WYBRANE ZAGADNIENIA

PSYCHOLOGII SZACHW

PUAWY 2015

Jan Przewonik i Specjalici na sali

WPROWADZENIE

CZTERY INSPIRACJE

I. MOTYWACJA

NEURODYDAKTYKA MANFRED SPITZER MARZENA YLISKA

II. PERCEPCJA

III. MISTRZOSTWO

SZYBSI NI ORY MOCNIEJSI NI LWY

IV. METODA 9 WSKANIKW

I. MOTYWACJA - UKAD LIMBICZNY II. MISTRZOSTWO III. PERCEPCJA IV. 9 WSKANIKW MYLENIA

PLAN SPOTKANIA

POSTULAT

SZACHY SZKO MYLENIA

I CHARAKTERU

I. MOTYWACJA

ZADBAJ O AKTYWIZACJ

UKADU LIMBICZNEGO UCZNIA.

PIERWSZE MINUTY ZAJ

S BARDZO WANE.

MOTYWACJA

NEURODYDAKTYKA MANFRED SPITZER MARZENA YLISKA

ZACZ LEKCJ

OD ZAGADKI?

Rytua

UKAD LIMBICZNY TALENTY !

HOWARD GARDNER: INTELIGENCJE WIELORAKIE

II. PERCEPCJA

TEORIA STRUKTUR ZNACZCYCH [ CHUNKS THEORY ]

PAMITAJ O ROLI WIZUALIZACJI.

AKCENTUJ ROL POWIZA

MIDZY BIERKAMI I POLAMI.

redni poziom inteligencji wrd belgijskich szachistw. Pena skala Werbalna Wykonawcza Grupa N IQ IQ IQ 1 11 122 110 131 2 11 123 110 132 3 11 117 107 124 Ogem 33 121 109 129

Frydman, Marcel, Lynn, Richard: The general intelligence and spatial abilities of gifted young Belgian chess players. British Journal of Psychology, May 1992, Vol. 83, No. 2.

redni poziom inteligencji wrd belgijskich szachistw

(WISC) Wiek w latach: 8,10 13,2

ZAPAMITAJ CIG CYFR:

2 1 1 5 5 0 1 8 6 7 2 1 1 0 3 2 4 1 2 3 2 1 9

2115 50 18

67 2 1

103 24 12

3 2 1 9

21155018672110324123219

PRZYKAD, ILUSTRUJCY ROL WIZUALIZACJI, URUCHAMIANIA KILKU KANAW ZMYSOWYCH, A TAKE ROLI NADAWANIA ZNACZENIA STRUKTUROM.

TEORIA

STRUKTUR

ZNACZCYCH

KRL

HETMAN

SKOCZEK

PIONEK

PIONEK

Posunicie czarnych Boetzer Przewonik, Niemcy 2001

23

KAVALEK KARPOW, POSUNICIE BIAYCH

XABCDEFGHY 8-+-+-+-+( 7+-+-+-+-' 6-+-+-+-+& 5+-+-+-+-% 4-zP-+-+-+$ 3zPQ+PvLNzP-# 2-+RsNPzPLzP" 1+-tR-+-mK-! xabcdefghy

MISTRZOSTWO

50.000 100.000 (300.000) JEDNOSTEK ZNACZENIOWYCH

CHUNK

Chase, W. G., Simon, H. A. (1973). Perception in chess. Cognitive Psychology, 4, 55-81.

POWIZANIA !

KRL

HETMAN

SKOCZEK

PIONEK

PIONEK

WEWNTRZNE POCZUCIE KONTROLI

WEWNTRZNE POCZUCIE KONTROLI

EKSPERYMENTY PAMICIOWE

Chase, W. G., Simon, H. A. (1973). Perception in chess. Cognitive Psychology, 4, 55-81. Chase, W. G., Simon, H. A. (1973). The mind's eye in chess. W: W. G. Chase (Ed.), Visual information processing (215-281). New York: Academic Press. Gobet, F., Waters, A. (2003). The Role of Constraints in Expert Memory. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 2003, Vol. 29, No. 6, 10821094.

William G. Chase, Neil Charnes, Herbert A. Simon, Carnegie Mellon University http://psyccritiquesblog.apa.org/2012/11/was-bobby-fischers-chess-genius-linked-to-his-paranoia-and-his-delusional-disorder.html

Odtwrz pozycj

ALECHIN ROSELLI, POSUNICIE BIAYCH

36

WICZENIE:

JAKI JEST NUMER TELEFONU

TWOJEGO SSIADA ?

FERNAND GOBET

http://www.chrest.info/fg/home.htm

III. MISTRZOSTWO

SZYBSI NI ORY MOCNIEJSI NI LWY

PRZYGOTOWUJ ZADANIA

NA CO NAJMNIEJ

TRZECH POZIOMACH TRUDNOCI.

Kamila Wojdyo, Sylwiusz Retowski: Kwestionariusz Celw zwizanych z Osigniciami (KCO) - konstrukcja i charakterystyka psychometryczna. Przegld Psychologiczny, 2012, Tom 55, Nr 1, 9-28.

Zmienna

Mistrzostwo

Denie

Mistrzostwo -

Unikanie

Wykazanie si -

Denie

Wykazanie si -

Unikanie

Dolegliwoci

somatyczne 0,02 0,35 0,20 0,32

Satysfakcja

ze studiowania 0,40 0,09 0,21 -0,04

Przewidywanie

sukcesu egzamin 0,17 0,04 0,31 0,07

MISTRZOWSKA STRATEGIA

11 rund

INTERMEZZO

Posunicie biaych

Halsband, U., Kaller, C., Rahm, B., Unterrainer, J. (2006). Planning abilities and chess: A comparison of chess and nonchess players on the Tower of London task. British Journal of Psychology, 97.3 (Aug. 2006), p.299.

SZACHICI VS. NIE-SZACHICI Lepsze planowanie dziaania, przy czym rnice zwikszay si wraz ze wzrostem trudnoci zadania.

Wicej czasu powiconego na rozwizywanie zada w sytuacjach

trudnych, po odkryciu bdw;.

Wiksze wysiki w kierunku rozwizania zadania.

Mniej niepotrzebnych krokw w analizie w sytuacjach trudnych.

Koncentracja na przeplanowaniu problemu, std duszy czas namysu.

[Brak rnic midzy grupami w testach inteligencji i pamici roboczej!]

Frydman i Lynn (1992), oraz Horgan i Morgan (1990): Przewagi w zakresie rozwoju intelektualnego wrd dzieci grajcych w szachy, w porwnaniu z dziemi nie grajcymi. Doll i Mayr (1987): Przewaga szachistw w testach inteligencji nad grup osb nie grajcych w szachy.

BADANIA

Frydman, M., Lynn, R. (1992). The general intelligence and spatial abilities of gifted young Belgian chess players. British Journal of Psychology, 83, 233-235. Doll, J., Mayr, U. (1987). Intelligenz und Schachleistung eine Untersuchung an Schachexperten. Psychologische Beitrge, 29, 270-289.

IV. METODA 9 WSKANIKW

POSTULAT

SZACHY SZKO MYLENIA

I CHARAKTERU

MEMENTO W CYFROWEJ ERZE

NICOLAS CARR: Pytki umys. Jak Internet wpywa na nasz mzg? MANFRED SPITZER: Cyfrowa demencja. GARY SMALL, GIGI VORGAN: iMzg. Jak przetrwa technologiczn przemian wspczesnej umysowoci. SZYMON WJCIK: Problem naduywania Internetu. W: Nadmierne korzystanie z komputera i Internetu przez dzieci i modzie.

KOPOTY Z KONCENTRACJ

CORAZ KRTSZE I UBOSZE WYPOWIEDZI

PROBLEMY Z PRZYSWAJANIEM DUGICH TEKSTW

PYTKIE MYLENIE

MEMENTO W CYFROWEJ ERZE

Komrki, komputery, TV, video,

surfowanie

7 godzin dziennie

Jaki wpyw bdzie wywierao nadmierne korzystanie z komputerw, ultrabookw, konsoli, smartfonw na umiejtno koncentracji ludzi dorosych, a zwaszcza dzieci i modziey?

ANTIDOTUM: MYLE SZERZEJ I DALEJ

ADRIAAN DE GROOT

PSYCHOLOGIA MYLENIA

Thought and Choice in Chess (1965)

1914 - 2006

5 2

MOMENTY KRYTYCZNE W PARTII

DRZEWA DECYZYJNE

DRZEWA DECYZYJNE

DRZEWO DECYZYJNE

Proponuj

kart

Payback

Przyjmuj

i otrzymuj

punkty

Za punkty

otrzymuj

zniki

Widz, e nieco

oszczdzam !

Oni

otrzymuj

informacje

o mnie

Dopasowuj

reklamy

do moich

nawykw

zakupowych

Reklama dziaa wydaj wicej

pienidzy !

LINIA CZASU

WCZORAJ DZI JUTRO POJUTRZE

POLICZ KONSEKWENCJE

EFEKT MOTYLA

ZAWSZE MAMY PLAN A, B, C

Co zrobi?

Wybr

wariantu

i dziaanie

Wariant A

Wariant B

Wariant C

ANDRZEJ MODZELAN:

OSIGNICIA SZKOLNE UCZNIW

OBJTYCH PROGRAMEM NAUKI GRY W SZACHY

W TRZECH PIERWSZYCH LATACH NAUCZANIA

W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 13

W GORZOWIE WIELKOPOLSKIM

1. Rozwj zainteresowa 2. Aktywno twrcza 3. Rozwijanie pamici i uwagi 4. Rozwj wyobrani wzrokowej i koncentracji 5. Mylenie logiczno-wyobraeniowe 6. Rozwj pozytywnych sfer osobowoci 7. Konsekwencja i wytrwao w dziaaniu 8. Aspekty wychowawcze

Pierwszy w historii Afroamerykanin, ktry otrzyma tytu arcymistrza (w 1999 roku).

Maurice Ashley. Chess for Success: Using an Old Game to Build New Strengths in Children and Teens (Broadway Books, 2005)

SZACHY: 1. Rozwijaj mylenie logiczne

2. Doskonal umiejtno rozwizywania problemw

3. Poprawiaj koncentracj

4. Poszerzaj wyobrani i kreatywno

5. Rozwijaj zdolno do przewidywania konsekwencji

6. Wspieraj wyksztacenie si samodzielnoci

7. Wspieraj procesy pamiciowe

8. Wzmacniaj obraz siebie

9. Wzmacniaj umiejtno odraczania gratyfikacji

Maurice Ashley. Chess for Success: Using an Old Game to Build New Strengths in Children and Teens (Broadway Books, 2005)

Mona postawi hipotez, e szachici, jako dowiadczeni w planowaniu kolejnych posuni na szachownicy, bd te skuteczniejsi od nie-szachistw w planowaniu kolejnych krokw w innych dziedzinach ycia (Holding 1985a, Holding, Pfau 1985b).

BADANIA

Holding, D. (1985). The psychology of chess skill. Hillsdale, NJ: Erlbaum. Holding, D., Pfau, H. (1985). Thinking ahead in chess. The American Journal of Psychology, Vol. 98, No. 2 (Summer), 271-282.

1. Grupa specjalistyczna 4 szkoy muzyczne

2. Grupa, ktra nie zdaa egzaminu do Gr. 1.

3. Nauka w szkoach oglnoksztaccych

4. Nauka w szkoach oglnoksztaccych

5. Uczniowie, przerywajcy nauk po 2 latach

GRUPY MUZYCZNE

CZAS NAUKI

Wiek w latach redni czas nauki dziennie (minuty)

Grupa 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

I. 17,3 22,8 26,7 34,5 46,6 65,9 85,3 107,0 123,1 130,1 172,1 191,8 208,7

II. 22,5 14,7 15,6 24,4 32,3 40,5 55,4 55,6 66,3 74,9 95,4 125,7 167,1

III. 10,0 8,7 13,1 19,5 27,1 33,3 43,0 49,6 66,8 78,5 81,1 72,7 49,7

IV. 5,0 9,7 10,1 17,3 20,8 22,6 24,2 25,7 31,1 25,3 29,5 29,2 24,8

V. 10,0 8,7 7,2 17,5 15,9 15,5 16,2 14,3 16,8 14,7 15,0 31,3

John Sloboda (2008). Wykady z psychologii muzyki. Warszawa: Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina.

73

KUMULACYJNY EFEKT... DZIE TYDZIE ROK 5 35 30 GODZ. 10 70 60 GODZ. 30 210 182 GODZ. 60 420 365 GODZ. (45 DNI NAUKI)

Zwycizca 6000

1500

1500

1500

Happy Looser 1500

CEL

2016

2015

2014

2013

PLAN PN WT R CZ P S N SUMA

Debiuty - Biaymi 1 1

Debiuty - Czarnymi 1 1

Analiza wasnych partii 1 1

Partie Mistrza 1 1

Rozwizywanie kombinacji 1 1

Strategia 5 5

Kocwki 5 5

SUMA 15

REALIZACJA PN WT R CZ P S N SUMA

Debiuty - Biaymi 1 1

Debiuty - Czarnymi 1 1

Analiza wasnych partii 1 1

Partie Mistrza 1 1

Rozwizywanie kombinacji 1 1

Strategia 6 6

Kocwki 5 5

SUMA 16

UMIEJTNO GODZINY

Harmonijka 50

Czytanie nut 150

Gitara 150

Trbka 300

Fortepian 450

Puzon 600

Saksofon altowy 600

Kung Fu 600

piew 900

Wioloczela 900

Flet 1200

Skrzypce 1900

SZACUNKI NOWOJORSKICH NAUCZYCIELI MUZYKI

Unikaj zych nawykw ...

N. Krogius

rednia

rozpoczcia

nauki: Start

Osignicie

poziomu

GM

Czas do

poziomu

GM

Wczeniej zaczynajcy nauk: 6,5 22,8 16,3

Pniej zaczynajcy nauk: 13,6 25,3 11,7

Im szybciej dziecko zaczyna nauk, tym wicej czasu spdzi do momentu osignicia poziomu arcymistrzowskiego``.

N. Krogius: Psychology in chess. New York 1976.

SZACHY I CZAS TRENINGU

Osignicie

poziomu mistrzowskiego:

3.016

11.053

godziny 23.608

34 argentyskich szachistw

Fernand Gobet, Guillermo Campitelli: The Role of Domain-Specific Practice, Handedness, and Starting Age in Chess. Developmental Psychology, 2007, Vol. 43, No. 1, 159172.

KRYTYCZNY OKRES STARTU

Warto zaczyna wczeniej !

Czas rozpoczcia powanej gry

N Wiek

Arcymistrzowie 3 11,3

Mistrzowie midzynarodowi 9 10,3

Mistrzowie FIDE 13 11,6

Szachici sklasyfikowani 39 14,2

Szachici nie sklasyfikowani 36 18,6

100 Argentyskich szachistw

Fernand Gobet, Guillermo Campitelli: The Role of Domain-Specific Practice, Handedness, and Starting Age in Chess. Developmental Psychology, 2007, Vol. 43, No. 1, 159172.

KRYTYCZNY OKRES STARTU

Warto zaczyna wczeniej !

Prawdopodobiestwo osignicia poziomu

GM lub IM

Szachici rozpoczynajcy nauk przed 12 r. . 1 do 4

Szachici rozpoczynajcy nauk po 12 r. . 1 do 55

100 argentyskich szachistw

Fernand Gobet, Guillermo Campitelli: The Role of Domain-Specific Practice, Handedness, and Starting Age in Chess. Developmental Psychology, 2007, Vol. 43, No. 1, 159172.

KRYTYCZNY OKRES STARTU

Warto zaczyna wczeniej !

100 argentyskich szachistw

Fernand Gobet, Guillermo Campitelli: The Role of Domain-Specific Practice, Handedness, and Starting Age in Chess. Developmental Psychology, 2007, Vol. 43, No. 1, 159172.

Poziom mistrzowski

Szachici rozpoczynajcy nauk przed 12 r. . 75,60 %

Szachici rozpoczynajcy nauk po 12 r. . 54,50 %

NAWYKI

www.janprzewoznik.pl:

Kwestionariusz mistrza

Plan tygodniowy Excel

Zarzdzanie karier przez role Excel

Savoir vivre !

Szacunek !

Wraliwo !

1.H:h8 Wb5

1.H:h8 Wb5 2.b4 W:b4+ 3.a:b4 H:b4+ 4.Ka1 Ha3+ 5.Kb1 Ha2 mat

1.H:h8 2.Ka1 W:b2 3.c4 Hb3 +

1.H:h8 Wb5 2.Wce1 W:b2+ 3.Kc1 Wb1+ 4.Kd2 Ha5 +

1.H:h8 Wb5 +

1.H:h8 Wb5 +

1.H:h8 Wb5 2.Wce1 W:b2+ 3.Kc1 Wb1+ 4.Kd2 +

1.He5

1.Hf4

1.Hg3

1.W:f7 DRZEWO DECYZYJNE

d 1.H:h8 Wb5

d 1.H:h8 Wb5 2.b4 W:b4+ 3.a:b4 H:b4+ 4.Ka1 Ha3+ 5.Kb1 Ha2 mat

d 1.H:h8 2.Ka1 W:b2 3.c4 Hb3 +

d 1.H:h8 Wb5 2.Wce1 W:b2+ 3.Kc1 Wb1+ 4.Kd2 Ha5 +

d 1.H:h8 Wb5 +

d 1.H:h8 Wb5 +

d 1.H:h8 Wb5 2.Wce1 W:b2+ 3.Kc1 Wb1+ 4.Kd2 +

b 1.He5

e 1.Hf4

f 1.Hg3

a 1.W:f7

Dmax = 10 p-posuni = najduszy wariant

d 1.H:h8 Wb5

d 1.H:h8 Wb5 2.b4 W:b4+ 3.a:b4 H:b4+ 4.Ka1 Ha3+ 5.Kb1 Ha2 mat

d 1.H:h8 2.Ka1 W:b2 3.c4 Hb3 +

d 1.H:h8 Wb5 2.Wce1 W:b2+ 3.Kc1 Wb1+ 4.Kd2 Ha5 +

d 1.H:h8 Wb5 +

d 1.H:h8 Wb5 +

d 1.H:h8 Wb5 2.Wce1 W:b2+ 3.Kc1 Wb1+ 4.Kd2 +

b 1.He5

e 1.Hf4

f 1.Hg3

a 1.W:f7

N = 11 GAZIE DRZEWA DECYZYJNEGO

FORMUA SUKCESYWNYCH

PROPOZYCJI ROZWIZANIA

PRZYKAD

d-d-d-d-d-d-d-d-b-e-f-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-

a-a-a-a-a-b-b-b-b-b-b-b-b-b-b-b-b-a-b-a-a-a

CZAS NA REFLEKSJ I WNIOSKI

JELI PATRZYSZ W OTCHA, TO PAMITAJ, E OTCHA TE PATRZY NA CIEBIE !

Alexander Cockburn: Idle Passion: Chess and the Dance of Death

Plume 1975

Paczyk Schurade, Zakopane

DZIKUJ ZA WSPPRAC !

DO ZOBACZENIA.

www.janprzewoznik.pl