ve açıklamaları tarih - pegem.net from 2_ tarih konu... · slamiyet Öncesi Türk Tarihi. Türk Adının Anlamı, Türklerin Ana Yurdu ve Türk Göçleri ... İlk Türk – İslam

2014 kpss’de94 soruyakaladık

tarihosmanlı siyasi tarihiçağdaş türk ve dünya tarihi

2015kpss

tarzına en yakınözgün sorular

ve açıklamaları

ÖSYM

konu anlatımlıayrıntılı çözümlü

örnekleruyarılar

pratik bilgilerçıkmış sorular ve

açıklamaları

Editör: Serkan Aksoy

KPSS TARİH

ISBN 978-605-364-854-3

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.

© Pegem Akademi

Bu kitabın basım, yayın ve satış haklarıPegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti’ye aittir.

Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”

23. Baskı: Eylül 2014, Ankara

Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül EroğluDizgi-Grafik Tasarım: Gülnur Öcalan

Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Şti.İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A

Yenimahalle / ANKARA(0312 394 55 90)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 13987

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet: www.pegem.netE-ileti: [email protected]

Dizgi-005

Sticky Note

Marked set by Dizgi-005

Değerli Adaylar;

Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Kültür Testi'nde önemli bir yer tutan “Tarih” kapsamındaki 27 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır.

Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle meydana getirilmiş olup;

İslamiyet Öncesi Türk Tarihi, Türk-İslam Tarihi, Osmanlı Tarihi, Osmanlı Yenileşme ve Demokratikleşme Hareketleri, Avrupa’da Yaşanan Gelişmeler ve Bu Gelişmelerin Türk-İslam Dünyasına Etkileri, XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti, Kurtuluş Savaşı'nın Hazırlık Dönemi Kurtuluş Savaşı Muharebeler ve Antlaşmalar Dönemi Cumhuriyet Dönemi Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası ve Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi bölümlerinden oluşmaktadır.

Kitapta; bölümlerin sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde ele alınmasına ve bilgilerin açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine, bilginin resim, şekil, şemalarla somutlaştırılmasına, kavram haritaları, tablolar, grafik ve etkinliklerle akılda kalıcı biçimde sunulmasına özen gösterilmiştir.

Her ünitenin sonunda,

özet, etkinlik, bulmaca, boşluk doldurma, çözümlü testler, cevaplı testler ve çıkmış sorulara;

yer verilmiştir.

Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarıma,PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerime teşekkürü birborç bilirim.

Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş veönerileriniz bu ürünün niteliğini daha da artıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle [email protected] aracılığıyla paylaşınız.

Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS’de ve meslek hayatınızda başarılar.

Serkan Aksoy

SUNU

İÇİNDEKİLER

1. BÖLÜM İslamiyet Öncesi Türk Tarihi

Türk Adının Anlamı, Türklerin Ana Yurdu ve Türk Göçleri..............................3

İslamiyet Öncesi Türk Devletleri ......................................................................3

İskitler (Sakalar) (MÖ VII. yy.) ....................................................................3

Büyük Hun İmparatorluğu (Asya Hunları) ..................................................4

Kavimler Göçü (375) ...................................................................................4

Avrupa Hunları (375 - 469) .........................................................................5

Göktürk Devleti (552-630) ...........................................................................5

II. Göktürk (Kutluk) Devleti (682-745) .........................................................6

Uygur Devleti (745-840) ..............................................................................6

Orta Asya’da Kurulan Diğer Türk Devletleri.....................................................7

1. Kırgızlar ...................................................................................................7

2. Sabirler ....................................................................................................7

3. Akhunlar (Eftalitler) .................................................................................7

4. Hazarlar ..................................................................................................7

5. Türgişler ..................................................................................................7

6. Karluklar ..................................................................................................7

7. Avarlar .....................................................................................................7

8. Bulgarlar ..................................................................................................7

9. Macarlar ..................................................................................................7

10. Peçenekler ............................................................................................8

11. Kıpçaklar (Kumanlar) ............................................................................8

12. Oğuzlar (Uzlar) ......................................................................................8

İslamiyet Öncesi Türk Devletlerinde Kültür ve Medeniyet ...............................8

A. Devlet Yönetimi ......................................................................................8

B. Ordu (Sü) ................................................................................................9

C. Din ve İnanış ........................................................................................10

D. Hukuk (Könilik) .....................................................................................10

E. Sosyal ve Ekonomik Hayat ...................................................................11

F. Yazı, Dil ve Edebiyat .............................................................................12

G. Bilim ve Sanat ......................................................................................12

H. Müzik ....................................................................................................13

Özet ...............................................................................................................14

Boşluk Doldurma ...........................................................................................15

Bulmaca.........................................................................................................17

Çözümlü Test .................................................................................................18

Cevaplı Test ...................................................................................................21

Çıkmış Sorular ...............................................................................................24

v PEGEM AKADEMİ

2. BÖLÜM Türk - İslam Tarihi

Türklerin İslamiyet’i Kabulü................................................................................ 31

Talas Savaşı (751) ........................................................................................ 31

İlk Türk - İslam Devletleri ................................................................................... 31

Karahanlılar (840-1212) ................................................................................ 31

Gazneliler (963-1187) ................................................................................... 32

Tolunoğulları (868-905) ................................................................................. 33

Akşitler (Ihşitler) (935-969) ............................................................................ 33

Büyük Selçuklu Devleti (1040-1157) ............................................................. 33

Harzemşahlar (1097-1231) ........................................................................... 35

İlk Türk – İslam Devletlerinde Kültür ve Medeniyet ........................................... 35

A. Devlet Yönetimi ........................................................................................ 35

B. Ordu .......................................................................................................... 37

C. Toprak Yönetimi ........................................................................................ 38

D. Ekonomik Yapı ......................................................................................... 38

E. Sosyal Hayat ve Hukuk ............................................................................ 39

F. Bilim, Dil ve Edebiyat ................................................................................ 39

G. Sanat ve Mimari ....................................................................................... 40

Türkiye Tarihi ..................................................................................................... 41

Malazgirt Savaşı’ndan Sonra Anadolu’da Kurulan İlk Türk Beylikleri ........... 41

Saltuklular (1072-1202) ............................................................................ 41

Mengücekliler (1080-1228) ....................................................................... 42

Danişmentliler (1080-1178) ...................................................................... 42

Artuklular (1102-1409) .............................................................................. 42

Çaka Beyliği (1081-1093) ......................................................................... 42

Anadolu (Türkiye) Selçuklu Devleti (1077-1308) .............................................. 42

Uçlar ve Anadolu Beylikleri ........................................................................... 43

Kösedağ Savaşı Sonucunda Kurulan Beylikler ............................................. 43

Karamanoğulları (1256-1487) .................................................................. 43

Hamitoğulları (1300-1423) ........................................................................ 44

Eşrefoğulları (1284-1326) ......................................................................... 44

Dulkadiroğulları (1337-1515) .................................................................... 44

Ramazanoğulları (1353-1608) .................................................................. 44

Germiyanoğulları (1299-1429) ................................................................. 44

Saruhanoğulları (1313-1410) ................................................................... 44

Aydınoğulları (1308-1426) ........................................................................ 44

Menteşeoğulları (1261-1424) ................................................................... 44

Osmanoğulları (1299-1922) ..................................................................... 44

Karesioğulları (1304-1360) ....................................................................... 44

Candaroğulları (İsfendiyaroğulları) (1292-1461) ...................................... 44

viPEGEM AKADEMİ

Anadolu Selçuklu Devleti ve Beylikler Döneminde Kültür ve Medeniyet .......45

A. Devlet Yönetimi .....................................................................................45

B. Ordu .......................................................................................................46

C. Toprak Yönetimi .....................................................................................46

D. Ekonomik ve Sosyal Hayat ....................................................................47

E. Hukuk ....................................................................................................47

F. Din ve İnanış ..........................................................................................48

G. Fikir, Dil ve Edebiyat ..............................................................................48

H. Bilim, Sanat ve Mimari ...........................................................................48

Orta Asya ve Yakın Doğu’da Kurulan Devletler .............................................50

Fatımîler (909 - 1171) ................................................................................50

Eyyûbîler (1174 - 1250) ..............................................................................50

Memlükler (1250 - 1517) ............................................................................51

Moğollar (1196 - 1227) ...............................................................................51

Timur Devleti (1370 - 1507) .......................................................................51

Babür Devleti (1526 - 1858) .......................................................................52

Karakoyunlular (1365 - 1469) ....................................................................52

Akkoyunlular (1350-1502) ..........................................................................52

Safeviler (1502 - 1736) ..............................................................................52

Özet ................................................................................................................53

Boşluk Doldurma ............................................................................................55

Bulmaca..........................................................................................................57

Çözümlü Test ..................................................................................................58

Cevaplı Test ....................................................................................................63

Çıkmış Sorular ................................................................................................67

3. BÖLÜM Osmanlı Tarihi

Kuruluş Dönemi (1299-1453) ........................................................................75Yükselme Dönemi (1453 – 1579) ...................................................................77Osmanlı Devleti Kültür ve Medeniyeti.............................................................80

A. Osmanlıda Devlet Anlayışı ...................................................................80B. Merkez Teşkilatı ....................................................................................80C. Memleket Yönetimi ...............................................................................83D. Osmanlı Toprak Sistemi .......................................................................84E. Ordu ve Donanma ................................................................................86F. Ekonomik Hayat ....................................................................................88G. Sosyal Hayat .........................................................................................90H. Hukuk .................................................................................................90I. Eğitim ....................................................................................................91J. Dil, Edebiyat ve Bilim ............................................................................93

vii PEGEM AKADEMİ

K. Bilim Dünyası ve Fikir Hayatı ................................................................... 93L. Basın - Yayın ........................................................................................... 94M. Mimari .................................................................................................... 94N. Güzel Sanatlar ........................................................................................ 97

Özet .................................................................................................................. 99

Boşluk Doldurma ............................................................................................ 102

Bulmaca.......................................................................................................... 104

Çözümlü Test .................................................................................................. 105

Cevaplı Test .....................................................................................................111

Çıkmış Sorular .................................................................................................115

4. BÖLÜM Osmanlı Yenileşme ve Demokratikleşme Hareketleri

Duraklama Dönemi (17. Yüzyıl) (1579-1699) .................................................125

XVII. Yüzyıl Islahatları (Duraklama Dönemi) ..............................................128

Gerileme Dönemi (18. Yüzyıl) (1699 - 1792) ..................................................130

XVIII. Yüzyıl (Gerileme Dönemi) Islahatları ...............................................133

Dağılma Dönemi (19. Yüzyıl) (1792 - 1922) ...................................................135

19. Yüzyıl Islahatları (Dağılma Dönemi) ....................................................140

II. Mahmut Dönemi Islahatları (1808 - 1839) .........................................141

Tanzimat Dönemi Islahatları (1839 - 1876) ..........................................142

II. Abdülhamit Dönemi Islahatları ..........................................................145

Özet ................................................................................................................149

Boşluk Doldurma ............................................................................................151

Bulmaca..........................................................................................................153

Çözümlü Test ..................................................................................................154

Cevaplı Test ....................................................................................................159

Çıkmış Sorular ................................................................................................163

5. BÖLÜM Avrupa’da Yaşanan Gelişmeler ve Bu Gelişmelerin Türk-İslam Dünyasına Etkileri

Orta Çağ'da Avrupa ........................................................................................175

A. Kilise ve Papalık ...................................................................................175

B. Feodalite (Derebeylik) ...........................................................................175

C. Haçlı Seferleri ........................................................................................176

D. Magna Charta (Büyük Şart) (1215) .......................................................176

E. Yüzyıl Savaşları (1337-1453) ................................................................176

Yeni Çağ'da Avrupa ........................................................................................177

A. Coğrafi Keşifler ......................................................................................177

B. Rönesans ..............................................................................................178

viiiPEGEM AKADEMİ

C. Reform .................................................................................................. 178

D. Aydınlanma Çağı .................................................................................. 179

E. Otuz Yıl Savaşları (Mezhep Savaşları) (1618-1648) ............................ 179

F. Yedi Yıl Savaşları (1756-1763).............................................................. 179

G. Amerika Birleşik Devletleri’nin Kurulması (1787) ................................. 179

Yakın Çağ'da Avrupa ..................................................................................... 179

A. Fransız İhtilali (1789) ............................................................................ 179

B. Sanayi İnkılabı ...................................................................................... 180

Sanayi İnkılabı ve Osmanlı Devleti ...................................................... 180

C. 1830 İhtilalleri ...................................................................................... 180

D. 1848 İhtilalleri ...................................................................................... 180

E. İtalya ve Almanya’nın Siyasi Birliklerini Kurmaları ............................... 181

Özet ............................................................................................................... 182

Boşluk Doldurma ........................................................................................... 183

Bulmaca......................................................................................................... 185

Çözümlü Test ................................................................................................. 186

Cevaplı Test ................................................................................................... 191

Çıkmış Sorular ve Açıklamaları .................................................................... 193

6. BÖLÜM XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti

Trablusgarp Savaşı (1911-1912) .................................................................... 197

Balkan Savaşları (1912 - 1913) ...................................................................... 198

I. Balkan Savaşı ......................................................................................... 198

II. Balkan Savaşı (1913) ............................................................................. 199

Osmanlı Devleti’nin Balkan Devletleri ile İmzaladığı Antlaşmalar .............. 199

I. Dünya Savaşı (1914 - 1918)........................................................................ 200

I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti ........................................................ 200

Paris Barış Konferansı (18 Ocak 1919) ..................................................... 204

Mondros Ateşkes Anlaşması ve Cemiyetler ................................................... 206

Mondros Ateşkes Anlaşması (30 Ekim 1918) ............................................ 206

İzmir’in İşgali ve Kuvayimilliye ........................................................................ 210

İzmir’in İşgali (15 Mayıs 1919) ................................................................... 210

Kuvayimilliye’nin Kurulması ....................................................................... 211

Özet ................................................................................................................ 212

Boşluk Doldurma ............................................................................................ 214

Bulmaca.......................................................................................................... 216

Çözümlü Test .................................................................................................. 217

Cevaplı Test .................................................................................................... 223

Çıkmış Sorular ................................................................................................ 227

ix PEGEM AKADEMİ

7. BÖLÜM Kurtuluş Savaşı Hazırlık Dönemi

Genelgeler ve Kongreler Dönemi ................................................................... 233

1. Mustafa Kemal’in Samsun’a Çıkışı ........................................................ 233

2. Samsun Raporu ..................................................................................... 234

3. Havza Genelgesi (28 Mayıs 1919) ......................................................... 234

4. Amasya Genelgesi (Tamimi) (22 Haziran 1919) .................................... 234

5. Erzurum Kongresi (23 Temmuz – 7 Ağustos 1919) ............................... 235

6. Balıkesir Kongresi (26-30 Temmuz 1919) ............................................. 237

7. Alaşehir Kongresi (16-25 Ağustos 1919) ............................................... 237

8. Sivas Kongresi (4-11 Eylül 1919) ........................................................... 237

9. Amasya Görüşmeleri (Protokolü) (20-22 Ekim 1919) ............................ 238

10. Temsil Heyetinin Ankara’ya Gelişi (27 Aralık 1919) ............................. 239

11. Son Osmanlı Mebusan Meclisinin Toplanması (12 Ocak 1920) ........... 240

12. Misakımilli Kararları (28 Ocak 1920) .................................................... 240

13. İstanbul’un Resmen İşgali (16 Mart 1920) ........................................... 241

I. TBMM Dönemi ............................................................................................. 242

Bilecik Görüşmesi (5 Aralık 1920) .............................................................. 244

Milli Mücadele Dönemi Basın Yayın ........................................................... 244

TBMM’ye Karşı Yapılan Ayaklanmalar ....................................................... 244

Düzenli Ordunun Kurulması (Aralık 1920) ................................................. 246

Özet ................................................................................................................ 247

Boşluk Doldurma ............................................................................................ 249

Bulmaca.......................................................................................................... 251

Çözümlü Test .................................................................................................. 252

Cevaplı Test .................................................................................................... 258

Çıkmış Sorular ................................................................................................ 261

8. BÖLÜM Kurtuluş Savaşı Muharebeler ve Antlaşmalar Dönemi

Kurtuluş Savaşı’nda Cepheler ........................................................................ 271

1. Doğu Cephesi ........................................................................................ 271

Gümrü Antlaşması (3 Aralık 1920) ........................................................ 271

Ermeni Sorunu ...................................................................................... 272

2. Güney Cephesi ...................................................................................... 272

3. Batı Cephesi .......................................................................................... 273

I. İnönü Savaşı (6 -10 Ocak 1921) ........................................................ 273

Teşkilat-ı Esasiye Kanunu (20 Ocak 1921) ........................................... 273

Londra Konferansı (23 Şubat - 12 Mart 1921) ....................................... 274

Afganistan’la Dostluk Antlaşması (1 Mart 1921) ................................... 275

Moskova Dostluk ve Kardeşlik Antlaşması (16 Mart 1921) ................... 275

xPEGEM AKADEMİ

İstiklâl Marşı’nın Kabulü (12 Mart 1921) ...............................................275

II. İnönü Savaşı (23 Mart - 1 Nisan 1921) .................................................276

Eskişehir - Kütahya Muharebeleri (10 - 24 Temmuz 1921) .......................277

Tekalif-i Milliye Emirleri (Milli Yükümlülükler) (7-8 Ağustos 1921 )........277

Sakarya Meydan Muharebesi (23 Ağustos - 13 Eylül 1921) .....................278

Kars Antlaşması (13 Ekim 1921) ..........................................................278

Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921) ......................................................279

İtilaf Devletleri’nin Ateşkes Teklifleri (22 Mart 1922) .............................279

İtilaf Devletleri’nin Barış Teklifleri (26 Mart 1922) .................................279

Büyük Taarruz (26 Ağustos - 9 Eylül 1922) ...............................................279

Çanakkale Olayı ........................................................................................280

Mudanya Ateşkes Anlaşması (11 Ekim 1922) ...............................................280

Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922) .........................................................281

Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz 1923)..................................................282

1. Sınırlar .............................................................................................282

2. Kapitülasyonlar .................................................................................283

3. Azınlıklar ..........................................................................................283

4. Boğazlar ...........................................................................................283

5. İstanbul’un Boşaltılması ...................................................................283

6. Borçlar ..............................................................................................283

7. Yabancı Okullar ................................................................................283

8. Patrikhane ........................................................................................283

9. Mısır, Sudan, Kıbrıs ..........................................................................283

10. Ticaret, Sağlık ve Adalet .................................................................283

11. Savaş Tazminatları .........................................................................283

Özet ...............................................................................................................285

Boşluk Doldurma ...........................................................................................286

Bulmaca.........................................................................................................288

Çözümlü Test .................................................................................................289

Cevaplı Test ...................................................................................................292

Çıkmış Sorular ...............................................................................................295

9. BÖLÜM Cumhuriyet Dönemi

II. Türkiye Büyük Millet Meclisi Dönemi ..........................................................307

İnkılap Kavramı...............................................................................................307

Siyasi Alanda Yapılan İnkılaplar .....................................................................307

1. Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922) .................................................307

2. Ankara'nın Başkent Oluşu (13 Ekim 1923) ............................................308

3. Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923) .........................................................308

4. Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924) .....................................................309

xi PEGEM AKADEMİ

5. 1924 Anayasası (20 Nisan 1924) ...........................................................309

6. Çok Partili Yaşama Geçiş Denemeleri ...................................................310

a) Halk Fırkası (CHP) (9 Eylül 1923) .....................................................310

Ordunun Siyasetten Ayrılması (30 Ekim 1924) .....................................310

b) Terakkiperver (İlerici) Cumhuriyet Fırkası (17 Kasım 1924) ..............310

Şeyh Sait İsyanı (13 Şubat 1925) ..........................................................310

Mustafa Kemal Paşa'ya Suikast Girişimi (16 Haziran 1926) ................. 311

c) Serbest Cumhuriyet Fırkası (12 Ağustos 1930)................................. 311

Kadınlara Siyasî Hakların Verilmesi ...................................................... 311

Hukuk Alanında Yapılan İnkılaplar .............................................................312

Medeni Kanun'un Kabulü (17 Şubat 1926) ............................................312

Hukuk Alanındaki Diğer Yenilikler ..........................................................312

Eğitim ve Kültür Alanında Yapılan İnkılaplar .............................................313

Eğitim Sisteminde Gözetilecek Esaslar: ................................................313

1. Tevhid-i Tedrisat Kanunu (Öğretimin Birleştirilmesi) (3 Mart 1924) ...313

2. Maarif Teşkilatı Hakkındaki Kanun'un Çıkarılması (2 Mart 1926) ......313

3. Türk Harflerinin Kabulü (Harf İnkılabı) (1 Kasım 1928) .....................314

4. Türk Tarih Kurumunun Kurulması (15 Nisan 1931) ...........................314

5. Türk Dil Kurumunun Kurulması (12 Temmuz 1932) ..........................314

6. Halkevleri (1932) ...............................................................................315

7.Üniversite Reformu (1933) .................................................................315

8. Eğitim ve Kültür Alanındaki Diğer Gelişmeler ....................................315

Sosyal Alanda Yapılan İnkılaplar ...............................................................316

1. Şapka Kanunu (25 Kasım 1925) .......................................................316

2. Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması (30 Kasım 1925) ...............316

3. Soyadı Kanunu (21 Haziran 1934) ....................................................317

4. Takvim, Saat, Ölçü ve Hafta Tatilinin Değiştirilmesi ...........................317

Ekonomik Alanda Yapılan İnkılaplar ..........................................................317

1. TBMM'nin 1 Mart 1922'de Ortaya Koyduğu Ekonomik Hedefler .......317

2. İzmir İktisat Kongresi (17 Şubat 1923) ..............................................318

3. Tarım Alanında Yapılan Yenilikler ......................................................318

4. Ticaret Alanında Yapılan Yenilikler ....................................................318

5. Sanayi ve Madencilik Alanında Yapılan Yenilikler .............................318

6. Devletçi Ekonominin Uygulanması ....................................................319

Bayındırlık ve Ulaştırma Alanındaki Gelişmeler ....................................319

Sağlık ve Tıp Alanındaki Gelişmeler .....................................................320

Atatürk İlkeleri ................................................................................................320

Atatürkçülüğün Tanımı ...............................................................................320

A) Temel İlkeler ..........................................................................................320

1. Cumhuriyetçilik ..................................................................................320

2. Milliyetçilik .........................................................................................321

3. Halkçılık .............................................................................................321

xiiPEGEM AKADEMİ

4. Laiklik ................................................................................................322

5. Devletçilik ..........................................................................................322

6. İnkılapçılık .........................................................................................323

B) Bütünleyici İlkeler .................................................................................323

Özet ................................................................................................................324

Boşluk Doldurma ............................................................................................326

Bulmaca..........................................................................................................328

Çözümlü Test ..................................................................................................329

Cevaplı Test ....................................................................................................334

Çıkmış Sorular ................................................................................................337

10. BÖLÜM Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası

Türk Dış Politikasının Temel İlkeleri................................................................ 355

1923-1939 Arası Türk Dış Politikası ............................................................... 355

1. Nüfus Mübadelesi (Değiş Tokuş) Sorunu ............................................... 355

2. Yabancı Okullar Sorunu ......................................................................... 356

3. Borçlar Sorunu ....................................................................................... 356

4. Musul (Irak) Sorunu ............................................................................... 356

1932 - 1939 Arası Türk Dış Politikası ............................................................. 357

1. Milletler Cemiyetine Üyelik (18 Temmuz 1932) ...................................... 357

2. Balkan Antantı (9 Şubat 1934) ............................................................... 357

3. Montrö (Montreux) Boğazlar Sözleşmesi (20 Temmuz 1936) ................ 358

4. Sadabat Paktı (8 Temmuz 1937) ........................................................... 358

5. Hatay (Sancak) Sorunu (30 Haziran 1939) ............................................ 359

Özet ................................................................................................................ 360

Boşluk Doldurma ............................................................................................ 361

Bulmaca.......................................................................................................... 363

Çözümlü Test .................................................................................................. 364

Cevaplı Test .................................................................................................... 367

Çıkmış Sorular ................................................................................................ 369

11. BÖLÜM Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi

XX. Yüzyıl Başlarında Dünya ......................................................................... 379A. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB), Orta Asya’daki

Türk Devletler ve Topluluklar ................................................................. 379Çarlık Rusyası’nın Yıkılışı ve Bolşevik İhtilâli ........................................ 379Rusların Orta Asya’yı İstilası ................................................................. 379SSCB Yönetimindeki Türk Topluluklarının Durumu ............................... 379

B. Orta Doğu’da Manda Yönetimlerinin Kurulması .................................... 380Orta Doğu’da Büyük Devletlerin Durumu ve Politikaları ........................ 380

xiii PEGEM AKADEMİ

C. Uzak Doğu’da Yeni Bir Güç: Japonya ................................................... 381D. 1929 Dünya Ekonomik Krizi (Kara Perşembe) ...................................... 381E. Avrupa’da Totaliter Rejimlerin Kurulması ............................................... 382F. İki Savaş Arası Dönemde Dünyada Gelişmeler ..................................... 383G. Barışa Katkı Amaçlı Diğer Antlaşmalar ................................................. 384

II. Dünya Savaşı ............................................................................................. 384A. Yeni Bir Savaşa Doğru........................................................................... 384

Savaşa Katılan Devletler ve Gruplar ..................................................... 384B. II. Dünya Savaşı’nda Türkiye ................................................................. 386

Adana Görüşmeleri (30 Ocak - 1 Şubat 1943) ...................................... 386Kahire Konferansı (4-6 Aralık 1943) ...................................................... 387Dönemin Önemli İç Olayları .................................................................. 387

C. II. Dünya Savaşı Sırasında Yapılan Konferanslar ................................. 388Atlantik Bildirisi (1941) ........................................................................... 388Casablanca Konferansı (1943) .............................................................. 389Washington Konferansı (1943) .............................................................. 389Tahran Konferansı (1943) ...................................................................... 389Yalta Konferansı (1945) ......................................................................... 389San Francisco Konferansı (1945) .......................................................... 389Postdam Konferansı (1945) .................................................................. 389

II. Dünya Savaşı Öncesi ve Savaş Sırasında Gerçekleşen Önemli Olaylar ........................................................................................... 390

Soğuk Savaş Dönemi ..................................................................................... 391A. Blokların Kuruluşu ................................................................................. 391

1. Doğu Blokunun Kuruluşu ................................................................... 3912. Batı Blokunun Kuruluşu ..................................................................... 392

B. Paylaşılamayan Orta Doğu .................................................................... 3941. İsrail’in Kuruluşu ................................................................................ 3942. Eisenhower Doktrini .......................................................................... 394

C. Uzak Doğu’da Çatışma ......................................................................... 3951. Çin Halk Cumhuriyeti’nin Kuruluşu .................................................... 3952. Uzak Doğu’da Hükûmet Mücadeleleri ............................................... 395

D. Asya ve Afrika’nın Kurtuluşu ................................................................. 3961. Güney Asya’daki Gelişmeler ............................................................. 3962. Afrika’daki Gelişmeler ........................................................................ 397

E. Soğuk Savaş Dönemi’nde Türkiye ........................................................ 3971. Soğuk Savaş Dönemi’nde Türk Dış Politikası ................................... 3972. Türkiye’de Hayat ............................................................................... 3983. Dönemin Önemli İç Olayları .............................................................. 4004. Dünya’daki Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Gelişmeler ....................... 400

Yumuşama (Detant) Dönemi ve Sonrası ........................................................ 401A. Uluslararası İlişkilerde Değişim Süreci .................................................. 401

1. Yumuşama Dönemi Politikaları ......................................................... 4012. Nükleer Silahların Sınırlandırılması Görüşmeleri .............................. 4023. Helsinki Konferansı (1 Ağustos 1975) ............................................... 402

B. Yumuşama Dönemi Çatışmaları ............................................................ 402

xivPEGEM AKADEMİ

1. Küba Buhranı .................................................................................... 4022. Vietnam Savaşı ................................................................................. 4033. Keşmir Sorunu ................................................................................... 4034. Afganistan’ın SSCB Tarafından İşgali ............................................... 403

C. Barış İçinde Bir Arada Yaşama ............................................................. 404D. Arap - İsrail Savaşları ve Büyük Devletlerin Politikaları ......................... 405

1. Camp David Anlaşmaları ................................................................... 4062. İslam Konferansı Örgütü ................................................................... 406

E. Uluslararası Politikada Petrolün Yeri ..................................................... 407F. İran - Irak Savaşı (1980 - 1988) ............................................................. 407

1. Irak’ta Rejim Değişikliği ..................................................................... 4072. İran’da Rejim Değişikliği .................................................................... 4083. Savaş ve Sonuçları ........................................................................... 408

G. Yumuşama Döneminde Dünya ............................................................. 4081. Ekonomi ............................................................................................ 4082. Bilimsel ve Teknolojik Gelişmeler ...................................................... 4083. Kültürel Hayat .................................................................................... 409

H. Türk Dış Politikası ................................................................................. 4091. Türk - Yunan İlişkileri ......................................................................... 409

I. Türkiye’de Bunalımlı Yıllar (1960 - 1983) ................................................ 4121961 ve 1982 Anayasalarının Karşılaştırılması ..................................... 412

Küreselleşen Dünya ....................................................................................... 415SSCB’de Değişim ve Sonuçları ................................................................. 415SSCB’nin Dağılması .................................................................................. 415SSCB’nin Dağılmasının Doğu Avrupa’ya Etkileri ....................................... 416SSCB’nin Dağılmasının Dünya Güçler Dengesi Üzerine Etkileri ............... 416Asya’da Yeniden Yapılanma ...................................................................... 417Doğu Blokundan Sonra Avrupa’da Yeni Arayışlar ...................................... 418Türkiye ve Avrupa Birliği ............................................................................ 419AB Organları .............................................................................................. 420Yeni Oluşum Sürecinde Balkanlar.............................................................. 420Orta Doğu ve Afganistan’da Gelişmeler ..................................................... 421Dünyadaki Gelişmeler ................................................................................ 423Değişen Dünya ve Türk Dış Politikası ........................................................ 4231980 Sonrası Türkiye ................................................................................. 426Toplumsal Sorunlar .................................................................................... 427Küresel Sorunlar ........................................................................................ 428

Özet ................................................................................................................ 429Boşluk Doldurma ............................................................................................ 431Bulmaca.......................................................................................................... 433Çözümlü Test .................................................................................................. 434Cevaplı Test .................................................................................................... 441Çıkmış Sorular ve Açıklamaları ...................................................................... 446Kronoloji.......................................................................................................... 448Bulmaca Çözümleri ........................................................................................ 451

Genel Kültür’de

bizden

...soru39

yakaladı

sordu

2014 KPSS

xvii

PEGEM AKADEMİ SORULARIÖSYM SORULARI

2014

TARİH

1. 963 - 1187 yılları arasında Afganistan, Özbekistan, İran, Horosan, Pakistan ve Kuzey Hindistan’a kadar uzanan geniş bir coğrafyaya hâkim olan devlet aşağıdakilerden hangisidir?

A) Karahanlı

B) Akkoyunlu

C) Gazneli

D) Büyük Selçuklu

E) Karakoyunlu

2. Osmanlı Devleti’nde Rumeli’de gaza yapmak için Anadolu’ya gelen Türkmen topluluklarına verilen isim aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tekfur

B) Balyos

C) Gazıyan-ı Rum

D) Derbentçiler

E) Mekkari Taifesi

1. 963-1187 yılları arasında Orta Asya’da siyasi varlık gösteren, kuruldukları yerin adını devlet ismi ola-rak kullanan, hükümdarları için sultan unvanı kul-lanılan, Firdevsi’nin Şehnamesini ortaya koyduğu ve Hindistan’da İslamiyet’in yayılmasında etkili olan Türk devleti aşağıdakilerden hangisidir?

A) Karahanlılar

B) Aksitler

C) Gazneliler

D) Büyük Selçuklular

E) AkkoyunlularGenel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 43. Soru

2. Aşağıdakilerden hangisi Gazneliler’le (963-1187)ilgili doğru bir bilgi değildir?

A) Hicaz bölgesine egemen olan ilk Türk-İslam devletidir.

B) İslamiyet’in Hindistan’da yayılmasında önemli rol üstlenmişlerdir.

C) Gazneli Mahmut, Türk tarihinde ilk defa sultan unvanını kullanan hükümdar olmuştur.

D) 1040 Dandanakan Savaşı’nda Büyük Selçuklu-lara yenilerek eski güçlerinden uzaklaşmışlardır.

E) Günümüze ulaşan en önemli eserleri arasında Sultan Mahmut ve Sultan Mesut’un yaptırdığı Zafer Kuleleri’dir.

Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 92. Soru

3. Osmanlı Beyliği Kösedağ Savaşı’ndan sonra Türk beylikleri arasındaki mücadeleye karışmayarak yönü-nü Bizans’a çevirmişti.

Osmanlı Beyliği uyguladığı bu politikayla;

I. ahi,

II. gaziyanırum,

III. tekfur

unsurlarından hangilerinin desteğini almıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III


xviii


TARİH

20144. Aşağıdakilerden hangisi ilmiye sınıfının üyelerin-

den biri değildir?

A) Kazasker

B) Şeyhülislam

C) Kadı

D) Müderris

E) Yeniçeri

Genel Tekrar Soruları / 25. Soru

5.

I. Kazasker

II. Defterdar

III. Müderris

Yukarıdakilerden hangileri Osmanlı Devleti’nde eğitim, öğretim ve yargı görevlerini yürüten ilmiye sınıfına mensuptur?


D) I ve III E) I, II ve III

Önlisans Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 26. Soru

6. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti’nde seyfiye sınıfının üyelerinden biri değildir?

A) Kazasker

B) Veziriazam

C) Beylerbeyi

D) Kaptanıderya

E) Yeniçeri Ağası


7. XVII. yy.da Osmanlı Devleti’nde, Tarhuncu Ahmet Paşa bütçe açığını kapatmak için;

I. saray masraflarını kısma,

II. Bank-ı Dersaadeti kurma,

III. dış borçlanmaya gitme

çalışmalarıdan hangilerini yapmıştır?


D) I ve III E) II ve IIIGenel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 138. Soru

3. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti’nde seyfiye sınıfının üyelerinden biri değildir?

A) Sancak Beyi

B) Kazasker

C) Sadrazam

D) Kaptan-ı Derya

E) Beylerbeyi

4. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti’nde XVIII. yy. ıslahatçıları arasında yer almaz?

A) Tarhuncu Ahmet Paşa

B) Halil Hamit Paşa

C) Koca Ragıp Paşa

D) Cezayirli Hasan Paşa

E) Kont Dö Boneval

xix


2014

TARİH

8. XVII. yüzyıl Osmanlı ıslahatçıları arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

A) I. Ahmet

B) II. Osman

C) IV. Murat

D) Tarhuncu Ahmet Paşa

E) Damat İbrahim Paşa

Lisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru BankasıSayfa 66 / 6. Soru

9. 3 Kasım 1839’da ilan edilen Tanzimat Fermanı için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Sultan Abdülmecit Dönemi’nde ilan edilmiştir.

B) Hazırlanmasında Mustafa Resit Paşa etkilidir.

C) Mısır Sorunu’nda Avrupa’nın desteğinin sağlan-ması amaçlanmıştır.

D) Avrupa etkisi vardır.

E) Anayasal düzene geçilmiştir.


10. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat Fermanı’nın ilan edilme gerekçelerinden değildir?

A) Londra Konferansı’na azınlık sorunlarının gün-deme gelmesini engellemek

B) Mısır sorununda Avrupa’nın desteğini sağlamak

C) Avrupa’nın, Osmanlı içişlerine karışmasına engel olmak

D) Yunan halkının bağımsızlık mücadelesine mani olmak

E) Milliyetçi akımların etkisini zayıflatmak

Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak TestTest 18 / 4. Soru

5. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti’nde XVIII. yy. ıslahatçıları arasında yer almaz?

A) Tarhuncu Ahmet Paşa

B) Halil Hamit Paşa

C) Koca Ragıp Paşa

D) Cezayirli Hasan Paşa

E) Kont Dö Boneval

6. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat Fermanı’nın ilan edilme sebepleri arasında yer almaz?

A) 1840 Londra Konferansı’nda azınlık sorununun gündeme gelmesine engel olmak

B) Mısır Sorunu (Mehmet Ali Paşa İsyanı) konu-sunda Avrupalı devletlerin desteğini sağlamak

C) Osmanlı Devleti’nin içişlerine, Avrupalı devletle-rin karışmasını engellemek

D) Halkı yönetime katmak

E) Azınlıkların devlete olan bağlılığını artırmak

xx


TARİH

201411. 31 Mart Olayı’ndan sonra 1909’da Kanunuesasi’de

yapılan değişiklikler arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

A) Padişahın sürgün yetkisi elinden alındı.

B) Hükûmet, padişaha karşı değil meclise karşı sorumlu hâle getirildi.

C) Seçimlere katılmada aranan vergi verme şartı kaldırıldı.

D) Padişahın veto hakkı sınırlandırıldı.

E) Padişahın milletlerarası antlaşmaları onayla-ma yetkisi Meclis-i Umumînin tasdiki şartına bağlandı.


12. Aşağıdakilerden hangisi 1909 Anayasa değişikliği ile elde edilen kazanımlardan değildir?

A) Padişahın, anayasaya bağlılık yemini etmesi

B) Bakanlar Kurulunun bir konuyu görüşmek için padişahtan izin alma şartının kaldırılması

C) Meclise izin almadan kanun teklif etme yetkisinin tanınması

D) Padişahın sürgün yetkisinin kaldırılması, veto yetkisinin sınırlandırılması

E) Hükûmetin padişaha karşı sorumlu olması


13. Aşağıdakilerden hangisi 1909 Anayasa değişikli-ğinin getirdiği kazanımlardan değildir?

A) Basın üzerindeki sansürün kalkması

B) Seçimlere katılmada vergi verme şartının kaldırılması

C) Padişahın sürgün yetkisinin elinden alınması

D) Hükûmetin, meclise karşı sorumlu hâle getiril-mesi

E) Hükümdarın meclisi kapatma yasaları veto etme yetkisinin sınırlandırılması


7. Osmanlı Devleti’nde padişahın sürgüne yollama yetkisi aşağıdaki gelişmelerden hangisinin sonu-cunda kaldırılmıştır?

A) Sened-i İttifak

B) Tanzimat Fermanı

C) Islahat Fermanı

D) Bab-ı Âli Baskını

E) 1909 Anayasa değişikliği

xxi


2014

TARİH

14. Ahmet Cevdet Paşa başkanlığında hazırlanmış İslam esaslı medeni hukukunun adı aşağıdakiler-den hangisidir?

A) Şurayı Devlet

B) Divan-ı Ahkamı Adliye

C) Meclis-i Valayı Ahkam-ı Adliyye

D) Düstur

E) Mecelle-i Ahkam-ı Adliyye


15. Aşağıdakilerden hangisi Berlin Anlaşması’nı, Ayastefanos Anlaşması’ndan farklı kılan madde-lerden değildir?

A) Büyük Bulgaristan’ın üçe ayrılması

B) Ermeniler için yapılacak düzenlemelerde İngiltere’nin garantör olması

C) Sırbistan, Karadağ ve Romanya’nın bağımsız olması

D) Doğubeyazıt ve Eleşkirt yönetiminin Osmanlı Devleti’ne bırakılması

E) Bosna Hersek yönetiminin geçici olarak Avusturya’ya bırakılması


16.

I. Gazeteci Hasan Fehmi’nin bir suikastla öldürülmesi,

II. Azınlıkların, özgürlüklerini genişletme isteği,

III. Meşrutiyet’in, İslamiyet’e aykırı olduğuna dair oluşan inanç

durumlarından hangileri Otuz Bir Mart Vakası’nın ortaya çıkmasında etkilidir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III


8. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat Dönemi’nde hazırlanan “Mecelle”nin özellikleri arasında yer almaz?

A) 1926’ya kadar uygulanmıştır.

B) Medeni kanun özelliği taşımaktadır.

C) Başkanlığını Ahmet Cevdet Paşa’nın yaptığı bir heyet tarafından hazırlanmıştır.

D) Osmanlı’da hukuk muhakemeleri usulü, borçlar hukuku ve ayni haklar konusunda ilk yasa olma özelliğine sahiptir.

E) Müslüman, Müslüman olmayan (Gayrimüslim) tüm kesime hitap etmiştir.

9. Aşağıdakilerden hangisi 1877 - 78 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi) sonrasında imzalanan Ayastefa-nos Antlaşması’nın kapsamında yer almaz?

A) Bosna Hersek’e özerklik verilmesi

B) Osmanlı Devleti ve Rusya’nın Karadeniz kıyıla-rında tersane ve donanma bulundurmaması

C) Sırbistan, Karadağ ve Romanya’nın bağımsızlı-ğını kazanması

D) Kars, Ardahan, Batum ve Doğubeyazıt’ın Rusya’ya bırakılması

E) Girit ve Ermenilerin bulunduğu yerlerde ıslahat yapılması

10. Aşağıdakilerden hangisi 31 Mart Olayı’nın sebep-lerinden biri değildir?

A) Trablusgarp Savaşı’nda başarılı olunamaması

B) Ahrar Cemiyetinin, İttihat ve Terakki Cemiyetine karşı sert muhalefeti

C) Volkan ve Serbesti gazetelerinde çıkan yazılar

D) Gazeteci Hasan Fehmi’nin öldürülmesi

E) Avcı taburlarındaki bazı disiplinsiz grupların içeriden ve dışarıdan tahrik edilmesi

xxii


TARİH

201417. Dünya Savaşı’nda imzalanan Brest Litovsk

Antlaşması,

I. Kars, Ardahan ve Batum’un Osmanlı Devleti’ne geri verilmesi,

II. Çarlık Rusya’nın yıkılması,

III. Kafkas Cephesi’nin kapanması

gelişmelerinden hangilerine sebep olmuştur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

C) II ve III E) I, II ve III


18.

• Türkiye’de elçilik açan ilk devlet

• Misak-ı Millî’yi kabul eden ilk büyük Avrupa devleti

• Londra Konferansı’nda TBMM’ye çağrıda bulu-nan devlet

• İtilaf Devletleri içinde Türkiye Devleti’nin siyasi varlığını en son tanıyan devlet

Yukarıdaki özellikler aşağıdaki devletlerle eşleşti-rildiğinde hangi seçenek dışarıda kalır?

A) Gürcistan B) İngiltere C) İtalya

D) Sovyet Rusya E) Afganistan


19. 1882 - 1948 yılları arasında yaşayan; Kurtuluş Savaşı’nda Doğu Cephesi’nde XV. Kolordu Komu-tanlığını yapan; Milli Mücadele Dönemi’ni “İstiklâl Harbimiz” adlı eserinde anlatan; Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının genel başkanlığını yapan; 1946 - 1948 yılları arasında TBMM başkanlığını yapan kişi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kazım Karabekir

B) İsmet İnönü

C) Ali Fuat Cebesoy

D) Refet Bele

E) Falih Rıfkı Atay


11. 3 Mart 1918’de imzalanan Brest Litovsk Antlaşması’yla aşağıdaki cephelerden hangisi kapanmıştır?

A) Çanakkale

B) Kafkas

C) Kanal

D) Irak

E) Suriye-Filistin

12. Misak-ı Millî aşağıdaki Avrupa devletlerinden han-gisi tarafından ilk kez kabul edilmiştir?

A) Yunanistan

B) İngiltere

C) Fransa

D) Rusya

E) İtalya

13. “İstiklâl Harbimiz” adlı eseri, kaleme alan komutan aşağıdakilerden hangisidir?

A) İsmet İnönü

B) Ali Fuat Cebesoy

C) Refet Bele

D) Fevzi Çakmak

E) Kazım Karabekir

xxiii


2014

TARİH

20. Lozan Antlasması’nda;

I. İstanbul,

II. Batı Trakya,

III. Batı Anadolu

bölgelerinden hangileri mübadele dışında

tutulmuştur?




21. Aşağıdakilerden hangisi, Atatürk Dönemi’nde açılan Halkevlerinin sunduğu hizmetlerden biri değildir?

A) Okuma-yazma öğretmek için kurslar düzenlen-mesi

B) Sağlık kurallarının öğretilmesi ile uygulanması

C) Yöresel değerleri tanıtmal amaçlı dergi yayım-lanması

D) Gece kurslarının düzenlenmesi

E) Türkçenin sadeleşmesi için gereken esasların ve yöntemlerin belirlenmesi

Genel Tekrar Testi / 60. Soru

22. Temeli 24 Şubat 1955’te Türkiye ve Irak arasında atılan, daha sonra İngiltere, İran ve Pakistan’ın ka-tıldığı, SSCB’nin tepki gösterdiği, 1959’da Irak’ın çekildiği, 18 Ağustos 1959’da CENTO (Merkezi Antlaşma Örgütü) adını alan teşkilat aşağıdakiler-den hangisidir?

A) Balkan Paktı

B) Sadabad Paktı

C) Bağdat Paktı

D) SEATO

E) Bağlantısızlar

Genel Yetenek Genel Kültür 30 DenemeDeneme 15 / 26. Soru

14.

I. Gökçeada

II. Batı Trakya

III. Batı Anadolu

Lozan Barış Antlaşması’nda yukarıdaki yerlerden hangileri mübadele dışında tutulmuştur?



15.

• Okuma yazma öğretmek için kurslar düzenlen-mesi

• Yöresel değerleri tanıtmak amaçlı dergi yayım-lanması

• Dikiş, nakış gibi beceri kurslarının düzenlenmesi

• Halk dilinde yaşayıp yazı diline geçmemiş Türk-çe sözleri, tabirleri ve halk bilgisi mahsullerinin toplanması

Yukarıdaki gelişmelerin tamamı aşağıdakilerden hangisinin çalışmaları arasında yer alır?

A) Türk Dil Kurumu

B) Türk Tarih Kurumu

C) Halkevleri

D) Millî Musiki ve Temsil Akademisi

E) Sanayi-i Nefise Mektebi

16. Türkiye’nin de içinde bulunduğu ve antlaşmayı imzalayan devletlerden birinin ayrılmasından sonra CENTO adını alan pakt aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bağdat B) Balkan C) Akdeniz

D) Sadabat E) Briand-Kellogg

xxiv


TARİH

201423. Temelleri Şubat 1955’te Türkiye ve Irak tarafından

atılan, daha sonra İngiltere, İran ve Pakistan’ın katıldığı, Irak’ın çekilmesiyle 1959’da Merkezî Ant-laşma Örgütü (CENTO) adını alan pakt aşağıdaki-lerden hangisidir?

A) Sadabad B) Litvinov C) Varşova

D) Bağdat E) Briand - Kellogg


24. 1992’de İstanbul’da kurulan Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı’nın (KEİT) üyeleri arasında aşağı-dakilerden hangisi yer almaz?

A) Ermenistan

B) Gürcistan

C) Bulgaristan

D) Azerbaycan

E) Özbekistan

Genel Yetenek Genel Kültür 30 DenemeDeneme 21 / 25. Soru

17. Türkiye’nin de içinde bulunduğu ve antlaşmayı imzalayan devletlerden birinin ayrılmasından sonra CENTO adını alan pakt aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bağdat B) Balkan C) Akdeniz

D) Sadabat E) Briand-Kellogg

18. Türkiye’nin girişimi ile 19 Aralık 1990’da Ankara’da yapılan toplantıyla temelleri atılan, 25 Haziran 1992’de İstanbul’da düzenlenen Zirve Toplantısı’nda imzalanarak resmen işlerlik kazanan ve temel ama-cı; üye devletlerin coğrafi yakınlıklarından ve eko-nomilerinin birbirlerini tamamlayıcı özelliklerinden yararlanarak ticari, ekonomik, bilimsel ve teknolojik iş birliğini geliştirmek olan teşkilat aşağıdakilerden hangisidir?

A) TÜRKSOY

B) TİKA

C) KEİ

D) BDT

E) AET

20112

20101

20091

20081

20071

20061

20051

20043

20121

20131

20141

YSo

“Ey Türk budunu (mille ), Çin’in tatlı sözüne, yumuşak ipeğine kanma; yok olursun.”

ORHUN YAZITLARI

İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

TÜRK ADININ ANLAMI, TÜRKLERİN ANA YURDU

VE TÜRK GÖÇLERİ

İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİ

İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİNDE

KÜLTÜR VE MEDENİYET

OKUMA PARÇASI

İSLAMİYET ÖNCESİ

TÜRK TARİHİ

TÜRK ADININ ANLAMI,

TÜRKLERİN ANA YURDU

VE TÜRK GÖÇLERİ

Türk adı Uygur metinlerinde “güç, kuvvet”, Kaşgarlı Mahmut’un “Divan-ı Lügati’t Türk” adlı eserinde “olgun-luk çağı”, Çin kaynaklarında “miğfer” anlamında kul-lanılmıştır. Ziya Gökalp ise Türk adının “türeli (töreli), kanun nizam sahibi” anlamına geldiğini belirtmiştir.Türk kelimesini siyasal ad olarak ilk defa kullanan Göktürkler olmuştur. Anadolu’nun “Türkiye” olarak adlandırılması ise XII. yüzyıldan itibarendir. Türkiye Selçukluları Döneminde Anadolu, Bizans tarafından “Turkia” adıyla anılmıştır.

Türklerin anayurdu Orta Asya’dır. Türkler ilk olarak Al-tay-Sayan Dağları’nın kuzeybatısı, Tanrı Dağları’nın kuzeyi, Aral Gölü çevresi ve Hazar Denizi’nin doğu-sunda yaşamışlardır.

Orta Asya’nın Türklere ait en eski kültür merkezleri; Anav, Karasuk, Abakan, (Abakan bölgesinde ortaya çıkan bir diğer kültür Tagar kültürüdür.) Andranova, Kelteminar ve Afanasyeva kültürleridir.

Zamanla Türkler, Orta Asya’dan çeşitli nedenlerle göç etmişlerdir.

Göçlerin Nedenleri

Ekonomik ve Sosyal Nedenler ♦ İklim koşullarının değişmesi

♦ Kuraklığa bağlı olarak otlak ve meraların azalması

♦ Hızlı nüfus artışı

♦ Salgın hastalıklar

Siyasi Nedenler ♦ Boylar arasında mücadeleler yaşanması ♦ Dış güçlerin baskısı (Çin, Moğol, Kitan) ♦ Cihan hakimiyeti (yeni yerler fethetme) düşün-

cesi

1. BÖLÜM

Not

Göçlerin Sonuçları ➢ Türkler göç ettikleri yerlerdeki, değişik kültürlerle

etkileşime girmişlerdir.

➢ Türk kültür ve medeniyeti geniş alanlara yayıl-mıştır.

➢ Türkler göç ettikleri yerlerde büyük ve güçlü dev-letler kurmuşlardır.

➢ Türkler gittikleri yerlerde yaşayan toplumlara, tarımı, hayvancılığı ve maden işlemeyi öğretmiş-lerdir.

➢ Türklerin, dünyanın çeşitli yerlerine yayılmaları ve çok sayıda devlet kurmaları, Türk tarihinin araştırılmasını zorlaştırmıştır.

➢ Bazı Türk kavimleri zamanla özbenliklerini kay-betmişlerdir.

➢ Asya’da kalan Türkler ise Asya Hun Devleti’ni kurmuşlardır.

Not

İskitler (Sakalar) (M.Ö. VII. yy.) Özellikleri

◉ İlk Türk topluluğudur.

◉ Tomris bilinen ilk Türk kadın hükümdardır.

◉ Alp Er Tunga ve Şu Destanları vardır.

◉ Sanatta hayvan motiflerinin ve bozkır kültürünün temelleri bu döneme kadar uzanır.

İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK

DEVLETLERİ

4

Büyük Hun İmparatorluğu (Asya Hunları)

(MÖ. 3. YY. - MS. 3. YY.)Özellikleri

➢ Tarihte bilinen ilk Türk devletidir.

➢ Merkezi Ötüken şehridir.

➢ Bilinen ilk hükümdarı Teoman’dır.

➢ Teoman zamanında başlayan Türk akınlarını en-gellemek isteyen Çinliler bu dönemde ünlü Çin Seddi’ni yapmak zorunda kalmışlardır.

Not

➢ Hunlar en parlak devirlerini Mete Han zamanın-da (MÖ. 209-174) yaşamışlardır. Mete Han za-manında Çin, baskı ve denetim altına alınarak vergiye bağlanmıştır.

YorumMete Han, Çin’i hakimiyeti altına almasına rağmen Türklerin Çin’e yerleşmesini istemedi. Bu politikası-nın temel nedeni Türklerin kalabalık Çin nüfusu için-de eriyerek milli benliklerini kaybetmesini önlemektir.

➢ Türk toplulukları Mete Han Devri’nde ilk kez bir bayrak altında toplanmıştır. Türk tarihinde vatan-millet düşüncesi ilk defa Mete Han zamanında ortaya çıkmıştır.

➢ Mete Han dünya askerlik sisteminde ilk olarak “onluk sistemi” uygulamıştır. Mete Han’ın oluş-turduğu bu sistem diğer Türk devletlerince de ör-nek alınmıştır.

➢ Oğuz Kağan Destanı, Mete Han’ın anlatıldığı bu döneme ait bir destandır.

➢ Hunlar, İpek Yolu’nun güvenliğini sağlayarak ti-caretin gelişmesine de katkıda bulunmuşlardır. Ancak MÖ. 60 yılında İpek Yolu’nun denetimini kaybeden Hunlar ekonomik yönden zayıflamıştır.

➢ Mete’nin, ülkesini prensler arasında bölüştü-rerek yönetmesi (veraset geleneği) nedeniyle Hun Devleti zayıflamış ve Çin entrikaları yüzün-den ülkede iç karışıklıklar baş göstermiştir.

➢ Sonuçta MÖ. 54 tarihinde Batı Hunlar ve Doğu Hunlar olarak ikiye ayrılmışlardır. Doğu Hunlar ise MS. 48’de tekrar ikiye ayrılmıştır. Kuzey Hunları batıya göç ederken Güney Hunları Çin hakimiyetine girmiştir.

Burgontlar

Lombartlar

MISIR

SU

RİY

E

SASANİLERARAP

YARIMADASI

Mezopotamya

Ostrogotlar

AVRUPA HUN DEVLETİ

A F R İ K A

BATI ROMA İMP.DO

ROMA

ĞU

İMP.

KUZEY HUNLARI

Bulgar

Karakurum

MA

NÇ

UR

YA

JAPONDENİZİ

SA

RI D

EN

İZ

GÜNEY HUNLARI

B Ü Y Ü K H U N D E V L E T İ

S İ B İ R Y A

Ötüken

BALKA GÖLÜŞBALKA GÖLÜŞ

KARADENİZ

AT

LA

S

OK

YA

NU

SU

Dicle

Fırat

Basra K

örfezi

KIZ

IL

DE

NİZ

A K D E N İ Z

H İ N T O K Y A N U S U

BÜ

YÜ

KO

KY

AN

US

U M M A ND E N İ Z İ B E N G A L

K Ö R F E Z İ

BAYKAL GÖLÜ

Kavimler Kapısı

BuharaSemerkant

KaşgarYarkent

Turfan

KUŞHANLAR

Hoten

AK HUN DEVLETİ

TİBET

Ç İ N

ARAL GÖLÜ

0 750 1500 2250 3000 3750 km

Büyük Hun Devleti

Kuşhanlar Devleti

Attila zamanında Avrupa Hun Devleti

Ak Hun Devleti

Hunların ilk yurtları

Avrupa Hunlarının Avrupada ilk yerleştikleri alan

Çin Seddi

UNUTMAYINIZ

O

O ◉

Kavimler Göçü (375)Hun Devleti’nin parçalanmasından sonra Çin egemen-liğine girmek istemeyen Kuzey Hunları, Karadeniz’in kuzeyinden batıya doğru göç etmişlerdir. Bu ilerleyiş sırasında önlerine çıkan yabancı kavimleri (Ostrogot, Vizigot, Vandal, Süev, Burgond gibi) Avrupa içlerine doğru göçe zorlamışlardır. Tarihte bu olaya Kavimler Göçü denmektedir.

A K D E N İ Z

K A R A D E N İ Z

EG

ED

EN

İZ

İ

HA

ZA

RD

EN

İZİ

Kapadokya

Bitinya

KilikyaAsia

Makedonya

Mauretania Sicilya

Sardinya

GalyaAlanlar

Alanlar

Alanlar

0 300 600 900

OSTROGOTLAR

OSTROGOTLAR

VİZİGOTLARVİZİGOTLAR

VİZİGOTLAR

VİZİGOTLAR

VİZİGOTLAR

SAKSONLARSAKSONLAR

SÜEVLER

VANDALLAR

VANDALLAR

BURGONDLARBURGONDLAR

BURGONDLAR

HUNLAR375

HUNLAR434 - 454

OSTROGOTLAR

SÜEVLERSÜEVLER

BURGONDLAR

VANDALLAR

İtalya

Brita

nya ANGILLAR

ANGILLAR

Sonuçları ◉ Avrupa’nın etnik yapısı değişikliğe uğradı. Bu-

günkü Avrupa milletlerinin temeli atıldı.

◉ Roma İmparatorluğu, Batı Roma ve Doğu Roma olarak ikiye ayrıldı. Batı Roma İmpa-ratorluğu kısa süre sonra yıkıldı. Doğu Roma İmparatorluğu (Bizans) İstanbul’da varlığını sürdürdü.

5

◉ İlk Çağ sona erdi, Orta Çağ başladı.

◉ Merkezi krallıklar yıkılarak feodalite (derebeylik) ortaya çıktı.

◉ Avrupa’da Hristiyanlık yayıldı. Ayıca Kilise ve Papalık güçlendi.

◉ Avrupa’ya giden Türkler, teşkilatlı devletler kurdular (Avrupa Hun Devleti, Avarlar).

◉ Türklerin yaşam tarzı Avrupa’da tanındı.

◉ Skolastik düşünce ortaya çıktı.

Avrupa Hunları (375 - 469)Kavimler Göçü’nden sonra Orta Macaristan’a yerle-şerek Avrupa’da Balamir önderliğinde ilk Türk devle-tini kurdular.

Özellikleri ♦ Avrupa Hun Devleti en parlak dönemini Attila

zamanında yaşamıştır. Attila, Doğu Roma üzeri-ne düzenlediği Balkan seferi ile Bizans’ı vergiye bağlamıştır. Bizans ile Margos ve Anatolyus Antlaşmaları imzalanmıştır.

♦ Avrupa Hun Devleti 100 yıl boyunca Avrupa’nın siyasi hayatına yön veren başlıca güç olmuştur.

♦ Attila, Batı Roma üzerine iki sefer düzenlemiş, İtalya Seferi’nden dönen Attila 453 yılında vefat etmiştir.

♦ Avrupa Hun Devleti ile Türk kültürü Avrupa’ya taşınmıştır.

♦ Avrupa Hunları Attila’nın ölümünden sonra taht kavgaları ve imparatorluk içindeki kavimlerin is-yanları sonucunda yıkılmıştır (469).

MERAKLISINA

Göktürk Devleti (552-630)Özellikleri

➢ Büyük Hun Devleti’nden sonra Orta Asya’da ku-rulan ikinci büyük Türk devletidir.

➢ “Türk” ismini ilk defa resmi devlet adı olarak kul-lanmışlardır.

➢ Ergenekon destanına göre Kök Türk Devleti’ni kuran kabile Aşına adıyla bilinmektedir.

➢ Bumin Kağan tarafından 552 yılında Avarlara son verilerek Ötüken’de kurulmuştur.

➢ İslâmiyet’ten önce kurulan Türk devletleri içinde teşkilatları ve köklü gelenekleriyle o zamana ka-dar Orta Asya’da kurulan devletlerin en geniş topraklara sahip olanı ve en önemlisidir.

➢ Göktürkler zamanında İpek Yolu mücadelesi önemlidir. İpek Yolu’na hakim olabilmek için Sa-sanilere karşı Bizans ile ittifak kuran Göktürkler, Sasaniler ile mücadele ederek sonraki dönem-lerde Müslümanların Sasanileri mağlup etmesi-ne yardımcı olmuşlardır.

YorumDevletler arası ilişkilerde ekonomik çıkarlar önemlidir.

➢ Sasaniler ile Bizanslıları karşı karşıya getirmişler-dir. Tarihte Orta Asya’dan Bizans’a ilk resmi he-yet, 568 yılında Göktürkler zamanında gitmiştir.

➢ Göktürklerde devlet ve millet bilinci ile milliyetçi-lik anlayışının benimsendiği görülmüştür.

➢ Göktürkler ikili teşkilat sistemini uygulayarak ülkenin merkezi olan doğuyu hükümdar Bumin Kağan yönetirken kardeşi İstemi Yabgu batı ka-nadını yönetmiştir. Batı kanadı iç işlerinde ser-best, dış işlerinde merkeze bağlıdır.

YorumBu durum Türk devletlerinde federatif yapının varlığına kanıttır.

➢ Bumin Kağan ölünce yerine oğlu Mukan Kağan seçilmiştir. Göktürkler’in en parlak dönemi Mu-kan Kağan zamanıdır (553-572).

➢ İstemi Yabgu 567’de Sasaniler ile anlaşarak Ak-hunlar Devleti’ne son vermiştir.

➢ Göktürkler 582’de Doğu ve Batı Göktürkler ol-mak üzere ikiye ayrılmış, daha sonra da her iki devlet Çinliler tarafından yıkılmıştır (630).

Beşbalık

Turfan

UrumçiKarabalgasun

Almalık

BALKAŞ GÖLÜ

Seyhun

(Sir

- derya)

BASRA

KÖ

RFE

Zİ

U M M A N D E N İ Z İ

S A R I D E N İ Z

Ç İ N D E N İ Z İ

B E N G A L

K Ö R F E Z İ

Ceyhun

(Am

u- derya)

BAYKAL GÖLÜ

Aksu Karaşar

Seçuan

Kaşgar

Semerkant

Buhara

Cent

BATI KÖKTÜRK DEVLETİ

S İ B İ R Y A

K I R G I Z L A R

TATARLAR

MANÇURYA

TUNGUZLAR

Ç İ N

CÜCENLERÇİN SEDDİ

DOĞU KÖK TÜRK DEVLETİ

İ R A N

S A S A NL E R

İ

A V A R L A R

AL

AN

LA

R

KARLUKLAR

Hive

AşkabatTahran

İsfahan

Yarkent

Hoten

Yunnan

T İ B E T K A V İ M L E R İ

H İ N D İ S TA N

Ç İ N H İ N D İ

Ötüken

Hive

KarakurumPekin

(Hanbalık)

K Ö K T Ü R K D E V L E T İ

Ganj

Dicle

Don

Ural

Obi

Selanga

Orh

un

İtil

Fırat

0 400 800 1200 1600 2000 km

Kök Türk Devleti sınırları (MS 552 - 659)

r

Çin Seddi

Doğu ve Batı Kök Türk Devleti ni ayıran sını'

6

UNUTMAYINIZ

O

O

O

II. Göktürk (Kutluk) Devleti (682-745)

Özellikleri ◉ Çin egemenliğinde yaşamayı istemeyen Türk-

ler, 682’de Kutluk Kağan önderliğinde Çinlilere karşı ayaklanarak tekrar bağımsızlıklarına ka-vuşmuşlardır. Kutluk Kağan Türk boylarını tekrar birleştirdiği için “derleyen, toparlayan” anlamına gelen İlteriş unvanını almıştır.

◉ II. Göktürk Devleti’nin kuruluşunda Vezir Tonyukuk’un büyük yardımı olmuştur. Tonyu-kuk, Kutluk Kağan ve Bilge Kağan Dönemi’nde vezirlik yapmış önemli bir devlet adamıdır. Vezir-lik makamının oluşturulması devlet örgütlenme-sine önem verildiğinin göstergesidir.

◉ Türklerde ilk milli alfabe (Göktürk Alfabesi) Göktürkler tarafından oluşturulmuştur. Göktürk alfabesi 4 tanesi ünlü olmak üzere 38 harften oluşmaktadır.

◉ Devlet en parlak dönemini Bilge Kağan, Kültigin ve Vezir Tonyukuk zamanında yaşamıştır.

◉ Bu dönemde Vezir Tonyukuk, Kültigin ve Bilge Kağan adına Türk tarihinin ve Türk dili ve ede-biyatının ilk önemli yazılı metinleri olan “Orhun Kitabeleri” dikilmiştir.

◉ Göktürkler; Uygur, Basmil ve Karluk Türkleri ta-rafından yıkılmıştır (745).

BALKAŞ GÖLÜ

Seyhan(S

ırDeryası)

Maveraünnehir

BASRA

KÖ

RFE

Zİ


S A R I D E N İ Z


B E N G A L

K Ö R F E Z İ

Ceyhan

(Am

uDeryas)

BAYKAL GÖLÜ

Hoten

Yarkent

Kaşgar

AksuKaraşar

Turfan

BeşbalıkUrumçi

Ötüken

Karakurum

Kumul(Hami)

MOGOLYA

KARLUKLARTÜ

RG

İ ŞL

ER

Semerkant

Buhara

ARALGÖLÜ

Aşkabat

Tahran

İsfahan

Cent

Balasagun

S İ B İ R Y A

Ç İ N

ÇİN SEDDİ

Yunnan

T İ B E T K A V İ M L E R İ

H İ N D İ S TA N

Ç İ N H İ N D İ

Pekin(Hanbalık)

K U T L U K D E V L E T İ

Ganj

Dicle

Don

Ural

Obi

Selanga

Orh

un

İtil

Fırat

0 400 800 1200 1600 2000 km

HA

ZA

RD

EN

İZ

İ

Kutluk Devleti ( 682 - 744)

Türgişler (650 - 766)

Çin Seddi

MANÇURYA

Not

Orhun Kitabeleri Türk dilinin ve tarihinin en eski örnekleridir. Kutluk (II. Göktürk) Devleti

Uygur Devleti (745-840)Özellikleri

♦ Devletin kurucusu Kutluk Bilge Kül Kağan’dır.

♦ Devlet Merkezi Karabalgasun’dur (Ordu - Ba-lık). Bu dönemde, Ordu - Balık şehrinin kurulma-sı ile tarihte ilk kez bir Türk şehri kurulmuştur.

♦ Türk tarihinde ilk defa şehir ve kasabalar ku-rarak sanat, ticaret ve tarımla uğraşmışlardır. İlk Türk mimari eserlerini vermişlerdir.

Uygurların mimari eserler vermeleri ve duvar resimleri yapmaları, ayrıca halktan toprak ve ev vergisi almaları yerleşik yaşama geçtiklerinin kanıtıdır.

Yorum

-

♦ Uygarlık bakımından diğer Türk devletlerinden daha ileridirler. Kendilerine özgü 18 harften olu-şan Uygur alfabesini kullanmışlardır.

♦ Çinlilerle olan iyi ilişkiler sonucunda Uygurlar kâğıt ve matbaayı kullanmıştır. Uygurlar ilk kez kütüpha-ne kuran Türk devleti olma özelliğine sahiptir.

Hareketli harf sistemi ve tahtadan yapılmış harf-ler kağıt ve matbaanın kullanıldığının kanıtıdır.

Yorum

♦ Geleneksel Gök Tanrı inancı dışında bir inanış ilk kez Uygurlarda görülür. Uygurlar döneminde Mani inancı Türkler arasında hızla yayılmıştır.

YorumUygurlar, Mani dinini kabul ederek savaşçılık özelliklerini yitirmişlerdir. Ayrıca Mani dininin etkisiyle Uygur hükümdarları “Ây Tengri” unvanını kullanmaya başlamıştır.

7

♦ Medeniyette çok ileri giden Uygurlar, Kırgızlar ta-rafından yıkılmışlardır. Moğolların Türkleşmesin-de ve devlet teşkilatı oluşturmalarında da önemli rol oynamışlardır.

BALKAŞGÖLÜ

Seyhun

BASRA

KÖ

RFE

Zİ


S A R I D E N İ Z


B E N G A L

K Ö R F E Z İ

Ceyhun

BAYKAL GÖLÜ

ARALGÖLÜ

S İ B İ R Y A

ÇİN SEDDİ

Ganj

Dicle

Don

Ural

Obi

Selanga

Orh

un

İtil

Fırat

0 400 800 1200 1600 2000 km

HA

ZA

RD

EN

İZ

İ

K I R G I Z L A R

U Y G U R D E V L E T İ

TURFAN UYGURLARI

S A R I U Y G U R L A R

T İ B E T K AV İ M L E R İ

H İ N D İ S TA N

A B B A S L E Rİ

H A Z A R L A R

AL

AN

LA

R

Ç İ N

KA

RL

UK

LA

R

Maveraünnehir

D O Ğ U T Ü R K İ S TA N

MOĞOLİSTANMOĞOLİSTAN

MANÇURYA

KİTANLAR

HİTAY DEVLETİKERAYİTLER

BA

ŞG

I RT

LA

R

Ötüken

BİZANSİMP.

Pekin(Hanbalık)

Urumçi

Kumul(Hami)Karaşar

Aksu

Hoten

Kaşgar

Turfan

Uygur Devleti (744 - 840)

Turfan Uygur Devleti (856 - 1209)

Sarı Uygur Devleti (840 - 1226)

Hitay Devleti (907 - 1211)

Çin Seddi

Orta Asya’da Kurulan Diğer Türk Devletleri

1. Kırgızlar

◉ Uygur Devleti’ni yıkarak Ötüken’de devlet kur-dular.

◉ Kuruldukları bölgenin gelişmiş kültürünün orta-dan kaldırılmasına sebep oldular. 1207’de Moğol egemenliğine girdiler.

◉ Yenisey Kitabeleri ve Manas Destanı Kırgızlar’a aittir.

2. Sabirler

◉ VI. yy.da Volga Irmağı ile Kafkaslar bölgesinde yaşadılar.

◉ Bugünkü Sibirya’ya adlarını verdiler.

3. Akhunlar (Eftalitler)

◉ Batıya göçen Asya Hunları’nın bir koludur. Batı Türkistan’da kurulmuştur.

◉ 567’de Göktürkler tarafından yıkıldılar. Toprakla-rı Göktürklerle Sasaniler arasında paylaşılmıştır.

4. Hazarlar

◉ VII. yy.da Kafkaslar bölgesinde kuruldu. ◉ Museviliği kabul eden tek Türk boyu Hazarlardır. ◉ Müslüman Araplar ile savaşan ilk Türk bo-

yudur. Hz. Osman zamanında İslâm ordularını durdurarak İslâmiyet’in Kafkaslarda yayılmasını engellediler.

◉ Devlet ve ordu teşkilatlarıyla Ruslara örnek ol-dular.

◉ Farklı dinler bir arada yaşamış, ibadet yerleri yan yana bulunmuştur.

YorumBu durum Hazar ülkesinde, hoşgörünün egemen olduğunun kanıtıdır.

◉ Kiev (Kiyef) Rus Knezliği tarafından 965’te yıkıl-mıştır.

5. Türgişler ◉ Batı Türkistan’da kuruldular. Emeviler ile müca-

dele ettiler.

YorumBöylece Orta Asya’nın Araplaşmasını engelle-mişlerdir.

◉ Tam olarak yerleşik hayata geçtiler. ◉ 766 yılında Karluklar tarafından yıkıldılar.

6. Karluklar ◉ Batı Türkistan’da kurulan Karluklar, Türk boyları

içinde İslamiyet’i topluca kabul eden ilk Türk boyudur.

◉ Cengiz Han’a itaat eden Müslüman Türk toplu-luklarındandır.

◉ Talas Savaşı’nda Arapları destekleyerek onla-rın kazanmalarını sağlamışlardır. İlk Türk-İslam devleti olan Karahanlıların kurulmasında etkili olmuşlardır.

7. Avarlar (Juan - Juanlar)

◉ VI. yy. ortalarında, Orta Asya’da kurulup batıya göç ederek Romanya’ya yerleşmişlerdir.

◉ Tarihte İstanbul’u kuşatan ilk Türk devletidir. ◉ Gök Tanrı inancını terk eden Avarlar Hıristiyanlı-ğı benimsemiştir.

◉ Franklar tarafından yıkılmışlardır.8. Bulgarlar

◉ VI. yy. sonlarında Kubrat tarafından Karadeniz’in kuzeyinde güçlü bir Bulgar devleti kurulmuştur (583).

◉ Bulgarlardan bir grup Volga (İtil) Nehri boyları-na yerleşerek İtil Bulgar Devleti’ni kurmuşlardır. Volga Bulgarları 920 yılında İslâmiyet’i kabul et-mişlerdir. Kazan Türkleri adıyla varlıklarını günü-müze kadar sürdürmüşlerdir.

◉ Bir kısım Bulgarlar ise Tuna Nehri boylarına yerle-şerek burada Tuna Bulgar Devleti’ni kurmuşlardır (679). Zamanla Hristiyanlaşıp benliklerini kaybet-mişlerdir.

9. Macarlar ◉ Peçenekler’in baskısıyla Ural ve İtil bölgesinden

bugünkü Macaristan’a göç etmişlerdir. ◉ Slavlar arasına girerek Slavların birleşmelerini

engellemişlerdir. ◉ Zamanla Hristiyanlığı benimseyen Macarlar, yer-

li halka karışıp benliklerini kaybetmişlerdir.

8

10. Peçenekler ◉ Oğuzlar’ın baskısıyla Balkanlara göç etmişler;

ancak devlet kurmayı başaramamışlardır. ◉ Bizans’la siyasi ilişkiler kuran Peçenekler, Ma-

lazgirt Savaşı sırasında Bizans saflarından Büyük Selçuklu tarafına geçerek Selçuklulara yardım etmişlerdir.

11. Kıpçaklar (Kumanlar) ◉ Batı Göktürkler’in bir kolu olan Kumanlar, X. yüz-

yılda Karadeniz’in kuzeyine gelerek birçok böl-geye kendi adlarını vermişlerdir.

◉ X. yüzyılda Oğuzlarla olan mücadeleleri Dede Korkut Hikâyeleri’ne konu olmuştur.

◉ Kumanların Ruslarla olan mücadelesi ise Rusla-rın İgor Destanı’na konu olmuştur.

◉ Moğollar tarafından 1239 yılında yıkılmışlardır. ◉ Codex Cumanicıus adlı sözlükleri vardır.

Notlar

12. Oğuzlar (Uzlar) ◉ Türk milletinin en kalabalık ve tarihte hem siya-

set hem de uygarlık alanında en önemli rolü oy-nayan koludur.

◉ İslâmiyet’i kabul eden Oğuzlar; Selçuklular, Os-manlılar ile birçok devlet ve beyliğin kurucusudur.

◉ Oğuzların Hristiyan kısmına ise “Uz” adı verilmiştir. ◉ Malazgirt Savaşı sırasında Bizans saflarından

Büyük Selçuklu tarafına geçerek Selçuklulara yardım etmişlerdir.

MERAKLISINA

Salur Eymür Alayundlu Yüregir

Peçenek Çavuldur Çepni

Bayat

Alka Evli Kara Evli

Y ld aAf arBe DiliKark nK z k

Dodurga

Bügdüz

İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK

DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE

MEDENİYET

A. Devlet Yönetimi

Aile

Urug

Sülale

Bod

Boy

Budun

Millet Devlet

Türklerde devlet sistemi yukarıda gösterildiği gibi oluşmuştur. Ailelerin birleşmesiyle sülaleler, sülalele-rin birleşmesiyle boylar, boyların birleşmesiyle millet, millet de devleti oluşturmuştur.

Devletin başında hükümdar bulunmaktadır. ➢ Hükümdarın Unvanları: Han, Hakan, Kağan, Şanyü, İdikut, İlteber, Tan-hu, İlteriş, Ay Tengri.

➢ Hükümdarlık Alametleri: Otağ (hükümdar ça-dırı), Örgin (taht), Tuğ (sancak), Davul, Kotuz (sorguç), Yay.

➢ Hükümdarın Görevleri: Halkını korumak, ada-leti sağlamak, açları doyurmak, çıplakları giydir-mek, töreyi uygulamak, kurultay toplantılarını düzenlemek, orduya komuta etmek.

◉ Türkler hükümdarlarına devleti yönetme yetkisi-nin Gök Tanrı tarafından verildiğine inanmışlar-dır. Bu yetkiyi “Kut” deyimi ile ifade etmişlerdir. Kut, kan yolu ile babadan oğula geçmiştir.

◉ Ülke hanedanın ortak malıdır. Hükümdarın oğul-ları dışında, hükümdar soyundan gelen diğer er-keklerin de tahta geçme hakkı vardır.

Yorum

Documents

ve açıklamaları tarih - pegem.net from 2_ tarih konu... · slamiyet Öncesi Türk Tarihi. Türk Adının Anlamı, Türklerin Ana Yurdu ve Türk Göçleri ... İlk Türk – İslam