Embed Size (px)
DESCRIPTION
filipino
Citation preview
PANGNGALAN
- salita o bahagi ng pangungusap na tumutukoy sa ngalan ng tao, bagay, pook, hayop, at
pangyayari. Maaari din na ipakilala ng pangngalan ang isang kaisipan o konsepto.
Mga Uri ng Pangngalan
Pangngalang Pantangi – ito ay sadya, tiyak o tanging tawag sa tao, hayop, bagay, lunan o
pangyayari. Nagsisimula ito sa malaking titik.
Halimbawa:
Si Jose Rizal ay ang ating pambansang bayani.
Ang Pilipinas ay isang demokratikong bansa.
Jose Rizal Pilipinas
Pangngalang Pambalana – ito ay karaniwan o balanang tawag sa tao, hayop, bagay, lunan o
pangyayari. Ito ay nagsisimula sa maliit na titik.
Halimbawa:
Ang aming mga guro ay magaganda at matatalino.
Nawala ang libro ni Juan habang siya ay naglilinis.
1
guro libro
Uri ng Pangngalang Pambalana
Basal - pangngalang hindi nakikita o nahahawakan ngunit nadarama, nasa gawi at kaisipan.
Halimbawa: katalinuhan, pagmamahal
Si Andrew ay may taglay na katalinuhan.
Ang pagmamahal niya sa kanyang mga magulang ay walang katulad.
Tahas - mga pangngalang nakikita o nahahawakan.
Halimbawa: papel, lapis
Ang kanyang papel ay nadumihan ng krayola.
Siya ay gumagamit ng lapis sa kanyang pagsusulit.
Lansak – ang lansak ay nagsasaad ng kaisahan sa karamihan o kabuuan.
Halimbawa: hukbo, tumpok
Ang kanilang hukbo ang inatasan ng Pilipinas na lumaban sa giyera.
Dalawang tumpok ng mga prutas ang kanilang nakuha sa taniman.
2
Kayarian ng Pangngalan
Payak - pangngalang hindi inuulit, walang panlapi, o katambal
Halimbawa : lambat , ilog
Ang lambat ay isa sa mga kagamitan sa paghuli ng isda.
Maraming naglalaba sa ilog.
Maylapi - pangngalang binubuo ng salitang-ugat na may panlapi sa unahan, gitna, hulihan o
magkabila.
Halimbawa: kagandahan, sumayaw
Ang kagandahan ay hindi nasusukat sa panlabas na kaanyuan.
Sumayaw si Mabel sa entablado.
Inuulit - mga pangngalang inuulit ang salitang ugat o ang salitang maylapi. Ang unang
dalawang pantig lamang ang inuulit kapag ang pangngalan ay may tatlo o higit pang pantig.
Halimbawa: bagay-bagay, bali-balita
Siya ay mahilig magtanong tungkol sa mga bagay-bagay.
Ang bali-balita sa kanila ay magpapakasal na siya sa susunod na buwan.
3
Tambalan - pangngalang binubuo ng dalawang salitang magkaiba na pinagsasama upang
maging isa at may gitling sa pagitan nito.
Halimbawa: bukas-palad, bahay-kubo
Bukas-palad na tinanggap ng mag-asawa ang mga nangangailangan ng tulong.
Ang bahay-kubo ay itinayo nila sa kanilang taniman.
Kailanan ng Pangngalan
Isahan – tumutukoy sa pangngalang likas na nagiisa lamang ang bilang.
Halimbawa: kapatid, kaibigan
Ang aking nag-iisang kapatid ay nasa ibang bansa.
Si Mary ang matalik kong kaibigan.
Dalawahan – tumutukoy sa pangngalang may dalawang bilang.
Halimbawa: magkapatid, magkaibigan
Sina Romy at Romeo ay magkapatid.
Magkaibigan na silang dalawa noong bata pa lamang sila.
Maramihan- kapag higit sa dalawang bilang ang isinasaad ng pangngalan.
Halimbawa: magkakaibigan, magkakapatid
Ang mga magkakaibigan na sina Trixie, Joanne at Angela ay matatalino.
Magkakapatid sa ama sina Rosenda, Rosario, at Rosemarie.
4
Kasarian ng Pangngalan
Panlalaki – pangngalang nagbibigay turing sa lalaki.
Halimbawa: pari, ama
Maagang nagmisa ang pari sa simbahan.
Ang ama niya ay kumakayod araw-araw.
Pambabae – pangngalang nagbibigay turing sa babae.
Halimbawa: madre, ina
Ang mga madre sa kumbento ay palaging
nagdarasal.
Ang ina ay ang ilaw ng tahanan.
Di-tiyak – kasariang maaring tumutukoy sa babae o lalaki.
Halimbawa: magulang, bata
Ang magulang niya ay nasa ibang bansa.
Nadapa ang bata habng siya ay tumatakbo.
Walang Kasarian - pangngalang tumutukoy sa bagay na
walang buhay.
Halimbawa: laruan, sasakyan
Si Harry ay mahilig sa laruan.
Ang sasakyan niya ay moderno.
5
PANGHALIP
- salitang humahalili o pamalit sa ngalan o pangngalan na nagamit na sa parehong
pangungusap o kasunod na pangungusap. Ang salitang panghalip ay nangangahulugang
"panghalili" o "pamalit".
Mga Uri at Kailanan ng Panghalip
Panghalip na Panao - ay ipinapalit sa ngalan ng taong nagsasalita, sa taong kausap at sa
taong pinag-uusapan. May kailanan ang panghalip na panao. Ito ay maaaring isahan,
dalawahan at maramihan, tulad ng - ako, ko, akin, amin, kami, kayo, atin, inyo, kita, kata,
mo, siya, kanila, siya, kanya
Halimbawa:
Taong Nagsasalita
(Isahan: Ako, akin, ko)
a. Ako ay pupunta sa Maynila.
b. Akin ang laruang hawak mo.
c. Ibigay ko ito sa aking ina.
(Dalawahan: kita, kata)
a. Kita nang maligo sa ulan.
b. Kata nang manood ng sine.
(Maramihan: Tayo, kami, natin, naming, atin, amin)
a. Tayo nang pumunta sa Antipolo.
b. Kami ay kakain sa JoliMc.
c. Bisitahin natin si Lola.
d. Atin ang pulang kotse.
e. Amin ang bahay na kulay bughaw.
6
Taong Kausap:
(Isahan: Ikaw, ka)
a. Ikaw ang iniibig ko.
b. Pumunta ka sa opisina ng punong-guro.
(Dalawahan: kita, kata)
a. Magkikita kita sa tapat ng monumento ni Gat. Jose Rizal.
b. Maghuhulog kata ng pera sa bangko.
(Maramihan: Kayo, inyo, ninyo)
a. Kayo ang kanyang mga magulang.
b. Sa inyo ang asong nasagasaan.
c. Nasusunog ang bahay ninyo!
Taong Pinag-uusapan:
(Isahan: Siya, niya, kanya)
a. Siya ang sumuntok sa akin.
b. Binigyan niya ako ng kendi.
c. Ibibigay ko ang damit na ito sa kanya.
(Dalawahan: kita, kata)
a. Ayaw nila kata sa atin.
b. Kita ay pinayagan nilang magpakasal sa huwes.
(Maramihan: Sila, kanila, nila)
a. Nagbigay sila ng donasyon sa simbahan.
b. Kanila ang ospital na iyon.
c. Bibigyan nila tayo ng mga pasalubong.
7
Panghalip na Pamatlig– ay inihalili sa pangngalang nagtuturo ng lugar na kinalalagyan ng
pangngalan. Iinihalili rin ito sa pangngalan na malapit o malayo sa nagsasalita, kinakausap o
nag-uusap.
Malapit sa Nagsasalita
ito/ ire
Ito ay masarap na prutas.
Ire ay ibinigay sa akin ng aking butihing ina.
heto
Heto na ang pasalubong ko sa inyo.
dito
Dito ka maghiwa ng mga gulay.
Malapit sa Kausap
yan
Iyan ang libro ko.
hayan/ ayan
Hayan/Ayan na sa likod mo ang asong ulol!
diyan
Diyan mo ilapag ang mga bayong.
Malayo sa Nag-uusap¸
iyon
Iyon ang bahay nila Paulo.
hayun/ ayun
Hayun/Ayun ang magnanakaw!
Doon
Doon tayo kumain.
8
Panghalip na Panaklaw - ay mga panghalip na sumasaklaw sa kaisahan at dami o kalahatan
ng kinatawang pangngalan, tulad ng - lahat, madla, sinuman, alinman, anuman, pawang
Nagsasaad ng Kaisahan
a. Isa
Isa tayo sa pinagpala ng Diyos.
b. Isapa
Isapa ang pagpuputol ng kahoy sa gubat.
c. Iba
Iba ang bahay sa tahanan.
d. Bawat isa
Bawat isa ay mayroon tungkulin sa bayan.
Nagsasaad ng dami o kalahatan
a. Lahat
Lipulin ang lahat ng peste!
b. Madla
Mananagot siya sa madla dahil sa kanyang kabuktutan.
c. Pulos
Pulos kalokohan ang pinagsasabi niya.
d. Balana
Iniisip nila na walang ginawa si Pangulong Marcos para sa kabutihan ng
balana.
e. Pawang
Ang iginanti niya ay pawang kabutihan.
9
Panghalip na Patulad – ay inihalili sa itinutulad na bagay.
Ganito/Ganire - Malapit sa nagsasalita
Ganito/Ganire ang paggawa niyan.
Ganito/Ganire kung umarte si Nora Aunor.
Ganyan - Malapit sa kausap
Ganyan nga kung umiyak si Momay.
Ganoon - Malayo sa nag-uusap
Ganoon ang tamang pagtatapas ng niyog.
Panghalip na Pananong - inihahalili sa pangngalan kung nagtatanong.
Halimbawa: ano, anu-ano, sino, sinu-sino, nino, alin, alin-alin
a. pangtao (sino, kanino)
Sino ang umutot?
Kanino kaya ang mapupunta ang gantimpala?
b.bagay, hayop, lugar (ano, alin)
Ano ang laman ng kahon?
Alin dito ang sa iyo?
c. bagay, hayop, lugar, tao (ilan)
Ilan sa inyo ang sasali sa paligsahan?
Panghalip na Pamanggit - Ito ay kataga o parirala ng tagapag -ugnay ng dalawang kaisipan o
pananalita. Ginagamit ang daw,raw,umano,diumano,ani,sa ganang akin/iyo.
Halimbawa:
Ang pagpapatawad daw ang pinakamatamis na paghihiganti.
10
Kaukulan ng Panghalip
Kaukulang Palagyo - kung ang panghalip ay ginagamit bilang simuno ng pangungusap.
Halimbawa:
Siya ay tutungo sa kapitolyo upang ilatag sa gobernador ang ating mga kahilingan.
Tayo ay magtitipid upang mabili natin ang gusto nating mga laruan.
Sila ay mga kinatawang nangungurakot sa kaban ng bayan.
Kaukulang Paari - Ito ay nagsasaad ng pang-aangkin nag isang bagay sa loob ng
pangungusap.
Unang Panauhan (akin, ko, amin, atin, naming, natin)
Ikalawang Panauhan(mo, iyo, ninyo, inyo)
Ikatlong Panauhan(niya, kaniya, nila, kanila)
Halimbawa:
Ang bahay nila ay malapit sa paaralang iyong papasukan.
Ang aking lolo ay isang sastre.
Ang inyong damit ay nalabhan na.
Kaukulang Palayon - ginagamit na layon ng pang-ukol o pandiwa.
Halimbawa:
Ang batas na ito ay makasasama para sa madla.
Ang kamalig ay sinunog nila.
11
PANG-URI
- isang bahagi ng pananalita na binabago ang isang pangngalan, karaniwang sinasalarawan nito
o ginagawang mas partikular ito. Ang pang-uri ay nagbibigay ng turing sa isang pangngalan o
panghalip.
Kayarian ng Pang-uri
Payak - Ito'y binubuo ng salitang-ugat lamang.
Halimbawa:
hinog,, ganda, palit,sabay ,nood, larawan
Maylapi - Ito'y mga salitang-ugat na kinakabitan ng mga panlaping Ka-, ma-, main,-hin, -in,
mala-, kasing-, kasim-, kasin-, sing-, sim-, -sin, at kay-
Halimbawa:
kabataan, katauhan, tag-ulan, tag-init
Inuulit - Ito'y binubuo sa pamamagitan ng pag-ulit ng buong salita o bahagi ng salita.
Halimbawa:
pulang-pula, maputi-puti, dala-dalawa, halo-halo, ihaw-ihaw, pita-pita, sinu-sino,
Tambalan - Ito'y binubuo ng dalawang salitang pinagtatambal.
Halimbawa:
ningas-kugon, ngiting-aso, kapit-tuko, silid-aklatan, bahay kalinga, dapit-hapon
12
Uri ng Pang-uri
Pang-uring naglalarawan - Nagpapakilala ng uri o kabagayan ng isang pangalan o panghalip.
Pang-uring pamilang - Nagpapakita ng bilang ng pangngalan o panghalip.
Ang mga pang-uring pamilang ay ang mga sumusunod:
Patakaran - ito ay ang karaniwang paraan ng pagbilang.
Halimbawa:
Sampung mag-aaral ang tumanggap ng paghanga.
Panunuran - nagsasaad ng ayos o pagkakasunud-sunod ng mga tao o bagay.
Halimbawa:
Siya ay ikalawang humingi ng tulong.
Patakda - ito ay nagsasaad ng tiyak o hustong bilang.
Halimbawa:
Si Teresa ay nag-iisang anak.
Pahalaga - ito ay tumuturing sa halaga ng isang bagay.
Halimbawa:
Mamera ngayon ang halaga ng mga bayabas.
Pamahagi - nagsasaad ng pagbabahagi ng isang kabuuan.
Halimbawa:
Kalahatiang ibinigay ko sa kanyang buwanang sahud.
Palansak - nagsasaad ng maramihan o minsanang bagay.
Halimbawa:
Daang-libong piso ang pinuhunan ko sa kalakal.
13
Kaantasan ng Pang-uri
Lantay - Naglalarawan ang pang-uring lantay ng isang pangngalan o panghalip na walang
pinaghahambingan.
Halimbawa:
Kabigha-bighani ang pook na ito.
Pahambing - Nagtutulad ang pahambing sa dalawa o higit pang pangngalan o panghalip.
Halimbawa:
Ganggamunggong pawis ang namuo sa king noo.
a. Pahambing na magkatulad - Ipinakikilala ito ng mga panlaping ka-, ga-, sing-
/kasing- /magkasing- /magsing-. Ipinakikilala ang magkapantay na katangian ng
dalawang bagay na pinaghahambingan.
Halimbawa:
Magkakasingganda ang mga bulaklak sa hardin.
b. Pahambing na di-magkatulad - Ito ay kung hindi magkapantay ang katangian ng
pinaghahambingan.
Pahambing na palamang - May katangiang nakahihigit sa
pinaghahambingan. Ginagamitan ito ng mga salitang higit at lalo at
tinutulungan ng kaysa o kaysa kay.
14
Halimbawa:
Lalong kahali-halina ang mga bulaklak dito kaysa sa nakita ko
sa Parke.
Pahambing na pasahol - May katangiang kulang o kapos sa
pinaghahambingan. Tinutulungan ito ng mga salitang gaano, tulad ni,
o tulad ng.
Halimbawa:
Di-gaanong magaganda ang mga moske sa Taguig kaysa
sa mga makikita sa Zamboanga.
Pasukdol - Ang pasukdol ay katangiang namumukod o nagngingibabaw sa lahat ng
pinaghahambingan.
Halimbawa:
Ang ganda-ganda ng Palawan.
Walang kaparis sa ganda si Glenda.
PANDIWA
- bahagi ng pangungusap na nagpapahayag ng kilos, gawa o kalagayan.
Mga Uri ng Pandiwa ayon sa Kaukulan
Payak - ipinalalagay na ito ang simuno.
Halimbawa:
Lubos na mahirap ang nangungurakot sa kaban ng bayan.
Katawanin - Ito ay mga pandiwang nagpapahayag na ganap ang kilos na ginagawa ng simuno.
Hindi na ito nangangailangang ng tuwirang layong.
15
Halimbawa:
Ang mag-anak ay kumakain ng sabay-sabay. Nagkukuwentuhan pa sila pagkatapos.
Palipat - Ito ay mga pandiwang nangangailanangan pa ng tuwirang layon upang mabuo ang
kaisipang nais nitong ipahayag. Ang layong ito ay pinangungunahan ng mga katagang ng,
mga, kay at kina.
Halimbawa:
Nagpadala ng mga pagkain sa mga katipunero si Tandang Sora.
Nagbigay ng magandang halimbawa sa mga kabataan si Dr. Jose Rizal.
Nagsampay ng damit si Maria.
Kailanan ng Pandiwa
Isahan - ang pandiwa ay nasa payak na anyo.
Halimbawa:
Ang guro ay nagtuturo sa mga bata.
Maramihan - marami ang simuno at kilos na isinasaad.
Halimbawa:
Nagsisipalakpakan ang mga nanonood sa programa.
16
Kaganapan ng Pandiwa
- bahagi ng panaguri na nagpapahayag ng ganap na kahulugan sa pandiwa. Kung ang pokus
ng pandiwa ay ang relasyon nito sa paksa, ang kaganapan ng pandiwa ay ang relasyon naman
ng panaguri sa pandiwa.
Kaganapang Tagaganap- bahagi ng panaguri na gumaganap sa kilos na isinasaad ng
pandiwa. Makikilala ito gamit ang mga pananda na ni at ng.
Halimbawa:
a. Ikinalungkot ng mga Filipino ang pagkatalo ni Manny Pacquaio sa
katunggaling si Juan Marquez. (Ikinalungkot nino?)
b. Kinakain ni Liza ang tsamporadong gawa ni Nanay Huling. (Kinakain nino?)
Kaganapang Layon - bahagi ng panaguri na nagsasaad ng bagay na tinutukoy o ipinahahayag
ng pandiwa. Ginagamit din dito ang panandang ng.
Halimbawa:
a. Si Pedro ay bibili ng bagong laptop sa SM Megamall. (Bibili ng ano?)
b. Nagpamudmod sila ng salapi. (Nagpamudmod sila ng ano?)
Kaganapang Tagatanggap - bahagi ng panaguri na nagpapahayag kung sino ang
makikinabang sa kilos na isinasaad ng pandiwa. Ang mga panandang para sa at para kay ay
kalimitang ginagamit dito.
Halimbawa:
a. Nagbigay ng donasyon ang Pamilya Santos para sa mga sinalanta ng bagyong
Juan. (Para kanino ang donasyong ibinigay?)
b. Nagbuwis siya ng buhay para kay Lolo Jose.
17
Kaganapang Ganapan - bahagi ng panaguri na nagsasaad ng lugar o pook na
pinaggaganapan ng kilos na ipinahahayag ng pandiwa.
Halimbawa:
a. Nanood ng palatuntunan sa silid-aklatan ang mga mag-aaral. ( Saan nanood
ang mga mag-aaral?)
b. Pupunta kami sa Manila Zoo.
Kaganapang Kagamitan - bahagi ng pnaguri na nagsasaad kung anong bagay o kagamitan
ang ginagamit upang maisagawa ang kilos na ipinahahayag ng pandiwa.
Halimbawa:
a. Iginuhit niya ang larawan ni Mona Lisa sa pamamagitan ng krayola.
b. Pinatay niya ang ahas gamit ang karit.
Kaganapang Direksyunal - bahagi ng panaguri na nagsasaad ng direksyong isinasaad ng kilos
na ipinahahayag ng pandiwa.
Halimbawa:
a. Namasyal sila sa Luneta buong maghapon.
b. Nagsunog siya ng kilay sa silid-akalatan.
Kaganapang Sanhi - bahagi ng panaguri na nagsasaad ng dahilan ng pagkakaganap ng kilos
na isinasaad ng pandiwa.
Halimbawa:
a. Nagwagi siya sa eleksyon dahil sa kabutihan ng kanyang puso.
b. Nagtagumpay siya sa buhay dahil sa kanyang kasipagan.
18
Mga Panagano ng Pandiwa
-Isang kakanyahan ng pandiwa ang pagtataglay ng iba’t ibang anyo ayon sa panahon at
panagano. May apat na panagano ng pandiwa.
1. Pawatas – binubuo ng makadiwang panlapi at salitang-ugat, walang panahon ni panauhan
Halimbawa:
Ang magsabi ng totoo’y tungkulin ng tao.
Ang umaawit ng opera ay isang karangalan.
2. Pautos - walang kaibahan sa anyo ng pawatas. Ito’y wala ring tiyak na panahon at
ginagamit sa pag-uutos o pakiusap.
Halimbawa:
Umibig tayo sa Diyos.
Magkawanggawa tayo sa mga nagigipit.
3. Paturol – Iba sa lahat sapagka’t nag-iiba ang anyo ng pandiwa sa iba’t ibang aspekto ang
perkpektibo, imperpektibo at kontemplatibo.
Halimbawa:
Ugat Panlapi Perpektibo Imperpektibo Kontemplatibo
luhod um lumuhod lumuluhod luluhod
dasal mag nagdasal nagdarasal magdarasal
4. Pasakali – walang kaibahan sa paturol nguni’t ginagamitang lagi ng mga pangatnig o pang-
abay upang maipahayag ang kalagayang pasubali.
Halimbawa:
Baka matuloy kami kung may sasakyan.
Kung nabuhay siya disi’y Masaya ako ngayon.
Marahil naghihinanakit siya sa atin ngayon.
19
Mga Aspekto ng Pandiwa
Perpektibo – Ito ay nagsasabi ng kilos na natapos na ang sinimulang kilos. Tinatawag din itong
panahunang pangnagdaanan o aspektong naganap.
Halimbawa:
Nagpaalam kami sa nanay mo nang kami’y umalis.
Nagpirito ng isda si Mang Kulas
Imperpektibo o Pangkasalukuyan – Ito ay nagsasaad ng kilos na laging ginagawa o
kasalukuyang nangyayari. Tinatawag din itong panahunang pangkasalukuyan o aspektong
nagaganap.
Halimbawa:
Hayan at umuulan na naman.
Naglalaba ng mga damit si Aling Bining sa ilog
Kontemplatibo – Ito ay nagpapahayag na ang kilos ay hindi pa nasisimulan o naisasagawa. Ito
ay gagawin pa lamang. Tinatawag din itong panahunang panghinaharap o aspektong
magaganap.
Halimbawa:
Magagawa mo ba ang bagay na ito?
Magbibigay ng pagsusulit ang guro bukas ng hapon.
Tahasan - ginaganap ng simuno ang isinasaad ng pandiwa.
Halimbawa:
Si Jose Rizal ang sumulat ng Noli Me Tangere.
Balintiyak - hindi ang simuno ang gumaganap sa isinasaad ng pandiwa.
Halimbawa:
Ang pagtatayo ng gusali ay pinasinayahan ng punong-lungsod.
20
PANG-ABAY
- bahagi ng pananalitang nagbibigay-turing sa pandiwa, pang-uri o kapwa pang-abay
Ang pang-abay at pang-uri ay kapwa mga salitang naglalarawan. Ang pang-uri ay
naglalarawan ng mga pangngalan at panghalip samantalang ang pang-abay ay naglalarawan
hindi lamang ng mga pandiwa kundi gayundin sa mga pang-uri at kapwa nito pang-abay. Ito
ay nahahati sa iba’t ibang uri.
Mga Halimbawa:
A. Mabilis na manlalaro si Lydia de Vega.
B. Mabilis siyang tumakbo noong siya'y bata pa.
Sa unang halimbawa, ang salitang mabilis ay naglalarawan sa salitang manlalala na isang
pangngalan samantalang sa pangalawang halimbawa, ang mabilis ay ginamit n panuring sa
salitang tumakbo na isang pandiwa. Samakatuwid ang salitang mabilis ay maaring maging
pang-uri o pang-abay ayon sa pananalitang nilarawan nito.
Uri ng Pang-abay
Pang-abay na Pamanahon – nagsasaad kung kailan naganap o magaganap ang kilos na taglay
ng pandiwa.
May pananda (Nang, sa, noon, kung, kapag, tuwing, buhat, mula, umpisa, hanggang)
Halimbawa:
a. Kailangan mo bang pumasok nang araw-araw?
b. Tuwing pasko ay nagtitipon silang mag-anak.
c. Umpisa bukas ay dito ka na manunuluyan
21
Walang pananda (Kahapon, kangina, ngayon, mamaya, bukas, sandali,atb).
Halimbawa:
a. Manonood kami bukas ng pambansang pagtatanghal ng dulang Pilipino.
b. Ipagdiriwang ngayon ng ating pangulo ang kanyang ika – 40 na kaarawan.
Nagsasaad ng dalas ( Araw-araw, tuwing umaga,taun-taon atb.)
Halimbawa:
a. Tuwing Mayo ay nagdaraos kami sa aming pook ng santakrusan.
b. Nag-eehersiyo siya tuwing umaga upang mapanatili ang kanyang kalusugan.
Pang-abay na Panlunan – tumutukoy sa pook na pinangyarihan, o pangyayarihan ng kilos sa
pandiwa. Karaniwang ginagamit ang pariralang sa/kay
Sa – ginagamit kapag ang kasunod ay pangngalang pambalana o panghalip.
Kay /kina – ginagamit kapag ang kasunod ay pangngalang pantanging ngalan ng tao.
Halimbawa:
a. Maraming masasarap na ulam ang itinitinda sa kantina.
b. Nagpaluto ako kina aling Ingga ng masarap ng keyk para sa iyong kaarawan.
Pang-abay na Pamaraan – naglalarawan kung paano naganap, nagaganap, o magaganap ang
kilos na ipinahahayag ng pandiwa. Ginagamit ang panandang nang o na/-ng.
Halimbawa:
a. Kinamayan niya ako nang mahigpit.
b. Bakit siya umalis na umiiyak?
c. Tumawa siyang parang sira ang isip.
22
Pang-abay na Pang-agam – nagbabadya ng di-katiyakan sa pagganap sa kilos ng pandiwa.
Mga halimbawa: marahil, siguro, tila, baka, wari, atb.
Halimbawa:
a. Marami na marahil ang nakabalita tungkol sa desisyon ng Sandiganbayan.
b. Higit sigurong marami ang dadalo ngayon sa Ateneo Home Coming kaysa
nakaraang taon.
c. Tila patuloy na ang pag-unlad ng turismo sa Pilipinas.
Pang-abay na Panang-ayon – nagsasaad ng pagsang-ayon. Hal. Oo, opo, tunay, sadya, talaga,
atb.
Halimbawa:
a. Oo,asahan mo ang aking tulong.
b. Talagang mabilis ang pag-unlad ng bayan.
c. Sadyang malaki ang ipinagbago mo.
Pang-abay na Pananggi – nag-sasaad ng pagtanggi, tulad ng hindi/di at ayaw.
Halimbawa:
a. Hindi pa lubusang nagagamot ang kanser.
b. Ngunit marami parin ang ayaw tumigil sa paninigarilyo.
Pang-abay na Panggaano o Pampanukat – nagsasaad ng timbang o sukat. Sumasagot sa
tanong na gaano o magkano.
Halimbawa:
a. Tumaba ako nang limang libra .
b. Tumagal nang isang oras ang operasyon.
23
Pang-abay na Pamitagan – nagsasad ng paggalang.
Halimbawa:
a. Kailan po kayo uuwi?
b. Opo, aakyat na po ako
Ingklitik o paningit – mga katagang lagging sumusunod sa unang salita ng kayariang
kinabibilangan
Mayroong 16 anim na ingklitik sa Filipino
ba daw/raw pala man
kasi din/rin tuloy muna
kaya naman nga pa
na yata lamang/lang
sana
Pang-abay na Kundisyunal – nagsasaad ng kundisyon para maganap ang kilos na isinasaad ng
pandiwa. Pinangungunahan ng kung, kapag o pag at pagka
Pang-abay na Kusatibo – tawag sa pang-abay na nagsasaad ng dahilan sa pagganap ng kilos
ng pandiwa. Binubuo ng parirala o sugnay na pinangungunahan ng dahil sa
Pang-abay na Benepaktibo – tawag sa mga pang-abay na nagsasaad ng benepisyo para sa
isang tao dahil sa pagkaganap sa kilos ng pandiwa o ng layunin ng pandiwa.
Pang-abay na Pangkaukulan - pinangungunahan ng tungkol, hinggil o ukol
24
PANG-UKOL
- Ang pang-ukol o preposition sa wikang Ingles ay bahagi ng pananalitang nag-uugnay sa
pangngalan, panghalip, pandiwa at pang-abay sa ibang salita sa pangungusap.
- Pang-ukol ang ginagamit upang matukoy kung sang lunan o kung anong bagay ang mula o
tungo, ang kinaroroonan, ang pinangyarihan o kina-uukulan ng isang kilos, gawa, balak ari o
layon. Ang mga ito ay lagging may layon na maaaring isang pangngalan o isang panghalip.
Mga uri o mga karaniwang pang-ukol
sa/sa mga
ng/ng mga
ni/nina
kay/kina
sa/kay
labag sa
nang may
tungkol sa/kay
alinsunod sa/kay
hinggil sa/kay
nang wala
para sa/kay
laban sa/kay
ayon sa/kay
tungo sa
mula sa
Dalawang Pangkat ng Pang-ukol
Ginagamit na pangngalang pambalana : ukol sa, laban sa, hinggil sa, ayon sa, tungkol sa, para sa.
Mga Halimbawa:
1. Ukol sa pilipino ang paksa ng usapin.
2. Ang mga piling manggagawa ay binigyan ng bunos
3. Laban sa manggagawa ang kanilang pinapanukala.
4. Ang mga aklat na ito ay para sa mahihirap.
25
Ginagamit sa ngalan ng tanging tao - ang gawa, ari, layon, at kilos ay para lamang ngalan ng tao,
tulad ng ukol kay, laban kay, para kay, tungkol kay, ayon kay, hinggil kay.
Mga Halimbawa:
1. Ang gantimpalang pera ay ukol kay Maria.
2. Para kay Juan ang pagkaing ito.
3. Hinggil kay Enrico ang kanilang problema.
4. Ang kanyang nilutong adobo ay para sa lahat.
5. Ayon kay Rizal, ang pananaliksik ay nagdaragdag sa ating kaalaman.
Mga Gamit ng Pang-ukol
Nagpapakita ng kinalalagyan o patutunguhan ng isang bagay.
Halimbawa:
Ang pera ay nasa loob ng kuwarto ni Lana.
Upang ipakita ang dahilan o pagmamay-ari.
Halimbawa:
Ang bagong damit ay para kay Lita.
Ang layon ng pang-ukol ay maaaring pangngalan o panghalip.
Halimbawa:
Ang kanyang talumpati ay para sa kababaihan.
Marami siyang kinuwento tungkol sa pagpapalago ng negosyo
26
PANGATNIG
- mga kataga o lipon ng mga salitang nag-uugnay sa dalawang salita, parirala sa kapwa parirala
at sugnay sa kapwa sugnay upang maipakita ang dalawa o higit pang kaisipan sa loob ng
pangungusap. Ang pangatnig ay ginagamit din sa mga pangungusap na tambalan, hugnayan
at langkapan.
Dalawang Pangkat ng Pangatnig
Pangatnig na nag-uugnay sa magkatimbang na yunit.
(o, ni, maging, at, ‘t, ngunit, kundi) - pinagbubuklod ang kaisipang pinag-uugnay
Halimbawa:
Nakakuha ako ng tubig at tinapay.
Nakatulog ako’t nakapahinga.
Mangongopya ka ba o makikipagkwentuhan ka na lamang?
(ngunit, subalit, datapwat, bagamat, pero) - pangatnig na panalungat; sinasalungat ng
ikalawang kaisipan ang ipinahahayag ng nauuna.
Halimbawa:
Matalino si Villar subalit maraming isyung naglalabasan kaugnay sa kanya.
Mabait siya pero istrikto.
Pangatnig na nag-uugnay sa di-magkatimbang na yunit.
(kung, kapag, pag)
Halimbawa:
Iboboto ko siya kung wala nang ibang tatakbo na kasintalino niya.
(dahil sa, sapagkat, palibhasa) - nagpapakilala ng sanhi o dahilan
27
Halimbawa:
Maraming isyung naglalabasan kaugnay sa ilang politiko, palibhasa malapit na naman
ang eleksyon.
(kaya, kung gayon, sana) - pangatnig na panlinaw
Halimbawa:
Wala raw siyang kasalanan kaya humarap pa rin siya sa media.
Uri ng Pangatnig
Pamukod - ginagamit sa pagbukod o pagtatangi, gaya ng: o, ni, maging, at man.
Halimbawa:
a. Ikaw man o ako ay hindi maghahangad na siya ay mabigo.
b. Batid ko ang pagkapanalo ng ating grupo kung si Roger man ang piliing lider natin.
c. Walang diprensiya sa akin maging si Jose ang magwagi sa paligsahan.
d. Ni sermunan ni saktan ay hindi ko ginagawa sa aking anak.
Panubali - nagsasabi ito ng pag-aalinlangan, gaya ng: kung, kapag, pag, sakali, disin sana.
Halimbawa:
a. Kung uulan, hindi matutuloy ang ating palatuntunan.
b. Hindi tayo matutuloy sa sine kapag hindi umuwi nang maaga ang tatay.
c. Pag umulan, hindi makakapunta rito si Boyet.
d. Hindi tayo makakahuli ng maraming isda sakaling lumitaw ang buwan.
Paninsay - kapag sinasalungat ng unang bahagi ng pangungusap ang ikalawang bahagi
nito. Gaya ng: ngunit, datapwat, subalit, bagaman, samantala, kahiman, kahit.
Halimbawa:
a. Nakatakda siyang umani ng tagumpay kahit (kahit na) maraming naninira sa kanya.
b. Nakatapos si Ramon ng medisina bagaman tindera lang sa palengke ang kanyang
ina.
c. Nanalo pa ring musa si Rosa datapwat may mga kaibigang bomoto sa kalaban niya.
d. Maganda nga ang kaibigan mo ngunit suplada naman.
28
Pananhi - nagbibigay ito ng dahilan o katuwiran para sa pagkaganap ng kilos. Ang mga ito
ay: dahil sa, sanhi sa, sapagkat, mangyari.
Halimbawa:
a. Namaos siya dahil sa matagal na pagtatalumpati.
b. Sanhi sa init ng panahon kaya siya nilagnat.
c. Umapaw ang ilog sapagkat walang tigil ang ulan.
d. Nahilo si Anna mangyari ay ikot siya nang ikot.
Panapos - nagsasabi ito ng nalalapit na katapusan ng pagsasalita, gaya ng: upang, sa lahat
ng ito, sa di-kawasa, sa wakas, at sa bagay na ito.
Halimbawa:
a. Sa di-kawasa, ang pulong ay tinapos na.
b. Makukuha ko na rin sa wakas ang inaasam kong promosyon sa trabaho.
c. Sa lahat ng ito, dapat tayong magkaisa.
d. Sa bagay na ito, nasa ating mga kamay na ang paghuhusga.
Panlinaw - ginagamit ito upang ipaliwanag ang bahagi o kabuuan ng isang banggit.
Halimbawa:
a. Nagkasundo na ang mag-asawa, kung gayon magsasama na silang muli.
b. Nahuli na ang tunay na maysala kaya makakawala na si Berto.
Panimbang - ginagamit sa paghahayag ng karagdagang impormasyon at kaisipan, gaya
ng: at - saka, pati, kaya, anupa’t.
Halimbawa:
a. Sina Jose at Pedro ay nagtungo sa bukid.
b. Pati ang gamit ng iba ay kanyang iniligtas.
c. Anupa't pinagbuti niya ang kanyang pag-aaral para makaahon sa kahirapan.
d. Nagtanim siya ng upo at saka patola.
29
Pamanggit - gumagaya o nagsasabi lamang ng iba, tulad ng: daw, raw, sa ganang
akin/iyo, di umano.
Halimbawa:
a. Sa ganang akin, ang iyong plano ay mahusay.
b. Siya raw ang hari ng sablay.
c. Di umano, mahusay umawit si Blanca.
d. Masisipag daw ang mga taga-Ilokos.
Panulad - tumutulad ng mga pangyayari o gawa, tulad ng: kung sino…siyang, kung ano…
siya rin, kung gaano…siya rin.
Halimbawa:
a. Kung ano ang mga nangyayari noon, siya ring mangyayari ngayon
b. Kung sino ang unang tumakbo, siyang mananalo.
c. Kung gaano ang iyong itinulong, siya ring ibibiyaya sa iyo.
PANDAMDAM
- bahagi ng pananalita na maaaring isang kataga, salita, parirala o isang buong pangungusap na
nagpapahayag ng isang matindi o masidhing damdamin gaya ng tuwa,pagkagulat, paghanga,
panghihinayang at iba pa.
Halimbawa:
Uy! – pagkantsaw
He! – pagsaway
Aray! – pagdaing
Aba! – pagkagulat
Yehey! – pagkatuwa
Wow! – paghanga
Mabuhay ang Pangulo!
Uy! Ang ganda ng bago mong sapatos.
Aray! Naapakan mo ang paa ko.
30
