Upload
others
View
4
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
ĆWICZENIE 4
Jakościowa analiza tworzyw sztucznych z wykorzystaniem spektroskopii w
podczerwieni FT-IR
1. Część teoretyczna
1.1. Ślady i mikroślady polimerowe w kryminalistyce
Biegli w praktyce kryminalistycznej mają bardzo często do czynienia ze śladami w postaci
odłamków materiałów polimerowych. Są to związki wielkocząsteczkowe, które dzięki swoim
właściwościom, między innymi takimi jak: elastyczność, plastyczność, wytrzymałość
mechaniczna i wielu innym, opanowały niemal wszystkie dziedziny przemysłu i życia
codziennego. Większość polimerów ma budowę polegającą na połączeniu wielkiej liczby stale
powtarzających się w ugrupowaniu identycznych elementów podstawowych, nazywanych
merami. Polimery syntetyczne otrzymywane są z produktów przeróbki ropy naftowej, gazu
ziemnego i węgla, a polimery naturalne uzyskuje się przez chemiczną modyfikację produktów
pochodzenia naturalnego, np. białka, kauczuku i celulozy.
Polimery są podstawowym składnikiem m.in. tworzyw sztucznych, lakierów, taśm
samoprzylepnych, gumy i klejów. Powszechność ich zastosowania sprawia, że są też
przedmiotem kryminalistycznych badań identyfikacyjno-porównawczych [1-3].
1.2. Tworzywa sztuczne
Ślady i mikroślady w postaci tworzyw sztucznych (fragmentów lub odprysków)
charakteryzują się względną trwałością, głównie ze względu na właściwości materiałów, jakie
posłużyły do ich produkcji. Do tworzyw sztucznych zaliczamy masy plastyczne (duromery,
plastomery, elastomery), których zasadniczym składnikiem są syntetyczne lub naturalne
związki wielkocząsteczkowe (polimery) z dodatkiem, np.: napełniaczy, zmiękczaczy,
stabilizatorów termicznych, stabilizatorów promieniowania UV, środków przeciw palnych czy
barwników [4].
Do badań kryminalistycznych tworzywa sztuczne trafiają najczęściej jako narzędzia czynu,
odzież lub jej elementy, opakowania, fragmenty izolacji, urządzeń wybuchowych czy
nieznanych przedmiotów.
Badanie tworzyw sztucznych dotyczy najczęściej ich identyfikacji grupowej. W wyniku
badań materiał dowodowy można zakwalifikować pod względem chemicznym do określonego
rodzaju wyrobów, np. tworzyw poliestrowych , poliwęglanowych, poliuretanowych lub innych
Jeśli badane tworzywo nie jest mieszaniną wieloskładnikową, lecz pojedynczym
polimerem, to wyniki badań pozwalają podać jego pełną nazwę chemiczną lub handlową, a
także określić właściwości i główne zastosowanie. Przykładem może być polietylen,
powszechnie wykorzystywany do produkcji opakowań w postaci folii, torebek i woreczków,
czy metapleks (metakrylan metylu) stosowany do wytwarzania szkła organicznego [3].
Jeśli tworzywo jest mieszaniną wieloskładnikową, to identyfikacja wyrobu jest trudna lub
wręcz niemożliwa. Wykonuje się wówczas zazwyczaj tylko badania porównawcze,
pozwalające ustalić, czy materiał dowodowy (ślad tworzywa) i porównawczy (fragment
przedmiotu z tworzywa) mogły przed rozdzieleniem stanowić całość.
Często ślad ma postać drobin tworzywa wtartego powierzchniowo, np. w tkaninę odzieży
czy w powłokę malarską, lub tworzy zwartą cienką błonkę przylegającą do powierzchni, z którą
się kontaktowało. Ilość przeniesionego tworzywa jest niewielka – mikrogramowa
(mikrośladowa) i jego identyfikacja wymaga zastosowania specjalnych technik
mikroanalitycznych zarówno spektrofotometrycznych, jak chromatograficznych.
Jedną z wiodących metod w jakościowej analizie mikrośladów odprysków tworzyw
sztucznych jest fourierowska spektroskopia w podczerwieni (w skrócie FTIR, od ang. Fourier
Transformation Infrared).
1.3. Taśmy samoprzylepne
Do grupy materiałów polimerowych należą także taśmy samoprzylepne. Materiały te
stosowane są przez sprawców zabójstw, rozbojów, kradzieży z włamaniem i zgwałceń do
krępowania rąk, nóg lub kneblowania ust ofiar. Kawałki taśm znalezionych na miejscu
zdarzenia mogą zawierać na swojej powierzchni ślady i mikroślady, takie jak: krew, włosy,
naskórek, włókna pochodzące z ubrań, dywanów), a także ślady linii papilarnych, będących
cennym źródłem informacji o zdarzeniu i sprawcach. Często taśmy służą do zaklejania pudełek,
paczek lub opakowań zawierających określone porcje nielegalnych substancji. Materiały
wybuchowe bywają owijane różnorodnymi taśmami izolacyjnymi.
Budowa i skład chemiczny taśm zależy od ich rodzaju. Wyróżnia się taśmy jednostronne,
dwustronne oraz transferowe. Pierwszy rodzaj taśm zawiera tylko jedną warstwę klejącą, która
zazwyczaj jest przytwierdzona do podłoża za pomocą podkładu gruntującego. Dodatkowo
taśma taka może zawierać warstwę rozdzielającą, która zapobiega przyklejaniu się warstwy
klejącej do nośnika i ułatwia rozwijanie taśmy z rolki. Taśmy dwustronne zawierają dwie
warstwy klejące do nośnika znajdujące się po dwóch stronach nośnika o tym samym lub
odmiennym składzie chemicznym. Dodatkowo taśmy te mogą być pokryte warstwą
rozdzielającą, która ułatwia rozwijanie taśmy z rolki. Taśmy transferowe są rodzajem taśm
dwustronnych, zbudowane są wyłącznie z dwóch warstw klejących osadzonych bezpośrednio
na warstwie rozdzielającej. Ich cechą charakterystyczną jest to, że zawierają w warstwie
klejącej włókna szklane, nitki lub siateczki w celu zwiększenia wytrzymałości taśmy na
rozciąganie. Grubość poszczególnych warstw budujących taśmy klejące wynoszą: warstwa
klejąca 10-15 µm, podkład gruntujący 0,5- 5 µm, warstwa rozdzielająca 0,1-2 µm.
Badania identyfikacyjne taśm mogą prowadzić do powiązania konkretnej osoby ze
zdarzeniem. Dotyczą one wówczas np. poszukiwania na powierzchni taśmy śladów
daktyloskopijnych pozostawionych przez sprawcę. Badania porównawcze mogą natomiast
obejmować analizę dwóch lub więcej fragmentów taśmy w celu ustalenia, czy stanowiły przed
rozdzieleniem jedną całość. Fragment taśmy ujawniony na miejscu zdarzenia oraz taśmy
oryginalnej nawiniętej na rolkę pochodzącą np. od podejrzanego, poddaje się najpierw
badaniom mechanoskopijnym, mającym na celu ustalenie, czy fragment taśmy został odcięty z
danej rolki. W badaniach tych uwzględnia się kształt krawędzi linii cięcia porównywanych
próbek i dokonuje się ich dopasowania (określanego mianem „złożenia na całość”).
Analizę składu chemicznego taśmy przeprowadza się w celu wytypowania
prawdopodobnego producenta oraz oznaczenia klasy produktu. W badaniach chemicznych
warstwa kleju oraz podłoże są analizowane metodą chromatografii gazowej z wstępną pirolizą
próbki oraz metodami spektroskopowymi. W badaniach porównawczych stosuje się też metody
fizyczne oparte na porównaniu barwy taśmy, jej szerokości, grubości oraz na anlizie sieci
włókien wzmacniających.
1.4. Kleje
W praktyce kryminalistycznej ślady w postaci kleju występują na opakowaniach (paczkach,
kopertach), na fotografiach będących istotną częścią starego typu dokumentów, na
przyklejonych znaczkach pocztowych i etykietach, a także na anonimach utworzonych z
naklejonych liter i na elementach samodziałowych urządzeń wybuchowych.
Kleje to substancje, które dzięki swojej przyczepności i wewnętrznej spoistości łączą
materiały stałe, nie wywołując zasadniczej zmiany ich właściwości. Podstawowym
składnikiem klejów jest polimerowe lepiszcze, dzięki któremu kleje mają odpowiednią
przyczepność do podłoża. Zawierają ponadto wiele substancji pomocniczych, takich jak:
rozpuszczalniki, środki dyspergujące, plastyfikatory, utwardzacze i wypełniacze.
Przedmiotem badania są jednak najczęściej kleje w postaci suchej warstewki grubości kilku
dziesiątych milimetra, znajdującej się pomiędzy sklejonymi przedmiotami lub częściami tego
samego obiektu. Wyróżnia się kleje naturalne (roślinne i zwierzęce) i syntetyczne (akrylowe,
celulozowe itp.). Ich badania fizykochemiczne dotyczą zwykle ustalenia, czy zabezpieczona
substancja jest klejem i jakiego rodzaju jest to klej. Pozwalają ustalić, czy zaklejone
powierzchnie przedmiotów) były odklejane i ponownie zaklejane oraz jakie jest podobieństwo
zabezpieczonych klejów.
1.5. Guma
W badaniach kryminalistycznych gumy mają zazwyczaj postać makro- lub mikrośladów, tj.
fragmentów nieznanych przedmiotów oraz otarć na różnych przedmiotach w tym odzieży.
Trudne do ujawnienia i badania (ze względu na minimalną powierzchnię i masę rzędu
mikrogramów) są jedynie ślady w postaci otarć. Badania prowadzone są w dwóch kierunkach,
a mianowicie ustalenia, czy przedmiot lub otarcie jest gumą, i określenia podobieństwa składu
chemicznego śladu i przedmiotu będącego jego prawdopodobnym źródłem. W przypadku
braku materiału porównawczego możliwe jest prowadzenie badań identyfikacyjnych w celu
określenia rodzaju przedmiotu, który mógł dany ślad pozostawić.
Gumy są otrzymywane przez wulkanizację kauczuku niewielkimi ilościami różnych
substancji, najczęściej siarki, w wyniku czego powstaje struktura przestrzenna. Uzyskany
produkt jest elastyczny i podobny do kauczuku, ale ma lepsze właściwości techniczne. Gumy
zawierają ponadto dodatki poprawiające ich właściwości użytkowe, jak np. napełniacze,
plastyfikatory, porofory i substancje barwiące. Gumy są tworzywem bardzo
rozpowszechnionym w otoczeniu człowieka w postaci m.in. przedmiotów gumowych
(zabawki), opon samochodowych, podeszew butów, uchwytów czy rękojeści różnych
przedmiotów.
Ślady gumy są ujawniane najczęściej na miejscu wypadku drogowego, gdy materiał opony
samochodowej nawarstwiony na powierzchni jezdni tworzy tzw. ślad hamowania. Drobiny
gumy tworzące ślad pobiera się do badań za pomocą np. folii daktyloskopijnej, a następnie w
laboratorium poddaje analizie identyfikacyjnej. W skład gumy opon samochodowych, obok
kauczuku naturalnego lub syntetycznego, wchodzi szereg związków chemicznych służących
poprawie właściwości mechanicznych i chemicznych gotowego produktu. Rodzaj stosowanych
związków zależy od producenta, a także typu opony.
W badaniach gumy korzysta się z metod chromatografii gazowej z pirolizą, gdyż metoda ta
pozwala na różnicowanie pomiędzy mieszankami gumowymi. Dla opon produkowanych np.
na bazie kauczuku izoprenowego na chromatogramach można zaobserwować piki pochodzące
od izoprenu oraz limonenu, natomiast dla opon produkowanych na bazie gumy styrenowo-
butadienowej – piki 1,3-butadienu oraz styrenu. Obok wymienionych składników) głównych
w zależności od producenta i typu opony można zaobserwować obecność innych związków,
takich jak: toluen, winylocykloheksen, ksyleny, inden, metyloanilina oraz szereg alkilowych
pochodnych benzenu, co w większości przypadków) umożliwia ich odróżnienie.
1.6. SPEKTROSKOPIA W PODCZERWIENI
Materia może oddziaływać z promieniowaniem poprzez absorpcję i emisję. Procesy te
polegają na pochłonięciu lub wyemitowaniu fotonu przez cząstkę materii. W obu tych
procesach energia fotonu odpowiada różnicy energii pomiędzy stanami początkowym i
końcowym cząsteczki, przy czym w przypadku absorpcji stan końcowy jest stanem o energii
większej od stanu początkowego o energię zaabsorbowanego fotonu, a w przypadku emisji stan
końcowy ma energię niższą niż stan początkowy o wartość równą energii wyemitowanego
fotonu. Spektroskopia w podczerwieni bada absorpcję promieniowania podczerwonego przez
cząsteczki związków chemicznych.
Zakres promieniowania w podczerwieni
Podczerwień to zakres promieniowania o długości fal od 780 nm (umowny koniec zakresu
widzialnego) do 1 mm (umowny początek zakresu mikrofalowego). W praktyce największe
zastosowanie ma spektroskopia w środkowej podczerwieni od 2,5 μm do 25 μm, czyli od 4000
cm-1 do 400 cm-1.
Widmo, identyfikacja
Spektroskopia w podczerwieni dostarcza informacji o badanym materiale w postaci widma,
czyli wykresu zależności wielkości absorpcji od energii promieniowania wyrażonej najczęściej
za pomocą lub liczby falowej (~[cm-1]).
Każda z cząsteczek posiada swój unikalny zestaw poziomów energetycznych. Widma w
podczerwieni są zatem charakterystyczne dla konkretnych związków chemicznych.
Porównywanie widma badanej substancji z wcześniej przygotowaną biblioteką widm jest
jednym ze sposobów identyfikacji związków za pomocą spektroskopii w podczerwieni.
Innym sposobem jest przypisanie pasm drganiom konkretnych grup funkcyjnych
występujących w cząsteczce badanego związku chemicznego stosując tabele korelacyjne
drgań. Dana grupa funkcyjna (ugrupowanie kilku atomów połączonych ze sobą wiązaniami
chemicznymi np., grupa karbonylowa –C=O, hydroksylowa –OH) występująca w różnych
związkach posiada podobne wartości częstości (energii) drgań. Obserwowane przedziały
częstości charakterystyczne dla danej grupy i jej drgania zostały zebrane w tabelach
korelacyjnych.
1.7. Zasada metody
W temperaturze powyżej zera absolutnego wszystkie atomy w cząsteczkach znajdują się w
ciągłych ruchach wibracyjnych względem siebie. Jeśli częstotliwość tych wibracji jest równa
częstotliwości promieniowania podczerwonego przechodzącego przez cząsteczkę, to
cząsteczka absorbuje energię tego promieniowania. Każdy atom ma trzy stopnie swobody
(x, y, z). Cząsteczka wieloatomowa złożona z n atomów posiada natomiast 3n stopni swobody.
W zależności od budowy przestrzennej cząsteczki i ilości atomów składających się na nią
możemy rozróżnić następujące rodzaje drgań: rozciągające symetryczne (a) i asymetryczne (b)
oraz zginające (c).
Absorbowana energia promieniowania jest równa energii drgań występujących w
cząsteczce. Powoduje to występowanie dyskretnych, skwantowanych poziomów
energetycznych zawiązanych z absorpcją. Ponieważ ruchom wibracyjnym zazwyczaj
towarzyszą ruchy rotacyjne (obroty), to wypadkowa energia absorbowana przez cząsteczkę nie
ma postaci pojedynczej dyskretnej linii, ale tworzy tzw. pasmo absorpcyjne.
Położenia pasm absorpcyjnych zazwyczaj przedstawiane są za pomocą liczby falowej lub
długości fali promieniowania przy jakiej następuje absoprcja. Liczba falowa określa liczbę fal
na jednostkę długości i jest wprost proporcjonalna do częstotliwości (jak również energii)
promieniowania. Jednostką liczby falowej jaką najczęściej spotyka się w badaniach IR jest
[cm-1] (centymetr odwrotny). Długość fali jest natomiast odwrotnie proporcjonalna do
częstotliwości (energii) i podaje się ją w [μm].
Widmo absorpcyjne jest przedstawiane w układzie współrzędnych x/y, gdzie na osi x jest
liczba falowa (długość fali) promieniowania podczerwonego, a na osi y intensywność absorpcji
lub procent transmitancji.
Transmitancja (T) jest wielkością określającą moc promieniowania jaka przeszła przez
próbkę (I) w stosunku do mocy promieniowania padającego na próbkę (I0). Najczęściej podaje
się ją w procentach (0-100%). Drugą wielkością związaną z widmami absorpcyjnymi jest
absorbancja (A). Jest ona logarytmem dziesiętnym z odwrotności transmitancji.
1.8. Rodzaje spektrometrów, techniki pomiarów substancji stałych,
ciekłych i gazowych
W badaniach metodą spektroskopii w podczerwieni wykorzystywane są dwa rodzaje
spektrometrów:
1) spektrometry dyspersyjne,
2) spektrometry fourierowskie.
Spektrometr dyspersyjny składa się z trzech podstawowych elementów: źródła
promieniowania, monochromatora i detektora. Źródłem promieniowania jest najczęściej
włókno rozgrzane do temp. 1000 - 1800°C wytwarzające ciągłe widmo promieniowania.
Monochromator jest układem w którym promieniowanie jest rozpraszane (np. z użyciem
pryzmatu) a następnie wydziela z widma rozproszonego fale o ściśle określonej długości.
Odbywa się to przy użyciu szczelin o regulowanej szerokości i systemu luster. Taka wiązka
kierowana jest na próbkę a po jej przejściu trafia do detektora (detektor termiczny lub detektor
fotonów).
Spektrometr fourierowski (FT-IR, rysunek poniżej) jest nowszą odmianą spektrometrów
podczerwieni i wypiera on spektrometry dyspersyjne. Składa się on ze źródła promieniowania
(podobnego jak w spektrometrze dyspersyjnym), interferometru (zastępującego
monochromator) i detektora. Najważniejszym elementem jest interferometr. Jest to najczęściej
interferometr Michelsona.
Schemat spektrofotometru FT-IR
Najważniejszym elementem interferometru jest ruchome lustro. Lustro to poruszając się ze
stałą prędkością sinusoidalnie zmienia intensywność promieniowania padającego na próbkę.
Na podstawie sygnału z detektora (po przejściu wiązki przez próbkę) tworzony jest
interferogram będący zapisem natężenia sygnału interferencyjnego w funkcji czasu skanowania
(ruchu) ruchomego lustra.
Operacja matematyczna (transformacja Fouriera) zamienia otrzymane widmo z postaci
intensywności w funkcji czasu do postaci intensywności w funkcji częstotliwości (liczby
falowej). Stąd nazwa tego typu spektrometrów – spektrometry fourierowskie.
Promieniowanie wyemitowane ze źródła zostaje rozdzielone na dwie wiązki
Jedna pada na zwierciadło stałe, a druga na ruchome
Po odbiciu wiązki interferują ze sobą - nowo powstała wiązka promieniowania przechodzi
przez badaną próbkę
W wyniku pomiaru otrzymuje się interferogram – czyli widmo w zależności od położenia
zwierciadła ruchomego
Komputer przelicza interferogram z wykorzystaniem transformaty Fouriera na klasyczne
widmo w funkcji liczby falowej
1.9. Zalety spektrofotometru FT-IR
Większa czułość
Pasma absorpcji wąskie, rozdzielone, z wyraźnymi minimami
Potrzebna mniejsza energia ze źródła
Krótki czas wykonania widma (1-2 s)
Sumowanie skanów – zapewnia lepszy stosunek sygnału do szumów
źródłopromieniowania
-x 0 +xpróbka detektor
zw. stałe
zw
. ru
chom
e
Przewaga spektrometrów fourierowskich nad przyrządami dyspersyjnymi:
duża szybkość zbierania danych – zysk multipleksowy,
brak szczelin ograniczających zdolność rozdzielczą – zysk aperturowy,
duża precyzja skali częstości – samoskalowanie.
Inne korzyści:
FT-IR są odporne na przypadkowe promieniowanie. W urządzeniach dyspersyjnych
detektor nie rozróżnia energii IR ze źródła od energii pochodzącej z zewnątrz – np.
żarówki;
FT-IR mają tylko jedno ruchome zwierciadło. Instrumenty dyspersyjne posiadają dużo
ruchomych części, które z biegiem czasu rozregulowują się.
Fourierowska spektroskopia w podczerwieni (w skrócie FTIR, od ang. Fourier
Transformation Infrared) jest jedną z wiodących metod w jakościowej analizie mikrośladów
(np. włókien czy odprysków tworzyw sztucznych). Wykorzystuje się celę diamentową, która
została skonstruowana w celu ułatwienia preparatyki próbek i pomiarów wykonywanych za
pomocą mikroskopu FTIR. Mimo, iż cela diamentowa została zaprojektowana do badań FTIR,
to z powodzeniem może być używana w pomiarach wykorzystujących inne metody
spektroskopowe, np. w spektroskopii korelacji fluorescencji (FCS), transmisyjnej spektroskopii
elektronowej (TES) czy spektroskopii ramanowskiej.
Cela diamentowa wykorzystuje wysokiej czystości syntetyczne kryształy diamentowe o
średnicach 1 mm i aperturze 1,6 mm. Umożliwia wykonanie pomiaru w transmisji przy
szerokim paśmie spektralnym – od zakresu ultrafioletu po zakres dalekiej podczerwieni.
Zaprojektowano ją z myślą o preparatyce próbek do badań metodą spektroskopii w
podczerwieni. Celę diamentową wykorzystuje się do analizy mikrośladów, które coraz częściej
są przedmiotem badań kryminalistycznych [5]. Wśród mikrośladów badanych tą techniką
wymienić należy:
• włosy,
• włókna,
• tworzywa sztuczne,
• farby,
• tworzywa gumowe.
O jej wartościach decydują głównie:
• nieniszczący sposób analizy chemicznej,
• szeroki zakres próbek, które mogą być badane z jej pomocą,
• możliwość pracy w szerokim przedziale temperaturowym (-190°C ÷ 100°C),
• użycie mikrogramowych ilości materiału przeznaczonego do badań,
• możliwość swobodnego przenoszenia i transportowania mikroskopijnych obiektów
(wewnątrz celi),
• brak konieczności używania rozpuszczalników organicznych na etapie przygotowania
próbki,
• zastosowanie diamentów jako „kowadeł”, których niezwykła odporność mechaniczna idzie
w parze z transparentnością dla promieniowania podczerwonego.
2. Cel ćwiczenia
Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z możliwością zastosowania techniki IR w
kryminalistycznej analizie mikrośladów polimerowych (tworzyw sztucznych). Analiza ma
charakter porównawczy. Zadanie polega na zarejestrowaniu oraz interpretacji widm próbek
tworzyw sztucznych, np. tego samego koloru (niebieski, zielony), ale użytych do produkcji
produktów różnego przeznaczenia.
2.1. Aparatura
Spektrofotometr FT-IR (Fourier Transform Infrared Spectrophotometer) z celą diamentową
(The Quest Single Reflection ATR Accessory IRAffinity-1)
2.2. Wykonanie ćwiczenia
1. Wykonać pomiar tła.
2. Wykonać pomiar i zarejestrować widmo wzorca folii polistyrenowej.
3. Wykonać pomiar widm tworzyw sztucznych.
2.3. Opracowanie wyników
Należy dokonać identyfikacji tworzywa z jakiego została wykonana badana próbka
korzystając z widm wzorców oraz widm zgormadzonych w bibliotece programu OPUS.
Dokonać tego na podstawie położenia pasm absorpcyjnych i baz danych widm IR.
2.4. Źródła widm IR polimerów
• Atlasy widm
– IR Hummel Industrial Polymers (Wiley-VCH)
• Komercyjne bazy danych:
– http://ftirsearch.com/default2.htm – http://www.acdlabs.com/products/dbs/ir_raman_db/
• Bezpłatne bazy danych
– http://sdbs.db.aist.go.jp/sdbs/cgi-bin/cre_index.cgi?lang=eng – http://pslc.uwsp.edu/ – http://polymer.nims.go.jp/index_en.html
Przykładowe widma wybranych polimerów przedstawiono w tabeli poniżej.
Polipropylen
Poli(chlorek
winylu)
Polistyren
Poli(octan
winylu)
Poli(alkohol
winylowy)
Poliwęglan
Poliamidy
Poliuretany
Niektóre charakterystyczne liczby falowe pasm pochodzących od drgań często spotykanych
wiązań w związkach organicznych
Wiązanie Typ drgania Położenie [cm-1]
O-H wody rozciągające 3760
O-H alkoholi i fenoli rozciągające 3650-3200
O-H kwasów karboksylowych rozciągające 3650-2500
N-H rozciągające 3500-3300
C-H Albinów rozciągające 3350-3250
C-H winylowe i arylowe rozciągające 3100-3010
C-H alifatyczne rozciągające 2970-2850
C≡N rozciągające 2280-2210
C≡C rozciągające 2260-2100
C=O rozciągające 1760-1690
C=N rozciągające 1750-1500
C=C alkenów rozciągające 1680-1610
N-H deformacyjne 1650-1550
C=C arylowe rozciągające 1600-1500
C-C alifatyczne rozciągające 1500-600
C-H alifatyczne deformacyjne 1370-1340
C-N rozciągające 1360-1180
C-O rozciągające 1300-1050
C-H winylowe deformacyjne 995-675
C-H arylowe deformacyjne 900-690
Literatura
1. „Mikroślady i ich znaczenie w postępowaniu przygotowawczym i sądowym”, Wyd. Instytutu
Ekspertyz Sądowych, Kraków 2015, Pod Redakcją J. Zięby-Palus, s.39-50. 2. A. Gaberle, Dowody w sądowym procesie karnym, Wydawnictwo Wolters Kluwer, Kraków 2007.
3. Z. Ruszkowski, Fizykochemia kryminalistyczna, Wydawnictwo Problemów Kryminalistyki
Centralnego Laboratorium Kryminalistyki Komendy Głównej Policji, Warszawa 1998.
4. Ślady kryminalistyczne – ujawnianie, zabezpieczanie, wykorzystanie, red. nauk. M. Goc, J.
Moszczyński, Warszawa 2007, DIFIN.
5. K. Markiewicz, Cela diamentowa – możliwości aplikacyjne w kryminalistycznej analizie mikrośladów,
Technika, technologia i bezpieczeństwo informatyczne, Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego
3/2010, 51-66.