WERKINGSVERSLAG 2013SENSoA

Vlaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid

Redactie Boris Cruyssaert

Ontwerp en opmaak Lieven Jacobs Fotoredactie Lieven Jacobs Druk Drukkerij De Bie Oplage 1.400 exemplaren

Verantwoordelijke uitgever Chris Lambrechts President Building, F. Rooseveltplaats 12 bus 7 2060 Antwerpen

Versie Juni 2014

Een uitgave van Sensoa vzw © 2014 Sensoa

Colofon

JoNGEREN LATEN opGRoEIEN ToTSEKSuEEL GEzoNdE VoLWASSENEN

VoLWASSENEN oNdERSTEuNEN IN huN SEKSuELE GEzoNdhEId

homomANNEN SENSIbILISEREN EN INfoRmEREN oVER VEILIGE SEKS

SAmENLEVING KLAAR mAKEN VooR mENSEN mET hIV

KWETSbARE mIGRANTEN bASISKENNIS oVER SEK-

SuELE GEzoNdhEId AANbIEdEN

WEGEN op hET INTERNATIoNALEbELEId RoNd SEKSuELE GEzoNdhEId

SENSoA IN CIJfERS

SENSoA dANKT

4

10

14

18

22

24

28

29

mET EEN bIJKomENdE INVESTERING KuNNEN WE hET huIdIGE

bELEId EN oNzE

INTERVENTIES opTImALI-

SEREN.

VoorwoordWaarde lezer

Voor u ligt alweer een goedgevuld jaarverslag – waarschijnlijk het laatste in deze vorm, want ook op dit vlak willen we de digitale weg inslaan. Wat dat in de praktijk betekent, wordt alvast in dit verslag geïllustreerd.

het mag ook eens goed nieuws zijn: Vlaanderen doet het niet slecht als het op seksuele gezondheid aankomt. het aantal tienerzwanger-schappen scoort laag in zowat alle internationale vergelijkingen. de maatschappelijke aandacht voor de preventie van seksueel grensover-schrijdend gedrag is sterk toegenomen. Na bijna dertig jaar is er een gecoördineerd hiv-beleid in de maak, met sterke betrokkenheid van alle actoren. En Vlaanderen beschikt nu over de resultaten van Sexpert, een uitgebreid representatief onderzoek naar de seksuele gezondheid van de Vlaming.

dit alles is het resultaat van een bewuste investering in het thema sek-suele gezondheid. het komt er nu op aan deze resultaten te bestendi-gen. Eind dit jaar verschijnen de oproepen voor partnerorganisaties van de Vlaamse overheid op het vlak van gezondheidspromotie. het behoud van het huidige niveau van investering is voor ons daarbij het minimum. ook nieuwe generaties jongeren hebben baat bij een goede relationele en seksuele vorming. het aantal meldingen van seksueel grensover-schrijdend gedrag en seksueel misbruik zal de komende jaren hoog blijven, onder meer door de verhoogde aandacht van de jongste jaren. het aantal nieuwe hiv- en soa-infecties onder homomannen is nog niet onder controle. Niettemin is het preventiebudget ondertussen reeds meer dan twintig jaar gelijk gebleven terwijl loon- en werkingskosten alleen maar toenemen… de huidige budgetten liggen beduidend onder het Europees gemiddelde. Samen met onze collega’s durven we daarom een bijkomende investering bepleiten. zo kunnen we het huidige beleid en onze interventies optimaliseren.

Sensoa is al jarenlang dé partnerorganisatie van de Vlaamse overheid voor seksuele gezondheid. We doen dit met hart en ziel en hebben de ambitie om dat ook in de toekomst te zijn. uw volgehouden steun is daarvoor de noodzakelijke voorwaarde. We willen u daar ook uitdruk-kelijk voor danken!

We wensen u veel leesplezier

Chris Lambrechts en dirk pyck, directeurs

Edito // 3

dE RELATIoNELE EN SEKSuELE VoRmING VAN JoNGEREN bEVoRdEREN.

sensoa WERKINGSVERSLAG 2013 // Jongeren4

Jongeren laten opgroeien tot seksueel gezonde volwassenenHet gaat goed met de relationele en seksuele gezondheid van Vlaamse jongeren. De meerderheid is blij met zijn of haar seksleven. Al is het moei-lijk om veralgemenende uitspraken te doen. De groep toont immers een grote verscheidenheid: er zijn grote verschillen tussen jongeren qua tem-po, beleving en gedrag. Toch is niet alles rozengeur en maneschijn.

Positief is dat het anticonceptiege-bruik bij jongeren hoog is. Vooral de pil is populair. Zo vrijt ongeveer 80% de ‘eerste keer’ veilig. Al is dat relatief, want slechts 40% gebruikt naast een anticonceptiemiddel ook het condoom. En die dubbele bescherming neemt bij volgende seksuele ervaringen nog af. Noch-tans is het dubbel gebruik van anti-conceptie en condoom bij jongeren aangewezen. Want de soa chlamy-dia is aan een opmars bezig. 1 op de 20 jongeren tussen 15 en 24 zou besmet zijn met chlamydia.

Hiv is dan weer zeldzaam bij jonge-ren in het algemeen. Voornamelijk homoseksuele jongens en jongeren van sub-Saharaanse afkomst lopen een risico op infectie.

Het aantal tienerzwangerschap-pen blijft laag, zeker onder de 18 jaar. In 2012 kwamen er per 1000 Vlaamse meisjes tussen 10 en 19 jaar 3 geboortes voor. In Vlaande-ren is het aantal tienermoeders nog nooit zo laag geweest. En ook het aantal abortussen is niet bijzonder hoog. De daling van het aantal tie-nermoeders wordt de laatste jaren niet meer gecompenseerd door een

stijging van het aantal abortussen.

Daarnaast blijkt wel dat een grote groep van de kinderen en jongeren in aanraking komt met seksueel grens-overschrijdend gedrag, heel vaak van andere jongeren. Zowat 20% van de meisjes en 10% van de jongens zou geconfronteerd zijn met dergelijk gedrag. Het gaat voor het merendeel om mannelijke plegers.

Blijvende aandacht voor relationele en seksuele vorming (RSV) is dan ook noodzakelijk, en niet alleen om risico’s te vermijden. Willen wij dat jongeren opgroeien tot seksueel gezonde volwassenen, dan blijft RSV een essentiële voorwaarde.

seksueel misbruik voorkomenJongeren beschermen tegen seksueel mis-bruik, dat was het doel van de engagements-verklaring ondertekend door de Vlaamse mi-nisters van welzijn, onderwijs, jeugd en sport. Sensoa kreeg de opdracht mee in te staan voor de uitvoering. dat gebeurde op basis van het Raamwerk Seksualiteit en beleid, dat eer-der ontwikkeld werd samen met Child focus. het Raamwerk kreeg een vertaling op maat van elk van die beleidsdomeinen. die kwamen tot stand in werkgroepen met mensen uit de sectoren zelf.

In 2012 werden de versies voor de secto-ren Jeugd, Sport, Kinderopvang en Integrale jeugdzorg gerealiseerd. zij kregen verder ondersteuning via vormingen en training van trainers. daarbij worden mensen opgeleid om zelf vormingen te kunnen geven. Vorig jaar ging Sensoa aan de slag samen met verte-genwoordigers uit de onderwijskoepels, pe-dagogische begeleidingsdiensten en praktijk.

// Jongeren 5

De vertaalslag voor onderwijs is voorge-steld in 2014.

op vraag van Vlaams minister van welzijn bun-delde Sensoa alle informatie van de verschil-lende beleidsdomeinen in een eindrapport. Eind 2013 presenteerde Sensoa de eerste evaluatie van de resultaten.

relationele en seksuele vorming promotenSensoa trekt voluit de kaart van relationele en seksuele vorming van jongeren. Elk jaar roepen we op om daarrond te werken tijdens de Week van de Lentekriebels. onderwijs, jeugdwerk en ouders krijgen tijdens deze week, in de periode van Valentijn, nieuw materiaal aangeboden. de editie van 2013 stond in het teken van weer-baarheid. zo stelde Sensoa ‘over de Grens’ voor, een digitaal lespakket over weerbaarheid met televisiefragmenten van populaire pro-gramma’s. de ontwikkeling gebeurde samen met de Vlaamse media maatschappij (Vmma). Leraars kregen tijdens een studiedag de kans om met het pakket te leren werken. daarnaast illustreerden een affiche voor lager en één voor secundair onderwijs, ontwikkeld met de hulp van jongeren, wat het betekent om gren-zen te stellen en te respecteren. Scholen vroe-gen meer dan 5000 gratis exemplaren aan.

51.200Sluitstuk van de Week van de Lentekriebels 2013 was de voorstelling van de nieuwe site Seksuelevorming.be. deze maakt leraars en

andere jongerenbegeleiders wegwijs in het RSV-aanbod. ze kunnen op maat zoeken in meer dan 1000 leermiddelen, achtergrondin-formatie doornemen en praktische tips verza-melen. maar evengoed nagaan welke vormin-gen lopen of andere interessante organisaties en hun aanbod leren kennen.

Nieuw materiaal dat terug te vinden is op de site, is ‘SoS SoA’. dat is een vernieuwd lespakket over seksueel overdraagbare aan-doeningen en leven met hiv. En ‘Crush’, een les- en vormingspakket over alcohol, drugs en seksualiteit, ontwikkeld met de Vereniging voor Alcohol- en andere drugproblemen. het is een voorbeeld van een aanpak waarbij verschil-lende thema’s in één pakket worden geïnte-greerd. dat maakt het voor professionals mak-kelijker om meerdere thema’s te behandelen.

Een automatische koppeling van Seksuelevorming.be aan Klascement.be, een leermiddelennetwerk voor het Vlaamse onderwijs, is voorbereid voor 2014.

het eerste jaar kreeg Seksuelevorming.be 51.200 bezoeken.

ook de collectie van de Sensoa Leermidde-lenbank staat op de site. bij de Leermiddelen-

SEKSuELEVoRmING.bE GIdST

dooRhEEN hET RSV-AANbod

sensoa WERKINGSVERSLAG 2013 // Jongeren6

+15-brochure, werden via de shop aange-vraagd. daarnaast vonden ook nog 1800 ‘pil vergeten?-kaartjes’ hun weg naar jongeren, net als 1600 condoomtips-posters en 1900 chlamydia-affiches. Via 949 condoomaanvra-gen werden meer dan 100.000 condooms verspreid.

Het vlaggensysteem verder uitwerkenhet Vlaggensysteem laat toe seksueel getint gedrag van jongeren adequaat te beoorde-len. het is één van de instrumenten van het Raamwerk Seksualiteit en beleid en de verta-lingen voor de verschillende beleidsdomeinen. Na drie jaar was het handboek toe aan een herdruk. op basis van de ervaringen van de voorbije jaren werd het herwerkt, aangevuld en verfijnd.

2879het Vlaggensysteem vormde ook de basis voor ‘oké?! Spel over seksueel grensover-schrijdend gedrag’. de organisatie Jong & Van zin begeleidde samen met Sensoa een jonge stagiair die dit spel ontwikkelde om grens-overschrijdend gedrag makkelijker bespreek-baar te maken. ook het Europese daphne-project ‘Keep me safe’ van Ippf EN maakt gebruik van het Vlaggensysteem. dat project wil de weerbaarheid bij jongeren met een verstandelijke beperking bevorderen.

bank kan men terecht voor advies over en het ontlenen van RSV-materiaal. 750 intermediairs maakten er in 2013 gebruik van. Tijdens een speciale Leermiddelendag konden leraars kennismaken via interactieve workshops ken-nismaken met lesmateriaal voor het buitenge-woon onderwijs.

623.000Sensoa werkt niet alleen met leerkrachten of jongerenwerkers, maar richt zich ook recht-streeks naar jongeren. zo werd het bestaande digitaal aanbod verder uitgediept. Allesover-seks.be, de site over seks en relaties voor jongeren, kreeg 623.000 bezoeken. populairst is de rubriek met zo’n 500 getuigenissen van jongeren. Sensoa recruteerde zes nieuwe, jon-ge Allesoverseks-reporters die meewerken aan de verhalenrubriek. Jongeren hielpen ook mee aan de analyse van de bestaande site.

Dat is de eerste stap in een grondige ver-nieuwingsoperatie van de site in 2014.

daarnaast is er nog dichtbijmijnbedshow.be, de site over seksuele gezondheid en rechten van jongeren in het zuiden. de inhoud van de site kreeg een update. de site ontving 7.700 bezoeken.

Naast het downloadbare materiaal voor bege-leiders en jongeren op de sites, stelt Sensoa ook nog steeds gedrukt materiaal ter beschik-king. 10.560 exemplaren van de puberbro-chure ‘Tag!’ en 16.300 stuks van ‘Link’, de

WEEK VAN dE LENTEKRIEbELS

foCuST op WEERbAARhEId

// Jongeren 7

In Nederland zullen partners Movisie en Rutgers WPF een doorontwikkeling maken voor de residentiële jeugdzorg. Sensoa bereidt ook de publicatie van ‘Buiten de lijnen’ voor, een adaptie voor jongeren met specifieke ontwikkelingsproblemen.

het Vlaggensysteem intrigeert en komt dui-delijk tegemoet aan een reële nood. meer dan de helft van de 78 vormingen op maat handelden over seksueel grensoverschrijdend gedrag en het Vlaggensysteem of het Raam-werk. daarmee bereikten we 2879 deelne-mers.

luisteren naar jongeren en samenwerken Sensoa organiseerde vier maal het forum Jon-geren, Relaties en Seksualiteit waarin meer dan 30 organisaties vertegenwoordigd zijn. bedoeling is vlot informatie te laten doorstro-men en makkelijker samen te werken, zoals voor de Week van de Lentekriebels.

Via een afgevaardigde in de commissie ge-zondheid van de Vlaamse onderwijsraad, werkte Sensoa mee aan het gezondheidsbe-leid op scholen. daarnaast schreef Sensoa ook mee aan nieuwe standaarden en richt-lijnen voor RSV binnen het internationale ex-pertennetwerk van de Wereldgezondheidsor-ganisatie (Who).

Sensoa werkt niet alleen samen met andere (jongeren)organisaties, jongeren participeren ook in de organisatie. ze werkten mee aan Allesoverseks.be en verenigden zich in ‘de Ei-cel’. daarnaast zetelen er jongeren in de algemene vergadering en de raad van bestuur van Sensoa.

het Vlaams Soa-overleg stelde een dossier op om de terugbetaling van vaccinatie van jongens tegen het humaan papillomavirus te bepleiten. Sensoa organiseert en zit dit over-leg voor.

binnen de consensusvergadering van het RIzIV rond hormonale anticonceptie mocht Sensoa in de jury zetelen als vertegenwoordi-ger van het publiek. De jury stelde na afloop objectieve richtlijnen op, bijvoorbeeld inzake het voorschrijfgedrag van artsen. mede dank-zij het advocacywerk van Sensoa kreeg de terugbetalingsmaatregel voor anticonceptie aan jongeren onder de 21 jaar een structurele verankering in het RIzIV-budget.

sensoa WERKINGSVERSLAG 2013 // Jongeren8

1 op 10 mannen 1 op 5 vrouwen

1 op 40 mannen

16,5 % heeft ervaring met seksueel grensoverschrijdend gedrag voor 18 jaar

8 % heeft ervaring met seksueel grensoverschrijdend gedrag na 18 jaar

Bijna 6 op de 7 plegers is een bekende

1 op 7 vrouwen

16,5%

8%

25% familielid

25% kennis

33,5% andere

bekende

21% andere bekende

16,5% onbekende

16,5% kennis

20% partner

14% onbekende

27% ex partner

voor18 jaar

na18 jaar

Infographic Seksueel grensoverschrijdend gedrag - bron: Sexpert resultaten (Nuysse et al., 2013)

// Jongeren 9

hET bREdE pubLIEK INfoRmEREN oVER SEKSuELE GEzoNd-hEId

sensoa WERKINGSVERSLAG 2013 // Volwassenen10

Volwassenen ondersteunen in hun seksuele gezondheidSensoa richt zich tot volwassen Vla-mingen, de groep vanaf 25 jaar. Die groep is niet alleen superdivers, er is ook nog werk aan de winkel. Zo kiezen nogal wat vrouwen voor anticonceptie die niet aangepast is aan hun behoeften. Tien procent van de pilgebruiksters ervaart het gebruik ervan als moeilijk. Dit ver-groot de kans op foutief gebruik. Dat resulteert vaak in zwanger-schappen die niet gewenst zijn. 1 op 3 van de ongeplande zwanger-schappen wordt als ongewenst er-varen. Bijna drie vierde van de abor-tussen gebeurt bij vrouwen tussen 20 en 34 jaar.

Jongvolwassenen, de groep tussen 18 en 30, denken dat ze zelf geen risico lopen op een soa-besmetting. Nochtans blijft het aantal besmet-tingen met chlamydia bij deze groep relatief hoog. Veilig vrijen betekent voor hen vooral zich beschermen te-gen een ongeplande zwangerschap. Het condoom, dat beschermt tegen soa’s, wordt dan ook snel vervangen door andere vormen van anticon-ceptie. Infecties met hiv komen re-latief weinig voor bij heteroseksuele volwassenen.

Onderzoek toont aan dat heel wat volwassenen als jongere, maar ook na hun achttiende, geconfronteerd zijn met seksueel grensoverschrij-dend gedrag.

Volwassenen willen niet alleen zich-zelf informeren, als ouders willen ze ook hun kinderen zo goed mogelijk opvoeden. En daar hoort ook sek-suele opvoeding bij. Ouders hebben

daar veel vragen bij en geven aan dat zij behoefte hebben aan onder-steuning om daar goed op te kun-nen inspelen.

informeren via de digitale wegSeksualiteit.be is sinds 2011 dé informa-tiebron over seksuele gezondheid voor vol-wassenen. de site kreeg er een pak nieuwe artikels bij over relaties, prostitutie, partner-geweld, seksuele disfuncties en seks na de bevalling. daarvoor werd samengewerkt met de Vlaamse Vereniging voor Seksuologie en Ghapro, de organisatie voor sekswerkers.

om de site aantrekkelijker te maken, illu-streerden we driekwart van de artikels en herwerkten we de homepage voor een vlot-tere navigatie.

minstens even belangrijk was het responsief maken van de site. Gezien ‘mobiel’ internet langzamerhand de standaard wordt, is het belangrijk dat de site zich aanpast aan het formaat van het apparaat waarop hij bekeken wordt. Seksualiteit.be, net als de andere sites van Sensoa, is nu vlot op tablet en smart-phone te bekijken. Extra pluspunt is dat dit ook zorgt voor een betere ranking in Google, zodat de site hoger in de zoekresultaten te-rechtkomt.

Voor 2014 staat een evaluatie van Seksualiteit.be, Levenmethiv.be en Seksuelevorming.be op het programma.

SEKSuALITEIT.bE IS AANGEpAST AAN

mobIEL INTERNET

// Volwassenen 11

met een publicatie en een symposium. Aan beide werkte Sensoa mee. ook zorgde Sen-soa voor informatie-uitwisseling tussen we-tenschappers en de mensen op het terrein. de bevindingen werden onder meer verwerkt in de site Seksualiteit.be.

Sensoa droeg verder zijn steentje bij aan het formuleren van beleidsaanbevelingen. Ten slotte kreeg het tweede deel van het onder-zoek, gericht op holebi’s en allochtonen in-houdelijke input.

CommuniCeren naar vol-wassenende huisarts kan een belangrijke rol spelen in het bespreken van aspecten van seksuele gezondheid. maar voor veel artsen is dat niet vanzelfsprekend en in de opleiding of nascho-ling komt het amper aan bod. Sensoa voerde een terreinverkenning uit om na te gaan hoe en met wie dit best kan aangepakt worden.

Dit zal de basis vormen voor een project in 2014.

promoten via online CampagneNet als bij de eerste promotiecampagne in 2012 werd ook deze keer het concept voor de campagne intern bedacht. Inhoudelijk liet de campagne zich inspireren door het Sex-pert-onderzoek. de campagne kaart thema’s aan als frequentie van seks, anticonceptie-keuze, soa-testen en seksueel grensover-schrijdend gedrag.

356.000de campagne was in een retrojasje gestoken en stelde intrigerende vragen. Nieuw was de mediakeuze: de campagne liep exclusief online met banners op de zeer populaire site Gezondheid.be. met succes, want de be-zoekersaantallen waren tegen eind 2013 al gestegen met 43% ten opzichte van oktober, de maand voor de start van de campagne. de site sloot het jaar af met in totaal 356.500 bezoeken.

Voor 2014 staat een redactionele samen-werking met Gezondheid.be op het pro-gramma.

om de statistieken beter te kunnen analyse-ren, volgden alle sitebeheerders een opleiding in Google Analytics.

sexpert-resultaten ontsluiten de resultaten van Sexpert, het grootschalige wetenschappelijk onderzoek naar het seksle-ven van de Vlaming, werden verder ontsloten

dAGELIJKS, WEKELIJKS of

mAANdELIJKS zIN

sensoa WERKINGSVERSLAG 2013 // Volwassenen12

Sensoa verspreidt zijn boodschappen naar een groot publiek ook via de pers. Sensoa kwam aan bod in 106 items in kranten en tijdschrif-ten, plus 48 items op nieuwssites of mediasi-tes. Tel daarbij nog de radio- en televisie-inter-views en de impact van de pers als essentieel communicatiekanaal is duidelijk.

Sensoa.be kreeg maandelijks gemiddeld 10.000 bezoeken. de nieuwsbrief die 8 maal per jaar verschijnt, kwam bij 3500 abonnees in de inbox.

Voer voor discussie is de mate waarin sociale media een hulpmiddel kunnen vormen voor social-profitorganisaties. Sensoa is nu aan-wezig op facebook, Twitter en LinkedIn met meerdere accounts. Sociale media-expert Ger-rie Smits kwam de sterktes en zwaktes en de do’s en don’ts uiteenzetten voor iedereen die intern betrokken is. op basis van zijn analyse en de screening door de facebookpagina-verantwoordelijken zelf, werd een aanzet van strategie uitgewerkt.

Deze strategie zal verder ontwikkeld en geïmplementeerd worden in 2014.

37% eerst ongewenst, latergewenst

Van de ongeplande zwangerschappen is:

30,5% gewenst

30,5% blijvendongewenst

1 op 4 zwangerschappen is ongepland

37%

30,5%

30,5%

Infographic ongepland zwanger - bron: Sexpert resultaten (Nuysse et al., 2013)

// Volwassenen 13

dE ImpACT VAN hIV EN SoA’S op dE SEKSuELE GEzoNdhEId VAN homomANNEN bEpERKEN

sensoa WERKINGSVERSLAG 2013 // Homomannen14

homomannen sensibiliseren en informeren over veilige seksDe laatste jaren stabiliseerde het aantal hiv-diagnoses onder man-nen die seks hebben met mannen zich, op een hoog niveau. Twee derde van de besmettingen met hiv bij Belgische mannen vindt plaats via homoseksuele weg. Minstens 5% van de Belgische homomannen heeft hiv. De eerste hoogbesmette-lijke weken van de hiv-infectie zijn wellicht verantwoordelijk voor 50 % en meer van de nieuwe infecties. Ongeveer 15% van de hiv-positieve homomannen in Vlaanderen weet niet dat hij hiv heeft. De helft van de infecties vindt wellicht plaats tussen vaste partners.

Soa’s komen veel voor onder ho-momannen: 1 op 7 homomannen die zich lieten testen op soa’s had ook effectief één of meerdere soa’s. Ook het aantal gevallen waarbij meerdere soa’s tegelijk vastgesteld worden, neemt toe. Sinds midden de jaren 1990 komen syfilis en gonorroe opnieuw meer voor. Dat is slecht nieuws om twee redenen: een besmetting met een soa zorgt ervoor dat men makke-lijker besmet raakt met hiv. Daar-naast vergroot een soa bij een hiv-positieve persoon de kans dat hij hiv doorgeeft bij een onbeschermd seksueel contact.

Ondanks die cijfers is hiv groten-deels onzichtbaar bij homomannen. Veel mannen geven aan dat ze nie-mand kennen met hiv. Weinig men-sen komen naar buiten met een positieve hiv-status (‘disclosure’). Dat vraagt dus om een moeilijk evenwicht in de preventiebood-

schap. Een te afschrikwekkend beeld van hiv staat openheid en de wil zich te laten testen, in de weg. Maar een te positief beeld van le-ven met hiv kan aanleiding geven tot onbeschermd vrijen.

world outgames antwerp aangrijpenVan eind juli tot begin augustus 2013 was Antwerpen gaststad voor de World outgames, een vierjaarlijkse internationale sportmanifes-tatie voor holebi’s. Enkele duizenden sporters en tienduizenden bezoekers namen deel aan de sportmanifestaties, de mensenrechten-conferentie en de vele randevenementen. om voluit te kunnen sensibiliseren op alle evene-menten, wierf Sensoa 30 extra vrijwilligers.

zij gingen aan de slag in de Rainbow Village. daar konden bezoekers zich laten testen op hiv met een speekseltest dankzij samenwer-kingen met ‘out of the Closet’ van de Aids healthcare foundation en ‘Swab2Know’ van het Instituut voor Tropische Geneeskunde.

Speciaal voor de World outgames stak Sen-soa een eerdere promotiecampagne om zich regelmatig te testen op soa’s en hiv in een sportief jasje. de slogans waren in het Ne-derlands en het Engels, de beelden toonden rolmodellen uit de gay community: boog-schutter Ivan denis en de voorzitters van de holebisportvereniging Active Company en de organisatie van Afrikaanse asielzoekers Why me. de campagne kreeg ook een hoge zicht-

CAmpAGNE SpoRTIEf

AANGEKLEEd VooR WoRLd ouTGAmES

// Homomannen 15

baarheid tijdens The belgian pride (brussel) en Antwerp pride.

50.000Voor, tijdens en na de World outgames liep ook een proefproject van Sensoa en de dienst Gezondheid van de Stad Antwerpen. Antwerpse horecagelegenheden waar seks ter plaatse mogelijk is, ontvingen gedurende drie maanden in totaal 50.000 gratis con-dooms en zakjes glijmiddel. zo konden ze de voordelen van gratis condoomverstrekking aan de klanten ondervinden. Alle bars en clubs zegden toe en evalueerden daarna het proefproject positief. Alle uitbaters verklaar-den de gratis dienst verder te willen zetten op eigen kosten.

aanwezig zijn in de uitgaanswereldmeer dan driekwart van de Vlaamse en brus-selse homohoreca-uitbaters engageert zich in het Safe Sex zone-project van Sensoa. zij zorgen ervoor dat de publicaties van Sensoa in hun zaak een hoge zichtbaarheid krijgen. Alle Vlaamse uitbaters van homohoreca met

mogelijkheid tot seks ter plaatse zorgen er-voor dat er steeds ter plaatse condooms en glijmiddel op waterbasis beschikbaar zijn voor hun klanten.

146.000zowat alle uitbaters werd een- of meermaals bezocht door de terreinwerkers van Sensoa. In 35 homohoreca-zaken vonden safe sex promoacties plaats. Sensoa leverde 146.000 condooms en 136.000 zakjes glijmiddel tegen een aantrekkelijke prijs. Inrichters van hole-bifuiven vroegen bij Sensoa 14 fuifpakketten aan met preventiemateriaal en condooms.

405Sensoa-vrijwilligers trokken ook mee naar de horeca voor het Europese prevalentie-onderzoek SIALoN II. zij ondersteunden 405 testmomenten waarbij speekselstalen en enquêtes werden afgenomen. de stalen wer-den getest op hiv. personen die deelnamen, konden later bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde of het ELISA Centrum in brus-sel het resultaat vernemen. ook extra Swab-2Know-sessies konden rekenen op begelei-ding van de Sensoa-vrijwilligers.

sensibiliseren via diverse wegenNaast de ‘Testen? Gewoon doen!’-campagne, sensibiliseerde Sensoa ook via kortere cam-pagnes. daarin werden thema’s als solidari-teit met mensen met hiv en openheid over de hiv-status aangekaart. Sensoa leverde ook teksten, advertenties en banners aan voor gay magazines en sites.

de website mannenseks.be werd doorgelicht, de structuur herwerkt en de teksten her-schreven.

In 2014 wordt de vernieuwde site op een nieuw technisch platform gelanceerd.

sensoa WERKINGSVERSLAG 2013 // Homomannen16

Gehuwde mannen en allochtonen in homo-sauna’s sensibiliseren is niet evident. zij kun-nen immers geen gedrukt materiaal mee naar huis nemen.

Samen met Ex Aequo bereidde Sensoa daarom een project voor met preventie-boodschappen op stickers in lockers dat in 2014 uitgevoerd wordt.

in partnersCHap werkenÇavaria is al jaren een belangrijke partner van Sensoa, net als onze franstalige collega’s van plate-forme prévention Sida. Sensoa onder-steunde de acties omtrent Wereldaidsdag van beide organisaties. Sensoa-medewerkers en vrijwilligers verdeelden rode lintjes in trein- en metrostations in brussel en Sensoa liep mee in de traditionele solidariteitsmars. op-gemerkte gasten in de mars waren premier di Rupo en minister van volksgezondheid onkelinx.

50.000ook met andere organisaties gingen we in zee om 1 december niet onopgemerkt te la-ten voorbijgaan. personeelsleden van Sensoa zwommen in de gesponsorde zwemmarathon Swim4Life. Sensoa bouwde ook een netwerk van culturele centra en socioculturele orga-nisaties uit om de rode lintjes mee te helpen verdelen. 50.000 lintjes werden zo verspreid. Enkele stand-upcomedians droegen het lintje of riepen via Facebook mee op de profielfoto met het rode lintje aan te kleden.

Sensoa is een actief lid van het in 2012 op-gestarte bREACh (belgium Research on AIdS and hIV Consortium). dit netwerk brengt alle belgische aidsreferentielaboratoria en aidsre-ferentiecentra bij elkaar. Samen met het Insti-tuut voor Tropische Geneeskunde werd in de schoot van bREACh de public health Working Group opgericht. de leden daarvan waren zeer actief betrokken bij het uitwerken van het hiv-plan. Sensoa nam ook het voorzitter-schap van deze groep waar.

470ook met de bedrijfswereld werd samenge-werkt. zo participeerde Sensoa in een stuur-groep van een initiatief van een farmaceu-tisch bedrijf dat uitgroeide tot de European hIV Testing week. In dat project zat onder meer een digitale toolbox voor organisa-ties om rond testen te sensibiliseren. meer dan 470 organisaties uit Europa, waaronder Sensoa, maakten daarvan gebruik en namen deel.

© belga

// Homomannen 17

dE INTEGRATIE VAN mENSEN mET hIV bEVoRdEREN EN dE ImpACT VAN hIV op huN SEKSuELE GEzoNdhEId bEpERKEN

sensoa WERKINGSVERSLAG 2013 // Mensen met hiv18

Samenleving klaar maken voor mensen met hivIn 2012 werden 13.352 mensen met hiv opgevolgd in de zeven aids-referentiecentra (ARC) van België.

Door de huidige medicatie is hiv een chronische aandoening gewor-den. Mensen met hiv hebben na de diagnose een toekomstperspectief en staan voor de uitdaging hiv te integreren in hun leven.

Hoewel mensen met hiv vanuit di-verse hoeken op ondersteuning kunnen rekenen, is hiv in onze sa-menleving nog steeds verbonden met stigma en taboe. Ook binnen de zorgsector bestaat er nog on-wennigheid over de omgang met mensen die leven met hiv. Angst, onwetendheid en vooroordelen spelen daar een rol in. Vaak voelen mensen met hiv zich gestigmati-seerd en gediscrimineerd. Met als gevolg dat vertellen over de hiv-status niet evident is. Op verschil-lende momenten staan mensen met hiv voor de afweging of ze hun hiv-status al dan niet geheim houden. Bij het aangaan van nieuwe relatie, bij nieuwe job, bij een nieuwe zorg-verlener.

Hiv heeft als seksueel overdraagbare aandoening ook een impact op de seksualiteitsbeleving van mensen met hiv. Uit onderzoek blijkt dat de grootste bezorgdheid van mensen met hiv zich net daar situeert: de angst om een partner te infecteren. Mensen met hiv hebben nood aan ondersteuning én hiv-professionelen zijn vragende partij om tools aange-reikt te krijgen om deze ondersteu-ning aan te kunnen bieden.

Uit een bevraging van mensen met hiv komt naar voren dat zij op internet, naast medische informatie, vooral in-formatie over seks, relaties en veilig vrijen willen. Ook bestaat de nood aan online getuigenissen, links en doorverwijsadressen.

informeren via levenmetHiv.beIn aanloop naar 1 december, Wereldaidsdag, lanceerde Sensoa twee nieuwe onderdelen op Levenmethiv.be. het luik ‘Ik ben profes-sioneel’ biedt heel wat specifieke informatie over wat men beroepsmatig moet weten over hiv en hoe daarmee om te gaan in een professionele context. maar ook partners, vrienden, ouders en familie van mensen met hiv hebben nood aan informatie. Voor hen is er sindsdien het luik ‘Ik ken iemand met hiv’ op de site.

2600de website kreeg gemiddeld 2600 bezoe-ken per maand. In de plaats van de papieren nieuwsbrief kwam er een elektronische ver-sie, waarvoor 170 mensen zich inschreven. de uitbreiding van de site kreeg extra media-aandacht door er onderzoeksgegevens (in samenwerking met de uGent) over het mee-delen van de hiv-status op het werk, aan te koppelen. ook opmerkelijk was de samenwer-king met het museum aan de Stroom (mAS) in Antwerpen. Zij kregen officieel een quilt, een gedenkdoek voor een persoon overleden aan aids, overhandigd, om op te nemen in hun vaste collectie.

Vanaf 2014 zal het MAS alle quilts overne-men en als ontleenpunt fungeren.

In diezelfde periode kwamen er ook veel vra-gen van de pers naar getuigenissen van men-sen met hiv. Sensoa probeerde daar zo goed

// Mensen met hiv 19

zogenaamde intake-gesprekken. 104 dossiers werden opgevolgd.

Sensoa fungeerde ook als meldpunt voor discriminatie of schending van de privacy van-wege hiv en aids. daarvoor werken we samen met het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding. Acht dossiers werden opgemaakt, 2 handelden over hiv en werken, 2 over pesten, 2 rond criminalisering van mensen met hiv en 2 rond toegang tot zorg. Sensoa bood daarbij vooral informatie en bemiddeling.

werk maken van advoCaCySensoa sloot zich aan bij het pleidooi van het uz Gent voor een verplichte hiv-test voor da-ders van een verkrachting. zo’n test kan het slachtoffer behoeden voor een onnodig be-lastende behandeling met hiv-remmende me-dicatie. daaruit resulteerde een wetsvoorstel. waarbij Sensoa enkele kritische kanttekenin-gen plaatste. Sommige bepalingen konden leiden tot criminalisering van hiv-overdracht.

Sensoa nam deel aan de halfjaarlijkse bijeen-komsten van het Civil Society forum. dat ad-viseert de Europese Commissie over het aids-beleid vanuit het standpunt van het werkveld. op vraag van het Instituut voor Tropische Ge-neeskunde vertegenwoordigt Sensoa de doel-groepen in de stuurgroep van hIVERA. dat is een Europees netwerk dat wetenschappelijk onderzoek rond hiv wil promoten door een betere internationale samenwerking.

mogelijk op in te spelen en reageerde ook indien nodig op berichtgeving in de media. Een groeiend aantal mensen met hiv wil ook getuigen, hetzij in de pers hetzij op de site of in scholen.

Disclosure, of het uitkomen voor de eigen hiv-status, is dan ook één van de thema’s waarop Sensoa in 2014 verder wil inzetten.

dat thema werd voorbereid en een eerste re-alisatie waren vier solidariteitsaffiches. ‘Wil jij het horen? Want ik wil het zeggen!’ luidt het, een oproep voor meer openheid naar mensen met hiv in de samenleving.

ondersteunen en op weg HelpenSensoa kreeg 534 individuele vragen bin-nen via zijn helpdesk van de positieve Lijn. de helft werd gesteld door mensen met hiv. belangrijkste thema’s blijven leven met hiv, seksualiteit en medische thema’s. daarnaast voerde Sensoa 106 ‘eerste gesprekken’, de

LEVENmEThIV.bE ooK VooR pRo-fESSIoNELEN EN

dE omGEVING VAN mENSEN mET hIV

sensoa WERKINGSVERSLAG 2013 // Mensen met hiv20

acties waarmee een antwoord wordt gegeven op de hiv- en aidsproblematiek in belgië.

Een centraal element daarin is combinatie-preventie, het gezamenlijk en afgestemd inzetten op verschillende strategieën voor hiv-preventie. Concreet betekent dit dat hiv-preventie een combinatie moet zijn van in-terventies die zowel op structureel, medische en gedragsmatig niveau inspelen. Sensoa onderschrijft deze aanpak, waarbij gedrags-interventies voor mensen met hiv als een essentieel onderdeel van hiv-preventie wordt beschouwd. Inzetten op de ondersteuning van mensen met hiv om hiv te integreren in hun leven, veilig te vrijen, medicatie trouw in te nemen,… zijn belangrijke strategieën om het aantal nieuwe hiv infecties terug te drin-gen. Voorts zet Sensoa ook in op het structu-reel aanpakken van stigma en discriminatie.

Hiv-plan mee vormgeven2013 was ook het jaar van het belgische hiv-plan. dit overkoepelend actieplan werd opge-steld door iedereen die in belgië werkt rond hiv en aids, artsen, belangengroepen, weten-schappers én mensen met hiv zelf. Sensoa werkte actief mee aan het hiv-plan dat alle inspanningen rond preventie en zorg bundelt en de bakens uitzet voor de toekomst.

58Concreet nam Sensoa deel aan groeps-gesprekken, participeerde in overleg en discussies van verschillende werkgroepen, begeleidde workshops en zorgde voor input en feedback. het resultaat is een ambitieus, omvattend plan dat de meest actuele trends en informatie rond de aidsproblematiek bevat en een accurate stand van zaken geeft. het plan bevat 58 voorstellen voor verschillende

De eerste weken na een besmetting vermenigvuldigt hiv zich snel en is er veel virus in het lichaam

50 % van de nieuwe besmettingen zou overgedragen worden tijdens deze eerste periode

Op het juiste moment met medicatie starten en de behan-deling goed volgen, doet de hoeveelheid virus zo dalen dat de infectie niet meer door een klassieke test kan aangetoond worden

// Mensen met hiv 21

Kwetsbare migranten basiskennis over seksuele gezondheid aanbiedenOnder kwetsbare migranten ver-staat Sensoa nieuwkomers die verplicht een inburgeringstraject volgen, asielzoekers, mensen zon-der wettig verblijf en kwetsbare migranten uit EU-landen, waaronder Roma.

Uit onderzoek blijkt dat een kwart van de tienermoeders in Vlaande-ren niet de Belgische nationaliteit heeft bij de geboorte van hun kind. Binnen de groep moeders met vreemde afkomst vormen de meis-jes uit het Midden-Oosten (vooral Turkije), uit Oost-Europa (vooral

ex-Joegoslavië) en uit Noord-Afrika (vooral Marokko) de grootste groe-pen. De Oost-Europese moeders zijn vaker jong, laag geschoold, werkloos en geven geen gegevens van de vader van het kind op bij de registratie. Dat doet vermoeden dat er geen of een problematisch contact is.

55% van de nieuwe hiv-diagnoses in 2012 werd vastgesteld bij niet-Belgen, waarvan 62% afkomstig is uit sub-Saharaans Afrika. Volgens het SOA-peilnetwerk is 36% van de patiënten met een soa niet-Belgisch.

INTERVENTIES RoNd SEKSuELE GEzoNdhEId NAAR KWETSbARE mIGRANTEN VERSTERKEN

sensoa WERKINGSVERSLAG 2013 // Kwetsbare migranten22

Naar schatting waren in 2012 in België 13.122 vrouwen die eerder het slachtoffer werden van vrouwe-lijke genitale verminking.

informeren via professionalsuit een behoefteanalyse in Vlaanderen en duitsland bleek dat er weinig correcte ba-sisinformatie over seksuele gezondheid beschikbaar is in de taal van kwetsbare mi-granten. In het bijzonder bleek er een gebrek aan informatie die specifiek is voor de regio. bijvoorbeeld over de beschikbaarheid van anticonceptie en wetgeving ter plekke. pro-fessionelen van hun kant vragen een digitaal instrument om gesprekken en lessen met kwetsbare migranten over seksuele gezond-heid te ondersteunen.

Sensoa nam daarom samen met de bundes-zentrale für Gesundheitliche Aufklärung(het duits federaal Agentschap voor gezondheids-promotie) het initiatief om een meertalige, visuele website te ontwikkelen. de site zal informatie in het Nederlands, duits, frans, Engels, Russisch, Turks, Arabisch, farsi, bul-gaars, pools, Roemeens en Albanees aanbie-den. Er is speciale aandacht voor uitgebreid beeldmateriaal en een eenvoudige navigatie met iconen.

De lancering van de site is gepland in 2015.

In 2013 ging het project van start met het ontwikkelen van een stijlgids voor zowel het taalgebruik als het visueel materiaal. die gids dient als leidraad voor iedereen die aan de site meewerkt. Sensoa werkte ook een termi-nologielijst uit met 240 termen over seksuele gezondheid en hun definities. Deze lijst werd in alle talen vertaald en de meest gevoelige termen werden door meerdere vertalers ge-

reviseerd. Vertalers hebben zo een goede basis om de webteksten neutraal, correct en consistent te vertalen. de lijst zal ook als vertaalmodule en als begrippenlijst op de site voorkomen.

de thema’s en onderwerpen van de site wer-den vastgelegd. Lichaam, gezinsplanning en zwangerschap, infecties, seksualiteit, relaties en rechten en wet vormen de zes themati-sche blokken.

Sensoa koos het webbureau dat de site zal ontwikkelen. Samen werd beslist over de functionaliteiten van de site en hoe de site het best wordt opgebouwd. Een tekenaar werd aangesteld om de navigatie-iconen te creëren. de iconen werden al getest op dui-delijkheid en eenduidigheid bij de doelgroep. het netwerk van professionelen die werken met kwetsbare migranten werd op de hoogte gehouden van het project met twee nieuws-brieven.

ContaCt Houden via netwerken48 deelnemers volgden de Netwerkdag sek-suele Gezondheid en Kwetsbare migranten, georganiseerd door Sensoa en het hIV-SAm project van het Instituut voor Tropische Ge-neeskunde. Na twee plenaire sessies over het Sexpert-onderzoek en een nieuw model van interculturele communicatie, was er in de namiddag tijd voor workshops. Later werd ook een vorming rond homoseksualiteit en kwetsbare migranten georganiseerd. de in-houd daarvan werd mee bepaald door mede-werkers van ‘Why me’, gecoacht door Sensoa om de vorming te begeleiden.

op vraag van het Agentschap Inburgering verbeterde Sensoa de teksten over seksuele gezondheid op hun site en gaf advies over helder communiceren met de doelgroep.

// Kwetsbare migranten 23

AANdAChT VooR SEKSuELE EN REpRoduCTIEVE GEzoNdhEId EN REChTEN IN hET INTERNATIoNALE bELEId STImuLEREN

sensoa WERKINGSVERSLAG 2013 // Internationaal24

Wegen op het internationale beleid rond seksuele gezondheidIn tijden van besparing is het uit-dagend om overheden warm te maken om te investeren in sek-suele en reproductieve gezond-heid. Zo bespaarde de Belgische ontwikkelingssamenwerking ook op seksuele gezondheid. De focus ligt vooral op de versterking van de gezondheidssector, maar daarmee is gezondheidspromotie en ziekte-preventie nog niet gegarandeerd. Het is bovendien onduidelijk of zulke investeringen ook positieve gevolgen hebben voor de seksuele en reproductieve gezondheid en rechten van kwetsbare groepen zoals de allerarmsten, jongeren, ho-momannen…

pleiten in belgiëSensoa gaat er voor: belgië op internationaal vlak een voortrekkersrol laten spelen op het gebied van seksuele en reproductieve ge-zondheid en rechten. beleidswerk van Sensoa achter de schermen resulteerde alvast in in-clusie van deze thema’s in een nieuwe wet op de ontwikkelingssamenwerking. zo erkent de wet het verband tussen seksuele en repro-ductieve gezondheid en rechten en duurzame ontwikkeling en armoedebestrijding. Een verduidelijkend voorbeeld: inzetten op een betere beschikbaarheid van anticonceptie kan een serieuze impact hebben op armoede.

het federale parlement nam een resolutie aan die het belang van seksuele en reproduc-tieve gezondheid en rechten voor ontwikke-ling in de verf zet en de belgische regering oproept om daarvan een prioriteit te maken in de onderhandelingen over de opvolger van de millenniumdoelstellingen, na 2015. Sensoa hielp mee de resolutie voor te bereiden.

800Reproductieve gezondheid was ook het the-ma van een actie in het kader van moeder-dag. Elke dag sterven wereldwijd 800 vrou-wen aan de gevolgen van hun zwangerschap of bevalling. daarom zorgde Sensoa ervoor dat minister van ontwikkelingssamenwerking Labille van de parlementairen voor de millen-niumdoelstellingen een ‘Roze doos’ kreeg. daarin zaten niet de traditionele producten en kortingsbonnen voor toekomstige moe-ders, maar wel condooms, anticonceptie en hiv-medicatie. dat zijn middelen essentieel in het voorkomen van moedersterfte. de minis-ter bevestigde daarop het belgische engage-ment in de strijd tegen moedersterfte en de aanpak van hiv en aids.

de parlementairen voor de millenniumdoel-stellingen spelen een essentiële rol, reden waarom Sensoa de coördinatie op zich neemt. de groep telt meer dan dertig leden

bELGIë pLEITbE-zoRGER VooR SEK-SuELE GEzoNdhEId EN REChTEN bIJ dE VERENIGdE NATIES

// Internationaal 25

uit alle democratische partijen en houdt sek-suele en reproductieve gezondheid hoog op de politieke agenda. om hun engagement nog te versterken, faciliteerde Sensoa voor hen studiereizen naar mozambique, peru, bolivia en oeganda en deelname aan de VN-vrouwenrechtenconferentie.

ook op Wereldaidsdag, 1 december, staken de parlementairen de handen uit de mou-wen en speldden diverse ministers een rood lintje op. dat is het internationale symbool voor solidariteit met mensen met hiv en aids. dankzij de samenwerking met designers Against Aids kregen ze hulp van een bijzon-der opvallend figuur: het Belgisch topmodel hannelore Knuts. doel van de actie was op te roepen tot internationale solidariteit in de strijd tegen hiv.

internationaal netwerkenTwintig jaar na het aannemen van het Ac-tieprogramma op de internationale VN-con-ferentie voor bevolking en ontwikkeling in Caïro, is dit referentiedocument aan evaluatie toe. dit gebeurt onder meer op basis van de regionale conferentie van het VN-bevol-kingsfonds uNfpA over de situatie in Europa. daar viel een opgemerkt pleidooi te horen voor vrouwenrechten, rechten van seksuele minderheden en toegankelijke informatie en diensten voor jongeren. Spreker van dienst was de belgische vertegenwoordiger, aange-moedigd door Sensoa.

Sensoa nam ook actief zijn rol op in EuroNGos,het Europees netwerk van orga-nisaties die ijveren voor seksuele en repro-ductieve gezondheid. Geen overbodige luxe om op Europees vlak de handen in elkaar te slaan. de besluitvorming rond de thema’s schuift op naar het Europees niveau en de conservatieve oppositie tegen seksuele en reproductieve gezondheid groeit. Samen met

EuroNGos, het consortium Countdown 2015 Europe en Ippf, de International planned pa-renthood federation, was Sensoa actief rond de Europese en internationale beslissingen.

Sensoa werkt niet alleen samen met, maar is ook een actief lid van Ippf. dat is de grootste niet-gouvernementele organisatie die ijvert voor seksuele en reproductieve gezondheid en rechten. Verschillende bestuurders zijn betrokken bij de organisatie. ook één van de leden van de jongerengroep binnen Sensoa (de Ei-cel) was actief als lid van het Steering Committee van YSAfE, het jongerennetwerk van Ippf.

sensoa WERKINGSVERSLAG 2013 // Internationaal26

222 miljoen vrouwen die een zwangerschap willen vermijden of uitstellen, kunnen niet beschikken over anticonceptie

1 meisje op 5 wordt zwanger voor ze 18 is

800 vrouwen sterven dagelijks aan complicaties tijdens de zwangerschap of bevalling

x10

Wereldwijd:

// Internationaal 27

Sensoa in cijfers

inkomsten

uitgaven

2.255.780 euro personeelskosten

470.950 euro Kosten voor algemeen beheer

473.012 euro Andere werkingskosten

18.572 euro productie- en loonkosten fondsenwerving

20.380 euro diverse kosten

3.000 euro zorgfonds

2.414.807 euro Convenant Vlaamse

Gemeenschap 880.591 euro Inkomsten fondsenwerving

178.797 euro Werkingsopbrengsten

3.726 euro diverse opbrengsten

de ratio van de fondsenwervingskosten t.o.v. de fondsenwervingsinkomsten bedraagt 4%. Een uitgebreid financieel verslag kan u raadplegen op www.sensoa.be/recht-op-informatie

sensoa WERKINGSVERSLAG 2013 // Cijfers28

Sensoa dankt

Sensoa kon zijn werk verrichten dankzij de substantiële steun van de Vlaamse minister voor welzijn, volksgezondheid en gezin en het Vlaams Agentschap Zorg en Ge-zondheid.

Om onze projecten te kunnen re-aliseren, doet Sensoa een beroep op sponsoring en steun. Sensoa streeft hierbij naar een duurzaam partnerschap dat voor alle betrok-kenen een meerwaarde biedt. Dos-sier per dossier wordt bekeken hoe dit concreet vorm kan krijgen. Bij samenwerking met bedrijven han-teert Sensoa een duidelijke ethi-sche code. Als expertisecentrum bewaakt Sensoa zo de kwaliteit én de onafhankelijkheid van zijn werk.

Met dank aan:

Vlaamse Gemeenschapscommissie brussels hoofdstedelijk Gewest | Europese Commissie directoraat-Generaal Volksgezondheid | Inter-national Aids Vaccine Initiative | International partnership for microbicides | International planned parenthood federation | Ippf Eu-ropean Network | Ippf+ | Vlaamse overheid, departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (WVG), Afdeling beleidsontwikkeling, Team Integrale Jeugdhulp | Vlaamse Regering, departement Cultuur, Jeugd, Sport en media | departement onderwijs en Vorming | Agent-schap Sociaal-Cultureel werk voor jeugd en volwassenen | Vlaams Agentschap voor Inter-nationale Samenwerking | directie-Generaal ontwikkelingssamenwerking | Instituut voor de Aanmoediging van Innovatie door Weten-schap en Technologie in Vlaanderen | depar-tement Internationaal Vlaanderen Afdeling buitenlandse zaken | Instituut voor de Ge-lijkheid van Vrouwen en mannen | provincie

Antwerpen | provincie Limburg, provinciaal Steunpunt onderwijs Welbevinden | provin-cie Vlaams-brabant, diversiteit en Gelijke kansen | Stad Antwerpen | Stad Gent | Stad oud-Turnhout | uNfpA, het bevolkingsfonds van de Verenigde Naties | bundeszentrale für Gesundheitliche Aufklärung | vzw positief be-heer | Antwerp diner | Abbvie | bristol-myers Squibb | mSd belgium | Gilead | Reckitt benc-kiser | Janssen | VIIV healthcare

ook de volgende mensen en organisaties hebben onze activiteiten gesteund:

AmSAb, Ann buysse, Alexis dewaele en het Sexpert onderzoeksteam van de universiteit Gent, Ambrassade, Annemie deloose, Artesis hogeschool, Artevelde hogeschool, artsen en alle medewerkers van de aidsreferentiecentra, Asielcentrum broechem, belgisch ontwikke-lingsagentschap, boys project, bREACh, Casa Rosa, Carine dewilde, Çavaria, Centra voor Algemeen Welzijnswerk en de Jongerenadvies-centra, Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding, Child focus, Con-domerie, de Wereld van Kina, docAtlas, dr. patrick Sweetlove, dr. Anne Verougstraete, dr. Dirk Avonts, dr. Filip Moerman, dr. Jozefien de Rooze, dr. Lieve peremans, dr. Johan Van Sin-tejan, dr. Luc debaene, dr. Kristin hendrickx, dr. mireille merckx, Eekhoutcentrum, Effeta, Ella – kenniscentrum gender en identiteit, Eurosupport 6-team, EATG European Aids Treatment Group, Ex Aequo, fedasil en de Rode Kruiscentra, flair, fonds Suzan daniel, gezondheidsbibs van de Cm, Gezondheid.be, Go! onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap en Nascholing Go!, Greet de Kesel, het hole-bihuis, het Nieuwe huis, het Regenbooghuis, het Roze huis, hivmix, huisartsengroep zu-renborg, ICES, INCh, Internationaal Centrum voor Ethiek in de Sport, International Centre for Reproductive health, Joepie, Jong & Van zin en de jeugdadviseurs, Kristin Janssens en

// Met dank 29

Lou Repetur, Jongerengids.be, het Kinderrech-tencommissariaat, Klascement, Klasse, Kleur bekennen, Koninklijke Apothekersvereniging Antwerpen, Koninklijk Atheneum Antwerpen, Kruispunt migratie Integratie, leden van de be-Cause health Werkgroep Seksuele en Re-productieve Gezondheid en Rechten, leden van de be-Cause health Werkgroep AIdS, le-den van de feedbackgroepen Seksueel Grens-overschrijdend Gedrag bij Jongeren, buiten de Lijnen, over de Grens, leden van het forum Jongeren, Relaties en Seksualiteit, leden van de werkgroep ‘counseling mSm met hiv’, le-raars van de Antwerpse provinciale Scholen, leraars die getuigden voor seksueleviorming.be en hun directies, Lokale politie Antwer-pen, Luna vzw, maks!, marijke Weewauters, marjolein de Wilde (uA), medewerkers van ITG - HIV/SAM, Mediaraven, Medimmigrant, mNm, moVISIE, Nationale Vrouwenraad, oCmW Antwerpen, de onthaalbureaus, oVSG, parlementairen voor de millenniumdoelstel-lingen, platform Abortion Rights, polaris, poV, pRIdE, Ros Vzw, Rutgers Wpf, Sam Geuens, Safe Sex zone-homohoreca, Stephanie Van-poucke, Technopolis, Tegenstroom, uNAIdS, universiteit Antwerpen, universiteit Gent, uz Antwerpen, uz Gent, uz Leuven, uz brussel, Vub, Sint-pieters ziekenhuis, VAd, Valerie del Re, VCoK, VIGez, Vlaams forum Kindermishan-deling, Vlaams patiënten platform, VmG, Vonx, VSKo, Wel Jong Niet hetero, Werkgroep Rela-tionele en Seksuele Vorming en de werkgroep e-vragen, Wetenschappelijk Instituut Volksge-zondheid afdeling epidemiologie, Werkgroep Raamwerk voor het onderwijs, Wetenschaps-winkel Antwerpen, Wetenschapswinkel brus-sel, Wezooz.be, Who Expertgroup on SRE, Wim Vanden berghe, Wivina Vandersteen, zap, zizo...

We danken ook de vele organisatoren van benefietactiviteiten en de schenkers van Sen-soa, de getuigen in de media, de freelancers, de leden van de Ei-cel, de leden van de Raad van bestuur, de Algemene Vergadering en de medewerkers en alle vrijwilligers van Sensoa.

sensoa WERKINGSVERSLAG 2013 // Met dank30

Maak de beste keuze met seksualiteit.be

meteen mee met sensoa!

mET dIT JAARVERSLAG bENT u op-NIEuW op dE hooGTE VAN hET

REILEN EN zEILEN bIJ SENSoA.

WILT u hET ALLEmAAL WAT SNELLER WETEN, dAN IS ER dE dIGITALE

SENSoA NIEuWSbRIEf.dIE VINdT u AChT mAAL pER JAAR

IN uW mAILbox EN houdT u op dE hooGTE VAN NIEuWE pubLICATIES,

ACTIES of CAmpAGNES VAN SENSoA, dE AGENdA, opRoEpEN…

SChRIJf u Nu IN VIA WWW.SENSoA.bE EN LEES hoE SENSoA VLAANdEREN

SEKSuEEL GEzoNd(ER) mAAKT.

VIA FAcEBook.coM/SEnSoA KRIJGT u bIJNA dAGELIJKS updATES