Embed Size (px)
Citation preview
Yulius Academie
Contact secretariaat Yulius Academie
T 088 40 56 950
Voortgangsrapportage innovatiesubsidie FACT Jeugd en Gezin
Document kenmerken
Versie: 2
Datum opstelling: 23 januari 2018
Auteurs: Mathilde Overbeek, Stephanie de Kwant
1. Inleiding
2. Afdelingen en deelnemende professionals
3. FACT J&G werkwijze
4. Gezinsgericht werken
5. FACT en gezinswerk
6. Conceptueel plan bijscholingsmodule
7. Tijdspad
2/12
1. Inleiding
In de zomer van 2017 heeft Jeugdhulp Rijnmond een subsidieaanvraag van de
Yulius Academie, in samenwerking met Lucertis en Stek jeugdhulp, gehonoreerd
voor het regionaal innovatiebudget Specialistische Jeugdhulp. De voornaamste
doelstelling van deze aanvraag was het versterken van het behandelmodel FACT
Jeugd en Gezin (J&G) met een meer gezinssensitieve aanpak.
In de periode van oktober t/m december 2017 zijn er groepsinterviews met
professionals uitgevoerd over de huidige werkwijze en behandelmethodiek van
FACT-teams van Lucertis en Yulius, waarnaar ook mensen vanuit onder andere
Enver en YOUZ gedetacheerd zijn. Daarnaast zijn er ook groepsinterviews
uitgevoerd met professionals die expertise hebben in multiprobleemgezinnen en
systeemproblematiek van Lucertis, Enver (Stek Jeugdhulp) en Yulius. Een
belangrijk thema in deze interviews was hoe bijscholing in een meer
gezinssensitieve aanpak het beste kan worden vormgegeven.
In dit document wordt de kern beschreven van wat er in alle groepsinterviews in
ervaringen, meningen, wensen en ideeën naar voren is gekomen. Op basis van
deze informatie is er conceptueel nagedacht over een
bijscholingsmodule/training voor alle FACT Jeugd en Gezin medewerkers. Dit
conceptuele voorstel voor een bijscholingsmodule/training staat tevens in dit
document beschreven.
3/12
2. Afdelingen en deelnemende professionals
Afdeling Professional Functie
Lucertis FACT J&G Charles Silvester Psychiater
Emma Verpoorte Verpleegkundig specialist
Hanneke Berens Gezinsbegeleider
Fayerouze Overbeek MDFT therapeut
Johan Tee Psychiater
Marga Ruggenberg* Gezinsbegeleider
Andre Mangel* MDFT therapeut
Sebastian Cardona* Psychiater
Marleen Honkoop* Maatschappelijk werker
Yulius Gezinspsychiatrie Mirjam van den Berg-Paling Orthopedagoog
Marianne Postma Verpleegkundig specialist
Esther van den Berg Gezinsbehandelaar
Chantal van Zanen Gezinsbehandelaar
Johannet van Geloof Systeemtherapeut
Claudia hoedt Systeemtherapeut
Astrid Groeneveld* GZ-psycholoog
Corine Rijnberk Psychiater
Yulius FACT J&G Corine van Beek Verpleegkundige
Marieke verschoof Gezinsbehandelaar
Gerda van der Veen Ouderbegeleider
Kristel Wijers* Gezinsbehandelaar
Annerieke Mooiman –
Luijendijk*
Psychiater
Enver (Stek Jeugdhulp) Matthe Geers Ambulant hulpverlener
Renee Kok Systeemtherapeut
Marnix van de kerkhof Teammanager Residentieel
Roland Schoring Gedragsdeskundige
Mathilde van der Wel* Jeugdzorgwerker
*Deze professionals waren uitgenodigd voor het interview maar konden niet aanwezig
zijn. Na afloop hebben ze commentaar kunnen leveren op de verslaglegging van het
interview.
4/12
3. FACT J&G werkwijze
FACT-Jeugd en Gezin richt zich op cliënten van 0 tot 23 jaar die moeilijk in de
reguliere zorgtrajecten te krijgen zijn en ernstige psychische stoornissen hebben
met bijkomende problemen op verschillende terreinen. Het gaat om kinderen en
jongeren met persistente, vaak complexe, psychiatrische problematiek. Veelal
groeien deze jongeren op in problematisch functionerende gezinnen, waarbij
ouders veel moeite hebben met hun taak als opvoeder, zelf ook psychische of
verslavingsproblemen hebben of financieel in een zorgelijke situatie verkeren. De
spanningen zijn vaak hoog opgelopen tussen de gezinsleden, en de veiligheid van
gezinsleden kan in het geding zijn. Ook op school lopen deze jongeren vaak vast.
Bij de start van de hulpverlening neemt een FACT-lid binnen het gezin een
expert-rol aan en gaat na wat het gezin nodig heeft. Door bij binnenkomst al
problemen op te pakken wint de medewerker het vertrouwen van de jeugdige en
zijn/haar gezin. Het teamlid heeft na de intake een behandelplan klaar, welke
gericht is op de door DSM gedefinieerde psychopathologie van de jongere. Binnen
de hulpverlening vanuit FACT is de jeugdige de cliënt, het behandelplan van de
jongere wordt opgesteld in de ‘ik’-vorm. Hoewel de jongere de cliënt is, is er ook
aandacht voor de rest van het gezin. Daarom heeft elk FACT team minstens één
systeemtherapeut en/of ouderbegeleider die kan worden ingeschakeld wanneer
bijvoorbeeld ouders zelf kampen met psychiatrische problemen of er veel
problemen binnen het gezin zijn. In sommige gevallen is de gezinsdynamiek
zodanig verstoord dat zorg voornamelijk gericht op de jeugdige onvoldoende
helpt of niet beklijft. Intensiever gezinswerk kan dan nodig zijn.
FACT professionals merken de noodzaak om de (psychiatrische) problematiek van
de jeugdige in de context van het gezin te bekijken. Bijvoorbeeld omdat FACT
zorg niet beklijft, er veel problemen tussen gezinsleden bestaan, of omdat ouders
niet meewerken. Gezinsintensief werk is niet altijd mogelijk vanwege een gebrek
aan tijd, middelen, of expertise. Binnen elk team is de specifieke
behoefte/vraag/wens anders.
5/12
Werkzame elementen en expertise
De-escaleren en stabiliseren
Presentiebenadering
Praktische zaken/ probleemoplossing
Intrapersoonlijke pathologie (DSM)/ Acute psychiatrie
Stimuleren/activeren
Zicht op de sociale kaart
Nauwe samenwerking met wijkteams en jeugdwerkers
Betrekken/versterken netwerk
Aandachtspunten
Op tijd plannen van evaluaties
Al bij de intake het gezin meenemen
Meer kennis over kinderen 0 t/m 12 jaar
Meer ondersteuning van het management voor volgen opleiding
Wanneer nodig en mogelijk het tempo verlagen
Signaleren van LVB problematiek
Jezelf niet te belangrijk maken, niet te veel zaken overnemen
Op tijd eigen grenzen aangeven
Tijd maken voor reflectie/intervisie
Meer kennis over en gebruik van ‘Signs of Safety’, ‘Geweldloos verzet’, en
‘JIM’.
6/12
4. Gezinsgericht werken
Professionals zoals systeemtherapeuten en gezinsbehandelaren (gezinswerkers)
hebben het hele gezin als cliënt. Ze sluiten zich aan bij het tempo en de taal van
het gezin en stellen zich hier in bescheiden op. Het gezin moet de eigen regie
behouden en zich krachtig voelen.
De gezinswerker neemt het functioneren van de familie en de invloed hiervan op
het kind in ogenschouw. De focus op stoornissen bij kinderen verschuift naar de
behandeling van het hele gezin. Intensief gezinswerk is vaak nodig bij
multiprobleemgezinnen. Multiprobleemgezinnen ervaren vaak machteloosheid,
zeker ook omdat eerdere hulpverlening onvoldoende heeft gewerkt. De gezinnen
zitten vast in patronen die het gezinsfunctioneren en de individuele groei
belemmeren. Gezinswerk is er op gericht om het gezinsfunctioneren en
individuele groei weer op gang te brengen. Om dit te kunnen bewerkstelligen,
moeten gezinswerkers hun expertpositie loslaten en deze positie aan de ouders
geven. Als te veel zaken worden overgenomen (vanuit een expert/adviesrol) en
de hulpverlener het gezin te veel gaat ‘redden’, dan kan de kracht van het gezin
onderuit gehaald worden. Het gezin kan zich dan machteloos blijven voelen.
De manier waarop gezinsgericht wordt gewerkt is verschillend per instelling en
afdeling, zowel als het gaat om intensiteit van de zorg als de focus van de zorg.
Enver (voorheen Stek Jeugdhulp) biedt een groot aanbod aan ambulante- en
dagprogramma’s, alsook residentiële behandelvormen. De gezinswerkers worden
voornamelijk ingezet voor crisisinterventie, om uithuisplaatsing van een kind te
voorkomen, en voor het versterken van opvoedvaardigheden bij ouders.
De afdeling Gezinspsychiatrie van Yulius maakt gebruik van een unieke methode
waar, afhankelijk van de hulpvraag van het gezin, de nadruk ligt op ‘goed genoeg
ouderschap’, het herstellen van het gezag, het formuleren van een gezinskader
(een gewenst eindbeeld van het gezin dat de leidraad vormt voor het vormen van
doelen) of het versterken van intuïtief ouderschap. Een belangrijke vraag voor
gezinswerkers is waarom er nog geen verandering is opgetreden binnen een gezin.
Door middel van de methode ‘Kaders maken’ van Jan Olthof, wordt er met het
gezin gezocht naar nieuwe betekenissen van oude patronen.
7/12
Werkzame elementen en expertise
Complex dynamische systeemtheorie
Oplossingsgericht werken
Nieuwsgierige niet-weten houding
Presentiebenadering
Meervoudige partijdigheid
Gezamenlijke taal creëren
Gelijkwaardige relatie
Regie geven aan het gezin
Betrekken van belangrijke personen voor het gezin
Aandachtspunten
Te weinig tijd voor reflectie/intervisie
Vacatures in het gezin invullen
Gezinsbehandelaren moeten elkaar goed kennen en vertrouwen, dat kost
tijd
Vergt veel expertise/grote bekendheid met de methodiek om succesvol te
zijn, samenwerking met anderen is daarom ook lastig
Kennis over hoe te handelen bij acute psychiatrie
(te) weinig aandacht voor psychiatrische problemen
8/12
5. FACT en gezinswerk
In een FACT J&G team is de jeugdige de cliënt. De behandeling is gericht op het
bevorderen van de ontwikkeling van de jeugdige. Jeugdigen leven echter niet in
een geïsoleerde omgeving en in veel gevallen betekent dit dat het betrekken van
het gezin van belang is. De FACT teams hebben daarom in elk team minstens één
systeemtherapeut en/of ouderbegeleider die kan worden ingeschakeld wanneer
er veel problemen binnen het gezin zijn, zoals bij multiprobleemgezinnen,
waarbij ouders vaak zelf ook psychiatrische problematiek hebben. De
ouderbegeleider of systeemtherapeut houdt zich dan voornamelijk bezig met de
ouders, terwijl de andere FACT-hulpverlener focust op de jeugdige. In sommige
gevallen is de gezinsdynamiek echter zodanig verstoord dat deze vorm van zorg,
die voornamelijk gericht is op de jeugdige, onvoldoende helpt of niet beklijft.
Intensiever gezinswerk is dan nodig.
In de regio Zuid-Holland-Zuid zijn er vijf FACT J&G teams van Lucertis en twee
van Yulius. De teams van Lucertis zijn CCAF gecertificeerd. In elk Lucertis team
werkt ook minstens één professional vanuit een externe instelling, zoals Enver.
In het verleden zijn er pogingen geweest om de FACT-teams van Yulius en
Lucertis samen te voegen, waarbij er ook plannen waren om zogenaamde
‘plusteams’ op te zetten. In deze plusteams zouden ook professionals van
Gezinspsychiatrie deel uitmaken van het FACT team. De plusteams zouden de
oplossing zijn voor het groot aantal jeugdigen waarbij de gezinsdynamiek zodanig
verstoord is, dat zorg voornamelijk gericht op de jeugdige onvoldoende helpt of
beklijft. De gezinsbehandelaren zouden ingezet kunnen worden in casussen met
ernstige gezinsproblemen en geconsulteerd kunnen worden op andere – minder
ernstige - casussen door andere FACT teams.
Vanwege praktische problemen is de samenvoeging tussen de FACT teams van
Yulius en Lucertis niet gelukt. Sinds 1 januari 2017 is het ambulante deel van
Gezinspsychiatrie van Yulius (psychiatrische thuiszorg en de poli) samengevoegd
met de twee FACT teams van Yulius. De voormalige medewerkers van
Gezinspsychiatrie in deze FACT teams pakken meestal de casussen op die om
intensief gezinswerk vragen en ze ondersteunen de andere FACT leden door
9/12
kennis te delen en te adviseren bij casussen met ernstige gezinsproblematiek. In
één team (Spijkenisse) is de samenwerking tussen Gezinspsychiatrie en FACT wel
gestart, maar later opgeheven. In de overige twee teams verloopt de
ondersteunende en adviserende samenwerking tussen professionals van FACT en
Gezinspsychiatrie goed. De wens bestaat echter om meer kennis te hebben van
elkaars methodiek om optimaal te kunnen samenwerken.
Het aantal gezinnen met meervoudige problematiek blijft stijgen en intensief
gezinswerk is vaker nodig. Veel FACT-leden ervaren onduidelijkheid over hoe ze
aan de slag moeten gaan in gezinnen waar de problemen erg complex zijn. Kennis
over methodieken en elementen van gezinswerk kan FACT leden meer zekerheid
geven wanneer zij als hulpverlener te maken hebben met een complexe
gezinssituatie. Het zal hen daarnaast helpen om (verstoringen in) het
gezinsfunctioneren beter te kunnen inschatten en zo nodig op een juiste manier
te verwijzen.
10/12
6. Conceptueel plan bijscholingsmodule
Op basis van de interviews met mensen van FACT, Gezinspsychiatrie en Stek
Opvoedhulp hebben we de afgelopen maanden een voorstel ontwikkeld voor een
bijscholingsmodule. De gesprekken met betrokkenen hebben tevens bijgedragen
aan het creëren van draagvlak.
De algemene opzet van de bijscholing is om met elk team te evalueren hoe zij
zelf vinden dat ze scoren op een schaal (0-10) voor gezinssensitief werken. Dit
opent het gesprek om met elkaar van gedachten te wisselen over waar het team
op dit moment staat, waar men heen wil en wat daarvoor nodig is. Gezinssensitief
werken definiëren wij als het maken van bewuste keuzes waarbij rekening wordt
gehouden met het hele gezin en de onderlinge verhoudingen. De hulpverlener
herkent wanneer intensief gezinswerken nodig is, namelijk bij
multiprobleemgezinnen waar de problemen in evenwicht blijven en daardoor
verandering eerder nog onvoldoende mogelijk is geweest. Het uiteindelijke doel
is dat FACT medewerkers meer bekend raken en kennis nemen van vaardigheden
voor gezinssensitief werken. Idealiter hebben de FACT medewerkers genoeg
kennis en middelen om intensief gezinswerk uit te voeren, wanneer herkend
wordt dat dit nodig is. Bij een gebrek aan expertise/middelen/tijd wordt er
verwezen naar professionals met meer expertise, zoals collega’s van
Gezinspsychiatrie.
Binnen elk team zal worden gezocht naar een gezamenlijke visie die de huidige
methodiek van FACT respecteert en tegelijkertijd meer ruimte creëert voor elke
medewerker om de (psychische problematiek) van de jeugdige binnen de context
van het gezin te bekijken. Binnen elk team zal de specifieke behoefte/vraag
anders zijn.
De bijscholing wordt per FACT team gegeven en zal bestaan uit twee
bijeenkomsten, met een tussenperiode van twee/drie maanden. Bij elke training
zijn twee trainers aanwezig: een hoofdtrainer van gezinswerk/gezinspsychiatrie,
en een co-trainer van de Yulius Academie. Het aanbod is vraaggericht en sluit aan
bij de wensen en mogelijkheden van het team.
11/12
Bijeenkomst 1: 4uur
Gezamenlijk wordt geëvalueerd hoe het team vindt dat zij op dit moment scoren
op een schaal (0-10) voor gezinssensitief werken. Vervolgens wordt ingegaan op
wat de visie en wensen van het team met betrekking tot gezinsgericht werken
is/zijn, en wat er nodig is om daar te komen binnen de gestelde kaders van de
zorginstelling en gemeente. De basisprincipes van gezinsgericht werken worden
besproken. De deelnemers krijgen kennis over werkzame elementen en
methodieken van gezinswerk. Ook worden er opdrachten gedaan waar belangrijke
elementen van gezinswerk duidelijk worden gemaakt. Aan het einde van de
bijeenkomst worden facultatieve opdrachten/middelen gegeven om mee te
werken.
Tussenperiode: Literatuur aanbieden, optie geven om met vragen/onduidelijkheid
contact op te nemen met de trainers.
Bijeenkomst 2: 4uur
De huidige manier van gezinswerk binnen het team wordt geëvalueerd. Op basis
van recente casussen binnen het team waarbij behoefte is om meer gezinsgericht
te werken, worden kennis en middelen aangeboden. Deze bijeenkomst heeft een
meer consultgerichte functie. Aan het einde van de bijeenkomst worden
aanvullende kennis en middelen aangeboden.
12/12
7. Tijdspad
Jaar 2017 2018
Maand 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Activiteiten Groepsinterviews met professionals en management
X X X X
Voorstel schrijven voor aanpassing handelswijze FACT
X X X
Training ontwikkelen
X X X
FACT teams trainen
X X X X X Kwalitatief onderzoek naar nieuwe werkwijze
X X
Publieke rapportage en kennisdisseminatie
X
Door de interviews met de verschillende professionals en het management is
duidelijk geworden dat alle teams onderling erg verschillen; qua dynamiek,
expertise en mate waarin op dit moment al gezinssensitief gewerkt wordt. Op
basis van deze informatie is de activiteit ‘het schrijven van een handleiding over
de doorontwikkelde aanpak’ (zoals opgenomen in het oorspronkelijke tijdspad)
komen te vervallen. De voorgestelde aanpak voor bijscholing sluit aan bij de
individuele behoeften van elk team en is daardoor niet te generaliseren naar een
algemene aanpak. Wel blijft een speerpunt om door kennisdisseminatie deze
bijscholing breder bekend te maken, zodat wellicht ook andere teams (buiten de
regio) hier van kunnen profiteren.
