-1-

POMPALARDA VERİM

w

ww

.ev

d.c

om

.tr POMPALARDA ENERJİ

VERİMLİLİĞİ

-2-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

Pompa Sistemleri

• Akışkanları transfer etmek, tesisat direncini karşılayabilmek ve

• Farklı seviyelerde yükseklik farkını karşılayabilmek için kullanılırlar.

• Genel olarak 2 ye ayrılabilir:

– Rotadinamik (Santrifüj-Karışık Akımlı-Eksenel Pompalar)

– Hacimsel (Volumetrik-Pozitif Deplasmanlı)

-3-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

POMPA SİSTEMLERİ

-4-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

POMPA SİSTEMLERİ

KAPLİN

BASMA AĞZI

EMME AĞZI

MEKANİK

SALMASTRA

POMPA

ŞASESİ

ELEKTRİK

MOTORU

-5-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

POMPA SİSTEMLERİ

-6-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

POMPA SEÇİMİ

7

-7-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

Santrifüj Pompanın Karakteristik Eğrisi

-8-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

TESİSATIN SİSTEM KARAKTERİSTİĞİ

-9-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

TESİSATIN SİSTEM KARAKTERİSTİĞİ

Basınca neden ihtiyacımız var?

1- Statik Yüksekliği ( Kot Farkı )

2- Tesisattaki sürtünmeyi ( Boru, Fitings, Vana, Çekvalf … )

3- Basınçlı sistemlerde karşı basıncı ( kazan sistemleri )

Yenmek için.

-10-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

TESİSATIN SİSTEM KARAKTERİSTİĞİ

-11-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

ÇALIŞMA NOKTASI

-12-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

POMPANIN KARAKTERİSTİK EĞRİSİ NASIL DEĞİŞİR?

-13-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

Seri Bağlı Pompalar

Seri bağlı pompalarda; DEBİ SABİT

BASMA YÜKSEKLİĞİ ARTAR

-14-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

Paralel Bağlı Pompalar

Paralel bağlı pompalarda; DEBİ ARTIYOR

BASMA YÜKSEKLİĞİ SABİT

-15-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

Pompa Verimi

-16-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

-17-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

KAVİTASYON

Kavitasyonu engellemek için alınabilecek önlemler şunlardır:

• NPSH değeri mümkün olduğunca küçük olan pompa seçilmelidir.

• Düşük hızlı pompa seçilmelidir.

• Çift girişli pompa kullanılmalıdır.

• Emiş borusu hattı kısa tutulmalıdır.

• Emme borusu üzerinde minimum seviyede armatür kullanılmalıdır. Emiş klepesi takılabilir ama bunun da bir kayıp yaratacağı unutulmamalıdır.

• Emme borusu çapı, pompa emiş flanş çapından büyük seçilmelidir.

• Vakum pompası ile sıvı içerisinde erimiş halde bulunan hava ve gazlar tahliye edilmelidir.

• Pompa emiş ve çıkışı arasında by-pass hattı yaparak giriş basıncı yükseltilmelidir.

• Emiş mesafesini düşürmek için mümkünse pompanın bulunduğu yer kazılarak pompa su seviyesine yaklaştırılmalıdır.

• Pompa optimum debisinden büyük debilerde çalıştırılmamalıdır.

• Kavitasyon ihtimali yüksek sistemlerde, debisi daha büyük pompa seçilmeli ve optimum debisinden daha küçük debilerde pompa çalıştırılmalıdır.

• Pompada kavitasyon riskinin olup olmadığı NPSH değerinin belirlenmesi ile hesaplanabilir.

-18-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

SİRKÜLASYON POMPALARI

• Statik basma yüksekliğinin sıfır olduğu sistemler kapalı sistemlerdir. Yoğun olarak kullanılan kapalı sistem olarak ısıtma ve soğutma sistemlerini örnek gösterebiliriz.

• Bu sistemlerde genellikle ıslak veya kuru rotorlu sirkülasyon pompaları kullanılır.

-19-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

KURU ROTORLU SİRKÜLASYON POMPALARI

-20-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

KURU ROTORLU SİRKÜLASYON POMPASI

• Soğutma motor arkasında bulunan fan ile yapılır.

• Sızdırmazlık mekanik salmastra ile sağlanır.

• Tamiri daha kolaydır.

• Tek hızlıdır.

-21-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

SİRKÜLASYON POMPASI

-22-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

ISLAK ROTORLU SİRKÜLASYON POMPASI

• Soğutma ve yağlama tesisatta bulunan su ile sağlanır.

• Mekanik salmastra yoktur. Su rotor etrafında dolanır.

• Tek hızlı ve çok hızlı modelleri vardır.(Manuel)

• Tamiri zordur ancak bakım gerektirmez.

-23-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

-24-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

-25-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

Frekans Kontrollü Islak Rotorlu Sirkülasyon Pompası

-26-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

-27-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r NEDEN ENERJİ TASARRUFU ?

-28-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

• Gelişmiş ülkelerde tüketilen enerjinin %20’si pompalar tarafından tüketilmektedir.

• Endüstride elektrik tüketiminin %70’i motorlar için kullanılmaktadır. Bu motorların %33’ü pompa veya fanları kontrol etmektedir.

-29-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

Kaynak: Europump - Hydraulic Institute 65 kw derin kuyu pompası

-30-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r ENERJİ TASARRUFU İÇİN NELER YAPILMALI?

-31-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

• Genel olarak pompa seçiminde %25 debi ve %10 basma yüksekliğinin arttırılması yaygın bir uygulamadır.Debi ve basma yüksekliğinin hesaplanmasında emniyet payları yüksek tutulmamalı, aksi durumda pompa en verimli olduğu noktadan uzak noktalarda çalışır.

-32-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

• Kapasite ihtiyacının değişken olduğu sistemlerde pompa sayısı mümkün olduğunca arttırılmalı ve sisteme paralel bağlanmalıdır.

• Motor gücü ve dolayısı ile demeraj akımı düşürülmüş olur. • Düşük ihtiyaçlarda tek pompa çalışacağı için enerji tasarrufu sağlanır. • Pompa ve motor daha az yıpranmış olur. • Sistem yedeklenmiş olur.

-33-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

• Sistemde pompa basma hattındaki vananın kısılarak debi ayarlanması motor gücünü düşürebilir ancak sistemde ekstra enerji kayıpları yarattığı için hesabın iyi yapılması gerekmektedir.

• Değişken devirli pompa kullanımı sağladığı enerji tasarrufu ve amortisman süresinin kısalması ile birlikte gitgide artmaktadır.

-34-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

• Pompa çark çapının küçültülmesi sonucu debi ve basıncın ayarlanması ( Tam santrifüj pompalarda)

* Çark çapı maksimum %20 oranında küçültülebilir

-35-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

-36-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

• Pompa düşük güçlerde dahi olsa ilk satın almada pompa verimi dikkate alınmalıdır.

• Büyük kapasiteli pompaların düşük kapasitelerde çalıştırılmasından kaçınılmalıdır.

• Eski pompaların için yüzeylerinin kaplanması %1-2 civarında verimi arttırabilir.

-37-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

Pompalarda Değişken Debi Elde Etme Yolları

M M M

VANA KONTROL

-

BY- PASS KONTROL ON- OFF KONTROL

-38-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

Pompalarda Değişken Debi Elde Etme Yolları

• Paralel Pompalar: Çalışan pompa sayısını değiştirmek

• Çıkış Debi Kontrol Vanası: Pompa çıkışındaki debi kontrol vanası ile sistem karakteristiğini değiştirerek debiyi ayarlamak

• By-Pass: Pompayı devamlı çalıştırarak akışkanın bir bölümünü depoya geri basmak

-39-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

Değişken Debili Sistemler

• Pompa ihtiyaç oldukça çalıştırılabilir. Böylece kesintili çalışma sağlanır.

• Bypass sistemi yapılarak akışkanın bir kısmının depoya dönmesi sağlanır.

• Sistem bir depodan besleyerek pompa depo seviyesine göre kesintili çalıştırılır.

• Pompa basma hattındaki vana ile debi kontrolü sağlanır.

• Sabit devirli elektrik motoru ile pompa arasına hidrolik veya elektrikli kavrama koyarak pompa devri, debi ve basınca göre ayarlanır.

• Kayış kasnak sistemi ile pompa devrini değiştirilir.

• Paralel çalışan pompa sistemi kurulur.

• Frekans invertör cihazı ile motor devri değiştirilir.

-40-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

Frekans Konvertörlü Sistemler

-41-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

Frekans Konvertörlü Sistemler

-42-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

Frekans Konvertörlü Sistemler

• Sistem Karakteristikleri

-43-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

• Pompa seçilirken basma yüksekliği abartılarak büyük seçilmemelidir.

• Az sayıda büyük pompa yerine çok sayıda küçük pompa tercih edilmeli,

• Frekans konvertör kontrollü pompalar maliyetler dikkate alındığında daha ekonomik olmaktadır.

• Eskiyen pompaların iç yüzeylerinin kaplanması ve elden geçirilmesi verimde % 1-2 artış sağlar.

• Akışkan temizliğine, su şartlandırılmasına ve filtrasyona özen gösterilmelidir.

• Pompalar kesinlikle kuru çalıştırılmamalı.

Pompa Uygulamaları ile İlgili Pratik Notlar

-44-

POMPALARDA VERİM

ww

w.e

vd

.co

m.t

r

Mevcut Sistemdeki Pompaların Analiz için Elenmesi

• Motor boyutuna ve çalışma süresine göre eleme yapınız.

• Karmaşık sistemleri en sona bırakınız.

• Vanaların kısılması yöntemi ile akışın kontrol edildiği sistemlere bakınız.

• Bypass hatlarının ve minimum akış vanalarının olduğu sistemler %5’i geçiyor ise inceleyiniz.

• Pompa ve vanalardan aşırı kavitasyon sesi geliyorsa inceleyiniz.

• Kapasite ihtiyacının çok değişken olduğu veya mevsimsel değişikliklerin gerektirdiği sistemleri inceleyiniz.

• Kapasite artırımı neticesinde pompa eklenen sistemler

• Statik basma yüksekliğinin toplam basma yüksekliğine yakın olan pompa sistemlerinde frekans invertörü kullanılıyorsa inceleyiniz.

• Pompalarla birlikte, pompaların çalıştığı sistemdeki vana, boru, fitting ve sistem üzerindeki makina ve cihazların bütününü inceleyiniz.

-45-

POMPALARDA VERİM

w

ww

.ev

d.c

om

.tr

TEŞEKKÜR EDERİZ