wszystko się

PROPOZYCJA PROGRAMOWA GŁÓWNEJ KWATERY ZHP

dawno, dawno temu,

zaczęłozaczęło

WYDAWNICTWO

MARRON

WYDAWNICTWO

MARRON

dawno, dawno temu,dawno, dawno temu,

kiedykiedy

zaczęłozaczęłoPROPOZYCJA PROGRAMOWA GŁÓWNEJ KWATERY ZHPW ROKU JUBILEUSZU 1050-LECIA CHRZTU POLSKI

wszystko sięwszystko się

49

PROPOZYCJA PROGRAMOWA

Propozycja programowa

PROPOZYCJA PROGRAMOWA GŁÓWNEJ KWATERY ZHPW ROKU JUBILEUSZU 1050-LECIA CHRZTU POLSKI

2

dawno, dawno temu

Autorzy:Grażyna Baranowska, Piotr Dziewulski, Dominika Kaszubowska, Mateusz Kubiak, Kacper Mironiuk,

Agnieszka Pawlak, Szymon Salski, Małgorzata Stelmachowska, Angelika Szelągowska, Ewelina Tubacka, Karolina Wachowiak, Łukasz Woźniak

Redakcja wydawnicza: Agnieszka KazekProjekt okładki i opracowanie grafi czne: Studio Marron

Producent wykonawczy: Marek SkrzydlewskiKoordynator projektu: Emilia Kulczyk-Prus

Dofi nansowano ze środków Narodowego Centrum Kultury w ramach programu Chrzest 966.

Partnerzy projektu:

Partnerzy medialni:

Publikacja dostępna na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0 Polska (BY-SA).

Dla Głównej Kwatery Związku Harcerstwa Polskiego00-491 Warszawa, ul. M. Konopnickiej 6, www.zhp.pl

Wydawnictwo Marrone-mail: [email protected]

ISBN 98-83-64637-75-9

Łódź – Warszawa 2016

Miasto Gniezno

Fundacja Kuźnicaim. Hugona Kołłątaja

3


SPIS TREŚCI

DRUHNO DRUŻYNOWA! DRUHU DRUŻYNOWY! ...................................................................................5REGULAMIN ODZNAKI „CHRZEST 966” ........................................................................................................6PRZESŁANIE NACZELNEGO KAPELANA ZHP ..............................................................................................7KONTEKST HISTORYCZNY CHRZTU POLSKI ORAZ 1050. ROCZNICY TEGO WYDARZENIA ..............................................................................................................................................8

ZADANIE 1. PROPOZYCJE MIEJSC, KTÓRE WARTO ODWIEDZIĆ .................... 11

ZADANIE 2. POMYSŁY I SCENARIUSZE ....................................................................... 15POMYSŁY NA ZBIÓRKI .........................................................................................................................................16SCENARIUSZ ZBIÓRKI GROMADY ZUCHOWEJ „W DOMU DOBROWOJA” ..................................18SCENARIUSZ ZBIÓRKI DRUŻYNY HARCERSKIEJ „GRA DOBRAWY” ................................................22SCENARIUSZ ZBIÓRKI DRUŻYNY HARCERSKIEJ I STARSZOHARCERSKIEJ „POD ZNAKIEM ORŁA BIAŁEGO”....................................................................................................................25SCENARIUSZ ZBIÓRKI DRUŻYNY STARSZOHARCERSKIEJ „DAGOME IUDEX” .............................34SCENARIUSZ KUŹNICY WĘDROWNICZEJ LUB INSTRUKTORSKIEJ „WZRASTAM JAK ROŚLINKA” ...........................................................................................................................38SCENARIUSZ DYSKUSJI WĘDROWNICZEJ LUB INSTRUKTORSKIEJ „CHRYSTIANIZACJA NA ZIEMIACH POLSKICH – DAR Z NIEBA CZY BARBARZYŃSTWO?” ..............................................40POMYSŁ NA DYSKUSJĘ WĘDROWNICZĄ LUB INSTRUKTORSKĄ „CHRZEŚCIJANIN-POLAK CZY POLAK-CHRZEŚCIJANIN?” ...................................................................42

ZADANIE 3. POMYSŁY NA PEŁNIENIE SŁUŻBY ......................................................... 43

SPRAWNOŚĆ ZUCHOWA ZDOBYWANA ZESPOŁOWO „DOBRAWA / MIESZKO” ......................46SPRAWNOŚCI HARCERSKIE „DAGOME IUDEX” ........................................................................................47WARTO PRZECZYTAĆ .........................................................................................................................................48

4

dawno, dawno temu

CELE PROPOZYCJI PROGRAMOWEJ „DAWNO, DAWNO TEMU, KIEDY WSZYSTKO SIĘ ZACZĘŁO” Przypomnienie wydarzenia Chrztu Polski, jego kontekstu i znaczenia. Pogłębienie ducha patriotycznego w środowiskach harcerskich. Twórcze podjęcie chrześcijańskiego dziedzictwa Polski. Popularyzacja wiedzy historycznej o początkach państwa polskiego. Lepsze poznanie zabytków i miejsc kultury związanych z wydarzeniem chrztu księ-

cia Mieszka I i początkami państwa polskiego. Wspieranie realizacji wychowania do wartości w środowiskach harcerskich, zwłasz-

cza w obszarze wychowania duchowego i religijnego, opartego na wartościach chrześcijańskich.

Główna Kwatera ZHP dziękuje instruktorom Chorągwi Wielkopolskiej ZHP im. Powstańców Wielkopolskich 1918/1919 oraz Chorągwi Łódzkiej ZHP im. Aleksandra Kamińskiego za przy-gotowanie materiałów wykorzystanych w propozycji „Dawno, dawno temu, kiedy wszystko się zaczęło”.

5


DRUHNO DRUŻYNOWA! DRUHU DRUŻYNOWY!Historia państw i narodów jest historią nieustannych przemian. Każdy z nich posiada jednak w swoich dziejach pewien punkt zwrotny, jakieś wydarzenie, które wpłynęło na jego dalsze funkcjonowanie. Takim wydarzeniem w dziejach Rzeczypospolitej jest niewątpliwie przyjęcie chrztu, które miało miejsce 1050 lat temu. Decyzja ówcze-snego władcy Mieszka I sprawiła, że Polska, dotychczas funkcjonująca jedynie jako zbiór plemion, stała się scentralizowanym, liczącym się na arenie międzynarodowej państwem.

Harcerskie wychowanie duchowe, religijne i patriotyczne nie może być pozbawio-ne odniesienia do tego, co stało się 14 kwietnia 966 r. na dworze pierwszego władcy państwa polskiego – księcia Mieszka I. W czasach, kiedy pamięć o naszych korzeniach przeżywa prawdziwy renesans, ta rocznica powinna odegrać szczególną rolę w reali-zacji zadań wychowawczych Związku Harcerstwa Polskiego. Warto, by Wasi harcerze podjęli refl eksję nad konsekwencjami religijnymi, politycznymi i kulturalnymi Chrztu Polski i dzięki temu lepiej zrozumieli, czym jest w życiu narodu religia i duchowość.

Propozycja „Dawno, dawno temu, kiedy wszystko się zaczęło” dotyczy nie tylko doniosłego wydarzenia, jakim jest chrzest Mieszka I, ale także tego, co w związku ze świętowaniem jego rocznicy można przekazać w zakresie wychowania duchowego i religijnego, kształtowania postaw patriotycznych i obywatelskich. W jej ramach zuchy, harcerki i harcerze, harcerki starsze i harcerze starsi, wędrowniczki i wędrownicy, a także instruktorki i instruktorzy w gromadach, drużynach, zastępach i kręgach mogą zdobywać odznakę „Chrzest 966” (jej regulamin znajduje się na s. 6).

Zdobywając odznakę, możecie skorzystać z przygotowanych przez nas pomysłów lub opracować własne zadania i scenariusze zbiórek. Nie zapomnijcie o próbach na stopnie i sprawnościach. Specjalnie opracowane zostały sprawności harcerskie „Da-gome iudex” i zuchowa sprawność zespołowa „Dobrawka / Mieszko”. Warto również sięgnąć po sprawności z podstawowych zestawów, np. zuchowe zdobywane zespo-łowo: „Biały Orzeł”, „Słowianin” i harcerskie: „młody religioznawca” *, „religioznaw-ca” * * *, „przewodnik duchowy” * * *, „przyjaciel liturgii” * *, „znawca liturgii” * * *, „po-szukujący wartości” * *, „poszukujący autorytetu” * * *, „szperacz” *, „poszukiwacz”* * i „badacz” * * *.

Zadania propozycji (zdobywanie odznaki) można z powodzeniem włączyć do pro-gramu obozu drużyny lub kolonii zuchowej, ponieważ tematyka związana z życiem w grodzie lub osadzie słowiańskiej, przyjęciem chrześcijaństwa i początkami państwa polskiego znakomicie nadaje się na fabułę obozu lub kolonii zuchowej.

Autorzy propozycji programowej„Dawno, dawno temu, kiedy wszystko się zaczęło”

6

dawno, dawno temu

REGULAMIN ODZNAKI „CHRZEST 966”Odznaka „Chrzest 966” jest zdobywana w Roku Jubileuszu 1050-lecia Chrztu Polski.

1. Aby zdobyć odznakę, zespół (gromada, drużyna, zastęp, krąg) powinien wykonać trzy zadania:

odwiedzić miejsce związane z Chrztem Polski lub początkami państwa polskiego, przeprowadzić zbiórkę na temat Chrztu Polski i początków państwa polskiego, pełnić służbę związaną z jubileuszem Chrztu Polski, upamiętnieniem wydarzenia lub

miejsca związanego z powstaniem państwa polskiego.

2. Do zdobywania odznaki może przystąpić gromada, drużyna, zastęp lub krąg, który do 15 czerwca 2016 r. prześle zgłoszenie na adres e-mail: [email protected].

Zgłoszenie powinno zawierać następujące informacje: nazwa jednostki oraz właściwego hufca i chorągwi, imię i nazwisko, stopień drużynowego (zastępowego, przewodniczącego kręgu), liczba osób zdobywających odznakę, dane kontaktowe (adres e-mail, telefon, adres pocztowy).

3. Do zadań na odznakę można włączyć odpowiednie działania realizowane przez zespół od 1 stycznia 2016 r.

4. Wykonanie zadań należy krótko opisać w meldunku końcowym, do którego moż-na dołączyć dokumentację fotografi czną (w wersji elektronicznej).

5. Meldunki o wykonaniu zadań należy przysyłać na adres e-mail: [email protected] do 30 października 2016 r. Odznaki zostaną przyznane i wysłane do środowisk w ciągu miesiąca od otrzymania meldunku.

6. Nadesłana dokumentacja realizacji zadań może zostać zamieszczona na stronie internetowej ZHP i w innych publikacjach GK ZHP.

7


PRZESŁANIE NACZELNEGO KAPELANA ZHP W tym roku wspominamy 1050. rocznicę wydarzenia, które w dziejach narodu pol-skiego stało się fundamentem jego państwowości i tożsamości . W 966 r. na głowę Mieszka I i na jego dwór spłynęły wody chrztu świętego. Zaczęło się wielkie dzieło chrystianizacji Polski. Tak znalazł nas Jezus u zarania dziejów. Musimy o tym ciągle pamiętać! Ciągle na nowo przypominać sobie, że chrześcijaństwo nas stanowi nie od dziś. Przez chrzest zostaliśmy włączeni w historię dziejów narodu, we wspólnotę ludzi, którzy na nauce Chrystusa budują cywilizację miłości.

Jan Paweł II, gdy przybył z wizytą do Francji, zadał pytanie: „Najstarsza córo Kościo-ła, co zrobiłaś ze swoim chrztem?”. Ja takie pytanie ośmielam się postawić każdemu ochrzczonemu instruktorowi ZHP. Więcej, stawiam pytanie: Na ile zdajesz sobie spra-wę, że sakrament chrztu jest wezwaniem do głoszenia Chrystusa? Czy jako instruktor harcerski, wychowawca, jesteś świadkiem Boga, w imię którego zostałeś ochrzczony? Czy też twoja wiara wyblakła, wypłowiała, wystrzępiła się jak fl aga na wietrze? Co się stało z łaską sakramentu chrztu?

Jubileusz 1050. rocznicy Chrztu Polski to wielka szansa także dla instruktorów ZHP na odnowienie świadomości chrzcielnej. Na odkrycie, co znaczy być człowie-kiem ochrzczonym. Propozycja programowa jest pewnym impulsem. Chodzi o to, by każdy z nas zatrzymał się w drodze i sięgnął do historii własnego chrztu.

ks. hm. Wojciech Jurkowski SAC

8

dawno, dawno temu

KONTEKST HISTORYCZNY CHRZTU POLSKI ORAZ 1050. ROCZNICY TEGO WYDARZENIA

Rok 966 był dość zwyczajny. Wydawało się, że na Starym Kontynencie nie wydarzyło się nic, co byłoby godne szczególnej uwagi. Na Sto-licy Apostolskiej zasiadał Jan XIII, patriarchą Konstantynopola był Polieuktos, władcą Świę-tego Cesarstwa Rzymskiego Otton I Wielki, cesarzem Bizancjum Nicefor II Fokas. Jednak we wschodniej części Europy działo się od kilku lat coś wyjątkowego – z kilku plemion słowiańskich zaczęła powstawać społeczność, którą z czasem historycy nazwali Polanami, a ich ojczyźnie nadano miano Polska. Zwień-czeniem tego procesu było wydarzenie, które miało miejsce w Wielką Sobotę 14 kwietnia roku Pańskiego 966. Książę Mieszko posta-nowił przyjąć sakrament chrztu świętego z rąk biskupa misyjnego poznańskiego Jordana, przybyłego na tereny Polan wraz z żoną księ-cia, czeską księżniczką z rodu Przemyślidów – Dobrawą.

Chrzest Mieszka, pogańskiego władcy Po-lan, nie był spowodowany tylko namowami

poślubionej rok wcześniej księżniczki Dobra-wy i uczuciami religijnymi. Było to wydarzenie, które na stulecia miało wytyczyć miejsce Pol-ski na kartach historii Europy. Przyjęcie tego sakramentu w Kościele oznaczało dołączenie do kręgu cywilizacji chrześcijańskiej i wiążące się z tym liczne korzyści społeczne i politycz-ne – państwo polskie zaistniało na ówcze-snej mapie Starego Kontynentu. Przyjmując chrzest, Mieszko wiedział, że ten znaczący w oczach Europejczyków gest przyniesie kul-turę chrześcijańską i pozwoli zorganizować sprawną administrację, pozwalająca zarządzać państwem powstającym na rozległym terenie słowiańszczyzny.

Mieszko – dzięki przyjęciu wiary chrześci-jańskiej – stał się istotną postacią na scenie politycznej. Uniknął bardzo prawdopodob-nej kolonizacji ze strony Świętego Cesar-stwa Rzymskiego, a także ugruntował sojusz z Księstwem Czeskim, który pozwolił poko-nać wielu jego przeciwników, np. pogańskich

„Zaprowadzenie chrześcijaństwa”, obraz Jana Matejki z cyklu „Dzieje cywilizacji w Polsce”

9


Redarów i Wolinian. Przede wszystkim jed-nak umocnił swoją pozycję jako niezależnego chrześcijańskiego władcy, którego państwo wraz z upływem czasu stawało się znaczącym ośrodkiem intelektualnym i kulturalnym Eu-ropy Wschodniej.

Tysiąc lat później, w 1966 r. państwo pol-skie nie było już tak niezależne i podziwia-ne w całej Europie. Nastał smutny, a nawet tragiczny czas panowania komunizmu. Pol-ska w wyniku rozstrzygnięć politycznych po drugiej wojnie światowej stała się zależna od „wielkiego brata” – Związku Socjalistycz-nych Republik Radzieckich. Niewiele zostało wówczas z idei chrześcijańskiego państwa przyniesionej przez Święty Kościół Rzymski w osobie biskupa Jordana. Zamiast Królestwa Polskiego na mapach można było przeczytać zupełnie inną nazwę – Polska Rzeczpospolita Ludowa.

Od ponad 20 lat Polską rządzili twardą ręką komuniści z ówczesnym pierwszym sekreta-rzem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Władysławem Gomułką. To był także bardzo trudny czas dla chrześcijaństwa. Kościół kato-licki był prześladowany przez socjalistyczne władze, a społeczeństwo zastraszone i nie-

pewne swej przyszłości. W tej atmosferze przyszło Polakom wspominać chrzest Miesz-ka i początki Państwa Polskiego. Obchody Chrztu Polski w 1966 r. były przeżywane w dwóch antagonistycznych obozach: jeden reprezentowały władze państwowe, które ogłosiły obchody Tysiąclecia Państwa Polskie-go, a drugi władze kościelne, które przygoto-wały uroczystości Milenium Chrztu Polski.

Władze PRL świętowały rocznicę przyję-cia chrztu przez Mieszka I w sposób oderwa-ny od wartości chrześcijańskich związanych z tym wydarzeniem. Inauguracja jubileuszu odbyła się na plenarnej sesji Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu 16 lutego 1960 r. w Kaliszu. Obchodom jubileuszu to-warzyszył program „Tysiąc szkół na 1000-le-cie”, podczas którego w latach 1958–1965 wzniesiono prawie 1,5 tys. szkół-pomników Tysiąclecia Państwa Polskiego. Był to także czas intensywnych badań archeologicznych związanych z początkami państwa Polan. Po-nadto w ramach obchodów budowano drogi i zadrzewiano nieużytki. Tysiąclecie Państwa Polskiego było również okazją do zorganizo-wania na wielką skalę obchodów 550. rocznicy bitwy pod Grunwaldem oraz wielkiej parady przedstawiającej tysiąclecie Oręża Polskiego, z licznym udziałem władz państwowych, woj-ska i sportowców, która odbyła się 22 lipca 1966 r. Zamknięciem obchodów był zorga-nizowany w dniach 7–9 października 1966 r. w Warszawie Kongres Kultury Polskiej, w któ-rym uczestniczyli pisarze, naukowcy oraz dzia-łacze z całej Polski.

W tym czasie władze Kościoła katolic-kiego zorganizowały także szereg wydarzeń upamiętniających tysiąclecie Chrztu Polski. Inicjatorem Milenium Chrztu Polski był Pry-mas Polski kardynał Stefan Wyszyński. Mile-nium poprzedzała odprawiana przez dziewięć kolejnych lat (1957–1966) Wielka Nowen-

Srebrna moneta stuzłotowa wyemitowana przez Narodowy Bank Polski w 1966 roku, przedstawiająca postacie Mieszka i Dobrawy (Dąbrówki)

10

dawno, dawno temu

na, której celem było ożywienie wszystkich dziedzin duszpasterstwa w skali całego kra-ju. Nowennie towarzyszyła peregrynacja po polskich parafi ach kopii obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej. Władze komunistyczne, chcąc utrudnić świętowanie, w dniu 2 wrze-śnia 1966 r. dokonały „aresztowania” obrazu i pod eskortą milicji nakazały zawieźć go na Jasną Górę z zakazem powrotu na trasę nawiedzenia. Po polskich parafi ach pielgrzy-mowały od tego czasu puste ramy. Obraz po-wrócił na trasę dopiero 18 czerwca 1972 r. Dokonano wówczas odnowienia aktu zawie-rzenia Matce Boskiej Narodu Polskiego pod jej opatrzność na kolejne 1000 lat. Centralne uroczystości odbyły się na Jasnej Górze 3 maja 1966 r. Władza ludowa nie zezwoliła wówczas na przyjazd zaproszonego na obchody do Pol-ski papieża Pawła VI.

Dziś władze państwowe i kościelne wspól-nie świętują 1050. rocznicę Chrztu Polski. Specjalna sejmowa uchwała wyraża nadzie-ję, że rocznicowe obchody będą drogą po-jednania i odbudowy wspólnoty w oparciu o ponadtysiącletnią tradycję chrześcijańską naszego Narodu. Sejm Rzeczypospolitej Pol-skiej ustanowił rok 2016 Rokiem Jubileuszu 1050-lecia Chrztu Polski. W ramach jubile-uszowych uroczystości oprócz celebracji liturgicznych odbywają się liczne ceremonie państwowe, koncerty, debaty oraz konferen-cje. Jubileusz jest okazją do przypomnienia znaczenia Chrztu Polski, pogłębienia wiedzy historycznej, rozbudzenia ducha miłości do Ojczyzny oraz lepszego poznania chrześcijań-skiego dziedzictwa Rzeczypospolitej Polskiej.

ks. hm. Mateusz Kubiak

Uroczystości Milenium Chrztu Polski, Poznań 1966. Na pierwszym planie Prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński

11


ZADANIE 1. ODWIEDZIĆ MIEJSCE ZWIĄZANE Z CHRZTEM POLSKI LUB POCZĄTKAMI PAŃSTWA POLSKIEGO

PROPOZYCJE MIEJSC, KTÓRE WARTO ODWIEDZIĆ

Archikatedra w Poznaniu, jeden z najstarszych polskich kościołów

12

dawno, dawno temu

Możecie wybrać się do któregoś z proponowanych tu miejsc związanych z kształ-towaniem się polskiego państwa i początkami chrześcijaństwa na naszych ziemiach lub znaleźć inne, np. w pobliżu waszej miejscowości albo w okolicy obozu czy kolonii, które zorganizujecie w czasie wakacji 2016 r.

BISKUPIN Warto odwiedzić: Rezerwat Archeologiczny z muzeum oraz

ośrodkiem archeologii eksperymentalnej, rekonstrukcję wałów obronnych, chat i ulic.

GDAŃSKW Gdańsku św. Wojciech przeprowadził maso-wy chrzest i rozkazał wycięcie świętego dębu.Warto odwiedzić: Sanktuarium św. Wojciecha, miejsce zwią-

zane z wykupem ciała świętego i praw-dopodobnie miejsce jego pierwszego po-chówku.

GIECZW X w. jeden z głównych grodów Polan.Warto odwiedzić: rezerwat archeologiczny w oddziale Mu-

zeum Pierwszych Piastów na Lednicy, kościół romański św. Mikołaja.

GNIEZNOW okresie powstawania państwa polskiego je-den z głównych ośrodków władzy. W katedrze

Pochodzący z XVII w. relikwiarz św. Wojciecha w bazylice archikatedralnej w Poznaniu

13


Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej, bazylikę katedralną św. Mikołaja Biskupa.

KONIN – KRUSZWICAWarto zobaczyć: romański słup milowy w połowie drogi

(na 52. km) Konin – Kruszwica.

KRUSZWICAWarto odwiedzić: kolegiatę św. Piotra i Pawła, Mysią Wieżę związaną z legendą o księciu

Popielu.

LĄD NAD WARTĄ Warto odwiedzić: kompleks dawnego opactwa cysterskiego.

ŁEKNOWarto odwiedzić: zespół stanowisk archeologicznych grodu

i klasztoru cysterskiego razem z trasą tu-rystyczną.

gnieźnieńskiej odbyła się koronacja pierwsze-go króla Polski – Bolesława Chrobrego.Warto odwiedzić: bazylikę archikatedralną (cennym zabytkiem

są drzwi katedry z XII wieku, znajdujące się na nich płaskorzeźby przedstawiają sceny z życia i męczeństwa św. Wojciecha),

Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej, Muzeum Początków Państwa Polskiego

(posiada stałą wystawę o początkach na-szego państwa, a w 2016 r. została w nim otwarta wystawa czasowa „Chrzest – św. Wojciech – Polska”, ponadto muzeum prowadzi ciekawą działalność edukacyjną skierowaną do dzieci i młodzieży),

kościół Franciszkanów.

GRZYBOWOWarto odwiedzić: grodzisko piastowskie i oddział Muzeum

Pierwszych Piastów na Lednicy.

INOWROCŁAWWarto odwiedzić: romański kościół Imienia Najświętszej Ma-

ryi Panny (tzw. Ruina).

KALISZ Warto odwiedzić: Rezerwat Archeologiczny Zawodzie,

Płaskorzeźba z Drzwi Gnieźnieńskich

14

dawno, dawno temu

MOGILNOWarto odwiedzić: kościół św. Jana Apostoła i Ewangelisty

z kompleksem poklasztornym (w podzie-miach znajdują się romańskie krypty),

klasztor Benedyktynów, który założył tu Bolesław Śmiały.

OSTRÓW LEDNICKINa wyspie na Jeziorze Lednickim mały gród powstał już pod koniec IX wieku, był rezy-dencją książęcą Mieszka I i Bolesława Chro-brego. Zachowały się szczątki pałacu z kaplicą i nieco późniejszego kościoła.Warto odwiedzić: Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy.

POBIEDZISKAWarto odwiedzić: Skansen Miniatur Szlaku Piastowskiego.

POZNAŃ Początki Poznania sięgają IX wieku, a już w wieku X powstał tu duży gród obronny.Warto odwiedzić: Ostrów Tumski z bazyliką archikatedralną, „Brama Poznania” Interaktywne Centrum

Historii Ostrowa Tumskiego (oferuje zaję-cia edukacyjne oraz gry miejskie),

Muzeum Archeologiczne, Muzeum Archidiecezjalne.

STRZELNOWarto odwiedzić: kościoły św. Prokopa i św. Trójcy.

SULEJÓWWarto odwiedzić: opactwo cystersów z kościołem św. Toma-

sza Kantuaryjskiego.

TRZEMESZNOWarto odwiedzić: bazylikę Wniebowzięcia Najświętszej Ma-

ryi Panny i św. Michała Archanioła, w której pozostały ślady dawnej budowli gotyckiej.

TUMWarto odwiedzić: archikolegiatę Najświętszej Maryi Panny

i św. Aleksego, pierwsze w Polsce opactwo Benedyktynów z X w.

WĄGROWIECWarto odwiedzić: klasztor pocysterski, Muzeum Regionalne.

WŁOCŁAWEKWarto odwiedzić: bazylikę katedralną Wniebowzięcia NMP, Muzeum Historii Włocławka.

ŻNIN Warto odwiedzić: Muzeum Ziemi Pałuckiej.

Ruiny palatium, Ostrów Lednicki

15


ZADANIE 2. PRZEPROWADZIĆ ZBIÓRKĘ NA TEMAT CHRZTU POLSKI I POCZĄTKÓW PAŃSTWA POLSKIEGO

POMYSŁY I SCENARIUSZE

16

dawno, dawno temu

POMYSŁY NA ZBIÓRKI

POMYSŁY DLA GROMADY ZUCHOWEJ Napisać krótką wiadomość z okazji rocz-

nicy Chrztu Polski do papieża Franciszka i wysłać ją za pomocą strony 966.com.pl.

Zagrać w specjalnie przygotowaną grę (hi-storyczne memory), w której występują przedmioty codziennego użytku z życia Słowian (zabytki archeologiczne). Po zna-lezieniu dwóch takich samych kart należy objaśnić, co jest na obrazku.

Przygotować przedstawienie na temat chrztu lub innego wydarzenia z życia Miesz-ka I.

Ułożyć domino piastowskie, w którym występują postacie władców z dynastii Piastów.

Ułożyć puzzle z portretami Mieszka I i Do-brawy (np. według rysunków wykonanych przez Jana Matejkę) – przygotować kom-plet dla każdej szóstki i ogłosić konkurs, która szóstka ułoży szybciej.

Wykonać makietę (z papieru, pudełek, pa-

tyków, gliny, modeliny) grodu Mieszka I. Wykonać rekwizyty i stroje Słowian. Przyjąć słowiańskie imiona. Zorganizować konkurs na wykonany przez

zuchy dowolną techniką plastyczną por-tret Mieszka i Dobrawy.

Przygotować ucztę na dworze piastow-skiego księcia.

Przygotować przedstawienie teatrzyku lal-kowego, wykonać lalki wyobrażające Miesz-ka I i Dobrawę.

POMYSŁY DLA ZASTĘPU LUB DRUŻYNY HARCERSKIEJ Poznać dawne wierzenia – budowa tote-

mów, malowanie Światowida, wyklejanie masek itp.

Opracować „słownik Mieszka I” – poznać słowiańskie imiona i ich znaczenie, nazew-nictwo związane z chrztem i inne, nazwy plemion słowiańskich, zwroty łacińskie i tytuły łacińskich dokumentów (np. „Da-gome iudex”).

Przeprowadzić zabawy z datą 966 – układa-

17


nie cyfr z przedmiotów w harcówce, ukła-danie puzzli, układanie krótkich piosenek na znaną melodię, szukanie w pobliskim sklepie produktów za około 9,66 zł itp.

Odegrać scenki z dziejów Polski, np. z cza-sów piastowskich lub przedstawiające le-gendy polskie itp.

POMYSŁY DLA ZASTĘPU LUB DRUŻYNY STARSZOHARCERSKIEJ Wykonać grę planszową na temat chrztu

Mieszka I i początków państwa polskiego. Przeprowadzić dyskusję na temat chrystia-

nizacji ziem polskich. Przeprowadzić sondę dotyczącą wiedzy,

jaką przypadkowi przechodnie mają na te-mat Chrztu Polski.

Urządzić zabawę w „encyklopedię”. Każdy zastęp przygotowuje dla innego zastępu hasło z encyklopedii – harcerze wybierają postacie, wydarzenia, pojęcia historyczne itp. W celu zmylenia przeciwnika podają trzy wyjaśnienia wybranego hasła. Zada-niem zastępu przeciwnego jest wskazać, które wyjaśnienie jest prawdziwe.

100 pytań do... – zorganizować spotkanie na wzór dawnego telewizyjnego programu. Tym razem do studia zaproszono Mieszka i Dobrawę. Uczestnicy spotkania kierują do nich pytania dotyczące ich życia oso-bistego, rodzinnego, polityki i rządzenia państwem. W postacie Mieszka i Dobrawy powinny wcielić się osoby posiadające dużą wiedzę historyczną i znające realia epoki.

POMYSŁY DLA DRUŻYNY WĘDROWNICZEJ Zaprosić eksperta (naukowca historyka,

archeologa), który przekaże najnowszą wiedzę historyczną na temat Chrztu Polski, i początków państwa polskiego.

Wybrać się całą drużyną na wykład (spo-

tkanie otwarte) dotyczące tego tematu. W niektórych krajach prozelityzm (nawra-

canie innych na swoją wiarę) jest zakaza-ny – przygotować sąd nad tym, czy jest to uzasadnione (poczytajcie, z czego wynika-ją zakazy i przed rozpoczęciem rozprawy przygotujcie jak najwięcej argumentów za i przeciw).

Papież Franciszek napisał że „Kościół nie rośnie przez prozelityzm, ale przez przycią-ganie” – przeprowadzić dyskusję na temat tego, jakie działania mieszczą się w „przy-ciąganiu”. Zastanówcie się najpierw, jakie działania sami możecie podejmować (np. zapraszanie znajomych na mszę świętą). Następnie porozmawiajcie o tym, jakbyście się czuli, gdyby ktoś innego wyzwania po-dejmował takie działania. Zastanówcie się nad znaczeniem i miejscem nawracania we współczesnym świecie,

Przeprowadzić zbiórkę na temat roli chrztu w innych religiach chrześcijańskich.

Przeprowadzić dyskusję na temat chrztu dorosłych.

Przygotować i przeprowadzić w terenie grę historyczną dotyczącą epoki pierw-szych Piastów.

Zorganizować ogniobranie – rodzaj przed-stawienia, którego poszczególne akty od-grywane są w plenerze, przy ogniskach. Uczestnicy wyruszają wieczorem wyzna-czoną trasą. Po drodze napotykają kolej-ne ogniska, przy których przedstawiane są sceny z historii Polski. Obserwują je, a potem ruszają w dalszą drogę. Warto podczas ogniobrania posługiwać się alego-rią, przenośnią i niedopowiedzeniem. Scen-ki mają zaciekawić, zainspirować i zachęcić do zastanowienia. Na koniec uczestnicy otrzymują krótki opis (wyjaśnienie) tego, co zobaczyli.

18

dawno, dawno temu

SCENARIUSZ ZBIÓRKI GROMADY ZUCHOWEJ

W DOMU DOBROWOJAWierzenia, które dominowały na ziemiach polskich przed chrystianizacją, miały cha-rakter politeistyczny. Oddawano cześć duchom przodków, czczono ogień, słońce, wody w źródłach, rzekach i jeziorach, bo te zapewniały środki do życia, ciepło i dobry plon. Później wykształciła się wiara w bóstwa wyższe. Do ważniejszych bogów należał Światowid – bóg o czterech twarzach. Szczególną rolę odgrywał Swarożyc (Swaróg) jako bóg światła i słońca. Jemu było poświęcone do dziś znane święto sobótki – zrów-nania dnia z nocą (nazywano je Kupałą). Ważnym świętem były Dziady – święto zmar-łych – już wtedy związane z paleniem ognia na rozdrożach i w miejscach grzebania zmarłych.

Przyjęcie przez Mieszka I chrztu miało znaczenie symboliczne. Początkowo plan chrystianizacji dotyczył przede wszystkim urzędników państwowych i mieszkańców głównych grodów. Później zaczęto tworzyć miejsca kultu i parafi e na wsiach. Przyczy-niło się to do rozpowszechnienia nowej wiary na coraz większym obszarze. Proces chrystianizacji nie był jednak natychmiastowy i łatwy. Obrzędy pogańskie przetrwały nawet do czasów późnośredniowiecznych, chociaż w formie szczątkowej w stosunku do ich pierwotnych kształtów.

1. ZUCHOWE ZNAKI, ZWYCZAJE, OBRZĘDY I TAJEMNICEObrzędowe rozpoczęcie zbiórki zgodnie ze zwyczajem gromady.

2. GAWĘDAPonad tysiąc lat temu, a więc w zamierzchłych czasach, ziemie, które dziś tworzą polskie

państwo, zamieszkiwali ludzie żyjący inaczej niż my. Nie mieli elektryczności, telefonów ani komputerów, a ich domy znajdowały się nie na wielkich osiedlach, lecz w niewielkich osadach otoczonych gęstymi lasami. Byli to Słowianie, których jesteśmy potomkami.

W niewielkim domostwie w leśnej osadzie mieszkał chłopiec o imieniu Dobrowoj. Był

19


w waszym wieku, uwielbiał szukać przygód i bawić się w lesie. Razem z całą swoją rodzi-ną oddawał cześć bogu o imieniu Świętowit, wierzył w niego i gorąco się do niego modlił. Wyznawcy Świętowita czcili również innych bogów, a także często składali ofi ary swoim nieżyjącym przodkom, aby ci dobrze się nimi opiekowali.

Pewnego dnia, tuż przed Nocą Kupały – bardzo ważnym słowiańskim świętem – Do-browoja odwiedził jego przyjaciel Ciechosław. Dobrowoj był pewien, że Ciechosław chce razem z nim przygotować strój na nadcho-dzące święto, jednak przyjaciel nie wydawał się tym zainteresowany. Zamiast tego wyznał Dobrowojowi pewien sekret. Otóż on i cała jego rodzina nie mieli zamiaru już więcej ob-chodzić Nocy Kupały i innych słowiańskich świąt. Zamierzali zacząć zupełnie nowe życie. Najważniejszą ze zmian miało być przyjęcie przez nich wiary w innego Boga, który – jak twierdził Ciechosław – był o wiele silniejszy od Świętowita i bardzo kochał wszystkich ludzi.

Słowa kolegi zadziwiły Dobrowoja. Jak to, myślał, Ciechosław miałby zmienić całe swoje życie? Nie będzie już składać ofi ar przodkom? Czy nie spotka go z tego powodu jakieś nie-szczęście? Jednak z drugiej strony Bóg, który kocha wszystkich ludzi, wydawał mu się kimś fascynującym! Zdecydował, że podzieli się swoimi przemyśleniami z rodzicami. Oni zaś, po długich naradach, postanowili dowiedzieć się czegoś więcej na ten temat. Rozpytując wszystkich w osadzie, dotarli do człowieka, który niedawno przybył do wioski. Mówił o sobie, że jest misjonarzem, kapłanem no-wego Boga. Opowiedział im o swojej religii, a oni, poruszeni jego słowami, postanowili ją przyjąć. Chcieli nawet złożyć mu natychmiast ofi arę z płodów rolnych (do tej pory zawsze w ten sposób czcili swoich bogów), jednak

misjonarz nie chciał tego. Wytłumaczył im, że aby zostać chrześcijaninem, należy przyjąć chrzest. Do tego trzeba się jednak przygoto-wać. Rodzina Dobrowoja postanowiła rozpo-cząć takie przygotowania.

Po gawędzie zapytaj zuchy, czy chcą dowie-dzieć się więcej o życiu w wiosce Dobrowoja i Ciechosława. Kiedy potwierdzą, zaproponuj naukę piosenki „Zajęcia Słowian”, z której dzieci dowiedzą się, jakie prace wykonywali nasi przodkowie tysiąc lat temu.

3. PIOSENKAZuchy uczą się całej lub fragmentu piosenki „Zajęcia Słowian” (słowa A. Gromski, muzyka A. Łazarek). Należy wyjaśnić dzieciom wystę-pujące w niej niezrozumiałe słowa, np. barcie, radła, gąszcze.

Hej, dalej na łowy, Słowianie,przez gąszcze, mokradła i krzaki,przez borów igliwia posłanie,gdzie zwierza prowadzą nas szlaki.Hej, hej! Hej, hej!Przez gąszcze, mokradła i krzaki.Hej, hej! Hej, hej!Gdzie zwierza prowadzą nas szlaki.

My barci pilnujmy, od szkodyodpędźmy niedźwiedzia bartnika,nad dziuplą umocujmy kłody,kudłaty miś niechaj umyka.Hej, hej! Hej, hej!Odpędźmy niedźwiedzia bartnika.Hej, hej! Hej, hej!Kudłaty miś niechaj umyka.

Wy radła uchwyćcie w swe dłonie,w spulchnioną zaryjcie je ziemię,wy woły zaprzążcie lub konie,oraczy jesteśmy, hej, plemię.Hej, hej! Hej, hej!

20

dawno, dawno temu

W spulchnioną zaryjcie je ziemię.Hej, hej! Hej, hej!Oraczy jesteśmy, hej, plemię.

Pod wieczór lub o nocnej porze to sieci zanurzcie w wód tonie, to tłuste pochwyćcie węgorze, szczupaki, płocice, okonie. Hej, hej! Hej, hej! To sieci zanurzcie w wód tonie. Hej, hej! Hej, hej!Szczupaki, płocice, okonie.

By masła i sera, i mlekanie brakło w słowiańskiej komorze,to owce i krowy od wiekachowamy w drewnianej oborze.Hej, hej! Hej, hej!Nie brakło w słowiańskiej komorze.Hej, hej! Hej, hej!Chowamy w drewnianej oborze.

4. ĆWICZENIECetno-licho. Wyjaśnij zuchom, że teraz do-wiedzą się, w co lubili się bawić Dobrowoj i Ciechosław. Jest to zabawa słowiańska opi-sywana przez Wincentego Kadłubka w jego kronice z przełomu XII i XIII wieku, a znana pewnie jeszcze wiele lat wcześniej. „Cetno” oznacza liczbę parzystą, a „licho” nieparzystą. Zabawa polega na tym, że gracze odgadują, czy prowadzący trzyma w ręku parzystą czy nieparzystą liczbę drobnych przedmiotów. Wcześniej trzeba się umówić z zuchami, że jedna część zuchówki to cetno, druga – licho. Zuchy, dokonując wyboru, biegną do odpo-wiedniej części. Kto nie zgadnie, odpada z gry.

5. MAJSTERKAZuchy dowiadują się, że będą aktorami w te-atrze. Ich zadaniem jest jprzedstawić historię rodziny Dobrowoja. Ponieważ są zdolne i pra-cowite, same wykonają niezbędne rekwizyty.

21


Przykładowe przedmioty do wykonania oraz potrzebne materiały: fi gurka Świętowita – drewno, tektura, farby, słowiańskie stroje – prześcieradła, farby, strój misjonarza – prześcieradło, farby, scenografi a – kartony, kolorowy papier, pa-

stele i farby.

6. ZUCHOWY TEATRPrzyboczny mówi, że jest scenarzystą całego spektaklu (należy wyjaśnić użyte przez niego pojęcie!). Kiedy sięga do plecaka, okazuje się, że przygotowany przez niego scenariusz zagi-nął. Zuchy muszą stworzyć go od nowa.

Każda szóstka układa scenariusz scenki przedstawiającej wydarzenia z życia rodziny Dobrowoja. Przyboczny, w ramach „pokuty” za zgubienie scenariusza, pilnuje pracy szó-stek. Ustala z szóstkowymi tematy scenek, dbając o to, by prezentowane w odpowied-niej kolejności tworzyły spójną całość. Scenki nie mogą być długie, by podczas prezentacji innych szóstek pozostałe zuchy się nie nudzi-ły (powinny trwać 3–4 minuty). Dzieci mają pewną dowolność w kształtowaniu tego, co wydarzyło się w rodzinie Dobrowoja. Obo-wiązują jedynie następujące ograniczenia: przedstawienie nie może zawierać brutal-

nych scen ani wulgarnych wyrazów, przynajmniej część rodziny Dobrowoja

(w tym on sam) musi przyjąć chrzest, musi wystąpić scena zawierająca rozmowę

misjonarza z rodziną na temat zasad no-wej wiary.

Jeśli rodzice i dzieci wyrażają na to zgodę, scenki można nagrać i zamieścić np. na stro-nie internetowej gromady.

7. KRĄG RADYNależy omówić z dziećmi przedstawienie, nagrodzić punktami w ramach współzawod-nictwa szóstki i osoby, które były szczególnie zaangażowane.

Drużynowy powinien także zainicjować dyskusję o tym, jakie obawy mogła mieć ro-dzina Dobrowoja, co zmieniło się w jej życiu dzięki przyjęciu chrześcijaństwa oraz wytłu-maczyć, że Chrzest Polski był długotrwałym procesem, podczas którego wiele rodzin podobnych do rodziny Dobrowoja przyjęło nową religię.

Zadanie międzyzbiórkoweZuchy otrzymują zaszyfrowaną wiadomość z poleceniem, aby dowiedziały się: Kim był Mieszko I? Od kogo Polska przyjęła chrzest? Jakie konsekwencje miało to wydarzenie

dla Polski?Na kolejnej zbiórce można nagrodzić zuchy, które najciekawiej zaprezentują zdobyte in-formacje.

8. ZUCHOWE ZNAKI, ZWYCZAJE, OBRZĘDY I TAJEMNICEObrzędowe zakończenie zbiórki.

Zbiórka może zostać włączona do cyklu sprawnościowego „Mieszko / Dobrawa” lub „Słowianka / Słowianin”.

Zuchy mogą podczas zbiórki realizo-wać zadania na sprawności indywidualne, np. „plastyczka /plastyk” czy „charakteryzatorka /charakteryzator”.

22

dawno, dawno temu

SCENARIUSZ ZBIÓRKI DRUŻYNY HARCERSKIEJ

GRA DOBRAWYZgodnie z ówczesnym obyczajem kobieta zobowiązana była do zmiany swojego po-jęcia o bogu na takie, jakie panowało w plemieniu jej małżonka. Częste reorientacje w wierzeniach pociągały za sobą wartościowanie boskiej mocy, formułowanie ocen, z których wynikało, że bóg czczony w jednym plemieniu jest słabszy lub silniejszy od tego, który wielbiony jest w innym. Taka dowolność w stopniowaniu mocy boskiego bytu nie występuje oczywiście w chrześcijaństwie – religii monoteistycznej. Co cie-kawe, echo przekonań politeistycznych pobrzmiewało jeszcze w słowach Mieszka I, który przechodząc na wiarę Chrystusową, stwierdził, że bóg zwycięskich Niemców i Czechów zalicza się do grona bogów silniejszych i z tej racji trzeba mu się podpo-rządkować.

Cele, które Mieszko mógł zrealizować, przyjmując chrzest, można sformułować w kilku punktach. Po pierwsze – istotne było zatrzymanie wzrostu wpływów niemiec-kich i ustanowienie suwerennej pozycji państwa Polan w chrześcijańskiej już Europie. Kolejnym ważnym celem miało być zbliżenie się z panami saskimi, co miało umożliwić wspólne działania wojenne przeciwko plemionom połabskim, np. Wieletom. I wresz-cie przyjęcie chrztu ułatwiło ugruntowanie sojuszu z państwem czeskim.

Dzięki symbolicznemu zjednoczeniu się z innymi państwami chrześcijańskimi, Miesz-ko I stał się władcą silnym, a jego książęcy mandat umocniony był teraz również poprzez religijne usankcjonowanie władzy. Zdaniem wielu historyków, istotny wpływ na decyzję Mieszka o przyjęciu chrześcijaństwa miała poślubiona przez niego czeska księżniczka z rodu Przemyślidów – Dobrawa.

23


1. ROZPOCZĘCIE ZBIÓRKI W SPOSÓB PRZYJĘTY W DRUŻYNIE

2. GAWĘDAKsiążę Mieszko zapragnął poślubić Dobrawę z dynastii Przemyślidów. Jednak – jako chrze-ścijanka – czeska księżniczka postawiła waru-nek przed przyjęciem ślubowania dozgonnej miłości i wierności: „Wyjdę za ciebie, jeżeli przyjmiesz moją wiarę”. Jako że Mieszko nie znał wiary chrześcijańskiej, a bardzo chciał ją poznać, Dobrawa wymyśliła dla niego grę. Czy zechcecie także wziąć w niej udział?

3. GRA TERENOWA Zastępy uczestniczą w grze po punktach. Po-niżej opis proponowanych punktów, najlepiej, aby zostały one klimatycznie zaaranżowane (scenografi a, rekwizyty, stroje prowadzących).

Punkt 1„W końcu zażądał w małżeństwo jednej bar-dzo dobrej chrześcijanki z Czech, imieniem Dąbrówka. Lecz ona odmówiła poślubienia go, jeśli nie zarzuci owego zdrożnego obycza-ju i nie przyrzeknie zostać chrześcijaninem. Gdy zaś on [na to] przystał, że porzuci ów zwyczaj pogański i przyjmie sakramenta wia-ry chrześcijańskiej, pani owa przybyła do Pol-ski z wielkim orszakiem [dostojników] świec-kich i duchownych, ale nie pierwej podzieliła z nim łoże małżeńskie, aż powoli a pilnie za-znajamiając się z obyczajem chrześcijańskim i prawami kościelnymi, wyrzekł się błędów po-gaństwa i przeszedł na łono matki-Kościoła”.

Gall Anonom, Kronika

Zadanie. Zastęp otrzymuje do rozszyfro-wania (zapisany dowolnym znanym sobie szyfrem) powyższy fragment z Kroniki Galla

Portrety Dobrawy (lata życia ok. 940–977) i Mieszka I (lata panowania ok. 960–992) autorstwa Jana Matejki, należące do cyklu wykonanych ołówkiem rysunków „Poczet królów i książąt polskich”

24

dawno, dawno temu

Anonima oraz pytanie od Dobrawy: „Z jakie-go chrześcijańskiego kraju pochodzę?”.

Punkt 2Tradycja łączy z imieniem Dobrawy fundację najstarszych kościołów gnieźnieńskich – św. Jerzego oraz Najświętszej Marii Panny (gdzie według Jana Długosza miała zostać pochowa-na), a także kościoła Najświętszej Marii Panny na Ostrowie Tumskim w Poznaniu. W legen-dach przetrwała pamięć o dokonanych przez nią darowiznach, np. o tzw. kielichu Dąbrówki z Trzemeszna lub szatach liturgicznych, podob-no własnoręcznie przez nią haftowanych.

Zadanie. Uczestnicy spotykają księżniczkę Dobrawę, która prosi ich, aby wykonali ka-pliczkę z materiałów, które znajdą w pobliżu. Kapliczki należy przenieść do harcówki lub rozebrać, by uchronić je przed profanacją.

Punkt 3Bolesław I Srogi (ojciec Dobrawy) wypowia-da następujące słowa: „Mości państwo, waż-nym aspektem naszej religii jest pomaganie potrzebującym, dlatego też proszę, pomóżcie temu biedakowi w potrzebie”.

Zadanie. Uczestnicy znajdują w okolicy punk-tu (mają podaną odległość, w jakiej mogą pro-wadzić poszukiwania, a także określony czas na realizację zadania) możliwość wykonania dobrego uczynku. W zależności od warunków należy założyć, że zastęp znajdzie samodzielnie okazję do wykonania tego zadania lub organi-zatorzy specjalnie ją zaaranżują.

Punkt 4Do śmierci Dobrawy w 977 r. stosunki pol-sko-czeskie układały się przyjaźnie. W mał-żeństwie z Mieszkiem I doczekała się syna Bolesława oraz najprawdopodobniej córki Świętosławy Sygrydy, późniejszej królowej duńskiej, szwedzkiej i norweskiej, matki kró-la Danii i Anglii, Kanuta Wielkiego. Historycy uważają, że Dobrawa miała bardzo pozytyw-ny wpływ na losy kształtującego się państwa polskiego.

Zadanie. Zastęp wykonuje dowolną techni-ką portret Mieszka I i Dobrawy.

Punkt 5Uczestnicy gry spotykają księcia Mieszka I, który nie jest jeszcze przekonany do porzu-cenia wiary przodków.

Zadanie. Zastęp powinien przekonać go do przyjęcia wiary chrześcijańskiej.

4. PODSUMOWANIE I ZAKOŃCZENIE ZBIÓRKI W SPOSÓB PRZYJĘTY W DRU-ŻYNIE

Rysunek przedstawiający zaślubiny Dobrawy i Mieszka, ze zbiorów Biblioteki Narodowej

25


SCENARIUSZ ZBIÓRKI DRUŻYNY HARCERSKIEJ I STARSZOHARCERSKIEJ

POD ZNAKIEM ORŁA BIAŁEGOChrzest Polski to zwyczajowa nazwa rozłożonego w czasie procesu chrystianizacji ziem polskich. Za datę chrztu państwa Polan przyjmuje się prawdopodobny dzień przyjęcia tego sakramentu przez księcia Mieszka I – 14 kwietnia 966 r. Proces ten za-kończył się około XIV–XV wieku, kiedy praktycznie zanikły tradycje dawnych wierzeń, a Polacy powszechnie już kultywowali wierzenia chrześcijańskie.

1. ROZPOCZĘCIE ZBIÓRKI W SPOSÓB PRZYJĘTY W DRUŻYNIE

2. GAWĘDAPrzed wiekami, gdy ziemie między Wisłą a Odrą pokrywały nieprzebyte bory, w któ-rych łatwiej było spotkać tura i niedźwiedzia niż myśliwego, w poszukiwaniu nowego miej-sca osiedlenia przywędrowały tu plemiona słowiańskie.

Na ich czele jechali trzej bracia: pogodny, płowowłosy Lech, bystry i ruchliwy Czech oraz milczący Rus. Po wielu dniach podróży spostrzegli, że puszcza przerzedziła się. Ich

oczom ukazała się piękna kraina poprzecina-na pagórkami i jeziorami, w których odbijał się błękit nieba.

Niezwykły widok zachwycił braci, szcze-gólnie zaś ujął serce Lecha. Na jednym z pa-górków rósł rozłożysty dąb, a na nim swoje gniazdo zbudował biały orzeł. Ten piękny ptak na widok zbliżających się ludzi rozpostarł skrzydła i wzbił się w powietrze. Lech uznał to za znak, by tu osiąść na stałe i założyć swój gród.

Białego orła, którego widział na tle zacho-dzącego purpurą słońca, obrał sobie Lech za godło państwa, zaś gród, który zbudował

Brama główna Jubileuszowego Zlotu Stulecia Harcerstwa, Kraków 2010

26

dawno, dawno temu

w tym miejscu, nazwał Gnieznem. Gród gnieźnieński stał się pierwszą stolicą Polski, w której zamieszkiwali pierwsi książęta i kró-lowie. Tu też rozstali się bracia. Czech wyru-szył na południe, zaś Rus na wschód – i tam założyli swoje państwa, które od ich imion nazwano Czechami i Rusią. Z kolei Polaków sąsiedzi przez długie lata nazywali Lechitami, widząc w nas zapewne potomków legendar-nego Lecha.

O Lechu, Czechu i Rusie, www.kultura.benedyktyni.com

3. GRA TERENOWAZastępy otrzymują mapę z zaznaczonymi punktami gry. Kolejność odwiedzania punk-tów musi być wcześniej ustalona. Jeśli zastę-py nie odwiedzają punktów chronologicznie, powinny na koniec gry prawidłowo ułożyć wydarzenia na osi czasu. Na każdym punkcie na uczestników czeka prowadzący z fragmen-tem wiadomości z historii Polski i zadaniem. Poniżej przykładowe punkty gry.

Punkt 1. Mieszko I Książę Polski z dynastii Piastów, władca

Polan. Walczył o Pomorze Zachodnie, zajął zie-

mie aż po rzekę Odrę. Z Czechami wal-czył o Śląsk.

W 965 r. poślubił czeską księżniczkę Do-brawę.

W 966 r. miał miejsce chrzest Mieszka I oraz jego dworu (tzw. Chrzest Polski).

Zadanie. Chrześcijan charakteryzuje m.in. umiejętność przebaczania, pomagania innym oraz odnajdywania czasu na modlitwę indy-widualną lub wspólnotową.

W tym zadaniu uczestnicy wypisują cechy uczniów Jezusa. Na dużym arkuszu papieru prowadzący umieszcza tytuł „Uczeń Jezusa”.

Uczestnicy otrzymują trzy kartki samoprzy-lepne, na których zapisują wskazane przez siebie cechy. Po wyznaczonym czasie każdy uczestnik odczytuje zapisane cechy, uzasadnia swój wybór i przykleja karteczki na dużym ar-kuszu wokół głównego hasła.

Punkt 2. Bolesław Chrobry Syn Mieszka I i Dobrawy. Za jego czasów, w 1000 roku, miał miejsce

Zjazd Gnieźnieński, utworzenie arcybi-skupstwa w Gnieźnie i pierwszych w Pol-sce biskupstw (w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu).

Wojny prowadzone przez Bolesława Chro-brego w latach 1002–1018 ostatecznie za-kończyły się zawarciem pokoju w Budziszy-nie oraz zajęciem Milska i Łużyc.

Zadanie. Uczestnicy otrzymują krzyżówkę narysowaną na dużym arkuszu papieru oraz pytania do niej (załącznik 1a i 1b). Zadanie polega na rozwiązaniu krzyżówki oraz odczy-taniu hasła.

Punkt 3. Kazimierz Odnowiciel Syn Mieszka II i Rychezy, władca Polski

w latach 1034–1058 (z przerwami).

Denar Bolesława Chrobrego. Wizerunek ptaka na jego awersie przedstawia orła, koguta lub pawia – historycy mają na ten temat różne zdania

27


Po objęciu wladzy próbował wzmocnić znaczenie władcy, ale to nie spodobało się możnym, jego konkurentom.

Został wygnany na Węgry, skąd później wyjechał do Niemiec.

Czas jego nieobecności okazał się dla kraju okresem poważnego kryzysu politycznego i walk o władzę.

W 1039 r. Kazimierz powrócił do Polski, pokonał wrogów, przeprowadził wiele do-brych reform i odzyskał utracone ziemie Mazowsza. Właśnie dlatego historia na-zwała go Odnowicielem.

Książę Kazimierz przeniósł stolicę Polski z Gniezna do Krakowa.

Zadanie. Należy wyznaczyć na mapie dro-gę, którą wracał do Polski Kazimierz. Trze-ba przygotować wcześniej mapę Europy, by harcerze mogli wskazać państwa, w których przebywał (Węgry, Niemcy).

Punkt 4. Władysław II Jagiełło Wielki książę litewski z rodu Giedymino-

wiczów, a od 1386 r. – po poślubieniu Ja-dwigi Andegaweńskiej – król Polski.

W 1385 r. zawarł z Polską unię w Krewie, dzięki czemu na Litwę dotarło chrześcijań-stwo.

Prowadził wojnę z zakonem krzyżackim (1409–1411), dowodził wojskami polsko--litewskimi w bitwie pod Grunwaldem.

Zadanie. Zastęp otrzymuje kartkę z załączni-kiem 2. Zadaniem harcerzy jest wypisać z prze-skakiwanki co trzecią literę, aby dowiedzieć się, jak nazywał się autor znanej powieści o Krzy-żakach. Jeśli uznasz, że to za łatwe zadanie, w taki sam sposób zaszyfruj imię i nazwisko mistrza zakonu krzyżackiego, który zginął w bitwie pod Grunwaldem (Ulryk von Jun-gingen).

Punkt 5. Zygmunt I Stary Syn Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety

Rakuszanki, król Polski (1507–1548). Był przyjacielem artystów i ludzi nauki.

Dzięki niemu w polskiej sztuce oraz archi-tekturze na dobre zadomowił się renesans.

Jego żona – królowa Bona – była Włoszką. Dzięki niej Zygmunt Stary sprowadził do Polski artystów zachodniej Europy.

Za jego rządów przebudowano zamek królewski w Krakowie. Pamiątką po tym królu na Wawelu jest Kaplica Zygmuntow-ska.

Przyjął hołd lenny Albrechta, protestanc-kiego księcia Prus. To wydarzenie przeszło do historii pod nazwą hołdu pruskiego (1525).

Zadanie. Portret króla Zygmunta Starego znajduje się na jednym z polskich banknotów. Czy uczestnicy wiedzą, na którym? Zadaniem harcerzy będzie zaprojektowanie własnego banknotu z wizerunkiem wybranego wybit-nego Polaka.

Punkt 6. Konstytucja 3 Maja i roz-biory Polski W celu ratowania Rzeczypospolitej król

Stanisław August Poniatowski zwołał sejm, który 3 maja 1791 r. przyjął ustawę zasadni-czą (konstytucję). Była to pierwsza w Euro-pie i druga na świecie nowocześnie spisana konstytucja.

W 1772 r. doszło do pierwszego rozbioru Polski. Uczestniczyły w nim Rosja, Prusy i Austria.

Rok 1793 przyniósł drugi rozbiór z udzia-łem Rosji i Prus.

Przeciwko Rosji i Prusom wystąpili Pola-cy pod dowództwem Tadeusza Kościusz-ki. Doszło m.in. do bitwy pod Racławica-

28

dawno, dawno temu

mi oraz powstania w Warszawie i Wilnie. Przegrana bitwa pod Maciejowicami do-prowadziła do upadku powstania.

Ostatecznie Rzeczpospolita Obojga Na-rodów upadła w 1795 r. i zniknęła z map Europy na 123 lata (w ostatnim rozbiorze uczestniczyły Rosja, Prusy i Austria).

Zadanie. Prowadzący punkt przypomina uczestnikom, że władze państw zaborczych, szczególnie Rosja i Prusy, starały się zniszczyć polską kulturę, język i inne nasze narodowe wartości. Aby nie zapomnieć o symbolach waż-nych dla Polaków, członkowie zastępu zagrają w patriotyczne memory. Prowadzący punkt dzieli zastęp na dwie części i rozkłada przed nimi karty z załącznika 3 w taki sposób, by obrazki były przykryte. Uwaga! Po odkry-ciu dwóch takich samych kart należy je głośno nazwać, np. fl aga, orzeł, Konstytucja 3 Maja. Jeśli gracz (zastęp) nie potrafi nazwać symbolu lub postaci, musi odłożyć i zakryć zdobyte karty.

Punkt 7. Druga wojna światowa 1 września 1939 r. niemieckie wojska prze-

kroczyły granice Rzeczypospolitej Polskiej. Rozpoczęła się druga wojna światowa.

Przez następne pięć lat III Rzesza prowa-dziła na ziemiach polskich politykę terroru i ludobójstwa.

17 września 1939 r. do Polski wkroczyła armia radziecka. Wkrótce pod okupacją sowiecką znalazła się wschodnia część na-szego kraju.

Polacy podjęli walkę z okupantami. Po-wstała polska podziemna armia (Związek Walki Zbrojnej – Armia Krajowa), a nawet działało całe Polskie Państwo Podziemne.

Zadanie. Punkt powinien znajdować się w pomieszczeniu, jednak prowadzący wita za-

stęp na zewnątrz, przed zamkniętymi drzwia-mi. Uczestnicy nie otrzymują od razu wia-domości z tekstem. Prowadzący wyjaśnia, że muszą przedostać się na posterunek okupan-ta. Ich zadaniem jest wykraść w ciągu minuty jak najwięcej przechowywanych tam kopert. W pomieszczeniu znajdują się żołnierze wro-ga (2–3 osoby z zawiązanymi oczami – mogą tylko nasłuchiwać). Ich zadaniem jest złapanie uczestników gry. Koperty muszą być umiesz-czone w widocznych miejscach w całym po-mieszczeniu. Uczestnicy mają tylko trzy próby, każda trwa minutę.

Punkt 8. Papież Jan Paweł II 16 października 1978 r. Polak Karol Wojtyła

został wybrany na papieża. Przyjął imię Jan Paweł II.

14 sierpnia 1980 r. w Stoczni Gdańskiej do-szło do strajku przeciwko komunistycznej władzy, na jego czele stanął Lech Wałęsa – późniejszy prezydent Polski.

12 grudnia 1981 r. wprowadzono w Pol-sce stan wojenny, który zablokował życie kulturalne, polityczne i gospodarcze kraju. Przeciwnicy władzy komunistycznej trafi li do więzień. Stan wojenny został zniesiony w lipcu 1983 r.

W dniach 6 lutego – 4 kwietnia 1989 r. w Warszawie doszło do wspólnych obrad władzy komunistycznej i opozycji. Obra-dy te zostały nazywane Okrągłym Stołem i uznaje się je za początek zmian ustrojo-wych w Polsce.

Zadanie. Na tym punkcie zastępom będą potrzebne: duży arkusz papieru, kredki, ołów-ki, kartki formatu A4 z wydrukowaną klatką taśmy fi lmowej, kartka z krótką biografi ą Jana Pawła II. Prowadzący odczytuje biografi ę Ka-rola Wojtyły. Uczestnicy dzielą się wydarze-niami z życia świętego Polaka (mogą to być

29


wydarzenia najważniejsze lub najbliższe ich sercu). Następnie każdy na kartce z wydru-kowaną klatką taśmy fi lmowej dowolną tech-niką plastyczną przedstawia wybrane wyda-rzenie. Potem zastęp wspólnie wymyśla tytuł „fi lmu”, opracowuje napisy końcowe i skleja chronologicznie poszczególne „klatki”. Taką taśmę fi lmową można złożyć, zawiązać sznur-kiem i schować do biblioteczki drużyny.

4. PODSUMOWANIE GRYPodczas podsumowania uczestnicy gry sami, na podstawie zdobytej wiedzy, opowiadają na forum o wydarzeniach z historii państwa polskiego. Na podsumowanie przygotuj też (na dużych sklejonych arkuszach) linię czasu. Wypisz na niej najważniejszą datę z każdego

punktu. Zastępy za pomocą taśmy przycze-piają kartki otrzymane na punktach w odpo-wiednich miejscach osi czasu.

Zadanie międzyzbiórkowe. Jakie jeszcze wydarzenia były ważne w historii na-szego kraju? Niech z taką myślą członkowie drużyny chodzą przez najbliższe dni. Na ko-lejną zbiórkę każdy uczestnik przynosi kartkę z datą wybranego przez siebie istotnego dla Polski wydarzenia. Dzięki temu oś czasu zapeł-ni się następnymi faktami.

5. ZAKOŃCZENIE ZBIÓRKI W SPOSÓB PRZYJĘTY W DRUŻYNIE

30

dawno, dawno temu

ZAŁĄCZNIK 1B

1. Ma je orzeł. 2. Dorosła Marysia. 3. Potrzebna do nakręcenia fi lmu. 4. Przyrząd w kształcie wielkich

oczu, ułatwia oglądanie oddalo-nych przedmiotów.

5. Przeciwieństwo słowa „lewy”. 6. Jeden z objawów przeziębienia. 7. Ozdoba w uchu kobiety. 8. Roślina mająca czerwone lub żółte, ostre w smaku owoce.

9. Kierunek poruszania się statku lub samolotu.

10. Terytorium zamieszkiwane przez naród.

11. Mały statek lub miasto polskie.12. Dźwięk ostrzegający przez

niebezpieczeństwem.13. Duże zwierzę roślinożerne

o niezgrabnym ciele, żyjące w Afryce.

14. Utwór muzyczny przeznaczony na orkiestrę.

15. Taniec na ¾.16. Przeciwieństwo słowa

„mniejszość”.17. Mądry Polak po niej.18. Urządzenie wprawiające

maszyny w ruch.

ZAŁĄCZNIK 1A

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

31


H D F E F D N W

Y G H R E

S D K H D

Y I H A S

J E W V N

F S I K U K O B

E S D W H G I S

A S Z D F C H

ZAŁĄCZNIK 2

32

dawno, dawno temuZ

AŁĄ

CZ

NIK

3

33


34

dawno, dawno temu

SCENARIUSZ ZBIÓRKI DRUŻYNY STARSZOHARCERSKIEJ

DAGOME IUDEX„Dagome iudex” to najstarszy polski dokument. Znajdował się w nim zapis woli od-dania państwa polskiego – przez Mieszka I i jego drugą żonę Odę – pod opiekę papie-ską. Tekst został sporządzony w języku łacińskim, jednak użyto w nim polskich nazw geografi cznych (na jego podstawie można określić zasięg terytorialny ówczesnego państwa polskiego). Tytuł dokumentu pochodzi od występujących w nim słów, przy czym „Dagome” to zapewne skrócona i zniekształcona forma imion władcy: chrześci-jańskiego – Dagobert i pogańskiego – Mieszko. Oryginał tekstu zaginął, zachowały się jedynie kopie (w dodatku streszczenia), pochodzące z przełomu XI i XII w.

PRZYGOTOWANIA

HarcówkaWarto zadbać o odpowiedni nastrój. Zasła-niamy okna, na środku harcówki ustawiamy świecznik i przed wpuszczeniem uczestników do środka zapalamy kilka świeczek. Włączamy muzykę słowiańską lub podobną, np. utwór „Wiedźmin” z fi lmu o tym samym tytule.

Stroje i rekwizytyZastępowi ubierają się w stylizowane szaty słowiańskie. Można w tym celu wykorzystać szare koce lub płótna namiotowe. Drużyno-

wy wciela się w księcia Mieszka I. Jest ubrany podobnie jak zastępowi, na głowie nosi diadem.

Potrzebne będą także mapy (dla każde-go zastępu) z zaznaczoną drogą dotarcia do punktów.

1. ROZPOCZĘCIE ZBIÓRKIUczestnicy wchodzą do ciemnego pomiesz-czenia (palą się tylko świece). Zbiórka ta nie rozpoczyna się w tradycyjny harcerski sposób!

2. GAWĘDASiadajcie, wojowie. Podzielę się dziś z wami

35


historią mego prapradziada Piasta, która za-ważyła na życiu kolejnych pokoleń naszego rodu:

Dzień był uroczysty i wymagał wystaw-ności. Oto najstarszy syn Piasta i jego żony Rzepichy siedem lat ukończył, a starym oby-czajem należało postrzyżyn dokonać i imię młodzikowi nadać. Właśnie sposobiono się do tego obrzędu, gdy Rzepicha, wyjrzawszy na dwór, zawołała:

– Jeszcze jacyś nieoczekiwani goście ku nam zdążają.

Rzeczywiście, od strony Gniezna zbliżało się dwóch nieznanych wędrowców. Odziani w luźne, płócienne szaty, wsparci na długich laskach, okryci kurzem, wyglądali na wielce utrudzonych. Stanęli w progu Piastowej chaty, życzyli pokoju domownikom, a potem jeden z nich tak przemówił:

– Daleką mamy za sobą drogę i jeszcze dal-szą przed sobą. Pozwólcie tedy nam trochę odpocząć i kubkiem zimnej wody pragnienie ugasić. Byliśmy u bram książęcego dworu w Gnieźnie o gościnę prosić, ale książę Popiel kazał nas służbie z grodu wypędzić.

Pokłonił się Piast przybyszom i gestem do środka zaprosił.

-– Moja chata przed wami otwarta – rzekł. – A i dzień dziś niezwyczajny. Nasz pierworod-ny syn siedem lat kończy, spod opieki matki pod ojcowską przechodzi i jego postrzyżyny wnet się odbędą. Radzi będziemy, jeśli razem z nami przy stole zasiądziecie i udział w uro-czystości weźmiecie.

– Dziękujemy za gościnność – odpowie-dzieli – i chętnie razem z wami będziemy się radować.

Zmywszy z siebie podróżny kurz, wnet miejsce przy stole zajęli. Gdy zaspokoili pierw-szy głód i pragnienie ugasili, nastąpił obrządek postrzyżyn. Rzepicha wprowadziła do izby

ubranego w lnianą koszulkę syna i przed Pia-stem z nim stanęła. Jasne włosy opadały chłop-cu na ramiona i czoło, na twarzy malowało się wzruszenie. Chłopiec upadł ojcu do stóp, od-dając się w ten sposób pod jego pieczę. Piast podniósł go, wodą źródlaną skropił i po noży-ce sięgnął. Potem ujął w palce pukiel włosów nad czołem i z powagą wielką go odciął. Doko-nawszy tego, zwrócił się do przybyszów:

– Niech i wasze ręce uczynią to samo, a usta wypowiedzą imię, jakie odtąd syn mój nosić będzie.

Z powagą, równą ojcowskiej, obaj przyby-sze dokonali ceremonii postrzyżyn, a starszy z nich rzekł przy tym:

– Niech imię jego będzie Siemowit. Następnie wykonał nad głową chłopca

znak jakiś nieznany, jakby chcąc nim słowa swoje potwierdzić.

Kolejno podchodzili teraz do Siemowi-ta pozostali goście i każdy pasemko włosów odcinał. Po dokonaniu postrzyżyn zaczęły się pieśni obrzędowe, a potem wszyscy udali się na cmentarz leżący nieopodal, by duchy przod-ków uczcić. Gdy powrócili znowu do Piastowej izby, tajemniczy przybysze zaczęli się żegnać. Podziękowali za gościnę, uczynili nad chatą Piasta i Rzepichy ten sam znak, jaki nad gło-wą chłopca nakreślili, i podążyli w dalszą drogę. Kim byli, skąd przyszli i dokąd prowadziła ich dalsza droga – nie wiadomo. Na pewno jednak nie byli zwykłymi wędrowcami, skoro po ich odejściu okazało się, że jadła nic nie ubyło, choć przecie przez długi czas ucztowano.

A tymczasem Siemowit rósł w zdrowiu i poważaniu u ludu, który po śmierci Popiela na tron go powołał.

M. Orłoń, Legenda o Piaście Kołodzieju i tajemniczych wędrowcach

Drużynowy dodaje: Wiele nad tym my-ślałem w kontekście zdarzeń teraźniejszych

36

dawno, dawno temu

i przyszłych. Tak jak moi przodkowie, uważam, że dzięki temu zdarzeniu ród mój został wy-niesiony na tron książęcy. Teraz, kiedy za spra-wą mej małżonki Dobrawy przyjąłem wiarę chrześcijańską, rozumiem więcej z tej opo-wieści i czuję, że mam do spełnienia specjalne posłannictwo – zjednoczenie naszych rodów i plemion w jednym państwie, godnym chrze-ścijańskiej Europy. Chcę zobaczyć, czy podo-łacie realizacji tego ze mną. Przygotowałem dla każdego oddziału (zastępu) zadanie, które będzie koordynował wasz dowódca lub ja osobiście się nim zajmę.

3. GRA TERENOWANa trasie rozstawiamy cztery punkty:

Punkt 1.Trening rycerskiDrużynowy: Wojowie, musimy być silni oraz sprawni, aby odeprzeć wszelkie zakusy wro-gów na nasze ziemie. Dlatego sprawdzę wasze umiejętności łucznicze. Do tej pory ćwiczyli-ście strzelanie jedynie do nieruchomego celu. Rzadko się wszelako zdarza, by wróg stał nie-ruchomo.

Zadanie. Tym punktem opiekuje się druży-nowy (z uwagi na konieczność zachowania szczególnego bezpieczeństwa). Rozstawiamy stanowisko strzeleckie z łuku. Zawieszamy tarczę na sznurku rozpiętym między drzewa-mi. Prowadzący punkt, stojąc z boku, porusza jednostajnie tarczę w obie strony. Drużyno-wy zapisuje liczbę trafi eń do tarczy (liczą się celne strzały). Każdy z uczestników ma pięć strzałów.

Punkt 2. W książęcej kancelariiZastępowy: Wojowie, musimy się nauczyć korzystać z nowych sposobów przekazywa-nia wieści. Piernacz i nacięte witki są już zbyt znane i łatwe do podrobienia przez naszych

wrogów. Od dzisiaj będziemy w posłowaniu używać pisma i pieczęci.

Zadanie. Na tym punkcie najlepiej przygoto-wać miejsce ogniskowe, kilka rozgałęzionych patyków jak do grilla i folię aluminiową. Po-nadto bierzemy wosk lub dużą świecę, kilka ziemniaków, sznurek i nożyki.

Na rozwidlony patyk trzeba nałożyć folię aluminiową i uformować ją w miskę z dziób-kiem. Wkładamy do niej trochę wosku i topi-my nad ogniem. W tym czasie każdy członek zastępu otrzymuje przekrojonego ziemnia-ka i rzeźbi w jednej połówce swój symbol. Następnie wylewa na nienaruszoną połowę wosk i przyciska go wyrzeźbioną częścią kar-tofl a. Po zastygnięciu zastępowy ocenia sta-ranność i estetykę wykonania.

Punkt 3. Handel wymiennyZastępowy: Minęły już czasy, kiedy każdy wszystko, co mu do życia potrzebne, sam upolował albo wyhodował. Dzięki naszym podróżom i wędrówkom kupców, przeko-naliśmy się, że życie ułatwia handel wymienny.

Zadanie. Na dużym boisku lub chodniku rysujemy patykiem lub kredą szachownicę. Do zadania możemy wykorzystać sylwetki zwierząt z gry „Farmer” lub narysować i wy-ciąć je samodzielnie (28 królików, 14 owiec,5 świń, 2 krowy, 2 konie).

Uczestnicy rozstawiają się na szachownicy możliwie daleko od siebie. Każdy dostaje tyl-ko jeden rodzaj zwierzęcia. Wygrywa ten, kto na koniec gry będzie miał ich wszystkie rodza-je. Zwierzęta można zdobyć od innych lub od zastępowego, który stoi w jednym ze środko-wych pół i jednorazowo każdemu może przy-znać owcę. Handel wymienny odbywa się we-dług przyjętego przelicznika (np. jedna świnia za cztery króliki).

37


Punkt 4. PiśmiennictwoZastępowy: Ważny dokument, spisany pod dyktando pana naszego Mieszka, ukryty zo-stał przed wrogami. Musimy go odnaleźć, aby intencję księcia przekazać w ręce adresata.

Zadanie. Ukrywamy w terenie cztery części podartego dokumentu – dla każdego zastępu komplet (każdy ma przypisany swój kolor). Zadaniem zastępu jest jak najszybsze odnale-zienie swoich listów. Zastępowy mierzy czas.

4. PODSUMOWANIE. Oczytajcie znaleziony tekst, porównajcie z wersją łacińską i kopią rękopisu. Wskażcie na mapie opisane w nim granice państwa Mieszka. Drużynowy powinien przygotować wyjaśnie-nia, np. dotyczące występujących w tekście nazw geografi cznych (https://pl.wikipedia.org/wiki/Dagome_iudex).

Podobnie w innym tomie z czasów papieża Jana XV Dagome, pan, i Ote, pani i synowie ich Mieszko i Lambert (nie wiem, jakiego to ple-mienia ludzie, sądzę jednak, że to byli Sardyń-czycy, ponieważ ci są rządzeni przez czterech „panów”) mieli nadać świętemu Piotrowi w ca-łości jedno państwo, które zwie się Schinesghe z wszystkimi swymi przynależnościami w tych granicach, jak się zaczyna od pierwszego boku wzdłuż morza [dalej] granicą Prus aż do miej-sca, które nazywa się Ruś, a granicą Rusi [dalej] ciągnąc aż do Krakowa i od tego Krakowa aż do rzeki Odry, prosto do miejsca, które nazywa się Alemure, a od tej Alemury aż do ziemi Milczan i od granicy Milczan prosto do Odry i stąd idąc wzdłuż rzeki Odry aż do rzeczonego państwa Schinesghe.

Za: G. Labuda,Słowiańszczyzna starożytnai wczesnośredniowieczna. Antologia tekstów

źródłowych, Poznań 1999, s. 159–161.

38

dawno, dawno temu

SCENARIUSZ KUŹNICY WĘDROWNICZEJ LUB INSTRUKTORSKIEJ

WZRASTAM JAK ROŚLINKA

Przeprowadźcie kuźnicę pt. „Wzrastam jak roślinka”, korzystając z zamieszczonych dalej tekstów i poszerzając znajomość zagadnienia na podstawie samodzielnie znale-zionych artykułów, książek, fi lmów lub spotkań ze specjalistami z dziedziny etyki, fi lo-zofi i i teologii. Celem kuźnicy jest wewnętrzna refl eksja i nauka wyrażania własnych odczuć oraz opinii.

PRZYGOTOWANIAPrzed rozpoczęciem kuźnicy możesz po-stawić przed uczestnikami małą roślinę do-niczkową. Rozpoczęcie i zakończenie czasu przeznaczonego na odpowiedzi uczestników spotkania sygnalizuj dzwonkiem, gongiem lub kołatką.

ROZPOCZĘCIEZacznij od przeczytania fragmentu Ewangelii wg św. Marka, a następnie odczytaj powoli py-tania i zagadnienie do przemyślenia.

Mówił dalej: „Z królestwem Bożym dzieje się tak, jak gdyby ktoś nasienie wrzucił w ziemię. Czy śpi, czy czuwa, we dnie i w nocy, nasienie kiełkuje i rośnie, sam nie wie, jak. Ziemia sama z siebie wy-daje plon, najpierw źdźbło, potem kłos, a potem pełne ziarno w kłosie. Gdy zaś plon dojrzeje, zaraz zapuszcza sierp, bo pora już na żniwo”.

Ewangelia wg Marka 4:26–29

Przywołaj przed oczy obraz roślinki, o któ-rej Jezus mówi w tej przypowieści. Roślinka rośnie przez cały czas, ale jej wzrost na co dzień jest niezauważalny – widać to dopie-

39


ro po pewnym czasie. Uświadom sobie, że niektóre okoliczności sprzyjają wzrostowi roślinki, inne w nim przeszkadzają, a nawet ją niszczą. Popatrz na tę roślinę i na to, jakie ma kwia-

ty, liście, łodygę. Co pozwala jej wzrastać? Jakich zjawisk przyrodniczych potrzebuje roślina dzika, a jakiej formy pomocy – ro-ślina hodowana w domu?

Zobacz to samo teraz w swoim życiu. Co karmiło cię od ostatniej zbiórki? Co da-wało wzrost? Co było źródłem twojej ra-dości? Co przyniosło nadzieję? Zastanów się, co nadaje sens twojemu życiu. Co jest w nim dobre? Czy są osoby, które pomaga-ją w twoim wzroście?

Popatrz na roślinę i spróbuj dostrzec, co ją niszczy. Może zbyt mocny wiatr? Może za ostre słońce? Może ktoś ją kopnął i po-łamał? A może przez nadgorliwość zbyt obfi cie podlał i zaczęła gnić? Jakie czynniki i okoliczności mogą niszczyć roślinę?

Odnieś to do swojego życia. Co odbiera ci radość, miłość, nadzieję? Co lub kto hamu-je cię w rozwoju? Jakie relacje, rozmowy, spotkania, fi lmy? Co uznajesz za nieudane w swoim życiu?

Zastanów się, co powoduje, że zatrzymałeś się w miejscu, że się nie rozwijasz – nie realizujesz Przyrzeczenia Harcerskiego, zo-bowiązań wobec rodziny, przyjaciół, nie podejmujesz decyzji. Możesz przyjrzeć się temu, czego boisz się w życiu podjąć, co cię odrzuca. A co sam zepsułeś i chciał-byś naprawić? Co niepotrzebnie na siebie wziąłeś albo w co wszedłeś i chciałbyś się wycofać?

Patrząc na to, co dawało wzrost roślince, zastanów się, co jest ważne dla twego wzrostu. Warto przyjrzeć się temu wła-śnie w gronie harcerskich przyjaciół, któ-rzy potrafi ą zrozumieć i poradzić. Popatrz też na to, co przeszkadzało ci w kroczeniu do Harcerskich Ideałów. Co cię najbar-dziej wybijało ze służby Bogu, bliźniemu, samemu sobie?

ZAKOŃCZENIEKuźnicę zakończcie bez szczególnego podsu-mowania. Niech zostanie niedokończona, by problem kiełkował przez najbliższe dni w gło-wach uczestników. Możecie zaśpiewać jesz-cze piosenkę, np. „Przyjaciela mam” lub „Nic nie musisz mówić”.

40

dawno, dawno temu

SCENARIUSZ DYSKUSJI WĘDROWNICZEJ LUB INSTRUKTORSKIEJ

CHRYSTIANIZACJA NA ZIEMIACH POLSKICH – DAR Z NIEBA CZY BARBARZYŃSTWO?

Dyskusja może posłużyć poszerzeniu przez uczestników wiedzy historycznej doty-czącej Chrztu Polski i początków państwa polskiego. Pozwoli także kształtować umie-jętności wyrażania własnego zdania oraz krytycznej analizy przedstawianych faktów i pokaże, że wykorzystywanie siły do forsowania własnych interesów nie jest dobrą metodą.

ZASADY DYSKUSJIDyskusję prowadzi drużynowy. Jego dodatko-wym zadaniem będzie prezentacja kolejnych informacji dotyczących chrystianizacji doko-nywanej na ziemiach polskich. Po przedsta-wieniu kolejnego faktu każda z osób uczest-niczących w zbiórce może usiąść po jednej ze stron, które reprezentują dwa przeciwne stanowiska w dyskusji. Po zajęciu miejsc po-między obiema stronami odbywa się dyskusja. Każda taka część zajęć powinna trwać nie dłużej niż 20 min. Zawsze powinien ją pod-sumować prowadzący, powtarzając najważ-niejsze wnioski, które zostały wypowiedziane w trakcie danej sesji dyskusyjnej. Podczas

dyskusji każda osoba może zmienić swoje miejsce, jeśli stwierdzi, że przekonały ją argu-menty przeciwnej strony.

ZAGADNIENIA DO DYSKUSJI

Podjęcie przez Mieszka I decyzji o przy-jęciu chrztu było związane nie tylko z chęcią przejścia na wiarę chrześcijańską, ale także – a może przede wszystkim – z pozytywnymi konsekwencjami politycznymi tego wydarze-nia. Przyjęcie chrztu pozwoliło na poślubie-nie Dobrawy i ostateczne przypieczętowanie sojuszu z Czechami, zminimalizowanie zagro-żenia ze strony Niemców, którzy poprzez chrystianizację ziem polskich mogliby mieć

41


powód do najazdu na kraj Polan, a także wej-ście do grupy „cywilizowanych państw eu-ropejskich” podlegających Świętemu Cesar-stwu Rzymskiemu. Pomimo podejmowanych działań chrystianizacyjnych na ziemiach pol-skich jeszcze przez kilkaset lat część miesz-kańców czciła pogańskie bóstwa.

Czy znając te fakty, uważacie, że przyję-cie chrztu przez Polskę było słusznym roz-wiązaniem? Czy Mieszko I nie wykazał się zbytnim wyrachowaniem, przyjmując chrzest ze względu na korzyści dla swojego państwa, a nie w wyniku przede wszystkim własnych przekonań religijnych? Jak oceniacie na co dzień postępowanie osób, które na zimno kalkulują każde swoje posunięcie? Czy znacie takie przykłady ze swojego otoczenia? Jeśli tak, to jakie? Czy takie postępowanie nie ko-jarzy się wam z obłudą?

Przyjęcie chrztu przez Mieszka I stało się symbolicznym przyjęciem chrztu przez państwo polskie. Jednak religia chrześcijańska często nie spotykała się z pozytywnym odbio-rem przez społeczność Polan. Prości ludzie nie rozumieli nowej dla nich wiary i niejedno-krotnie nie chcieli zmieniać dotychczasowych wierzeń, które praktykowali przez pokolenia. Jest to naturalny mechanizm – zazwyczaj lu-dzie boją się tego, co nowe i nieznane.

Czy chrześcijanie postępowali słusznie, na-rzucając poganom swoją religię? Czy różne wierzenia mogły istnieć obok siebie? Czy ów-cześni chrześcijanie wykazywali się postawą tolerancyjną w stosunku do innowierców? A jak to wygląda w dzisiejszych czasach? Czy znacie osoby, które są innego wyznania lub deklarują ateizm? Jak są traktowane przez in-nych w ich otoczeniu? Czy fakt ten nie wpływa na ich postrzeganie? Czy tak powinno być?

Chrystianizacja Europy na początku średniowiecza, jak i późniejsze jej dzieje – m.in. wyprawy krzyżowe – zapisały w historii wiele krwawych kart. Wbrew temu, że jed-nym z podstawowych założeń religii chrze-ścijańskiej jest miłosierdzie, wiara była czę-sto zakorzeniana w świadomości ludności nie słowem i dobrym przesłaniem o miłości i braterstwie, a mieczem i siłą.

Czy uważacie, że w tamtych czasach była to słuszna metoda? Czy myślicie, że mogło się to odbyć w inny sposób? Czy jakakol-wiek idea (nawet najbardziej szlachetna) może usprawiedliwiać użycie przemocy w stosunku do drugiego człowieka?

Ponieważ Mieszko I był władcą Polan, podejmowane przez niego decyzje dotyczy-ły zwykle nie tylko jego samego oraz jego rodziny i najbliższych, ale także jego podda-nych. Bardzo często zdarza się w różnych grupach, że to kierownik lub przewodniczący podejmuje decyzję w imieniu całego zespołu, a reszta członków musi się do niej dostoso-wać.

Czy uważacie, że Mieszko I miał moral-ne prawo podjąć decyzję o zmianie wyzna-nia wszystkich obywateli ziem polskich bez konsultacji z nimi? Czy w waszej opinii nie godziło to w ich prawo do wolności wyzna-nia? Gdzie – waszym zdaniem – powinna się zaczynać, a gdzie kończyć władza kierownika lub przewodniczącego? Jakie decyzje może on podejmować samodzielnie, a jakie powi-nien wcześniej ustalić z pozostałymi człon-kami grupy? Czy uważacie, że w pewnych sytuacjach szef grupy może podjąć decyzję samodzielnie, bez względu na poglądy innych? Jeśli tak, to jakie są to sytuacje?

42

dawno, dawno temu

POMYSŁ NA DYSKUSJĘ WĘDROWNICZĄ LUB INSTRUKTORSKĄ

CHRZEŚCIJANIN-POLAK CZY POLAK-CHRZEŚCIJANIN?

Przeprowadźcie dyskusję, korzystając z zamieszczonych niżej wskazówek i ćwiczeń oraz poszerzając znajomość zagadnienia na podstawie samodzielnie znalezionych ar-tykułów, książek, fi lmów lub spotkań ze specjalistami. Wybierzcie najciekawszą dla was formę dyskusji.

1. WPROWADZENIEZanim zaczniecie dyskusję, spróbujcie zdefi -niować trzy kluczowe słowa: patriotyzm, ko-smopolityzm i nacjonalizm.

W Katechizmie Kościoła Katolickiego czy-tamy: „Miłość ojczyzny i służba dla niej wy-nikają z obowiązku wdzięczności i porządku miłości” (KKK 2239). W czym wyraża się pa-triotyzm? Podajcie przykłady.

2. ĆWICZENIESformułujcie i zapiszcie na dużym arkuszu

papieru zasady, według których chrześcijanin może angażować się w życie polityczne.

3. ĆWICZENIEArkusz papieru podzielcie na dwie części. Pierwszą zatytułujcie „Przykłady patrioty-zmu”, a drugą „Co w każdym z wymienionych przykładów jest powodem naszej dumy?”. Na podstawie wiadomości z lekcji polskiego, hi-storii oraz innych źródeł wypiszcie, z jakich przykładów polskiego patriotyzmu możemy być dumni.

43


ZADANIE 3

ZADANIE 3. PEŁNIĆ SŁUŻBĘ ZWIĄZANĄ Z JUBILEUSZEM CHRZTU POLSKI, UPAMIĘTNIENIEM WYDARZENIA LUB MIEJSCA ZWIĄZANEGO

Z POWSTANIEM PAŃSTWA POLSKIEGO

POMYSŁY NA PEŁNIENIE SŁUŻBY

44

dawno, dawno temu

Zachęcamy drużyny i gromady do włączenia się w obchody związane z jubileuszem Chrztu Polski i podejmowanie podczas nich służby. Kalendarium uroczystości można znaleźć w Internecie (www.chrzest966. Dowiedzcie się też, kiedy i w jakiej formie uroczystości odbywają się w waszej miejscowości, parafi i lub gminie.

PROPOZYCJE POŻYTECZNEJ PRACY DLA GROMADY ZUCHOWEJ Promowanie rocznicy Chrztu Polski po-

przez rozdawanie z tej okazji naklejek lub specjalnych przypinek.

Służenie w mundurach podczas Mszy św. upamiętniającej rocznicę Chrztu Polski w swojej parafi i (np. niesienie darów, służ-ba przy ołtarzu, czytanie podczas mszy).

Założenie „Księgi uczynków Mieszka I” – zapisywanie w niej dobrych uczynków wykonanych przez zuchy podczas zdoby-wania odznaki. „Chrzest 966”.

PROPOZYCJE SŁUŻBY DLA DRUŻYNY HARCERSKIEJ Zaproszenie seniorów z domu kultury,

koła kościelnego itp. do muzeum lub miej-

sca związanego z rocznicą chrztu (wspólna wycieczka w najbliższej okolicy).

Zorganizowanie przedstawienia teatralne-go (forma dowolna, dopasowana do zain-teresowań i możliwości drużyny) na temat początków państwa polskiego dla szerszej publiczności (w szkole, w domu kultury, w domu seniora, podczas festynu miejskie-go itp.).

Zorganizowanie przez zastępy wycieczki dla rodziców do wybranego miejsca zwią-zanego z tematem. Członkowie zastępów powinni pełnić rolę przewodników wy-cieczki i opowiedzieć o wybranym zabytku czy miejscu. Można pokusić się o słowiań-skie przebrania, rekwizyty itp.

45


PROPOZYCJE SŁUŻBY DLA DRUŻYNY STARSZOHARCERSKIEJ Domeną harcerzy starszych jest poszuki-

wanie. Dlaczego więc nie wykorzystać tej formy do upowszechnienia i popularyzacji wiedzy o rocznicy 1050-lecia chrztu Pol-ski? Przygotujcie związany a tym punkt geocachingowy w waszej okolicy. Zasta-nówcie się, jak sformułować wiadomość, aby była odpowiednio krótka, ale zawie-rała najważniejsze informacje dotyczące tego wydarzenia. Ustalcie, gdzie taki punkt może się znaleźć – być może będzie to miejsce związane z Chrztem Polski lub doniesieniami o misji chrystianizacji, która odbywała się w waszej okolicy. Pamiętajcie też o tym, że miejsce to nie powinno być odnalezione przez przypadkowe osoby. Zastanówcie się, w czym ukryjecie waszą wiadomość. Należy pamiętać, że „opako-wanie” powinno być odporne na działanie różnych czynników zewnętrznych, takich jak wiatr czy deszcz. Zarejestrujcie swój punkt w sieci, aby inni mogli zacząć go szukać!

Zorganizujcie w szkole, przy której działa-cie, Wielki Test o Chrzcie Polski, w którym wezmą udział uczniowie oraz nauczycie-le. Z pewnością znajdziecie sojuszników do realizacji tego projektu w postaci na-uczycieli historii. Przygotujcie listę pytań i zadań odpowiednich do poziomu ich odbiorców. Zastanówcie się, kto powi-nien taki konkurs poprowadzić. Zadbaj-cie o odpowiednią aranżację przestrzeni. Powiadomcie klasy o wydarzeniu – niech wytypują swojego delegata i przygotują dla niego odpowiedni doping. Zastanówcie się

nad nagrodami. Pamiętajcie, że lepiej zapa-miętujemy pozytywne zdarzenia – zadbaj-cie o dobrą atmosferę, aby wszyscy zapa-miętali tę rywalizację oraz fakty o jakich będzie się podczas niej mówić.

Opracujcie w dowolnej formie informator historyczny o Chrzcie Polski i początkach naszej państwowości (np. w postaci ko-miksu, prezentacji, samodzielnie zrealizo-wanego fi lmu). Upowszechnijcie go wśród kolegów, mieszkańców waszej miejscowo-ści itp.

Przygotujcie w dowolnej formie przewod-nik po miejscach związanych z początkami naszego państwa, rozpowszechnijcie go w waszym środowisku.

PROPOZYCJE SŁUŻBY DLA DRUŻYNY WĘDROWNICZEJ Znajdźcie pomnik (zabytek) upamiętniają-

cy Chrzest Polski w waszej miejscowości i podejmijcie działania w celu jego upo-rządkowania lub renowacji.

Podejmijcie działania służące wsparciu pra-cy misjonarzy (np. zbieranie środków czy-stości lub innych artykułów – w zależności od potrzeb misjonarzy, z którymi nawią-żecie kontakt). Wykorzystajcie przy tym umiejętności, które posiadacie, np. jeśli po-trafi cie naprawiać rowery, włączcie się do akcji „Rowery dla Afryki”.

Przeprowadźcie zbiórkę na temat jubile-uszu Chrztu Polski dla młodszej drużyny harcerskiej lub gromady zuchowej.

Podejmijcie służbę (porządkową, informa-cyjną, ratowniczą) podczas uroczystości związanych z Rokiem Jubileuszu 1050-le-cia Chrztu Polski..

46

dawno, dawno temu

SPRAWNOŚĆ ZUCHOWA ZDOBYWANA ZESPOŁOWO

DOBRAWA / MIESZKO1. Dowiedzieliśmy się, w co wierzyli niegdyś Słowianie. Zorganizowaliśmy naradę

starszyzny plemiennej, podczas której dyskutowaliśmy nad tym, czy mamy przy-jąć chrzest.

2. Wiemy, czym był Chrzest Polski i kiedy się odbył. Odnaleźliśmy na mapie miejsce, gdzie Mieszko mógł przyjąć chrzest.

3. Bawiliśmy się w dwór Mieszka i Dobrawy. Poznaliśmy dawne słowa, ubiory, obyczaje.4. Przygotowaliśmy przedstawienie „Chrzest Mieszka I”. Zaprosiliśmy na nie rodziców i przy-

jaciół gromady.5. Wykonaliśmy zuchową kapliczkę w stylu słowiańskim. Zawiesiliśmy ją w zuchówce.6. Oglądaliśmy (w muzeum, w Internecie, w albumach) zabytki z początków państwa polskie-

go. Zorganizowaliśmy własną wystawę takich zabytków (przedstawionych na zdjęciach lub rysunkach). Potrafi my powiedzieć, które z nich są związane z przyjęciem chrześcijaństwa.

7. Wykonaliśmy album, komiks, gazetkę lub w innej formie zaprezentowaliśmy świętych zwią-zanych z dziejami Polski.

Uwagi. Sprawność zapoznaje zuchy z ważnym wydarzeniem w historii Polski, jakim był chrzest Mieszka I (Chrzest Polski). Zuchy w trakcie cyklu sprawnościowego mogą poznać podstawo-we postacie i miejsca związane z początkami państwa polskiego (Gniezno, Poznań, Mieszko, Dobrawa), dowiedzieć się przy tym, jak wyglądało życie codzienne w czasach pierwszych Piastów. Należy jednocześnie przekazać dzieciom, że wartości chrześcijańskie były ważne w życiu naszych przodków, np. pokazując wybrane sylwetki świętych i błogosławionych Polaków. Zuchy powinny uświadomić sobie, że my również powinniśmy kierować się wartościami taki-mi jak oni, realizując je odpowiednio do potrzeb i warunków życia w XXI.

Wskazówki bibliografi czne: S. Aleksandrzak, M. Wadecki, Przez stulecia. Opowiadania z historii Polski. J. Gryguć, Tysiąc lat temu w Gnieźnie. Cz. Janczarski, W dawnych czasach, w dawnych wiekach. J. Matejko, Poczet królów i książąt polskich. K. Ożóg, 966. Chrzest Polski.

dęrzy-

47


SPRAWNOŚCI HARCERSKIE

DAGOME IUDEX*1. Wie, czym był Chrzest Polski, kiedy się odbył i potrafi wskazać na mapie miej-

sce, gdzie mogło nastąpić to wydarzenie. Potrafi wymienić kilka potencjalnych przyczyn przyjęcia chrześcijaństwa przez Mieszka I.

2. Wie, czym był dokument „Dagome iudex” i co dawał państwu piastowskiemu.3. Opowiedziała/opowiedział zastępowi historię św. Wojciecha lub Pięciu Braci Męczenników.4. Przygotowała/przygotował prezentację lub planszę na temat Zjazdu Gnieźnieńskiego w

1000 roku, a następnie przedstawiła/przedstawił ją swojemu zastępowi.5. Dowiedziała/dowiedział się, jak wyglądały najdawniejsze godła Polski i przygotowała wizeru-

nek jednego z nich do harcówki, korzystając z dowolnej techniki plastycznej.

DAGOME IUDEX**1. Wie, czym był Chrzest Polski i kiedy się odbył. Potrafi wskazać na mapie miej-

sce, gdzie mogło nastąpić to wydarzenie. Potrafi wymienić kilka potencjalnych przyczyn przyjęcia chrześcijaństwa przez Mieszka I.

2. Przygotowała/przygotował prezentację lub planszę na temat organizacji pań-stwa Piastów, a następnie przedstawiła/przedstawił ją zastępowi lub drużynie. Na postawie tekstu „Dagome iudex” określiła/określił granice ówczesnego państwa polskiego.

3. Odnalazła/odnalazł w swojej miejscowości lub regionie miejsca związane z powstaniem państwa polskiego. Wykonała/wykonał album lub prezentację tych miejsc, przedstawiła/przedstawił kolegom lub zamieściła/zamieścił ją w Internecie.

4. Omówiła/omówił rolę chrześcijaństwa i Kościoła katolickiego w historii państwa polskiego.5. Zapoznała/zapoznał się z żywotem jednego ze świętych patronów Polski. Wskazała/wska-

zał, jakimi wartościami kierował się ten święty oraz co zdecydowało o włączeniu go do panteonu świętych patronów naszego kraju.

DAGOME IUDEX***1. Zaprezentowała/zaprezentował przyczyny i skutki przyjęcia chrześcijaństwa

przez Mieszka I, przybliżyła/przybliżył to zagadnienie młodszym kolegom.2. Odwiedziła/odwiedził wybrane miejsce związane z Chrztem Polski i począt-

kami państwa polskiego, zapoznała/zapoznał się z jego rolą w przeszłości, stanem zachowa-nia i znaczeniem dla współczesnych Polaków.

3. Poznała/poznał rolę chrześcijaństwa i jego wartości w różnych sferach życia Polaków na przestrzeni dziejów (sztuka, nauka, edukacja, życie społeczne, polityka).

4. Zapoznała/zapoznał się z przebiegiem obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego i Milenium Chrztu Polski w 1966 r. Zaprezentowała/zaprezentował sylwetkę Prymasa Tysiąclecia kar-dynała Stefana Wyszyńskiego, zwróciła/zwrócił uwagę na jego rolę w obchodach Milenium.

48

dawno, dawno temu

WARTO PRZECZYTAĆ

KSIĄŻKI I ARTYKUŁY E. Czaczkowska, Książę znakomity – dux inclitus, http://chrzest966.pl/ewa-czaczkowska-ksia-

ze-znakomity-dux-inclitus/, [online], dostęp 10 kwietnia 2016. A. Gieysztor, Mieszko I, w: Poczet królów i książąt polskich, Warszawa 1984. J. Gryguć, Tysiąc lat temu w Gnieźnie, Gniezno 2014. Chrzest Mieszka I, http://muzhp.pl/pl/e/1139/chrzest-polski, [online], dostęp 10 kwietnia

2016. K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, Wrocław 1991. Milenium czy Tysiąclecie, red. B. Noszczak, Warszawa 2006. K. Ożóg, 966. Chrzest Polski, Warszawa 2015. G. Labuda, Mieszko I, Wrocław 2002. H. Łowmiański, Religia Słowian i jej upadek, Warszawa 1986. J. Strzelczyk, Mieszko I, Warszawa 2013. P. Urbańczyk, Mieszko Pierwszy Tajemniczy, Toruń 2012. B. Zientara, Siemowit, Lestek, Siemomysł, w: Poczet królów i książąt polskich, Warszawa 1984.

PORTALE INTERNETOWE www.966.com.pl www.chrzest966.pl www.koronacjakrolewska.pl www.muzeumgniezno.pl

wykorzystane w publikacji

Fotografi e wykorzystane w publikacji:Weronika Jędrzejczak, Karolina Kubis, Krzysztof Manista, Zbigniew Warzyński, Magdalena Kielczewska-Madej

oraz Guncelin, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/52/DagomeCambraiCopy.jpg; Lukasz19930915, https://pl.wikipedia.org/wiki/Bazylika_prymasowska_Wniebowzi%C4%99cia_

Naj%C5%9Bwi%C4%99tszej_Maryi_Panny_w_Gnie%C5%BAnie#/media/File:Adalbert_relikwie.JPG; Ludmiła Pilecka, https://pl.wikipedia.org/wiki/Bazylika_prymasowska_Wniebowzi%C4%99cia_Naj%C5%9Bwi-%C4%99tszej_Maryi_Panny_w_Gnie%C5%BAnie#/media/File:Gniezno_Door.JPG; Radomil Talk, https://pl.wi-

kipedia.org/wiki/Ostr%C3%B3w_Tumski_w_Poznaniu#/media/File:Archikatedra_Pozna%C5%84_RB1.JPG; Jędrycha, https://de.wikipedia.org/wiki/Kruszwica#/media/File:Kruszwica,_Ruiny_zamku,_tzw._Mysia_Wie-%C5%BCa,_po%C5%82._XIV_w._%281%29.JPG; User:Fazer, https://pl.wikipedia.org/wiki/Biskupin_%28sta-

nowisko_archeologiczne%29#/media/File:Biskupin_-_gate_and_wall.jpg

49


PROPOZYCJA PROGRAMOWA GŁÓWNEJ KWATERY ZHP

dawno, dawno temu,

zaczęłozaczęło

WYDAWNICTWO

MARRON

WYDAWNICTWO

MARRON

dawno, dawno temu,dawno, dawno temu,

kiedykiedy

zaczęłozaczęłoPROPOZYCJA PROGRAMOWA GŁÓWNEJ KWATERY ZHPW ROKU JUBILEUSZU 1050-LECIA CHRZTU POLSKI

wszystko sięwszystko się

Documents

wszystko się