gruplandırılabilir.

1-Yazılı Çeviri(Mütercimlik)Hizmetleri

a) Ticari Çeviri

Akreditif, Anlaşma, Başvurular, Belgeler, Beyannameler, Bilançolar, Cüzdanlar,

Davetiyeler, Devirler, Doküman, Ekstreler, Evraklar, Fatura, Ferman, Form, Gelir tablosu,

Hesaplar, İbraname, İhale çevirileri, İhale dosyaları, İhale şartnamesi, İşlemler, Kararlar,

Karneler, Kefaletname, Kimlik, Konşimento, Kontratlar, Kurul kararı, Levhalar, Lisans,

Mizan, Mukaveleler, Muvafakatname, Patent, Planlar, Poliçeler, Projeler, Raporlar, Resmi

belge, Ruhsatlar, Senet, Sertifikalar, Sigorta, Sirküler, Sözleşmeler, Şartnameler,

Taahhütnameler, Teklifler, Temlikname, Ticaret sicil gazetesi, Tüzük, Vasiyetname,

Yazışmalar ve Yönetmelikler gibi ticari alandaki belgelerin bu alanda uzman çevirmenlerce

çevirilerinin yapılmasıdır.

b) Akademik Çeviri

Yüksek lisans tezleri, doktora tezleri, ödevler, projeler, sunumlar, akademik

araştırmalar, bilimsel makaleler gibi çeşitli konularda akademik çevirilerin yapılmasıdır.

c) Hukuki Çeviri

Genel olarak kanun ve yönetmelikler, mahkeme kararları, ihale dosyaları, hukuki

yazışmalar, vekâletnameler, sözleşmeler, beyannameler, iş teklifi ve patent başvuruları, vb.

konularında yapılan çevirilerdir.

46

d) Teknik Çeviri

İnşaat ve tekstil makineler dahil olmak üzere tüm endüstriyel ürün, makine ve

aygıtlara ait kullanım, bakım ve kurulum kılavuzları; bu ürünlere ait, katalog ve broşür

çevirileri; elektronik ve iletişim cihazları ve sistemleri ile ilgili tüm teknik belgeler, güvence

ve kalite yönetim sistemleri sertifikaları; otomotiv, mimarlık, tekstil, inşaat, çevre, kimya,

ekonomi alanlarında tün teknik metinler, sertifikalar ve şartnamelerin çevirilerinin

yapılmasıdır.

e) Tıbbi Çeviri

Anestezi, biyoistatistik, dahiliye, diş hekimliği, göğüs hastalıkları, toksikoloji,

diyagnostik, endokrinoloji, endoskopi, göz hastalıkları, halk sağlığı, kardiyoloji,

mikrobiyoloji, ortopedi ve travmatoloji, patoloji, klinik rapor, araştırma ve makaleler,

prospektüsler, tıp ve eczacılık kuruluşlarının tanıtım metin ve broşürleri, tıbbi ürün lisans ve

patentleri, etiket örnekleri, tip inceleme sertifikaları, medikal cihazların teknik ve resmi

belgeleri, kitapçıkları vb. gibi her türlü tıbbi çeviri hizmetinin yapılmasıdır.

f) Kontrol Çevirisi

Kontrol çevirisi müşterinin kendisinin yaptığı tercümeleri tercüme bürosu veya noter

tarafından tasdik ettirmesi gerektiği durumlarda, söz konusu çeviri bürosu yeminli

tercümanları tarafından kontrol edildikten sonra, herhangi bir hata olmaması durumunda

isteğe göre söz konusu çeviri bürosu tarafından kaşelenip imzalanan veya isteğe göre noter

tasdiki yaptırılan çeviri hizmetidir.(Bu durumlarda çeviri ücreti genellikle % 50 olarak

hesaplanmaktadır.)

g) Çapraz Çeviri

Çapraz çeviri, Türkçe’den farklı bir dildeki dokümanın yine Türkçe’den farklı bir dile

tercüme edilmesi hizmetidir. Örneğin, İngilizce bir dokümanın Arapça’ya tercüme edilmesi

gibi.

h) Tercüme Bürosu Tarafından Tasdikli Çeviri

Tercüme bürosuna bağlı yeminli tercümanlar tarafından tercümesi yapılan belgelerin,

ilgili tercüman tarafından imzalanmış ve tercüme bürosu tarafından firma kaşesi ile

kaşelenmiş olan çeviri hizmetidir.

47

ı) Noter Yeminli Çeviri

Müşterilerin Belgelerinin söz konusu tercüme bürosunca, noter yeminli tercümanlar

tarafından tercüme edilmesi ve talep edilmesi durumunda noter tasdiki ve apostil (tasdik

şerhi) işlemleri tamamlanarak müşteriye sunulmasıdır.

Yeminli tercümelerin kullanıldığı bazı genel alanlar şunlardır: Vekâletnameler, Nüfus

Cüzdanı, Gayrimenkul Alım Satım Sözleşmeleri, Şirket Kuruluş Evrakları, Yasal Anlaşmalar,

Mahkeme Belgeleri, İş Teklif ve Sözleşmeleri, İşçi - İşveren İlişkileriyle İlgili Belgeler, Genel

Mevzuat ve Kanunlar, Yargı Sürecinin Başında Ortasında ve Sonunda Düzenlenen Evraklar

(Dava Dilekçeleri, Bilirkişi Raporları, Delil Teşkil Edecek Evrak ve Malzemeler, Tutanaklar,

Mahkeme Kararları vb. gibi).

i) Redaksiyon Çeviri

Daha önce başka kurum ya da kişilerce çevirisi yapılmış akademik makale, olgu

sunumu, tez ve her türlü belgenin; terim kontrolü, dil bilgisi veya sayfa biçimi yönünden

elden geçirilerek yeniden çevrilme işlemini ifade etmektedir.

j) Edebi Çeviri

Edebi, felsefi, şiir, tarih, turizm, yöresel, bölgesel, ülke tanıtımları, gibi konularda

verilen çeviri hizmetini ifade etmektedir. Bu tür çeviri çoğu zaman “kitap çevirmenliği”

olarak da adlandırılmaktadır. Türkiye’de kitap çevirmenliği denilince ilk akla gelen

İngilizceden Türkçeye çeviri yapan Babıâli çevirmenleridir. Bunlar ÇEV1 altında örgütlenmiş

kayıtlı veya kayıtsız başta İstanbul, İzmir ve Ankara olmak üzere 500 kişi dolayındadır. Bu

yetkin çevirmenler aynı zamanda editörlük yapmakta olup ayrıca bunların yaptıkları çevirilere

başka editörlerde müdahil olmaktadır. Ancak Türkiye’de 1990’lardan sonra gelişen turizm

nedeniyle Türkçeden yabancı dillere tanıtım kitapları çevirmenliği de ortaya çıkmıştır. Buna

katalog, broşür, web sitesi gibi tanıtım çevirmenlikleri de eklenmiştir.

Türkçeden yabancı bir dile kitap çevirmenliğini ise genelde bir Türk çevirmenle

birlikte anadili kitabın çevrileceği dil olan bir yabancı tarafından birlikte yapılmaktadır.

Dolayısıyla Türk çevirmen çevirisini tamamladıktan sonra devreye anadili kitabın çevrileceği

dil olan kişi girerek hem düzeltme hem de editörlük yapmakta ve böylece yabancı dili

çevrilen kitabın en az hatalı olması hedeflenmektedir.

48

2-Sözlü Çeviri (Tercümanlık) Hizmetleri

a) Ardıl Tercüme

Ardıl tercüme, bir konuşmanın ya da metnin söylenmesini ya da yazılmasını takiben

gerçekleşen çeviriye verilen isimdir. Tercüman, konuşmacının söylediklerini not alır ve

konuşmacıdan sonra diğer dile sözlü olarak aktarır. Burada tercüman bir nevi konuşmacı

adına konuştuğu için, konuşan kişinin konuşma üslubuna uygun olarak çeviriyi

gerçekleştirmesi gereklidir. Ardıl tercüme, simültane tercümeye gerek duyulmayan kongre,

seminer, fuar ve şirket toplantılarının yanı sıra yabancı konukların karşılanması ve eşlik

edilmesi gibi çeşitli organizasyonlarda kullanılan etkili bir tercüme hizmetidir.

b) Simültane(Anında) Tercüme Hizmeti

Simültane Tercüme Hizmeti, yapılan konuşmaların konuşma anında çevrilmesidir.

Genel olarak toplantı, konferans, kongre, canlı yayınlarda ve basın toplantılarında sıklıkla

başvurulan bir tercüme yöntemidir. Çevirmenler, ses yalıtımlı ve en az iki kişinin rahat

çalışabileceği, aydınlatma ve havalandırma sistemi olan kabinlerde çeviri yapar. Çevirinin bu

şeklinde, çevirmen konuşmacının 1-2 saniye ardından gelir. Simültane tercüme yoğun

konsantrasyon gerektiren zorlu ve yorucu bir işlemdir. Bu nedenle konferanslarda bir kabinde

en az iki çevirmen çalışır. Her 20 dakikada bir konuşmaların seyrine göre dönüşümlü olarak

çeviriye devam edilir. Bu alanda hizmet veren tercümanların simültane çeviri eğitimine,

deneyime ve yüksek bir çalışma disiplinine ihtiyacı vardır.

c) Bilateral (Karşılıklı) Tercüme

Daha küçük topluluklar için yapılan bir tür konsekütif tercümedir. Yabancı

ziyaretçilere refakat ederek toplantı dışındaki iletişimi sağlamak da bu tanıma girer.

d) Liason (Bağlantı) Tercümesi

Uluslararası iletişim ağının kurulması, karşılıklı gelen sözlerin, her iki dile de uyumlu

ve anlam kaybı yaşanmadan aktarılarak sağlıklı iletişimin oluşturulmasıdır. Acil toplantılar,

ani alınması gereken kararlar, çok uluslu şirketlerden gelen talimatlar ve şirketin mevcut

durumunun karşı tarafa aktarılması bakımından ülkeler arası ticari, sanayi, hizmet vb.

sektörlerde yer alan işletmeler için önemlidir.

49

3-Multimedya Tercümesi

Multimedya yazılımları kullanılarak hazırlamış video, film, sunum, grafik ve diğer

formatlardaki dosyaların tercümelerini gerçekleştirerek talep edilmesi durumunda orijinal

formatında teslim edildiği çeviri hizmetidir. Bu tür tercümeler arasında

- Dizi ve Film Yerelleştirme ve Altyazı Hazırlanması

- Sunumlar (PowerPoint vb. )

- Seslendirme Projeleri

- Reklam ve Tanıtım Dosyaları

yer almaktadır.

4-İnternet Sitesi Tercümesi

Müşterilerin İnternet sitelerinin istenilen dile veya dillere, konusunda uzman editörler

tarafından gerekli kontroller yapılarak alanlarında uzman çevirmenler tarafından tercüme

edilmesi hizmetidir.

5-Masaüstü Yukarı Yayın Çevirisi

Haber mektupları, reklam broşürleri, kullanım kılavuzları veya reklam metinleri grafik

değerlerinin çevrilmesi hizmetidir. Çevirmenler tarafından orijinal grafik değerleri korunarak

yeni çok dilli grafik değerleri oluşturulmaktadır.

6-Deşifre Hizmetleri

Deşifre kapsamında sunulan hizmetler genellikle iki aşamalıdır. İlk aşama konferans,

seminer ve kongre gibi organizasyonların, ses kayıtlarının ya da kasete veya CD’ye

kaydedilmiş her türlü konuşmanın deşifre edilmesi ve yazılı doküman haline getirilerek

müşteriye sunulmasıdır. İkinci aşama ise müşterinin talep etmesi durumunda deşifre edilen

metnin yine müşteri tarafından istenilen dile veya dillere tercüme edilmesidir. Bu kapsamda

tercüme edilecek metin kullanım alanına göre farklı şekillerde hazırlanabilmektedir (altyazı,

basılı çıktı, özet vb.).

50

7-Refakat (Eskort) Hizmetleri

Tercüman, bir kişi veya gruba, tur, ziyaret, toplantı veya görüşme esnasında eşlik eder.

Bu roldeki tercümana refakat tercümanı (escort interpreter) veya refakatçi tercüman (escorting

interpreter) adı verilmektedir. Bu hizmet kapsamında;

Yurtdışından gelen konuklara refakat hizmeti ya da yurtdışına yapılan seyahatlerde

refakat hizmeti,

Yurtdışından gelen konuklar için karşılama hizmeti,

Yurtdışından gelen konuklar için rehberlik hizmeti,

İş yemeklerinde refakat ve tercümanlık hizmeti,

Yurtiçi ya da yurt dışı iş görüşmelerinde tercümanlık ve refakat hizmeti,

Yurtiçi ya da yurt dışı fuar organizasyonlarında temsil ve refakat hizmeti

yer almaktadır.

TÜRKİYE’DE ÇEVİRMENLİK MESLEĞİ VE ÇEVİRMENLERİN MEVCUT

DURUMU

Küreselleşmenin de etkisiyle bölgemizde yaşanan gelişmeler neticesinde komşu

ülkelerle aramızda ticarete konu olan emtiaların şekli ve yönü değişerek Arap ülkelerine olan

ihracat büyük bir hızla artmıştır. Başta Rusya Federasyonu olmak üzere, Türk Devletleri ile

diğer Doğu Bloğu ülkelerinde tarım ve tarıma dayalı ürünlerin tedarikinde sıkıntılar ortaya

çıkmış ve bu ürünlere olan ihtiyaç büyük artış göstermiştir. Ayrıca komşularla yapılan

stratejik enerji işbirlikleri ülkemizi doğu-batı ve kuzey-güney doğrultusunda stratejik bir

konuma getirmiştir. Yaşanan bu gelişmelerin etkisiyle Rusça, Arapça, Kürtçe, Türk lehçeleri,

Gürcüce, Ukraynaca, Moldovca ve Bulgarca dillerinde çeviri ihtiyacı giderek artış

göstermiştir.

Dünya genelinde çeviri sektörünün maddi boyutu 15 milyar dolar civarındadır. Son

yıllarda değişen ve gelişen ilişkiler nedeniyle Türkiye’de çevirmenlik sektörü 5 kata yakın

büyümüştür. Bugün çeviri sektörünün 500 milyon dolarlık kısmı özel sektöre ait olmak üzere

AB müktesebatı ve kamuda gereken çevirilerle birlikte 800 milyon dolara ulaştığı tahmin

edilmektedir. Türkiye’de Van’dan Edirne’ye Antalya’dan Samsun’a kadar çeviri bürosu sayısı

5000 civarındadır. Tercüme büroları İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya ve Adana’da yoğun bir

şekilde bulunmaktadır. Nitelikli çevirmen sayısı Türkiye’de yaklaşık 10.000 civarındadır.

Ardıl çevirmenlik yapan sözlü çevirmen sayısı 2.500 civarında olup simültane çevirmen sayısı

51

ise yaklaşık 400 kişidir. Türkiye’de 20.000 civarında çeviri yeteneğine sahip ancak kısmi

süreli olarak ve belirli zamanlarda çeviri yapan bir çevirmen kitlesi mevcuttur. Türkiye’de

başta Dışişleri, İçişleri Avrupa Birliği ve Adalet Bakanlıkları olmak üzere kamu kurum ve

kuruluşlarında yaklaşık 2.500 çevirmen istihdam edilmektedir.

Özel sektörde yer alan çevirmenler ise çeşitli firma ve şirketlerde istihdam edilmekle

birlikte daha çok özel çevirmenlik şirket veya bürolarında çalışmaktadırlar. Çevirmenlerin

büyük bir kısmı kendi bürolarında veya home ofis şeklinde evlerinde çalışmaktadırlar.

Uluslararası boyutta faaliyet gösteren özel şirketlerde yabancı ortaklı şirketlerde ve Antalya,

Alanya, Ankara, İzmir, İstanbul, Trabzon, Van, Adana gibi şehirlerimizde de özel hukuk

bürolarında ihtiyaca göre çevirmenler çalışabilmektedir. Kamu sektöründe polis teşkilatı,

polis merkezleri, gümrük muhafaza, gümrük kontrol, havaalanları, deniz, hudut kapıları ve

jandarma birliklerinde çevirmen istihdamı ya hiç yoktur ya da ihtiyaca cevap veremeyecek

düzeydedir. Bu nedenle polis merkezleri ile gümrük ve jandarmada nitelikli resmi

çevirmenlerin istihdam edilmelerine ihtiyaç duyulmaktadır.

Çevirmenlik mesleğine ilişkin olarak bir meslek odası bulunmamaktadır. Bu mesleği

yapmak isteyenler işyeri açarken ticaret odasına üye olabilmektedir. Çevirmenlik mesleği

dünyada olduğu gibi Türkiye’de de esnaf mesleği değildir. Çevirmenlerin pazarcılar ve

minibüsçüler gibi esnaf odası kurmaları nitelik ve niceliklerine aykırılık teşkil etmektedir.

Nitekim çevirmenlerin çalışma durumları talebe dayalı olup belli bir mesai saati

bulunmamaktadır. Ayrıca çevirmenlerin büyük bir kısmını akademisyenler, filolog ve diğer

işlerde çalışanlar oluşturmaktadır. Bu nedenle çevirmenlik mesleği, meslek örgütü olarak

Almanya’da BDÜ (Almanya Çevirmenler Federasyonu), İsviçre’de FIT (Uluslar Arası

Çevirmenler Federasyonu), Çin’de TAC (Çin Çevirmenler Derneği) Amerika’da

ATA(Amerikan Çevirmenler Derneği) şeklinde kamu tarafından tanınan ve yasaları bulunan

dernek ve federasyonlar şeklinde örgütlendirilmiştir. Türkiye’de de çevirmenler, federasyon

ve dernek şeklinde örgütlenmişlerdir. Çevirmenlerin Türkiye’deki bu yöndeki en geniş örgütü

TURÇEF - Nitelikli Uluslararası Çevirmenler, Dil ve Çeviri İşletmeleri Federasyonudur. Bu

federasyon Türkiye’deki çevirmenlerin işaret dili çevirmenleri dâhil %85’ inin çatı örgütü

olarak kurulmuştur Federasyon 15 bölgede 15 dernekle kurulmuş olup 52 ilde temsilciliğe

sahiptir.

52

Türkiye’de çevirmenlerle ilgili başlıca örgütlenmelerin listesi aşağıda yer almaktadır.

1. TURÇEF - Nitelikli Uluslararası Çevirmenler, Dil ve Çeviri İşletmeleri Federasyonu

2. Çevirmenler Meslek Birliği

3. Türkiye Konferans Tercümanları Derneği

4. Çeviri Derneği

5. Tüm Çeviri İşletmeleri Derneği

6. Türkiye Çevirmenler Derneği

7. Mütercim-Tercüman Derneği

8. Oyun Yazarları ve Çevirmenleri Derneği

9. Kitap Çevirmenleri Meslek Birliği(Çev-Bir)

10. Mütercim Tercümanlar Derneği

TÜRKİYE’DE ÇEVİRMENLİK MESLEĞİNDE ÇALIŞANLARIN SORUNLARI

A-Kamuda Sektöründe Çalışan Çevirmenlerin Sorunları

1-Hizmet Sınıfının Değiştirilmesi ve Özlük Haklarının Yeniden Düzenlenmesi

Bugün kamuda çalışan mütercim unvanlı personel, görev tanımı, hizmet sınıfı-unvan

ilişkisindeki çelişkiden dolayı görev karmaşası yaşamaktadır. Karmaşanın nedeni,

mütercimlerin Genel İdare Hizmetleri(GİH) sınıfında tanımlanmasıdır. Mütercim-

tercümanlar, kamuda GİH sınıfında tanımlandıkları için “büro memurluğu” görevini yerine

getirdiklerini ileri sürmektedirler.

Nitekim birçok kamu kurumunun bünyesindeki mesleki alan bilgisi ve uzmanlık

gerektiren kadrolar incelendiğinde; bilgi işlemci, çözümleyici, istatistikçi, sosyolog ve

psikolog gibi merkezi atamayla atanan kişiler teknik hizmet ya da sağlık hizmeti kadrosunda,

kurum avukatları ise yine mezuniyetlerine uygun kadrolarda istihdam edilmekte ve özlük

hakları buna göre düzenlenmektedir. Mütercimlerden ise çeşitli konularda yazılı ve sözlü

çeviri, dil alanında uzmanlık istenmesine karşın gerek aylık ücret, gerekse özlük hakları

bakımından ön lisans mezunu memurlar ile aynı görülmekte ve çevirmenlere daha düşük

özlük hakları sunulmaktadır. Bu durum kamuda çalışan çevirmenlerin açık hak kaybına

uğramasına sebep olmaktadır.

53

Ancak kamu kurumlarında çalışan bazı bölüm mezunlarının hak arayışları sonucunda,

teknik hizmetler sınıfına alınmaları uygun bulunmuştur. Örneğin, Kültür Bakanlığı

bürokratlarının çalışmaları sonucunda verilen önerge ile 23 Eylül 2008 tarih ve 27006 sayılı

Resmi Gazetede yayımlanan Bakanlar Kurulu’nun 2008/14094 sayılı kararı ile üniversitelerin

Arkeoloji, Sanat Tarihi, Antropoloji, Etnoloji, Hititoloji, Sümeroloji ve Klasik Filoloji (Latin

Dili ve Edebiyatı, Yunan Dili ve Edebiyatı) bölüm ve/veya anabilim dallarından mezun

olanlar 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 36. maddesinin Ortak Hükümler bölümünün

(A/4) numaralı bendi kapsamına alınarak teknik hizmetler sınıfına dâhil edilmiş, dolayısıyla

özlük haklarında iyileştirmeler yapılmıştır. Fakat Mütercim-Tercümanlık, İngiliz Dili ve

Edebiyatı, Rus Dili ve Edebiyatı, Alman Dili ve Edebiyatı, İspanyol Dili ve Edebiyatı ve

benzeri bölümlerden mezun olup mütercim unvanıyla çalışanlar bu kapsama alınmamıştır. Bu

durum, mütercimler ve yukarıda adı geçen aynı fakülteye bağlı benzer veya eşdeğer meslek

dallarında çalışanlar arasında eşitsizlikler oluşturmaktadır. Bu uygulamanın Anayasanın

eşitlik ilkesini zedeleyici bir niteliğe sahip olduğu iddia edilmektedir. Kamuda çalışanlar

yapılan çeviri mesleğinin teknik ve uzmanlık gerektiren bir iş olduğunu, bu nedenle

mütercimlik-tercümanlık kadrosuyla alınan personelin teknik hizmetler sınıfına dâhil

edilmesini talep etmektedirler. Bu sayede Teknik Hizmetler Sınıfı(THS) kapsamındaki

mütercim-tercümanların görev ve özlük hakları itibariyle “Dil Uzmanı ve Teknik

Araştırmacı” kimliğine sahip olacağını dile getirmektedirler.

Ayrıca Bakanlar Kurulu kararı ile Başbakan Prof. Dr. Ahmet DAVUTOĞLU’nun

girişim ve desteği ile mütercimler ile aynı görevi icra etmekte olan ve üniversitelerde

“Çevirici” kadrosunda çalışanların maaşlarında önemli ölçüde iyileştirme yapılmıştır. Benzer

iyileştirmelerin kamuda görev yapan mütercimler için de yapılması talep edilmektedir.

2-Görev Tanımının Belirlenmesi/Netleştirilmesi

Mütercim-tercümanlar, GİH sınıfında tanımlandıkları için genellikle asıl görevlerinin

dışında büro memurluğuna ilişkin görevleri yerine getirmektedir. Dolayısıyla kamuda çalışan

mütercim-tercümanlara kendi uzmanlık alanı dışında işlerin yaptırılmaması için görev

tanımlarının belirlenmesi ve netleştirilmesi gerekmektedir. Bugün Kamu kurumlarında çalışan

mütercimlerin kurum içinde ve genel tanımlı olarak mesleki faaliyet alanları ise:

54

Uzmanlık alanı gerektiren teknik metinlerin çevirilerinin yapılması,

Avrupa Birliği projelerinin Türkiye Cumhuriyeti mevzuatına entegrasyonunda fiilen

görev alınması,

Nitelikli çeviri yapabilmek için Avrupa Birliği hukuku, aile hukuku, yabancılar

hukuku gibi alanlarda çalışmaların yapılması,

Mültecilerin uluslararası hukuki süreçte kendileri için önem arz eden ve mülteci

şubelerimize sunulan metinlerin tercümelerinin yapılması,

Büro amiri ve memurları tarafından istendiği takdirde günlük siyasi gazete, dergi ve

güncel yayın araçlarından tercümelerin yapılması,

İltica prosedürü sonucunda mültecilere olumlu ya da olumsuz bir cevap verme adına

görüşmeyi yapan kişiye kaynak doküman olması açısından mültecilerin menşe ülkeleri

ile ilgili bilgi ve belgelerin çevrilmesi,

Gerektiğinde şube içinde ya da nezarethanelerde bulunan yabancıların uymaları

gereken kuralların kendi dillerinde yazılması,

Yabancı ülke mahkemelerince verilen kararların tercüme edilmesi,

Evlilik cüzdanı, pasaport gibi kişilere ait resmi doküman ve belgelerin tercümelerinin

gerçekleştirilmesi,

Psikolog eşliğinde yabancı uyruklu çocuklar, kadınlar ve sorunlu kişilerle görüşmelere

katılım sağlanmasıdır.

55

B-Özel Sektörde Çalışan Çevirmenlerin Sorunları

1-Meslek Örgütünün Bulunmayışı

Ülkemizde çevirmenlere ilişkin bir meslek örgütünün olmayışı nedeniyle resmi

evraklar için noter tasdikli çeviri kabul görmekte ve çevirmenlerde noterler aracılığıyla

mesleki kazançlarını elde edebilmektedir. Ülkemizde Çevirmenler meslek

örgütü(oda/birlik/federasyon) kurulduğunda meslek üyeleri olan çeviri büroları artık

evraklarını noter tasdikli yaptırmak yerine çevirmenler meslek örgütüne bağlı olmaları yeterli

olacak ve ilgili meslek örgütünün tasdiki kullanılacaktır. Bu durum aynı zamanda çevirmenlik

işi yaptıracak olan şahıslarında noter ücretlerinden muaf olmasını sağlayacaktır.

Ayrıca meslek örgütünün oluşturulması çeviri konusunda zarar gören vatandaş ve

şirketlerin şikâyetlerini bildirmesi ve çözüme kavuşturması bakımından önemli bir

mekanizma olacaktır. Bu mekanizma gerek çeviri bürolarının disipline edilmesi gerekse de

çevirmenlerin mesleki ahlak ve etik kurallarına uyum sağlaması bakımından faydalı olacaktır.

2-Meslek Standartları ve Mesleki Yeterliliği Belirleyen Bir Mevzuat Düzenlemesinin

Bulunmayışı

Ülkemizde üniversitelerin tercümanlık-mütercimlik, çeviribilim veya herhangi bir

yabancı dil bölümünden mezun olanlar çeviri bürosu kurabilmekte veya bu bürolarda

herhangi bir şart olmaksızın çalışabilmektedir. Meslek standartlarının olmayışı nedeniyle

çeviri yapan kişiler, çeviri yapacağı dilde yeterli olup olmadığının belirlenmeden çeviri

yapmaktadır. Bu durum da yapılan çevirilerin kalitesinin düşmesine neden olmaktadır.

Dolayısıyla çeviri mesleğini icra edecek kişilerin o dilde çeviri yapması için belirli bir

yeterliliğe sahip olmaları gerekir.

Nitekim Başbakanlık İdareyi Geliştirme Başkanlığınca 2011 yılında yayınlanan

Çevirmenlik Raporu neticesinde Mesleki Yeterlilik Kurumu harekete geçmiş ve mesleğin

standartlarının oluşturulması doğrultusunda çalışmalar gerçekleştirmiştir. Yapılan çalışmalar

neticesinde 29.01.2013 tarih ve 28543 Sayılı Mükerrer Resmi Gazete ekinde Çevirmen

(Seviye 6) Ulusal Meslek Standardı yayınlanmıştır. Ayrıca Türkiye’de TSE’nin belirlediği

TS/EN15038 Avrupa Konseyi Çevirmenlik Normu ile TS13341 TS Çevirmenlik Hizmet Yeri

Standardı bulunmaktadır. Bütün bunların dışında Türkiye’nin en geniş mesleki örgütü olan

TURÇEF’de kendi tüzüğüne göre üyelerine TURÇEF/ EN15038 normu sertifikasyonu

56

vermektedir. Ancak bu önemli gelişmeye rağmen çevirmenlik mesleğinin örgütlenmesi,

hakları ve ücretlendirme koşullarıyla ilgili ülkemizde hala yasal bir düzenlemenin olmadığı

görülmektedir. Mesleğin yasal bir mevzuatının olması yönünde son dönemde 2015 yılı

Haziran ayı itibari ile Türkiye’de 52 ilde örgütlenmesini tamamlayan TURÇEF tarafından

meclise sunulmak üzere bir kanun taslağının hazırlandığı bilinmektir.

3-Notere Bağımlı Çalışmanın Getirdiği Zorluklar

1512 sayılı Noterlik Kanunu 1972 yılında yürürlüğe girdiğinde ülkemizde çeviri

sektörü hemen hemen bulunmamakta ve çevirmenler de noterlerde maaşlı çalışarak bu

hizmeti vermekteydiler. Bu dönemde çıkan Noterlik Kanununda belirtilen çevirmen tanımı

noterde çalışan çevirmen olarak yapılmıştır. Günümüzde noterde maaşlı çevirmen çalışmadığı

gibi çevirmenlik mesleğinin giderek yaygınlaştığı görülmektedir. Çeviri hizmetlerinin çeviri

bürosu veya kuruluşlarınca yapılmakta olmasına rağmen halen 1972 yılındaki sistem

uygulandığından çevirmenlik mesleği yeterince kurumsallaşamamıştır. Nitekim noterlik

makamının kanaati üzerine bir kişinin o dili bildiğine inanıp yeminli çevirmen yapılmaktadır.

Noterin çevirmeninin seçilmesi ve tespitinde diploma dışında ayrıca bir kriterin olmaması

önemli sorunlara neden olmaktadır. Avrupa ülkelerinde mahkemeler ve noterlik gibi resmi

kurumlarda “yeminli çevirmen” olarak çalışabilmek için kişinin o dilin diploma ve eğitim

belgesine sahip olması, çevirmenlik meslek kuruluşundan sertifikası ile çevirmen sicil

numarasının bulunması gerekmektedir.

Noterlerde çeviri hizmeti sunumu; çeviri büroları veya çevirmenler tarafından

yapılmış çevirilerin fotokopilerinin çekilmesi ve burada yevmiye numaraları verecek şekle

getirilerek tasdik edilmesidir. Noterler bu belgelerden kâğıt parası, yazı parası, karşılaştırma

parası, fotokopi parası gibi ücretleri almakta, bu da çevirmenlerin çalışmalarının karşılıklarını

tam olarak alamamasına neden olmaktadır. Bu nedenle çevirmenler notere bağımlı çalışma

zorunluluğunun kaldırılmasını istemektedirler.

Ayrıca vatandaşlar noter çevirmenine yaptırdığı yazılı çeviri belgesinin onayını tekrar

o noterlikte yaptırırken hem çevirmene hem de notere iki defa çeviri ücreti ödemektedir.

Noterliklerde yapılan çevirmen seçimi, çevirmenlik ve çeviri hizmetleri için ilgili sektörün

görüşlerinin de alınarak düzeltilmesi gerekmektedir. Bu sorun noterlerin meslek örgütünden

alınarak Türkiye genelinde geçerliliği olan çevirmenlik yeterlilik ve dil belgelerine sahip olan

çevirmenlerin yeminli çevirmen olarak çalıştırılmasıyla çözülebilir.

57

4-Tapu Dairelerinde Yabancılara Yapılan Çevirmenlik İşlemlerindeki Sorunlar

Yabancılara mülkiyet satışları ile birlikte tapu dairelerinde sözlü çevirmenlik

hizmetleri artık önem kazanmıştır. Ancak yabancılara yoğun satış yapılan Muğla, Bodrum,

Marmaris, Kuşadası, İstanbul, Trabzon, Adana, Antakya, Alanya, Fethiye, Kemer gibi yöreler

başta olmak üzere tapu dairelerinin çevresinde tapu takipçileri ve onların niteliksiz, vergi

ödemeyen, kayıt dışı çalışan çevirmenler bulunmaktadır. Satış esnasında sadece tapu

dairelerinde bu tür çevirmenler tarafından yanlış veya eksik çeviri yapılmakta bunun

sonucunda mahkemelerde sayısız dolandırıcılık davaları açılmaktadır. Tapuda işlem

yapılırken seçilen çevirmenin çevirmenlik meslek kuruluşunun üyelik sertifikasını ibraz

etmesi, çevirmenin yabancıdan tahsil ettiği paraya karşılık kestiği faturanın bir örneği ile

yabancıya sözlü olarak anlattığı ilgili satışın yanı sıra aynı cümlelerin Türkçeye ve yabancının

ana dilinde kendisine kısa yazılı bir metin olarak verilerek tapudaki işlem kayıtlarına

eklenmesi hem kayıt dışılığı ve hem de bu türden dolandırıcılıkların önüne geçilmesini

sağlayacaktır.

5-Bilirkişi ve Mahkeme Çevirmenliğinde Yaşanan Sorunlar

Eskiden eğitim durumuna bakılmaksızın sadece beyana göre kişinin hangi dil veya

dilleri bildiğini beyan etmesi onun o dil veya dillerde yetkili çevirmen ya da bilirkişi olmasına

imkân sağlamıştır. Ancak bu eski yasa hem ülkemizde hem de yurtdışında büyük sıkıntılar

doğurmuş, çok önemli hukuki terimler içeren adli karar ve dosyalar yetkin olmayan kişilere

teslim edilmiştir. Bu kişilerin yaptıkları yanlış ve eksik çeviriler yargı sisteminde ciddi

sorunlara yol açmıştır. Ayrıca 2014 yılı itibariyle Adalet Bakanlığı Uluslararası Hukuk ve Dış

İlişkiler Daire Başkanlığı’nın kayıtlarına göre Türkiye’nin çeşitli şehirlerindeki adliyelerde bu

tip bilirkişi çevirmenlere yaptırılan evrakların yaklaşık %85’ inin Türkiye’ye geri iade

edildiği tespit edilmiştir. Bilirkişilikte çevirmenlik mesleğinden olan kişilerin seçilmesi

gerekirken uygulamada davalarda avukatların yanlarında getirdikleri çevirmenlerin yer aldığı

görülmektedir. Bu durum uzun yıllar devam etmiştir. Benzer durum şirketlerin taraf olduğu

davalarda da söz konusu olmuştur. Nitekim bir davada taraf olan şirketler kendi elemanlarını

ilişkide oldukları noterlere yeminli çevirmen yaptırmıştır. Bu durum söz konusu çevirmenin

kendi çalıştığı şirketinin haklarını koruyan ve diğer tarafın haklarını yok sayan çeviriler

yapmasına yol açmaktadır.

58

Bilirkişilikte çevirmenlikle ilgili olarak ortaya çıkan bu sorunların kaldırılması için

2015 yılında yapılan Türkiye’de Geliştirilmiş Bilirkişilik Sistemi Eşleştirme Projesi

doğrultusunda eski bilirkişilik yasasına bağlı olarak çevirmenlerin bilirkişilikteki konumunun

düzeltilmesi yönünde çalışmalar yapılmaktadır. Yeni yasa çalışmalarında uzman bilirkişilik

seçimi ile bilirkişilerin en az 5 yıllık mesleki tecrübelerinin olması, gerekli diploma ve

sertifikasyona sahip bulunmaları ve bir meslek örgütünden meslek yeterlilik belgesi ile

bilirkişilikte çevirmenlik yapması öngörülmektedir.

6-Nitelikli Çevirmen Eksikliği ve Acil Çevirmen Temininde Yaşanan Güçlükler

Toplum çevirmenliği; polis, hastane, spor, kamu ve diğer alanlarda yapılan çeviridir.

Mesleğinde uzman olan çevirmenlerin seçtikleri uzmanlık branşına göre yaptıkları bu

çeviriler çok önemlidir. Nitekim belirli ölçüde dil bilen ve internette yer alan çeviri

programlarından yararlanarak çevirmenlik yapmaya çalışanlar da çevirmenlik sektöründe

faaliyet göstermekte ve bu da yapılan çevirilerin eksik ve yanlış yapılmasına sebebiyet

vermektedir. Dolayısıyla çeviri konusunda belli ölçüde her dil bilenin çeviri yapması

sorunlara yol açabilmektedir. Özellikle son yıllarda hastane ve polis çevirmenliği önem arz

etmektedir. Nitekim aciliyet gerektiren olaylarda(trafik kazası, yangın, can kurtarma vb.) acil

çevirmen ihtiyacı ortaya çıkmakta; ancak bu ihtiyaç hemen karşılanamamaktadır. Bu durumda

telafisi güç zararlara sebebiyet verebilmektedir. Çevirmenlikle ilgili kurulacak bir meslek

odası/birliğinin nöbetçi eczane uygulaması örneğinde olduğu gibi nöbetçi çevirmen listeleri

oluşturularak bu sorun çözüme kavuşturulabilir.

7-İşaret Dili Sertifikasyonuna Sahip Olmayanların Çevirmenlik Yapması

İşaret dili çevirmenliği için sertifikasyona ihtiyaç vardır. Ancak işaret dili

çevirmenliğinin son dönemlerde birkaç haftalık kurs ile Halk Eğitim Merkezlerinde bile

verilebilir olması ve her önüne gelen eğitim kurumunun işaret dili çevirmenliği belgesi

vermesi büyük sakıncalar ortaya çıkarabilmektedir. İşaret dili öğrenimi her yerde yapılabilir

niteliktedir; ancak işaret dili çevirmenliği ise İşaret Dili Çevirmenleri Derneği’nin verdiği

eğitim sonrasında alınan sertifika ile yapılmaktadır. Bu nedenle işaret dilini öğrenen ancak

işaret dili çevirmenliği konusunda yetkinliği olmayanların işaret dili çevirmenliği yapmasının

önüne geçilmelidir.

59

8- Çevirmenlikle İlgili Hizmet Alımlarında İhale Şartnamelerinin Eksik ve Yetersiz

Oluşu

Kamu kurumları çevirmenlikle ilgili hizmet alımlarını 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu

22. maddesine göre doğrudan temin usulüne göre yapmaktadır. Doğrudan temin usulünde

kamu kurumları bir mal veya hizmeti piyasada araştırmakta, üç ayrı teklif alınmakta ve en

uygun(düşük) fiyatta bulunanı tespit ettikten sonra en ucuz teklifi kabul etmektedir. Ancak

hizmet sektörü olan çevirmenlikte her çeviri aynı sonucu vermediğinden “sonuç ürünü”

farklılıklar göstermektedir. Çeviriden beklenen kriter “ucuzluk” değil çevirinin “doğru”

olmasıdır. Nitekim birincil görevi çeviri olmayan, özellikle inşaat şirketleri çeviri ihale

şartnamelerinin kolaylığından ve sektöre ait özel şartlar içermemesinden faydalanarak toplu

çeviriler almakta ve bunların bazı okullarda öğretmenler kanalıyla öğrencilere ödev olarak

dağıtarak dille ilgisi olmayan niteliksiz kişilere çeviri yaptırılabilmektedir. Bu nedenle

çevirmenlik hizmet alımlarında doğrudan temin usulünün eksiklikleri ve yetersizlikleri

bulunmaktadır. Bu eksiklik ve yetersizliklerin giderilmesi için çevirmenlik hizmeti alımı

yapacak olan kurum ve kuruluşların ihale şartnamesinde aşağıda yer alan hususları içerecek

şekilde düzenleme yapmaları bu sorunun çözümünde etkili olabilecektir:

Çeviri yapacak olan çevirmenlerin oda / birlik/ federasyon gibi üst meslek

kuruluşlarına üye olup olmadıklarının bildirilmesi, üye olanların ise çevirmen sicil

numaraları ve hangi dillerde çevirmenlik yetki belgesine sahip olduklarını gösteren

mühürlü ve onaylı sertifikalarının fotokopilerinin, belgenin aslını göstermek suretiyle

ibraz edilmesi veya kurulacak sistem üzerinden çevirmen sicil numaralarından

bunların sorgulanması istenebilir.

İhaleye girecek olan şirket ya da şahısların çevirmenlik mesleği ile ilgili bir oda ya

da federasyon gibi üst meslek kuruluşundan faaliyet belgesinin ibraz edilmesi

istenebilir.

İnşaat işleri, komisyoncu, danışmanlık şirketi, hibe kredisi komisyoncusu vb.

alanlarda faaliyet gösteren ancak çeviri sektörüyle ilgisi bulunmayan bazı firmalara

AB müktesebatının çevirilerinin yaptırılması önemli sakıncalara sebebiyet

verebilmektedir. Bu tür sakıncaların ortaya çıkmaması için çevirmenlik hizmet alım

ihalelerinde temel faaliyet alanının çevirmenlik ve danışmanlık olduğunu gösteren

60

ticaret odası faaliyet belgesinin fotokopisi, belgenin aslını göstermek suretiyle ilgili

firma tarafından ibraz edilmelidir. Böylece temel faaliyet alanı inşaat, taahhüt vs gibi

şirketler yerine temel faaliyet alanı çeviri olan şirketlere öncelik verilmesi

sağlanabilir. Hatta bu durumun tespiti için ihaleye girecek çeviri bürosunun gerçek

anlamda temel faaliyet alanının nitelikli çeviri olduğuna dair federasyon/ üst meslek

kuruluşlarından alınan sicil numaralı “yeminli nitelikli çeviri bürosu yeterlilik

belgesi” sertifikasının ibraz edilmesi istenebilir.

İhaleye girecek olan şirket ya da şahısların Türk Standartları Enstitüsünden alacakları

TS-EN15038 Avrupa Çevirmenlik ve Çeviri Büro normuna sahip belgesini/ TSE’den

alacakları Ulusal Çeviri Bürosu Standardı olan TSE 13341/ TSE tarafından alacakları

ISO 9001-2008 belgelerinin aslını ibraz etmek suretiyle fotokopilerinin ibraz

edilmesi istenebilir.

İhaleye talip olan çeviri bürosunun en az üç/ beş dilde kadrolu çevirmene sahip

olduğunu gösteren belge sunması istenebilir.

İhaleye talip olan firmadan, Türkiye’nin en büyük ve geniş tabanlı sektör örgütü olan

meslek odasından/federasyondan çeviri etik kurallarına uygun olarak faaliyet

gösterdiğine dair piyasa bilgilerini içeren ve piyasadaki durumunu gösteren yazılı bir

belge sunması istenebilir.

61

AB ÜLKELERİNDE ÇEVİRMENLİK MESLEĞİ

Dünyada ve Avrupa’da çevirmenlerin nicelik ve niteliklerinin çok özel durum arz

etmesi nedeniyle çevirmenlik mesleği esnaf meslek odası kapsamına alınmamıştır. Bunun

nedeni çevirmenlerin mesai saatlerinin olmaması, talebe göre iş yapmaları ve çoğu

çevirmenin bunu diğer sabit bir işinin yanı sıra boş zamanlarında kısmi olarak yapması veya

evinde annelik yapan çevirmenlerin çocuklarının bakımını yaptıktan sonra gece çeviri

yapmaları, dil öğretmenliğinden emekli olan kişilerin çevirmenliğe yönelmeleri ile en

önemlisi nadir dilde örneğin bir Çince, Fince veya diğer bir nadir dilde çevirmenin yılda

sadece birkaç kez çeviri işi talebi almasıdır. Çevirmenlik mesleği birkaç dil dışında nadir

dillerde ender olarak yapılan bir iş olup esnaf mesleği olamayacak kadar uzmanlık gerektiren

bir niteliğe sahiptir. Bu sebeple çevirmenler dünyanın hiçbir ülkesinde esnaf meslek odası

şeklinde örgütlenmemiş; daha esnek olan niteliğe sahip olan federasyonlar ve meslek

dernekleri olarak örgütlenmişlerdir.

Örneğin üç AB üyesi(İngiltere, Fransa, Almanya) ülkeye bakıldığında bu ülkelerdeki

çevirmenlik mesleği ile ilgili durum aşağıdaki gibidir.

İngiltere

İngiltere’de öncelikle tercümanlıkla ilgili üniversite diplomasının bulunması

gerekmektedir.

Ardından tercüman olabilmek için Dilbilimi Enstitüsünde(Chartered Institute of

Linguists) yapılan çeviri becerilerinin ölçüldüğü tercümanlık sınavına girilmektedir.

Enstitüde farklı uzmanlık alanları için tercümanlık sınavları da yapılmaktadır. Örneğin

kamu hizmetleri tercümanlığı, hukuk tercümanlığı, konferans tercümanlığı gibi

uzmanlık alanlarında sınav yapılabilmektedir.

Enstitüden alınan diploma ile tercümanlık mesleği icra edilebilmektedir.

Fransa

Herhangi bir tercümanlık sınavı bulunmamaktadır.

Çalışmaya başlamak için ise ilk olarak Fransa’da bulunan URSSAF(çeşitli alanlarda

çalışma izni için başvurulan kuruluş) kuruluşuna başvurulmaktadır.

62

Buradan yazı/izin alınması gerekmekte ve bunun için burada dosya açılmaktadır.

Tercümanlık diploması ve ekonomik durumunuzu gösteren bir belge istenmektedir.

İlgili kuruluşa kayıt olabilmek için birkaç haftadan bir aya kadar beklenebilmekte ve

uzun bir İdari süreçten sonra yapılan kaydın yapılmasıyla tercüman olarak çalışmaya

başlanabilmektedir.

Almanya

Almanya’da her eyaletin çıkardığı yasal düzenleme çerçevesinde çevirmenlik mesleği

yapılabilmektedir.

Almanya’da ki çevirmen örgütü Federasyon olup Almanca ismi Bundesverband der

Dolmetscher und Übersetzer e. V.(BDÜ) dür. Türkçe karşılığı ‘’Federal Kayıtlı Yazılı

ve Sözlü Çevirmenler Federasyonu”dur. Bu Federasyon, 13 adet çeviri derneğinin

birleşmesinden oluşmuş ve Almanya çapında 8.000 profesyonel çevirmen üyesi ile

ülkedeki toplam çevirmenlerin %90’ını temsil eden çatı örgütüdür. Merkezi başkent

Berlin’de bulunan BDÜ’nün özel yasası vardır. Federasyona üye 13 Derneğin her

bulundukları eyalette yasal yönetmelikleri çıkarılmıştır.

Genellikle eyaletlerde bazı farlılıklar bulunmasına rağmen genel uygulama eyalet

meclisi çevirmenlikle ilgili meslek odası kanunu çıkarmakta; sınavın düzenlenmesi ve

meslekle ilgili diğer konularda karar alma yetkisini ise ilgili odaya bırakmaktadır.

Meslek odası ise Eyalet Meclisi tarafından çıkarılan kanun çerçevesinde Tercüman ve

Mütercimler Sınavı Yönetmeliği çıkarmakta ve bu Yönetmeliğe göre sınavları

gerçekleştirmektedir.

Sınavlar farklı uzmanlık alanlarını da içeren (Fen Bilimleri, Hukuk, Sosyal Bilimler,

İktisat, Mühendislik vb.) yazılı ve sözlü olmak üzere iki aşamada

gerçekleştirilmektedir.

Bu sınavı kazananlar, ‘Devletçe sınava tabi tutulmuş Mütercim’ veya ‘Devletçe sınava

tabi tutulmuş Tercüman’ unvanını kullanarak çevirmenlik mesleğini icra

edilebilmektedir.

63

DÜNYADA ÇEVİRMENLİKLE İLGİLİ ÖRGÜTLENMELER

Çevirmenlikle ilgili dünyada diğer örgütlenmelerin listesi aşağıda yer almaktadır.

Ülke Çevirmenlikle İlgili Örgütlenme

1. Almanya

BDÜ - Federal Association of Interpreters and Translators

(Federal Sözlü ve Yazılı Çevirmenler Derneği)

2. Amerika Birleşik

Devletleri

ATA - American Translators Association (Amerika Tercümanlar

Derneği)

ATA ID - Interpreters Division of the American Translators

Association (Amerika Tercümanlar Derneği – Sözlü Çevirmenler

Birimi)

ATA MD - Medical Division of the American Translators

Association (Amerika Tıp Tercümanları Derneği)

ATA TCD - American Translators Association Translation

Companies Division (Amerika Tercümanlar Derneği – Yazılı

Çevirmenler Birimi)

3. Arnavutluk AITA - Albanian Interpreters & Translators Association

(Arnavutluk Sözlü ve Yazılı Çevirmenler Derneği)

4. Arjantin AATI - Argentine Association of Translators and Interpreters

(Arjantin Yazılı ve Sözlü Çevirmenler Derneği)

5. Avustralya

AALITRA - Australian Association for Literary Translation

(Avustralya Edebi Çevirmenler Derneği)

AAHIT - Australian Association of Health Interpreters and

Translators (Avustralya Sözlü ve Yazılı Tıbbi Çevirmenler Derneği)

6. Avusturya

ACCI - Austrian Association of Certified Court

Interpreters.(Avusturya Sertifikalı Mahkeme Tercümanları Derneği)

Austrian Interpreters and Translators Association (Avusturya

Yazılı ve Sözlü Çevirmenler Derneği)

7. Belçika

ATLB - Association des Traducteurs Littéraires de Belgique

(Belçika Edebiyat Çevirileri Derneği)

BQTA - Belgian Quality Translation Association (Belçika

Kaliteli Tercümanlar Derneği)

8. Bosna Hersek

UPBH - Association of Translators and Interpreters of Bosnia

and Herzegovina (Bosna Hersek Yazılı ve Sözlü Çevirmenler

Derneği)

9. Brezilya ABRATES - Associação Brasileira de Tradutores

(Brezilya Çevirmenler Derneği)

10. Bulgaristan BTU - Bulgarian Translators' Union (Bulgar Çevirmenler

Birliği)

11. Çin TAC - Translators Association of China (Çin Çevirmenler

Derneği)

12. Danimarka

Association of Danish Authorized Translators (Danimarka

Yetkili Çevirmenler Derneği)

DT - Danish Association of State-Authorised Translators and

Interpreters (Danimarka Devlet Tarafından Yetkilendirilmiş Yazılı ve

Sözlü Çevirmenler Derneği)

64


13. Ekvator ATIEC - Ecuadorian Association of Translators and Interpreters

(Ekvator Yazılı ve Sözlü Çevirmenler Derneği)

14. Estonya ETTL - Estonian Association of Interpreters and Translators

(Estonya Sözlü ve Yazılı Çevirmenler Derneği)

15. Finlandiya SKTL - Finnish Association of Translators and Interpreters

(Fince Yazılı ve Sözlü Çevirmenler Derneği)

16. Fransa

AAE-ESIT - Association des Anciens Élèves de l'École

Supérieure d'Interprètes et de Traducteurs (Tercüman ve Mütercimlik

Enstitüsü Mezunlar Derneği)

AFILS - Association française des interprètes et traducteurs en

langue des signes (Fransız İşaret Dili Tercümanları Derneği)

APROTRAD - Association professionnelle des métiers de la

traduction (Profesyonel Çevirmenler Meslek Birliği)

ATAA - Association des Traducteurs / Adaptateurs de

l'Audiovisuel (Çevirmenler Derneği /Görsel ve İşitsel)

17. Guatemala AGIT - Asociación Guatemalteca de Intérpretes y Traductores

(Gueatemala Sözlü ve Yazılı Çevirmenler Derneği)

18. Güney Kore Korean Society of Translators (Kore Çevirmenler Derneği)

19. Hırvatistan Croatian Literaly Translators' Association (Hırvat Edebi

Çevirmenler Derneği)

20. Hindistan ITA - Indian Translators Association (Hindistan Tercümanlar

Derneği)

21. Hollanda

NBTG - Dutch Association of Sign Language Interpreters

(Hollanda İşaret Dili Tercümanları Derneği)

VSenV - Dutch Association of Writers and Translators

(Hollandalı Yazarlar ve Çevirmenler Derneği)

VZV - Dutch Association of Freelance Professional Translators

(Hollandalı Serbest Profesyonel Çevirmenler Derneği)

22. Irak Iraqi Translators Association (Irak Tercümanlar Derneği)

23. İrlanda ITIA - The Irish Translators' and Interpreters' Association

(İrlanda Yazılı ve Sözlü Çevirmenler Derneği)

24. İspanya ACEtt - Spanish Literary Translators Association

( İspanyol Edebi Çevirmenler Derneği)

25. İsrail ITA - Israel Translators Association (İsrail Tercümanlar

Derneği)

26. İsveç

FAT - Federation of Authorised Translators (Yetkili

Çevirmenler Federasyonu)

SFÖ - The Swedish Association of Professional Translators

(İsveç Profesyonel Çevirmenler Derneği)

27. İsviçre

ASTTI - Swiss Association of Translators, Terminologists and

Interpreters (İsviçre Terim bilimci Çevirmenler ve Tercümanlar

Derneği)

28. İtalya AITI - Italian Association of Translators and Interpreters

(İtalya Yazılı ve Sözlü Çevirmenler Derneği)

29. Japonya

JAT - Japan Association of Translators (Japonya Tercümanlar

Derneği)

JTF - Japan Translation Federation (Japonya Tercüme

Federasyonu)

65


30. Kanada ACJT - Canadian Association of Legal Translators

(Kanada Hukuk Çevirmenleri Derneği)

31. Kolombiya ACTI - Asociación Colombiana de Traductores e Intérpretes

(Kolombiya Yazılı ve Sözlü Çevirmenler Derneği)

32. Kostarika ANTIO - Asociación National de Traductores e Intérpretes

Oficiales (Ulusal Resmi Yazılı ve Sözlü Çevirmenler Derneği)

33. Letonya The Latvian Association of Interpreters and Translators

(Letonya Sözlü ve Yazılı Çevirmenler Derneği)

34. Litvanya Lithuanian Association of Literaly Translators (Litvanya Edebi


35. Macaristan AHTI - Association of Hungarian Translators and Interpreters

(Macar Yazılı ve Sözlü Çevirmenler Derneği)

36. Malezya MTA - Malaysian Translators Association (Malezya

Tercümanlar Derneği)

37. Meksika ATIMAC - Asociación de Traductores e Intérpretes de

Monterrey (Monterrey Yazılı ve Sözlü Çevirmenler Derneği)

38. Mısır EGYTA - Egyptian Translators Association

(Mısır Tercümanlar Derneği)

39. Moldovya ATP - Association of Professional Translators of Moldova

( Moldovya Profesyonel Tercümanlar Derneği)

40. Norveç

NAVIO - The Norwegian Audiovisual Translators Association

(Norveç Görsel İşitsel Çevirmenler Derneği)

NFF-The Norwegian Non-fiction Writers and Translators

Association (Norveç Kurgusal Yazarlar ve Tercümanlar Derneği)

The Association of Government Authorized Translators in

Norway (Norveç Devleti Tarafından Yetkilendirilmiş Çevirmenler

Derneği)

41. Peru ATPP - Peruvian Association of Professional Translators

(Peru Profesyonel Çevirmenler Derneği)

42. Polonya

STP - Polish Society of Literary Translators

(Polonya Edebi Çevirmenleri Derneği)

TEPIS - Polish Society of Sworn and Specialised Translators

(Polonya Yeminli ve Uzman Çevirmenler Derneği)

43. Portekiz

APT - Portuguese Association of Translators

(Portekiz Çevirmenler Derneği)

ATILGP - Associação de Tradutores e Intérpretes de Língua

Gestual Portuguesa (Portekiz İşaret Dili, Yazılı ve Sözlü Çevirmenler

Derneği)

44. Romanya ATR - Romanian Translators Association

(Romanya Tercümanlar Derneği)

45. Rusya

The National League of Translators (Russia)

[Ulusal Tercümanlar Birliği(Rusya)]

Union of Translators of Russia (Rusya Çevirmenler Birliği)

46. Sırbistan UKPS/ALTS - Association of Literary Translators of Serbia

(Sırbistan Edebi Çevirmenler Derneği)

47. Slovakya

JTP - Union of Interpreters and Translators

(Sözlü ve Yazılı Çevirmenler Birliği)

SAPT -The Slovak Association of Translators and Interpreters

(Slovakya Yazılı ve Sözlü Çevirmenler Derneği)

66


48. Slovenya DSKP - Slovenian Association of Literary Translators

(Slovenya Edebi Çevirmenler Derneği)

49. Şili COTICH - Chilean Association of Translators and Interpreters

(Şili Yazılı ve Sözlü Çevirmenler Derneği)

50. Tayvan TAAT - Translation & Attestation Association of Taipei

(TAİPEİ Türcüme ve Tasdik Derneği)

51. Ukrayna UTA - Ukrainian Translators Association

(Ukrayna Tercümanlar Derneği)

52. Ürdün JTA - The Jordanian Translators' Association

(Ürdün Tercümanlar Derneği)

53. İngiltere

APCI - Association of Police & Court Interpreters

(Polis ve Mahkeme Tercümanları Derneği)

CIOL - Chartered Institute of Linguists

(Birleşik Çevirmenler Kurulu)

ITI - Institute of Translation & Interpreting

(Mütercim Tercümanlık Kurumu)

NUPIT-National Union of Professional Interpreters and

Translators (Uluslararası Profesyonel Çevirmenler ve Tercümanlar)

54. Venezuela AVINC - Venezuelan Association of Conference Interpreters

(Venezüella Konferans Çevirmenleri Derneği)

55. Yunanistan PEM - Panhellenic Association of Translators

(Panhellenik Tercümanlar Derneği)

56. Uluslararası Birlikler

AIIC - International Association of Conference Interpreters

(Uluslararası Konferans Çevirmenleri Derneği)

AITC - International Association of Conference Translators

(Uluslararası Konferans Çevirmenleri Derneği)

CEATL - European Council of Associations of Literary

Translators (Avrupa Edebi Çevirmenler Dernekleri Konseyi)

CETL - Centre européen de traduction littéraire

(Avrupa Edebi Çeviri Merkezi)

EAFT - European Association for Terminology

(Avrupa Terminoloji Derneği)

EAMT - European Association for Machine Translation

(Avrupa Makina Çevirisi Derneği)

EUATC - European Union of Associations of Translation

Companies (Avrupa Çeviri İşletmeleri Dernekleri Birliği)

EULITA - European Legal Interpreters and Translators

Association (Avrupa Yasal Yazılı ve Sözlü Çevirmenler Derneği)

IAPTI - International Association of Professional Translators

and Interpreters (Uluslararası Profesyonel Yazılı ve Sözlü


IMIA - International Medical Interpreters Association

(Uluslararası Tıp Çevirmenleri Derneği)

IFT - International Federation of Translators (Uluslararası

Çevirmenler Fedarasyonu)

WASLI - World Association of Sign Language Interpreters

(Dünya İşaret Dili Tercümanları Derneği)

WATA - World Association of Arab Translators & Linguists

(Dünya Arap Çevirmenler ve Dilbilimcileri Birliği)

67

GENEL DEĞERLENDIRME

Mevcut durumu değerlendirdiğimizde ülkemizdeki çevirmenlik mesleği ile ilgili

ulaşılan sonuçlar aşağıdaki gibidir:

Çevirmenlik mesleği ülkemizde ilk dönemlerde yaygın ve ayrı bir meslek kolunu

oluşturmamakla birlikte günümüzde AB adaylık süreci ve ticaret, turizm ve diğer

alanlarda dünya ülkeleriyle gelişen ilişkiler sonucunda ayrı bir meslek kolu haline

gelmiştir. Bu nedenle çevirmenlik mesleğinin notere bağımlı bir meslek olmaktan

çıkarılması gerekmektedir.

Çevirmenlik mesleğinin başlı başına bir meslek olabilmesi;

Bir çevirmenlik yasasının çıkarılmasına,

Çevirmenler meslek örgütünün (oda/birlik/federasyon)kurulmasına,

Çevirmenlik mesleğini icra edecek kişilerin belirli bir yetkinliğe sahip

olduğunu belirleyen yeterlilik sınavlarından geçirilmelerine,

bağlıdır.

Özellikle kamu sektöründe çalışan çevirmenlerin hizmet sınıfının değiştirilmesi ve

özlük haklarının yeniden düzenlenerek görev tanımlarının netleştirilmesi bu sektörde

çalışan çevirmenlerin çalışma koşullarını iyileştirecektir.

Mahkemelerde görev alan çevirmenler için belirli kıstaslar aranmalı ve mahkeme veya

hukuk tercümanları müessesesi oluşturulmalıdır. Yapılan incelemelerde

mahkemelerde görev alan çevirmenler sadece notere yemin ederek yeminli tercüman

unvanını kazanmakta ve bu kıstas dışında meslekle ilgili herhangi bir yetkinlik

aranmamaktadır. Bu tercümanlar mahkemelere davalı ve davacının iddia ve

savunmalarını sunmaktadır. Bu durum yargılamalarda savunma hakkının ihlaline veya

davacının iddialarını gerektiği gibi ileri sürememesine neden olabilir. Hatta yanlış

yapılan tercümeler davaların yanlış kararlarla sonuçlanmasına yol açabilir.

68

SONUÇ

Çevirmenlik mesleği küreselleşen dünyanın getirdiği yeni bir meslek dalıdır.

Ülkemizde yaklaşık 800 milyon dolarlık hacme ulaşan çevirmenlik sektörüne bir düzenleme

getirilmelidir. Özellikle AB ve birçok ülkede çevirmenlik yasaları bulunduğu dikkate alınırsa,

Türkiye’de bu alanda bir boşluk olduğu görülmektedir. AB yolunda olan ülkemizin bu

alandaki boşluğu doldurması ve ilgili alanın düzenlenmesi, çeviri sektörü ve mesleğinin

kalitesinin arttırılması ve geliştirilmesine büyük katkı sağlayacaktır. Nitekim bu alandaki

boşluğun doldurulması doğrultusunda önemli çalışmalar yapılmıştır. 2013 yılından önce

çevirmenlik mesleğinin standartları bulunmamaktaydı. Ancak Başbakanlık İdareyi Geliştirme

Başkanlığınca 2011 yılında yayınlanan Çevirmenlik Raporu neticesinde Mesleki Yeterlilik

Kurumu harekete geçmiş ve mesleğin standartlarının oluşturulması doğrultusunda çalışmalar

gerçekleştirmiştir. Yapılan çalışmalar neticesinde 29.01.2013 tarih ve 28543 Sayılı Mükerrer

Resmi Gazete ekinde Çevirmen (Seviye 6) Ulusal Meslek Standardı yayınlanmıştır.

Ancak bu önemli gelişmeye rağmen çevirmenlik mesleğinin örgütlenmesi, hakları ve

ücretlendirme koşullarıyla ilgili ülkemizde hala yasal bir düzenlemenin olmadığı

görülmektedir. Çeviri sektörünün düzenlenmesi amacıyla geçmiş dönemde TÜÇED(Türkiye

Çevirmenler Derneği) tarafından bir yasa taslağı çalışması hazırlanmış ve ilgili kurumlara

sunulmuştur. Ancak söz konusu yasa taslağı çalışması gerekli desteği bulamadığından dolayı

sürüncemede kalmıştır. Mesleğin yasal bir mevzuatının olması yönünde son dönemde 2015

yılı Haziran ayı itibari ile Türkiye’de 52 ilde örgütlenmesini tamamlayan TURÇEF(Nitelikli

Uluslararası Çevirmenler, Dil ve Çeviri İşletmeleri Federasyonu) tarafından meclise sunulmak

üzere yeni bir kanun taslağı çalışmasının hazırlandığı bilinmektir.

Bu yeni yasa çalışmasının önceki yasa çalışmasının akıbetine uğramaması, çeviri

sektörünün sorunlarının çözülmesi ve bu sektörün kurallara bağlanarak kayıt altına alınması

amacıyla bu yasa tasarısı taslağı gündeme alınarak çıkarılabilir. Diğer bir yöntem ise bu

alanda Avrupa Birliği Bakanlığı öncülüğünde Adalet Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı,

Yükseköğretim Kurumu, Mesleki Yeterlilik Kurumu ve ilgili sektör temsilcilerinin katılımıyla

bir yasa tasarısı hazırlanabilir. Bu sayede sektörün hem düzene kavuşturulması hem de

denetim ve kayıt altına alınması sağlanabilir. Nitekim 2011 yılında çıkarılan 634 sayılı

Avrupa Birliği Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile

Avrupa Birliği Bakanlığı ihdas edilmiş ve bakanlığın bünyesinde bir hizmet birimi olarak

“Çeviri Eşgüdüm Başkanlığı” kurulmuştur. Bu birimin görevleri arasında Türk ve Avrupa

69

Birliği müktesebatının çeviri işlemlerini yapmak ve koordine etmek, bunlara ilişkin envanter

çalışmalarını yürütmek, yapılacak çevirilerin uygunluğunu denetlemek ile Avrupa Birliği

terminolojisi veri tabanını oluşturmak bulunmaktadır. Bu birim her ne kadar AB süreciyle

ilgili çeviri hizmetleriyle ilgili görünse de birimin görev alanı çevirmen mesleğini

düzenleyebilecek ölçüde genişletilebilir bir niteliğe sahiptir. İlgili alanın meslek örgütünce

düzenlendiği noterler ve barolar birliği örneği bu bağlamda ele alınabilir. Noterler ve barolar

birliğinde söz konusu alanla ilgili hizmetler meslek örgütlerince yerine getirilirken; Adalet

Bakanlığı ise bu meslek örgütleri üzerinde alanı yönlendirici ve disipline edici yetkilere

sahiptir. Dolayısıyla Adalet Bakanlığı örneğinde olduğu gibi kurulacak meslek örgütü

üzerinde Avrupa Birliği Bakanlığına bu tür yetki ve görevler verilme yoluna da gidilebilir.

Avrupa Birliği Bakanlığı öncülüğünde söz konusu yasal düzenlemenin hayata geçirilmesi göz

önünde bulundurulabilir.

Bu rapor doğrultusunda söz konusu çözüm önerileri değerlendirilerek çeviri

sektöründeki boşluğun doldurulması, bir yandan çevirmenlik mesleğinin gelişimine faydalı

olacağı gibi diğer yandan da kayıt dışılığı ortadan kaldırarak ülke ekonomisine olumlu katkı

sağlayacağı ön görülmektir.

70

KAYNAKÇA

2004 tarihli ve 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu.

2011 tarihli ve 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu.

1972 tarihli ve 1512 Sayılı Noterlik Kanunu.

13.07.1976 tarihinde Resmi Gazetede Yayımlanan Noterlik Kanunu Yönetmeliği.

Ahmet VAROL, Çevirmenlik Yasasıyla İlgili Açıklamalar.

Chatered İnstitute Of Linguists, Educational Trust(IoLET)-Information Update,

<http://www.iol.org/.uk>

Çeviri Derneği, Çevirmenlik Bildirgesi,2008 < http://www.ceviridernegi.org/>

Erkan ÇELEBİ, Hürriyet Gazetesi, “Çince ve Kırgızca kıymete bindi ‘çeviri' 200 milyon

doları buldu” 02.11.2009.

Murat YILMAZTÜRK, Hessen Eyaleti’nin Tercümanlar Yasası Çevirisi ve Almanya’daki

Çevirmenlik Mesleğiyle İlgili Açıklamalar.

Serhat KUNAR, Çevirmenlik Mesleği ile İlgili Güncel Gelişmelere İlişkin Açıklamalar

ÖSYM, 2005 Kamu Personeli Atama ve Tercih Kılavuzu, http://www.osym.gov.tr











ÖSYM, 2015 ÖSYS Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu,

http://www.osym.gov.tr

http://www.ceviridernegi.org/

http://www.osym.gov.tr/












71

Yararlanılan İnternet Siteleri

http://www.turcef.org/

http://www.tuced.org.tr/

http://tktd.org/wp/


http://www.cid.org.tr/

http://www.cevbir.org/

http://oyunyazarlarivecevirmenleri.com/

http://www.osym.gov.tr

http://www.seckin-translation.com/

http://www.ankaraceviri.com/tercume-burosu-sayisi/

http://www.tuced.org.tr/

http://tktd.org/wp/


http://www.cid.org.tr/

http://www.cevbir.org/

http://oyunyazarlarivecevirmenleri.com/

http://www.seckin-translation.com/

http://www.ankaraceviri.com/tercume-burosu-sayisi/

Documents

TÜRKİYE’DE ÇEVİRMENLİK MESLEĞİ - ankaced.org · Yazılı Çeviri 3 Not Alma Teknikleri 2 İngilizce Konuşma I 2 Kültürlerarası İletişim 2 İngilizce Konuşma II 2 Seçmeli