145
Wzrost gospodarczy a innowacje Publikacja pokonferencyjna Konferencja pod patronatem Ministra Gospodarki i Rektora Politechniki Wrocławskiej Wrocławskie Centrum Transferu Technologii Politechniki Wrocławskiej Ul. Smoluchowskiego 48, 50-372 Wrocław tel. 071 320 33 18, fax 071 320 39 48 www.wctt.pl; [email protected] Wrocław, 13-14 pazdziernika 2008 , konferencja ISBN 978-83-7493-434-3

Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

  • Upload
    vandung

  • View
    217

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Wzrost gospodarczya innowacje

Publikacja pokonferencyjna

Konferencja pod patronatem Ministra Gospodarki i Rektora Politechniki Wrocławskiej

Wrocławskie Centrum Transferu TechnologiiPolitechniki WrocławskiejUl. Smoluchowskiego 48, 50-372 Wrocławtel. 071 320 33 18, fax 071 320 39 48www.wctt.pl; [email protected]

Wrocław, 13-14 pazdziernika 2008,

konferencja

ISBN 978-83-7493-434-3

Page 2: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

WZROST GOSPODARCZY A INNOWACJE

Wrocław, październik 2008

Page 3: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Komitet Programowy:Prof. zw. dr hab. inż. Jan KochMgr Grzegorz GromadaDr inż. Jarosław Osiadacz

Redaktor naukowyProf. zw. dr hab. inż. Jan Koch

RefeRaty Ocenił i zaKwalifiKOwał DO DRuKu KOMitet PROGRaMOwy KOnfeRencJi

Politechnika WrocławskaWrocławskie Centrum Transferu TechnologiiUl. Smoluchowskiego 48, 50-372 Wrocławtel.: 71 320 33 18, fax: 71 320 39 48e-mail: [email protected], www.wctt.pl

Druk: Zante, ul. Spacerowa 22 55-010 Święta [email protected], www.zante.pl

iSBn 978-83-7493-434-3

Page 4: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

3

OD ORGanizatORów KOnfeRencJi

Budowa gospodarki opartej na wiedzy jest jednym z najważniejszych wyzwań stojących przed Polską w XXI wieku. Motorem dla wzrostu gospodarczego są niewątpliwie wiedza, innowacje, badania naukowe i umiejętności ich komercjalizacji, ale także metody generowania nowych idei i pomysłów, czy umiejętne zarządzanie wiedzą i technologią w przedsiębiorstwie. Na całym świecie panuje też przekonanie o konieczności przyspieszenia przetwarzania nowych dociekań i badań naukowych w pożyteczne i rynkowo dojrzałe produkty. Jednakże trudności tego procesu leżą w samych założeniach powstawiania nowych idei technologicznych, a więc w nauce. Albowiem obok kreatywności, koniecznej przy powstawaniu nowego produktu, potrzebna jest także znajomość rynku oraz doświadczenie z zakresu konkurencyjności. Dla właściwego ukierunkowania badań naukowych potrzebne jest też ich sprzężenie zwrotne z użytkowaną wiedzą oraz użytkownikami nowych produktów. Komercjalizacja wyników badań naukowych poprzez tworzenie nowych firm, zwanych zwykle spin-off’ami, to bezpośrednia i efektywna forma powiązania nauki z praktyką. W tym zbiorze referatów z konferencji „Wzrost Gospodarczy a Innowacje” przedstawione są zarówno rozważania o charakterze ogólnym ale także konkretne, udane, funkcjonujące firmy, których twórcy to byli lub obecni pracownicy naukowi, w większości Politechniki Wrocławskiej.Organizatorzy konferencji sądzą, że przykłady te mogą być zachętą do tworzenia takich firm, które stanowią na świecie zalążki nowoczesnej, opartej na wiedzy, gospodarki.

W imieniu Organizatorów Prof. zw. dr hab. inż. Jan Koch Dyrektor Wrocławskiego Centrum Transferu Technologii Politechniki Wrocławskiej

Wrocław 13-14 października 2008

Wstęp

Page 5: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu
Page 6: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Marian Noga

5

Prof. zw. dr hab. Marian NogaAkademia Ekonomiczna im. Oskara Langego we Wrocławiu

cO DecyDuJe O ROzwOJu GOSPODaRczyM

wprowadzenie1.

We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i zastanawiamy się co je spowodowało. Przyczyn zacofania lub sukcesu danego kraju poszukiwać można zarówno w uwarunkowaniach historycznych, położeniu geograficznym jak i w dostępie do ważnych gospodarczo surowców.Silny wpływ na rozwój gospodarczy wywarł postęp cywilizacyjny i w określonej mierze wynikająca z tego postępu mentalność społeczeństwa.Problemy te są przedmiotem badań wielu nauk w tym również nauk ekonomicznych. Nauki ekonomiczne rozróżniają pojęcia rozwój gospodarczy i wzrost gospodarczy, przy czym rozwój gospodarczy jako pojęcie szersze obejmuje wzrost gospodarczy (który prezentuje zmiany ilościowe w procesach gospodarowania) oraz wszelkiego rodzaju zmiany jakościowe i strukturalne, które wynikają z postępu cywilizacyjnego. F.A. von Hayek w „Konstytucji wolności” wydanej w 1960 roku pisał tak: „Większość korzyści życia społecznego, zwłaszcza w jego bardziej rozwiniętych formach, które zwiemy „Cywilizacją”, polega na tym, że jednostka korzysta z rozleglejszej wiedzy, niż sama sobie zdaje z tego sprawę. Można rzec, że cywilizacja zaczyna się, gdy człowiek w dążeniu do swoich celów może wykorzystać więcej wiedzy, niż sam zdobył i gdy przekracza granice swojej ignorancji, korzystając z wiedzy, której sam nie posiada” [1, s.36]. Jak stąd wynika to wiedza jest źródłem postępu cywilizacyjnego i tym samym rozwoju gospodarczego. W tym miejscu warto przytoczyć jeszcze jedno rozważanie, F.A.von Hayeka: „... Byłoby błędem wierzyć, że aby podnieść cywilizację na wyższy poziom, musimy jedynie zrealizować idee teraz nami kierujące. Jeśli mamy posuwać się naprzód, musimy pozostawić miejsce na nieustanną rewizję naszych obecnych koncepcji i ideałów, która będzie narzucała przyszłe doświadczenie. Nie jesteśmy zdolni do wyobrażenia sobie, jaka będzie lub może być cywilizacja za pięćset czy choćby pięćdziesiąt lat, podobnie jak nie byli w stanie przewidzieć naszego dzisiejszego sposobu życia nasi średniowieczni przodkowie lub nawet nasi dziadkowie” [1, s.37]. Przytoczyłem słowa Hayeka po to, aby uświadomić wszystkim, że rozwoju gospodarczego nie da się precyzyjnie zaplanować. Mamy tutaj do czynienia ze swoistym paradoksem, a mianowicie: cywilizację stworzył człowiek, bowiem jest ona efektem działań kilku setek pokoleń jednakże nie oznacza to, że cywilizacja jest procesem ludzkiego planu.Celem opracowania jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie zawarte w tytule, a mianowicie: co decyduje o rozwoju gospodarczym? Ażeby dać odpowiedź na to pytanie badawcze, należy:

Po pierwsze, przeanalizować teoretyczne ujęcie wzrostu i rozwoju gospodarczego oraz pomiar •wzrostu gospodarczego.Po drugie, przeanalizować zróżnicowanie poziomu rozwoju i tempa wzrostu gospodarczego •wybranych krajów świata.

Page 7: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Co decyduje o rozwoju gospodarczym

6

wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu gospodarczego2.

Tak jak podkreśliłem to we wprowadzeniu należy rozróżniać wzrost gospodarczy i rozwój gospodarczy.Wzrost gospodarczy jest pojęciem węższym i dotyczy mierzalnych elementów gospodarki tj. wzrostu produkcji, dochodów, zatrudnienia, inwestycji i.t.p. Natomiast rozwój gospodarczy obejmuje oprócz zmian ilościowych podstawowych wielkości makroekonomicznych, jeszcze zmiany jakościowe, które możnaby określić jako postęp cywilizacyjny. Już w 1776 roku Adam Smith w swoim słynnym dziele „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” (Inguiry into the Nature and Causes of Wealth of Nations) stwierdził, że głównym przedmiotem jego zainteresowania jest rozwój gospodarczy; w ujęciu A.Smitha były to siły, które w długim okresie rządzą „wzrostem bogactwa narodów”. Moim zdaniem, to co najciekawsze w dziele Smitha to stwierdzenie, że o bogactwie narodów decyduje ilość wydatkowanej pracy i wydajność pracy w procesie wytwarzania. Zdecydowanie niewielką rolę w pomnażaniu bogactwa narodów A.Smith przypisywał kapitałowi trwałemu [ por.2, s.60].L. Zienkowski rozróżnia determinanty rozwoju „krótkookresowe”, „średniookresowe” i „długookresowe”.Determinanty rozwoju gospodarczego „krótkookresowe” określa jako bezpośrednie determinanty pierwszego rzędu i zalicza tutaj:

Nakłady kapitału1. Nakłady pracy2. Niezależny postęp techniczno – organizacyjny wyrażony łączną produktywnością czynników 3. produkcji i ( Total Factor Productivity – TFP ).

Aby czynniki te mogły efektywnie oddziaływać na gospodarkę, niezbędne jest wsparcie ich przez determinanty tzw. drugiego i trzeciego rzędu.Determinanty „średniookresowe” L. Zienkowski nazywa pośrednimi determinantami drugiego rzędu, do których zalicza szeroko rozumiane warunki prowadzenia działalności gospodarczej na które składają się:

1. stan sektora finansów publicznych (obciążenia podatkowe i parapodatkowe, dług publiczny, potrzeby pożyczkowe sektora finansów publicznych);

2. inflacja (poziom i dynamika inflacji);3. porządek prawny (jakość prawa i jego egzekwowanie, stopień regulacji obrotu gospodarczego i

warunki rozpoczynania, prowadzenia i likwidacji działalności gospodarczej, zakres ingerencji państwa w procesy gospodarcze, korupcja i związane z nią odchylenia alokacji czynników produkcji od stanu optymalnego, elastyczność rynku pracy, szczególnie w zakresie procedur zatrudniania i zwalniania pracowników oraz w zakresie negocjacji płacowych);

4. jakość polityki gospodarczej i społecznej państwa.Determinanty „długookresowe”, określone jako pośrednie determinanty trzeciego rzędu rozwoju gospodarczego obejmują:

1. Naukę, wiedzę i innowacyjność (kapitał wiedzy naukowej)2. Edukację i poziom wiedzy społeczeństwa (kapitał wiedzy społeczeństwa)3. Poziom cywilizacyjny i kulturalny – mentalność społeczeństwa [3].

Page 8: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Marian Noga

7

Sądzę, że taki układ uwarunkowań rozwoju gospodarczego we współczesnej gospodarce odpowiada rzeczywistym procesom gospodarczym, z tym że niedokreślony pozostaje problem kategorii czasu w gospodarce. W dużym uproszczeniu przyjmuje się że okres krótki to okres w którym nie dokonuje się zmian w technice i technologii wytwarzania. Gdy takie zmiany wprowadza się to mamy wtedy do czynienia z okresem długim. Natomiast średni okres zwykle używany jest w planowaniu finansów państwa i w Polsce przyjmuje się że jest to okres od 1 roku do 2 lat.Do problemów rozwoju gospodarczego można podchodzić inaczej, a mianowicie jako procesu wykorzystania będących w dyspozycji wszystkich zasobów, czyli kapitałów.1* Gospodarka kraju osiąga tym wyższy wzrost gospodarczy, im lepiej wykorzystuje znajdujące się w jej dyspozycji zasoby, takie jak:

Warunki naturalne: lokalizacja, złoża surowców, lasy, plaże, klimat;•Finansowe zasoby: oszczędności, rezerwy międzynarodowe;•Kapitał wytworzony przez człowieka: budynki, drogi, mosty, infrastruktura telekomunikacyjna;•Kapitał instytucjonalny: prawna ochrona własności materialnej i niematerialnej, sprawność •administracji rządowej, sprawność firm;Zasoby wiedzy: patenty, zaplecze naukowe, eksperckie;•Kapitał ludzki; umiejętności, potencjał twórczy;•Kapitał kulturowy: postawy i wartości związane z innowacjami [4].•

Wymienione powyżej wykorzystanie kapitału kulturowego w postaci postaw i wartości związanych z innowacjami jako determinanta rozwoju gospodarczego wywodzi się – moim zdaniem – wprost z definicji kultury. Przytoczę tutaj jedną z najciekawszych definicji kultury zaproponowanych w 1871 roku przez antropologa społecznego Edwarda Burnetta Tylora, który napisał: „Kultura czyli cywilizacja w szerokim etnograficznym sensie, jest złożoną całością, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawo, obyczaje oraz wszelkie inne zdolności i nauki zdobyte przez człowieka jako członka społeczeństwa” [podaje za 5, s.306].Przyjmując tę definicję kultury można łatwo dowieść że wszelka innowacyjność powinna być w ostatecznej instancji wywodzona z kultury.Na poziomie makroekonomicznym innowacje wpływają na trzy czynniki wzrostu produkcji:

kapitał,•pracę,•całkowitą produktywność czynników produkcji (Total Factor Productivity–TFP)•

Kraje, które w latach 90 zanotowały większy niż przeciętny przyrost produkcji, przeważnie też zwiększyły poziom zatrudnienia, zakumulowały więcej kapitału, polepszyły jakość siły roboczej i zanotowały wzrost całkowitej produkcyjności czynników produkcji (TFP). Wpływ innowacji na wzrost TFP już dawno został zauważony. Wzrost ten odzwierciedla większą efektywność wykorzystania siły roboczej i kapitału i jest napędzany innowacjami technologicznymi i nietechnologicznymi – zmianami organizacyjnymi, ulepszonymi praktykami zarządzania, udoskonalonymi sposobami produkcji dóbr i usług wprowadzonymi, by nadążać za zmianą potrzeb konsumentów i społeczeństwa [6.s. 35-36].

1 * Kapitał to zasób ekonomiczny zdolny do samoodtwarzania się i to w skali rozszerzającej. Kapitał nie musi odznaczać się trwałością techniczną. Istotą kapitału jest to że w procesie przekształcenia się w strumień dóbr i usług umożliwiającym kolejne samoodtworzenie się posiada zdolność wytwarzania nadwyżki, czyli dochodu dla jego właści-ciela. Por. M. Noga , Makroekonomia, Wyd. AE Wrocław, Wrocław 2000, s.70.

Page 9: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Co decyduje o rozwoju gospodarczym

8

W tym miejscu należy przeanalizować problem pomiaru wzrostu gospodarczego, bo jak już to zaznaczyłem rozwój gospodarczy obok wzrostu gospodarczego obejmuje jeszcze niemierzalne zmiany jakościowe.Wzrost gospodarczy może być mierzony za pomocą różnorodnych mierników makroekonomicznych. Wyróżnić tutaj można mierniki:a. Naturalne – są to mierniki np. zaproponowane przez wyspecjalizowane agendy ONZ we właściwych jednostkach miary np. zabezpieczone przez dane państwo spożycie w ciągu dnia przynajmniej 2000 kalorii. Kraj, który może zrealizować ten postulat jest krajem rozwiniętym.B. „Sztuczne”, zaproponowane przez naukę - np. HDI (Human Development Index), indeks rozwoju społecznego jako złożenie trzech elementów:

PKB w dolarach USA na 1 mieszkańca•Przeciętna długość życia•Wykształcenie, jako zmienna złożona z dwóch elementów tj. ilość lat nauki i procent •analfabetów.

c. W ujęciu pieniężnym, czyli makroekonomiczne mierniki w ujęciu wartościowym, z których najbardziej znanym jest Produkt Narodowy Brutto (PKB). Nie ulega wątpliwości, że PKB nie jest tylko najbardziej znanym miernikiem ale również najpowszechniej stosowanym miernikiem do mierzenia wzrostu gospodarczego. Posługują się nim wszyscy politycy na świecie.PKB może być różnie definiowane, jednakże wydaje się że najprościej, można ten miernik określić jako końcowy rezultat działalności produkcyjnej w gospodarce otwartej, który jest sumą zrealizowanego popytu na produkty i usługi wytwarzania w kraju. Struktura PKB jest następująca:

PKB = C + I + G + NXgdzie: C – nakłady pieniężne gospodarstw domowych na konsumpcję I – nakłady pieniężne na inwestycje brutto przedsiębiorstw, czyli inwestycje nowe i odtworzeniowe G – państwowe zakupy dóbr i usług (często nazywane spożyciem zbiorowym) NX – eksport netto jako różnica między eksportem a importem

zróżnicowanie rozwoju gospodarczego3.

Punktem wyjścia wielu rozważań o współczesnym wzroście gospodarczym jest twierdzenie, że zjawiska wzrostowe, jak i stagnacyjne są spowodowane głównie czynnikami strukturalnymi nie zaś koniunkturalnymi [7]. A jak było w przeszłości?Trwały wzrost gospodarczy jest zjawiskiem nowym w historii ludzkosci a ostatnie 200 lat tej historii można uznać za innowację w stosunku do wcześniejszej reguły. Wspaniałe cywilizacje rozwijające się przez setki a raczej tysiące lat były obszarami bez wzrostu gospodarczego w takim ujęciu jak przedstawiłem to pojęcie powyżej. Inaczej możnaby powiedzieć, że przez całe tysiąclecia gospodarki chińskiej, tysiąc lat gospodarki rzymskiej czy tysiąc lat gospodarki średniowiecznej Europy następował rozwój, ale tempo rocznego przyrostu

Page 10: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Marian Noga

9

produkcji dóbr i usług było bliskie zera. Kilkuprocentowe tempo wzrostu gospodarczego jest regułą od 200 ostatnich lat i to początkowo w odniesieniu do niewielu krajów świata [8].Według wyliczeń Angusa Maddisona, eksperta OECD, światowy wzrost gospodarczy w latach 1500-1820 wynosił 0,04% średniorocznie, czyli był zerowy. Pod koniec XVIII wieku poważnym osiągnięciem było 0,5% tempo wzrostu gospodarki brytyjskiej przechodzącej przez fazę rewolucji przemysłowej. Od roku 1820 wyraźny wzrost gospodarczy miał miejsce w Europie Zachodniej, natomiast liczony jako wzrost gospodarki całego świata wynosił 1,21% średniorocznie w latach 1820-1992 [9]. Oczywiście wzrost ten był rozłożony nierównomiernie. O ile na początku badanego okresu (1820 r.) PKB per capita w Europie był trzykrotnie wyższy niż w Afryce subsaharyjskiej, to w 1992 roku odpowiednia relacja wyniosła jak 20:1. Na progu XXI wieku są na świecie kraje, które mają wzrost zerowy jak było to w XVIII wieku. Zadawane jest pytanie dlaczego tak się dzieje? Są bogate kraje i biedne kraje. Zadaje się wiec pytanie; czy kraje biedne dogonią kraje bogate?Powszechnie uznaje się że zróżnicowanie rozwoju gospodarczego współczesnych państw wynika z wpływu na rozwój gospodarczy:a) środowiska geograficznegob) politykic) kultury w której szczególną rolę pełni modernizacja społeczeństwa, której przejawem jest:

Industrializacja•Racjonalizacja•Sekularyzacja•Demokratyzacja•Emancypacja•Pluralizacja stylu życia•Masowa konsumpcja•Urbanizacja•Edukacja•Wzrost mobilności społecznej [4, s.68]•

Modernizacja w społeczeństwach zachodnich miała charakter endogenny, natomiast do wszystkich społeczeństw pozostałych jest przenoszona jako zastosowanie zachodniego wzorca rozwojowego (europeizacja bądź westernizacja). Zróżnicowanie rozwoju gospodarczego występuje do dzisiaj. Pokazuje to tablica 1. Jak wynika to z danych zawartych w tablicy 1, PKB na 1 mieszkańca np. w Chinach jest 11 razy mniejszy niż w Luksemburgu, a np. Polska ma 2 razy większy PKB niż Białoruś i 2 razy mniejszy PKB niż Niemcy.W tym miejscu chciałabym zwrócić uwagę na to że w tablicy 1 podano PKB w dolarach USA przeliczonego z walut krajowych według parytetu siły nabywczej, waluty krajowej (metoda Purchasing Power Parity – PPP). Metoda PPP zalecana jest przez ONZ. Roczniki statystyczne podają też PKB dla różnych krajów świata w dolarach USA po przeliczeniu z waluty krajowej według kursu walutowego oficjalnego na dzień 1 grudnia danego roku. Otrzymane wyniki mogą być bardzo różne, co pokazuje tablica 2 i dlatego przy porównaniach międzynarodowych, gdy posługujemy się miernikiem PKB obowiązkowo musimy podać według jakiej metody dokonano przewalutowania PKB w walucie krajowej w PKB w dolarach USA.

Page 11: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Co decyduje o rozwoju gospodarczym

10

Jak podałem to powyżej w XVIII wieku obserwowaliśmy zerowe tempo wzrostu. A jakie mamy dzisiaj tempo wzrostu PKB?

Tablica 1. Produkt krajowy Brutto PKB według parytetu siły nabywczej (PPP) na 1 mieszkańca (ceny bieżące), w dolarach USA w wybranych krajach.

l.p. Kraje 1995 2006 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.10.11.12.13.14.15.16.17.18.19.20.21.22.23.

ArgentynaAustraliaAustriaBiałoruśBrazyliaChinyEstoniaFrancjaGrecjaIrlandiaJaponiaLitwaMeksykNiemcyNorwegiaPolskaCzechySłowacjaRosjaUSASzwajcariaWielka BrytaniaLuksemburg

10 473,921 590,423 248,43 213,26 589,72 505,26 489,220 958,616 697,818 057,322 504,86 150,66 883,822 050,424 019,17 678,713 074,08 311,95 947,327 541,726 320,219 886,936 778,7

14 481,234 239,836 295,68 002,58 657,06 743,416 126,631 742,031 646,838 850,130 773,014 568,810 777,832 039,853 115,615 073,720 606,017 603,110 984,141 789,235 649,734 470,277 761,7

Źródło: Rocznik Statystyczny GUS, Warszawa 2007, s.874

Tablica 2. PKP per capita obliczonego według metody PPP i według kursu walutowego, w wybranych krajach.

l.p. Kraj2006 rok, dolar uSa

PPP Kurs walutowy1.2.3.4.5.6.7.8.

USAPolskaCzechyLuksemburgWielka BrytaniaChinyNorwegiaRosja

41 789,115 073,720 606,077 761,734 470,26 743,432 039,810 984,1

41 789,18 940,013 883,089 726,039 211,02 055,071 857,06 877,0

Źródło: Rocznik statystyczny GUS, Warszawa 2007, s.873 i 874

Page 12: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Marian Noga

11

Według danych z Rocznika Statystycznego GUS, Warszawa 2007, strona 875, w latach 2000-2006 obserwowaliśmy na świecie następujący przyrost PKB (dla całego świata):

2000 rok2001 rok2002 rok2003 rok2004 rok2005 rok2006 rok

4,2 %1,7 %1,9 %2,8 %4,0 %3,5 %4,1 %

Trwają obliczenia za rok 2007 i sądzi się że będzie ono w granicach 3,4 % - 3,6 %. Prezentując powyższe dane statystyczne nasuwa się refleksja, która jest powszechnie obserwowana a mianowicie, kraje które znajdują się na niższym poziomie rozwoju starają się doganiać kraje rozwinięte. Klasycznym przykładem tego zjawiska są Chiny, które mają 11 krotnie mniejszy PKB per capita niż Luksemburg ale mają tempo wzrostu PKB przekraczające 11% a Luksemburg w granicach 2-3%. Dlaczego tak się dzieje? Mamy tutaj do czynienia z efektem doganiania (catch – up effects). Efekt doganiania polega na tym, że w gospodarkach słabej rozwiniętych szybciej wzrasta poziom produkcji per capita, częściowo dzięki przyjmowaniu metod pracy, wyposażenia oraz technologii stosowanych w krajach bardziej zaawansowanych technologicznie. Co więcej, gospodarki, w których siła robocza jest słabiej wyedukowana, uzyskują wyższe stopy zwrotu z inwestycji w edukację i szkolenia. Proces ten powinien prowadzić do sytuacji, w której gospodarki krajów słabiej rozwiniętych na początku rozwijają się gwałtownie, a potem tempo tego rozwoju słabnie w miarę zbliżania się do poziomu krajów rozwiniętych [6.s.18]. Efekt doganiania wzmocniony jest efektem rozprzestrzeniania technologii (technology spillover). Niektóre z korzystnych efektów postępu technologicznego rozprzestrzeniają się w taki sposób, że trudno je zmierzyć ilościowo-częściowo z powodu ograniczonych danych. Przykładowo, badania finansowane ze środków publicznych mogą stworzyć impuls do działalności badawczej mającej bezpośredni wpływ na stopę wzrostu. Efekt rozprzestrzeniania technologii zwany też efektem transferu technologii jest częścią procesu doganiania, który jak się sądzi, napędza wzrost gospodarek słabiej rozwiniętych. Efekt rozprzestrzeniania i proces doganiania są wzmacniane przez inwestycje zagraniczne i inne działania zmierzające do importu lepszych technologii i praktyk zarządzania z krajów rozwiniętych [6,s.35].Transfer technologii odbywa się głównie z krajów Triady czyli USA-UE2*-JAPONIA tworzących tzw. technology frontier countries do krajów „peryferyjnej technologii”. Kraje „peryferyjnej technologii” niekiedy utożsamiane są z krajami „peryferyjnego kapitalizmu”. Dlatego też takie kraje jak Polska czy Chiny chcą w perspektywie długoterminowej w sposób selektywny, czyli w wybranych dziedzinach nauki i techniki, przechodzić z grupy krajów „peryferyjnej technologii” do grupy krajów „frontowej technologii” (technology frontier countries) [7].

2 * Chodzi tutaj o tzw. kraje „starej” Unii Europejskiej.

Page 13: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

12

Co decyduje o rozwoju gospodarczym

wnioski 4.

W prezentowanym opracowaniu przedstawiłem różnorodne aspekty wzrostu i rozwoju gospodarczego. Na ten temat jest obszerna literatura przedmiotu, która niezmiernie szczegółowo omawia różnorodne teorie wzrostu i rozwoju gospodarczego. Ze znanych teorii rozwoju gospodarczego warto tutaj przytoczyć koncepcję A.Smitha, K.Marksa, W.Rostowa, J.K.Galbraitha, D.Bella. Dzisiaj szczególną uwagę zwraca się na koncepcje rozwoju gospodarczego według nowej ekonomii politycznej, ekonomii instytucjonalnej, teorii racjonalnych oczekiwań, teoria realnego cyklu koniunkturalnego. Również keynesizm i monetaryzm mają swoje oryginalne spojrzenie na rozwój gospodarczy. Ostatnio wśród teorii rozwoju gospodarczego wyróżnia się koncepcja zrównoważonego rozwoju (sustainable development), która uświadamia wszystkim, że wzrost gospodarczy nie może polegać tylko na przyroście PKB, produkcji, zatrudnienia czy dochodów, ale musi jeszcze przynajmniej utrzymać dotychczasowy poziom kapitału przyrodniczego, co pozwoli zapewnić sprawiedliwość międzypokoleniową i dążenie do symbiozy człowieka z biosferą.

Page 14: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Marian Noga

13

LITERATURA

[1] F.A. von Hayek, Konstytucja wolności, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006[2] M. Blaug, Teoria ekonomii. Ujęcie retrospektyczne. Wydawnictwo Naukowe PWN, Wraszawa 1994.[3] L. Zienkowski (red.), Co sprzyja rozwojowi gospodarczemu, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR,

Warszawa 2005.[4] J. Gardowski, L. Gilejko, J. Siewierski, R. Towalski, Socjologia gospodarki. Wydanie II, Difin, Warszawa

2008.[5] J. Szacki, Historia mysli socjologicznej. Wydanie nowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

2004.[6] OECD, Zrozumieć wzrost gospodarczy. Analiza na poziomie makro-ekonomicznym, poziomie branży

i poziomie firmy. Przedmowa Jean-Philippe Cotis, Główny Ekonomista OECD, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2005.

[7] B. Fiedor, Polski wzrost gospodarczy w kontekście współczesnych kontrowersji wokół teorii i polityki wzrostu [w:] Polityka ekonomiczna. Współczesne wyznania, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, red.M.Klamut

[8] M. Fairbanks, Zasoby (kapitały) środowiska [w:] L.F. Harrison, S. Huntington (red.) Kultura ma znaczenie. Jak wartości wpływają na rozwój społeczeństw, Poznań – Kraków 2004.

[9] A. Maddison, Monitoring the World Economy, 1820-1992, Washington 1995.

Prof. zw. dr hab. Marian NogaAkademia Ekonomiczna im. Oskara Langego we Wrocławiu

cO DecyDuJe O ROzwOJu GOSPODaRczyM(Streszczenie)

W opracowaniu Autor, podobnie jak większość ekonomistów, rozróżnia pojęcia wzrostu i rozwoju gospodarczego, przy czym pojęcie rozwoju gospodarczego jako szersze, zawiera w sobie wzrost gospodarczy. Precyzyjnie w artykule określono jak można dokonywać pomiaru wzrostu gospodarczego. Ponadto przeanalizowano uwarunkowania rozwoju gospodarczego na przestrzeni dziejów ludzkości.Wyróżniono współczesne determinanty rozwoju gospodarczego takie jak: innowacje, edukacja, polityka i kultura a także efekty doganiania i transferu technologii jako czynniki niwelujące zróżnicowanie rozwoju gospodarczego na świecie.

Page 15: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu
Page 16: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Jan Koch

15

Prof. zw. dr hab. inż. Jan KochWrocławskie Centrum Transferu Technologii Politechniki Wrocławskiej

MetODy GeneROwania nOwych POMySłów

wprowadzenie1.

Aby odnosić sukcesy rynkowe potrzebne są stale nowe innowacyjne produkty i usługi, które będą odpowiadały życzeniom klientów i przyniosą korzyści przedsiębiorstwu. Powinny to być produkty i usługi użyteczne oraz lepsze od dotychczas znanych. Nowe produkty są często wzorowane na znanych, przez określone zmiany, ulepszenia lub uproszczenia własnych lub obcych wytworów. Natomiast nowe pomysły mają na ogół swe źródło we wiedzy. Powstaje jednak pytanie jak te nowe produkty czy usługi celowo generować. Powstawanie nowego produktu można przedstawić w formie schematu, jak na rysunku 1.

1. Wprowadzenie

Aby odnosić sukcesy rynkowe potrzebne są stale nowe innowacyjne produkty i usługi,

które będą odpowiadały życzeniom klientów i przyniosą korzyści przedsiębiorstwu. Po-

winny to być produkty i usługi użyteczne oraz lepsze od dotychczas znanych. Nowe pro-

dukty są często wzorowane na znanych, przez określone zmiany, ulepszenia lub

uproszczenia własnych lub obcych wytworów. Natomiast nowe pomysły mają na ogół swe

źródło we wiedzy. Powstaje jednak pytanie jak te nowe produkty czy usługi celowo gene-

rować. Powstawanie nowego produktu można przedstawić w formie schematu, jak na ry-

sunku 1.

Rysunek 1. Schemat powstawania nowego produktu. Rysunek 1. Schemat powstawania nowego produktu.

Pierwsza faza to analiza sytuacji wejściowej, a więc jakościowe i ilościowe informacje na bazie których opisywany jest cel, który ma lub chce się osiągnąć.Druga faza to poszukiwanie pomysłu, które odbywa się w dwóch krokach tzw. inkubacji i oświecenia. W pierwszym kroku problem jest podświadomie analizowany i powstaje wyobrażenie rozwiązania.

Page 17: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Metody generowania nowych pomysłów

16

Gdy pomysły rozwiązań stają się świadome mówimy o kroku oświecenia, a od rozwiązującego problem zależy czy rozpozna on pojawiające się pomysły i przekuje je na nowe produkty czy usługi.faza trzecia to ocena i wybór pomysłu według określonych kryteriów, którymi mogą być np. funkcjonalność, koszty, prawdopodobieństwo sukcesu rynkowego itp.czwarta faza to ostateczna konkretyzacja, która obejmuje też wstępną specyfikację funkcjonalności, terminy, koszty itp.Decydującą fazą w procesie powstawania nowego produktu jest faza poszukiwania pomysłu, która zależy od potencjału kreatywności osób, biorących udział w tym procesie. Zastosowanie określonych metod i technik, zwiększających kreatywność, może mieć tu istotne a nawet zasadnicze znaczenie.

Kreatywność2.

Obiegowa definicja kreatywności mówi, że jest to po prostu zdolność do tworzenia czegoś nowego. Trzeba jednak powiedzieć, iż w nauce o kreatywności nie ma jednej definicji, a w literaturze psychologicznej można znaleźć 60 różnych definicji kreatywności. Być kreatywnym opłaca się przede wszystkim ze względów gospodarczych, bowiem każde przedsiębiorstwo, nawet najlepsze, jest z biegiem czasu konfrontowane z nowymi problemami. Stara zasada, iż kto nie stara się być lepszym przestaje być dobrym, jest nie tylko ważna, ale staje się coraz ważniejsza. Kreatywność opłaca się nie tylko ze względów gospodarczych, ale także jako zabezpieczenie przetrwania przedsiębiorstwa. Badania prowadzone nad znajomością technik kreatywności wykazują niestety, że tylko 14% menadżerów zna jakąś technikę wspomagającą kreatywność a jedynie 3% ją stosuje.Znaczenie kreatywności, jako źródła nowych pomysłów, podnoszone jest przez wielu badaczy. Badania te wykazują, że z około 2000 pomysłów powstaje tylko 11 doskonałych rozwiązań oraz około 17 względnie dobrych. Pozostałe pomysły nie są realizowane, a nawet jeśli są realizowane, to przynoszą straty. Kreatywność nie jest zatem ważna tylko dla kultury przedsiębiorstwa, ale ma decydujące znaczenie dla sukcesu i przetrwania przedsiębiorstwa. Dlatego niezwykle istotne jest, by poszukiwać sposobów wzmocnienia kreatywności i generowania nowych pomysłów i idei.Dawniej uważano, że są ludzie kreatywni oraz niekreatywni. Dziś uznaje się, że u każdego człowieka istnieje podstawowa duchowa struktura dla kreatywności, która jest jednak używana z różną intensywnością. Sądzi się, że kreatywność każdego człowieka może być przez zewnętrzne wpływy poprawiona, ale może także podlegać zahamowaniu.Zależność między wiedzą, naturalną kreatywnością, kreatywną sprawnością i ich zmianami wraz z wiekiem, pokazana jest na rysunku 2. [1]

Przez tzw. naturalną kreatywność należy przy tym rozumieć występowanie nadzwyczajnej, ale określonej zdolności do tworzenia czegoś nowego. Kreatywność spada wraz z wiekiem a osiąga swoje maksimum w wieku kilkunastu lat (około 14 lat). Kreatywne pomysły powstają nie tylko dzięki naturalnej kreatywności, ale musi także obok niej istnieć wiedza by powstające pomysły były sensowne i użyteczne. Ta kombinacja naturalnej kreatywności i wiedzy bywa określana, jako kreatywna sprawność. W wieku dziecięcym występuje wysoki stopień naturalnej kreatywności, a wraz z wiekiem rośnie wiedza, co sprawia, że potencjał kreatywnej

Page 18: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Jan Koch

17

sprawności w pierwszych latach życia mocno wzrasta. Nasz system kształcenia podkreśla jednak reprodukcję znanej wiedzy oraz sposób myślenia według określonych wzorców. Ponadto młodzi ludzie otrzymują mnóstwo sygnałów z otoczenia, że zbytnia kreatywność jest niewygodna, niekonwencjonalna i nie odpowiada przyjętym w danym społeczeństwie normom i wzorcom. Skutkiem tego obserwujemy spadek kreatywnej sprawności wraz z wiekiem. Można jednak tę sprawność w każdym wieku zwiększać, jeśli będzie się stosować odpowiednie techniki kreatywności oraz będzie się zdobywać i przyswajać określoną wiedzę.

Rysunek 2. Zależność między wiedzą, naturalną kreatywnością, kreatywną sprawnością

i ich zmianą wraz z wiekiem.

Przez tzw. naturalną kreatywność należy przy tym rozumieć występowanie nadzwy-

czajnej, ale określonej zdolności do tworzenia czegoś nowego. Kreatywność spada wraz

z wiekiem a osiąga swoje maksimum w wieku kilkunastu lat (około 14 lat). Kreatywne

pomysły powstają nie tylko dzięki naturalnej kreatywności, ale musi także obok niej istnieć

wiedza by powstające pomysły były sensowne i użyteczne. Ta kombinacja naturalnej kre-

atywności i wiedzy bywa określana, jako kreatywna sprawność. W wieku dziecięcym wy-

stępuje wysoki stopień naturalnej kreatywności, a wraz z wiekiem rośnie wiedza, co

sprawia, że potencjał kreatywnej sprawności w pierwszych latach życia mocno wzrasta.

Nasz system kształcenia podkreśla jednak reprodukcję znanej wiedzy oraz sposób myślenia

według określonych wzorców. Ponadto młodzi ludzie otrzymują mnóstwo sygnałów z oto-

Rysunek 2. Zależność między wiedzą, naturalną kreatywnością, kreatywną sprawnością i ich zmianą wraz z wiekiem.

Przez wiedzę nie należy rozumieć jedynie tzw. wiedzę książkową, ale także doświadczenie i rozumienie różnego rodzaju zależności. Tak np. nawet dobrze wykształcony inżynier, inwestujący 20 lat swego życia w gromadzenie wiedzy, mógł nie nauczyć się jak rozwiązywać problemy. Tymczasem, pierwsza sprawa z jaką będzie on konfrontowany w praktyce będą właśnie nierozwiązane i trudne do ogarnięcia problemy. Dlatego obok określonych rodzajów wiedzy niezbędna jest także umiejętność ich integracji. Trzeba bowiem sprecyzować „co” jest naszym problemem, „jaki” jest stan, ale także „dlaczego” winien ten problem być rozwiązany.Ze zdumieniem można zaobserwować, że wiele problemów czekających na rozwiązanie pozostawia się przypadkowi i intuicji, gdy tymczasem z autobiografii wielu wybitnych ludzi wynika, że ich sukcesy były wynikiem systematycznego procesu.

Page 19: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Metody generowania nowych pomysłów

18

czynniki wspomagające i ograniczające kreatywność3.

Przy pomocy specjalnych technik i metod można kreatywność człowieka wzmacniać, tak by dobre pomysły nie były dziełem przypadku u poszczególnych osób, ale by powstał uzupełniający się pod względem cech zespół pracujący nad określonym zadaniem. Trzeba jednak pamiętać o tym, że sam człowiek musi być z natury kreatywny, bowiem nie ma takiej metody i techniki, która by mechanicznie tworzyła kreatywność. Każda z tych metod bazuje na kreatywnym potencjale człowieka.Ta potencjalna kreatywność może być jednak ograniczona różnymi cechami osobowościowymi, do których należą:

brak gotowości do podejmowania ryzyka, brak motywacji, elastyczności czy inicjatywy,•obawa przed popełnieniem błędu, przed śmiesznością, czy możliwością wywołania konfliktu,•opór przed zmianami,•nadmierne zaufanie do wiedzy ekspertów,•brak odwagi przed podjęciem dyskusji i obawa przed nieporozumieniami.•

Z drugiej strony występują też czynniki, które sprzyjają kreatywności, do nich należą:otwartość i tolerancja,•umiejętność przyjmowania krytyki,•wrażliwość na pojawiające się problemy,•gotowość do podejmowania ryzyka,•gotowość do działania,•elastyczność i oryginalność w działaniu,•odwaga preferowania oryginalnych pomysłów,•ciekawość i inicjatywa,•zdolność do sieciowego myślenia,•wrażliwość na własne procesy myślowe.•

Kreatywność i gotowość poszczególnych osób może też być ograniczana przez socjalne i organizacyjne wpływy, występujące w przedsiębiorstwach. Do takich należą:

brak gotowości do współdziałania wśród załogi,•konflikty miedzy współpracownikami,•duży nacisk na wysoką sprawność działania,•zbyt hierarchiczna organizacja,•autorytatywny i usztywniony styl zarządzania,•nadmiar zadań rutynowych i zbyt szczegółowych,•wszystkowiedzący eksperci,•nadmierne podkreślanie aspektu bezpieczeństwa.•

Metody i techniki wspomagające zdolności kreatywne człowieka, a więc służące generowaniu nowych pomysłów, tak jak to już wspomniano, dzielą się w istocie na dwie grupy, (rysunek 3), mające swe źródło w intuicyjnym myśleniu i w myśleniu logicznym.

Page 20: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Jan Koch

19

• konflikty miedzy współpracownikami,

• duży nacisk na wysoką sprawność działania,

• zbyt hierarchiczna organizacja,

• autorytatywny i usztywniony styl zarządzania,

• nadmiar zadań rutynowych i zbyt szczegółowych,

• wszystkowiedzący eksperci,

• nadmierne podkreślanie aspektu bezpieczeństwa.

Metody i techniki wspomagające zdolności kreatywne człowieka, a więc służące genero-

waniu nowych pomysłów, tak jak to już wspomniano, dzielą się w istocie na dwie grupy,

(rysunek 3), mające swe źródło w intuicyjnym myśleniu i w myśleniu logicznym.

Rysunek 3. Generowanie pomysłów przez intuicyjne i logiczne myślenie.

W tzw. intuicyjnym myśleniu poszukiwanie nowych pomysłów przebiega w pod-

świadomości. W trakcie tzw. inkubacji istniejące informacje są oceniane, porównywane ze

sobą i badane ich powiązania. Pomysły i pojęcia powstają np. przez zdarzenia, asocjacje,

Rysunek 3. Generowanie pomysłów przez intuicyjne i logiczne myślenie.

W tzw. intuicyjnym myśleniu poszukiwanie nowych pomysłów przebiega w podświadomości. W trakcie tzw. inkubacji istniejące informacje są oceniane, porównywane ze sobą i badane ich powiązania. Pomysły i pojęcia powstają np. przez zdarzenia, asocjacje, analogie, przenoszenie struktur oraz przez symulacje. Ten tryb myślenia nie dokonuje się świadomie, a znalezione rozwiązanie lub nowy pomysł pojawia się jako nagły przebłysk, a określa się go mianem intuicyjnego. Niekorzystne jest przy tym to, że pojawiają się rozwiązania tylko w określonym obszarze.w myśleniu logicznym, zwanym dyskursywnym, mamy do czynienia ze świadomym przebiegiem, który odbywa się w kilku krokach myślowych. W tym celu cały problem dzielony jest na kilka przejrzystych problemów częściowych, które są rozwiązywane niezależnie. W świadomy sposób gromadzi się informacje do problemu całkowitego i problemów częściowych. Są one wstępnie analizowane, zmieniane, od nowa kombinowane, sprawdzane, odrzucane i ponownie rozważane. W ten sposób pokonywane są blokady w sposobie myślenia. Korzystna strona tego sposobu, w stosunku do myślenia intuicyjnego, polega na tym, że można rozważać bardziej kompleksowe problemy oraz to, że pokonuje się zastałe problemy, ale niekorzystna jest w tym sposobie większa strata czasu.Bazując na wymienionych sposobach myślenia stworzono wiele technik kreatywności, które w mniejszym lub większym stopniu wspierają, bądź to myślenie intuicyjne, bądź logiczne (rysunek 4).

Page 21: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Metody generowania nowych pomysłów

20

Rysunek 4. Schemat porządkujący techniki kreatywności. [1]

4. Techniki wspierające kreatywność

Metoda analogii – polega na porównywaniu dwóch różnych rozwiązań, które przy

określonym sposobie rozpatrywania wzbudzają przypuszczenie, iż mają ze sobą coś wspól-

nego. Metodę analogii stosuje się celem identyfikacji oraz lepszego zrozumienia proble-

mów, pojawiających się przy realizacji pewnych typów rozwiązań.

Metoda analizy znanych technicznych systemów – polega na badaniu znanych

struktur z uwagi na zależności logiczne, fizyczne oraz ich kształt. Znalezione zależności

przenoszone są na nowe techniczne systemy.

Rysunek 4. Schemat porządkujący techniki kreatywności. [1]

techniki wspierające kreatywność4.

Metoda analogii – polega na porównywaniu dwóch różnych rozwiązań, które przy określonym sposobie rozpatrywania wzbudzają przypuszczenie, iż mają ze sobą coś wspólnego. Metodę analogii stosuje się celem identyfikacji oraz lepszego zrozumienia problemów, pojawiających się przy realizacji pewnych typów rozwiązań.Metoda analizy znanych technicznych systemów – polega na badaniu znanych struktur z uwagi na zależności logiczne, fizyczne oraz ich kształt. Znalezione zależności przenoszone są na nowe techniczne systemy.Metoda analizy naturalnych systemów – polega się na ich badaniu oraz na przenoszeniu tych rozwiązań i zasad konstrukcji na techniczne twory.Bionika to przenoszenie kształtów i struktur organizmów przyrodniczych oraz zjawisk biologicznych na techniczne rozwiązania. Odnosi się to zwłaszcza do rozwiązań i zasad konstrukcji naturalnych systemów odtwarzanych technicznie. (Przykładem może być tzw. więza pszczela odtwarzana jako tzw. konstrukcja sandwichowa).Burza mózgu – Brain-storming oznacza w zasadzie tyle co „Błysk myśli”, „Burza myśli” lub „Przypływ idei”. Grupa osób ma bez uprzedzenia tworzyć nowe pomysły, a te z kolei mają być inspiracją do tworzenia dalszych nowych pomysłów.

Page 22: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Jan Koch

21

niewerbalna burza mózgu – Brainwriting, jest pisemną formą burzy mózgu. Każdy uczestnik pisze swoje pomysły na kartce papieru, który przekazywany jest sąsiadowi. Sąsiad pomysł ten wykorzystuje do tworzenia dalszych własnych pomysłów.w metodzie delfickiej opracowany arkusz pytań (rodzaj ankiety) kieruje się do ekspertów. Odpowiedzi są gromadzone, porządkowane i zestawiane. Te zbiorcze sformułowania przedstawia się ponownie ekspertom ze wskazaniem by odpowiedzi te zrewidowali. Proces ten prowadzi się tak długo, aż uzyska się konsensus. Metoda ta może być także stosowana dla uzyskania scenariuszy przyszłościowych.w metodzie galerii, każdy uczestnik przedstawia swoją propozycję na kartce papieru. Te propozycje przedstawiane i dyskutowane są w całej grupie uczestniczącej w rozwiązywaniu problemu. Każdy pobudzony przez te pomysły uczestnik przedstawia swoją nową propozycję na kolejnej kartce papieru.Katalogi konstrukcyjne to zbiory znanych i stosowanych rozwiązań funkcji cząstkowych. (Przykład funkcji: przetwarzanie energii; zasada działania: zwiększenie siły; rozwiązanie cząstkowe: dźwignia, para kół, dźwignia kolanowa).Myślenie poboczne (lateralne), to pojęcie wprowadzone przez Eduarda de Bono, które opisuje myślenie poza uznaną i stosowaną drogą, celem poszukiwania nowych rozwiązań i alternatyw.Kwiat lotosu to metoda w której pomysły są równomiernie, jak płatki kwiatu lotosu zbierane (grupowane) a następnie są dalej zestawiane. Autorem metody jest Japończyk Yasuo Matsumura. W zasadzie w metodzie tej idzie o to, by podczas rozwiązywania problemu wygenerować pierwszy pomysł, który jest następnie dalej przetwarzany. Kwiat lotosu służy tu za pewien geometryczny wzór.Podobnie jak w innych technikach wspierających kreatywność celem jest opracowanie, możliwie w krótkim czasie, oczywiście w pewnej grupie uczestników, dużo nowych pomysłów.w metodzie 635 celem jest wzajemne pobudzanie uczestników przez kolejne pomysły. Każdy z sześciu uczestników pisze na kartce papieru 3 pomysły, które przekazuje sąsiadowi. Bazując na tych pomysłach sąsiad generuje i nanosi na tę kartkę ponownie 3 pomysły. Kartki z pomysłami są tak długo przekazywane kolejnemu sąsiadowi dopóki do każdego z uczestników nie dotrze każda z sześciu kartek.Mindmapping – mapowanie myśli, to metoda służąca do strukturyzacji i wizualizacji pomysłów i dróg rozwiązań dla zespołu rozwiązującego określony problem. Na środku kartki papieru opisuje się istniejący problem. Obszary pojawiających się pomysłów opisywane są na gałęziach wychodzących ze środka kartki. Do tych głównych gałęzi dołącza się gałązki i boczne gałęzie, które przedstawiają grupy pomysłów i poszczególne pomysły.Metoda morfologicznej skrzynki to w istocie schemat porządkujący, który w wierszach opisuje funkcje cząstkowe a w rubrykach pionowych odpowiadające tym funkcjom rozwiązania cząstkowe. Powstaje w ten sposób kombinacja rozwiązań cząstkowych, która prowadzi do rozwiązania zbiorczego.Metody poszukiwań to nic innego jak celowe poszukiwania w literaturze, opisach patentowych ale także poprzez bibliometrię. Bibliometria np. pozwala z elektronicznych banków danych sporządzanie ekspertyz i wizualizację związków między określonymi pojęciami. Interesująca nas tematyka musi być jednak zredukowana do określonych pojęć kluczowych. Powiązania między pojęciami kluczowymi można po opracowaniu matematycznym graficznie przedstawić w formie sieci powiązań. Mówi się wówczas o określonej mapie wiedzy.

Page 23: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Metody generowania nowych pomysłów

22

Metoda tRiz, której skrót pochodzi od nazwy w języku rosyjskim (Teorija reshenija izobretatjelskich zadacz). Nazwa ta tłumaczona na język angielski brzmi: Theory of Inventive Problem Solving. W metodzie tej chodzi o pewien zbiór metod, które mogą doprowadzić w sposób systematyczny do nowych pomysłów. TRIZ to też swego rodzaju filozofia, która ma przezwyciężać myślowe blokady i umożliwić szybkie znalezienie rozwiązania, na stosunkowo wysokim poziomie technicznym. Na podstawie analizy około 40000 patentów z różnych dziedzin Altschuller dokonał ważnego odkrycia, które można scharakteryzować przez trzy cechy:

obojętnie z jakiej dziedziny wiedzy czy działu przemysłu będą rozpatrywane patenty to •wyabstrahowane problemy i ich rozwiązania będą się stale powtarzać,ewolucja systemów technicznych przejawia określoną tendencję,•rzeczywiste innowacje dadzą się często sformułować tylko przez naukowe rozpoznanie z zewnątrz, •tzn. zewnątrz własnego obszaru działania.

Powstanie tRiz5.

Ojcem metody TRIZ był Genrich Soulowicz Altschuller, żydowski uczony i myśliciel, urodzony w Związku Radzieckim (ur. 15.10.1926 r., zm. 24.09.1998 r.). Pracę nad tą metodą rozpoczął w 1946 roku jako oficer od patentów w sowieckiej marynarce w Baku. W sposób systematyczny analizował i katalogował patenty, aby znaleźć pewne zasady istotne dla innowacji. W trakcie tych poszukiwań rozwinął pierwsze podstawowe elementy metody TRIZ.Wobec trudnej sytuacji naukowej i gospodarczej w Sowietach napisał Altschuller list do Stalina z propozycją praktycznego zastosowania swojej metody, co mogło gospodarkę sowiecką uczynić bardziej wydajną. Efektem było skazanie Altschullera na 25 lat łagru, jako tzw. „wątpiącego”. Altschuller wykorzystał w pewnym sensie tę sytuację i rozwijał dalej w łagrze swoją metodę, bowiem wraz z nim więziono wielu intelektualistów z którymi mógł on metodę tę szczegółowo analizować. Po śmierci Stalina został Altschuller w 1954 roku ułaskawiony, tak że niebawem pojawiły się pierwsze publikacje o TRIZ. W latach 80-tych metoda ta znalazła w Związku Radzieckim zastosowanie praktyczne i była intensywnie dalej rozwijana. Dopiero jednak w latach 90-tych, gdy wielu uczniów Altschullera i specjalistów metody TRIZ wyemigrowało do USA i utworzyło tam consultingowe i softwareowe firmy, powstało wiele współczesnych narzędzi przydatnych do rozwiązywania problemów innowacyjnych.Altschuller nie był zainteresowany robieniem wynalazków, ale dręczyło go pytanie jak można w sposób systematyczny zwiększać kreatywność i czy istnieją ogólnie obowiązujące zasady przy znajdowaniu innowacyjnych koncepcji rozwiązań. Stwierdził przy tym, że specjalistom z określonego obszaru bardzo trudno dojść do pomysłów spoza tego obszaru. Spowodowane to jest przez różną terminologię, inny sposób myślenia oraz różnicami w reprezentowanych dziedzinach wiedzy. Wychodząc z tych rozważań przebadał Altschuller 2,5 miliona patentów, a w ich analizie stawiał sobie kilka istotnych pytań: jak odległa jest użyta w patencie wiedza od zawodowego obszaru wynalazcy, jak wiele teoretycznych zasad rozwiązań trzeba było uwzględnić przy sformułowaniu danego pomysłu, na jakim stopniu integracji problemu znaleziono ideę rozwiązania i jak duży był postęp od starej do nowej zasady rozwiązania.Opierając się na tych pytaniach uporządkował Altschuller patenty w 5 poziomów kreatywności (rysunek 5).

Page 24: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Jan Koch

23

Gdy patent zawierał proste zmiany istniejącego systemu (np. grubszy materiał) to zaliczał go do najniższego poziomu.

Spowodowane to jest przez różną terminologię, inny sposób myślenia oraz różnicami

w reprezentowanych dziedzinach wiedzy. Wychodząc z tych rozważań przebadał Altschul-

ler 2,5 miliona patentów, a w ich analizie stawiał sobie kilka istotnych pytań: jak odległa

jest użyta w patencie wiedza od zawodowego obszaru wynalazcy, jak wiele teoretycznych

zasad rozwiązań trzeba było uwzględnić przy sformułowaniu danego pomysłu, na jakim

stopniu integracji problemu znaleziono ideę rozwiązania i jak duży był postęp od starej do

nowej zasady rozwiązania.

Opierając się na tych pytaniach uporządkował Altschuller patenty w 5 poziomów kre-

atywności (rysunek 5). Gdy patent zawierał proste zmiany istniejącego systemu (np. grub-

szy materiał) to zaliczał go do najniższego poziomu.

Rysunek 5. Pięć poziomów kreatywności.

Patenty, które zawierały wyraźną zmianę istniejącego systemu np. napęd pasowy za-

miast łańcuchowy, były zaliczane do średniej grupy. Gdy patent zawierał całkiem nowe

(inne) fizyczne zasady np.: technologię laserową to zaliczał go do najwyższej grupy. W ten

sposób stwierdził, że bardzo wiele patentów zawiera bardzo niski stopień innowacyjności

Rysunek 5. Pięć poziomów kreatywności.

Patenty, które zawierały wyraźną zmianę istniejącego systemu np. napęd pasowy zamiast łańcuchowy, były zaliczane do średniej grupy. Gdy patent zawierał całkiem nowe (inne) fizyczne zasady np.: technologię laserową, to zaliczał go do najwyższej grupy. W ten sposób stwierdził, że bardzo wiele patentów zawiera bardzo niski stopień innowacyjności, a bardzo mało jest takich, które mogą być zaliczane do patentów o wysokim stopniu innowacyjności. W dalszych badaniach interesowały Altschullera głównie pomysły o wysokim stopniu innowacyjności. Stwierdził przy tym, że w takich pomysłach musi być przezwyciężoną sprzeczność. Doszedł także do wniosku, że wynalazki następują czasowo zawsze po pojawieniu się określonych zasad technicznej ewolucji i że istnieją tzw. zasady standardowe, które zawsze w kreatywnych rozwiązaniach są stosowane. Bazując na tych rozpoznaniach uzasadniał on swoją teorię wynalazczego rozwiązywania problemów TRIZ.

Tabela 1. Cechy dobrego badacza i innowatora.

a bardzo mało jest takich, które mogą być zaliczane do patentów o wysokim stopniu inno-

wacyjności.

W dalszych badaniach interesowały Altschullera głównie pomysły o wysokim

stopniu innowacyjności. Stwierdził przy tym, że w takich pomysłach musi być przezwycię-

żoną sprzeczność. Doszedł także do wniosku, że wynalazki następują czasowo zawsze po

pojawieniu się określonych zasad technicznej ewolucji i że istnieją tzw. zasady standardo-

we, które zawsze w kreatywnych rozwiązaniach są stosowane. Bazując na tych rozpozna-

niach uzasadniał on swoją teorię wynalazczego rozwiązywania problemów TRIZ.

Tabela 1. Cechy dobrego badacza i innowatora.

6. Istota metody TRIZ

W trakcie analizy ogromnej liczby patentów Artschuller wyodrębnił 4 elementarne ce-

chy „dobrego” badacza i innowatora. Te cztery cechy tworzą zarazem cztery kolumny na

których oparta jest metoda TRIZ. Są to: systematyka, wiedza, analogie i wizja. Tabela 1.

wyjaśnia bardzo skrótowo, na czym polegają te cechy dobrego badacza i innowatora. Na-

Page 25: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Metody generowania nowych pomysłów

24

istota metody tRiz6. W trakcie analizy ogromnej liczby patentów Artschuller wyodrębnił 4 elementarne cechy „dobrego” badacza i innowatora. Te cztery cechy tworzą zarazem cztery kolumny na których oparta jest metoda TRIZ. Są to: systematyka, wiedza, analogie i wizja. Tabela 1. wyjaśnia bardzo skrótowo, na czym polegają te cechy dobrego badacza i innowatora. Natomiast na rysunku 6 przedstawione są cztery kolumny TRIZ, którym przyporządkowano określone narzędzia stosowane w tej metodzie.

tomiast na rysunku 6 przedstawione są cztery kolumny TRIZ, którym przyporządkowano

określone narzędzia stosowane w tej metodzie.

Rysunek 6. Cztery kolumny metody TRIZ.

Pierwsza kolumna dotyczy w gruncie rzeczy jasnego sformułowania problemu, któ-

ry należy rozwiązać. Jak ważne jest jasne sformułowanie problemu świadczy powiedzenie

Alberta Einsteina, które brzmi: „Dokładne sformułowanie problemu jest znacznie trudniej-

sze niż jego rozwiązanie, które jest tylko kwestią abstrakcyjnego myślenia i doświadczal-

nych informacji”.

Druga kolumna to wiedza, przedstawia ona ograniczoność wiedzy osób, zespołów

czy przedsiębiorstw a pokazuje wyraźnie że istnieje jeszcze dalsza wiedza, którą można

uczynić użyteczną. W ramach TRIZ zbudowano też wiele efektywnych banków danych.

Dla przykładu: gdy w jakimś miejscu w określonym systemie ma się mierzyć temperaturę,

Rysunek 6. Cztery kolumny metody TRIZ.

Pierwsza kolumna dotyczy w gruncie rzeczy jasnego sformułowania problemu, który należy rozwiązać. Jak ważne jest jasne sformułowanie problemu świadczy powiedzenie Alberta Einsteina, które brzmi: „Dokładne sformułowanie problemu jest znacznie trudniejsze niż jego rozwiązanie, które jest tylko kwestią abstrakcyjnego myślenia i doświadczalnych informacji”.Druga kolumna to wiedza, przedstawia ona ograniczoność wiedzy osób, zespołów czy przedsiębiorstw a pokazuje wyraźnie że istnieje jeszcze dalsza wiedza, którą można uczynić użyteczną. W ramach TRIZ zbudowano też wiele efektywnych banków danych. Dla przykładu: gdy w jakimś miejscu w określonym systemie ma się mierzyć temperaturę, to projektant zna na ogół kilka lub kilkanaście metod takiego pomiaru. W rzeczywistości istnieje dziś trzycyfrowa liczba zjawisk przyrodniczych, które mogą być użyte do pomiaru temperatury. Zapoznanie się z takim bankiem danych może być zdecydowanym krokiem do rozwiązania problemu.trzecia kolumna to analogie. Altschuller stwierdził, na podstawie analizy patentów, że wiele podobnych problemów może być rozwiązanych przez podobne podejście. Rozwinął on z tego stwierdzenia zasadę, że specyficzny problem, który chce się rozwiązać, należy abstrahować do typowego problemu technicznego, a następnie użyć zasad rozwiązywania takich typowych problemów, znanych z przeszłości. Aby ten przebieg

Page 26: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Jan Koch

25

ułatwić rozwinął on cały system parametrów, przy pomocy których można opisać wszystkie własności problemu technicznego. Są to proste wielkości, takie jak: masa, długość, prędkość, temperatura, ale także bardziej kompleksowe, jak straty materiałowe, dokładność pomiaru, dokładność wykonania, łatwość obsługi itd. Jeśli przy użyciu takich parametrów opisze się rozważany problem techniczny to okaże się, że niektóre parametry są ze sobą w sprzeczności. Oznacza to, że poprawa jednego parametru pociąga za sobą pogorszenie innego. Przykładem może być sprzeczność, jaka występuje w przemyśle samochodowym, między redukcją masy pojazdu, a więc zużycia paliwa, a wytrzymałością konstrukcji.czwarta kolumna to wizja, która odnosi się do rozważań nad ewolucją przyszłych systemów. Każde rozwiązanie problemu rozwija system techniczny, a wzorce rozwiązań dadzą się przenieść nawet na prawa ewolucji. Altschuller wydzielił 8 wzorców rozwoju, z których najważniejsze to: stopniowa ewolucja, która mówi nam, że każdy system techniczny przechodzi kilka faz; ciąży, porodu, dzieciństwa, dorosłości, dojrzałości i zaniku, co odpowiada przebiegowi krzywej S (rysunek 7), zwiększanie doskonałości, z której wynika, że techniczne systemy rozwijają się w kierunku coraz wyższej doskonałości, natomiast niejednoznaczny i nierównomierny rozwój części systemu prowadzi do sprzeczności.

że techniczne systemy rozwijają się w kierunku coraz wyższej doskonałości, natomiast

niejednoznaczny i nierównomierny rozwój części systemu prowadzi do sprzeczności.

Rysunek 7. Krzywa S jako typowy przebieg życia systemu oraz czasowa korelacja

z liczbą wynalazków, ich poziomem i korzyściami.

Analiza patentów doprowadziła też Altschullera do wniosku, że zarówno liczba wyna-

lazków, dla danego systemu, jak i ich poziom, koreluje w pewien sposób z odcinkami

krzywej S. Na początku mamy małą liczbę wybijających się wynalazków, później przez

pewien czas nic się nie dzieje, aż ktoś próbuje rozpocząć stosowanie nowej technologii,

pojawiają się pierwsze produkty i to one pociągają za sobą dużą liczbę wynalazków (faza

dzieciństwa). W następnym odcinku krzywej S poziom i liczba wynalazków spada, a nowy

system zostaje urynkowiony i wdrażany jest komercyjnie (faza dorosłości). Teraz system

osiąga powoli swoje granice wydajności a dalszy rozwój nie prowadzi już do przełomu

(dojrzałość). W ostatniej fazie spada liczba wynalazków oraz komercyjny sukces systemu.

Rysunek 7. Krzywa S jako typowy przebieg życia systemu oraz czasowa korelacja z liczbą wynalazków, ich poziomem i korzyściami.

Analiza patentów doprowadziła też Altschullera do wniosku, że zarówno liczba wynalazków, dla danego systemu, jak i ich poziom, koreluje w pewien sposób z odcinkami krzywej S. Na początku mamy małą liczbę wybijających się wynalazków, później przez pewien czas nic się nie dzieje, aż ktoś próbuje rozpocząć stosowanie nowej technologii, pojawiają się pierwsze produkty i to one pociągają za sobą dużą liczbę wynalazków (faza dzieciństwa). W następnym odcinku krzywej S poziom i liczba wynalazków spada, a nowy system zostaje urynkowiony i wdrażany jest komercyjnie (faza dorosłości). Teraz system osiąga powoli swoje granice wydajności a dalszy rozwój nie prowadzi już do przełomu (dojrzałość). W ostatniej fazie spada liczba wynalazków oraz komercyjny sukces systemu.

Page 27: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

26

Metody generowania nowych pomysłów

Jak to wynika z przedstawionego opisu istota metody TRIZ opiera się w gruncie rzeczy na trzech założeniach:

łączy ona znane techniki wspierania kreatywności w kompleksową metodykę rozwiązywania •problemów, stara się istniejącą wiedzę i doświadczenie uczynić użytecznym do rozwiązywania nowych •problemów, stosuje logikę zorientowaną na rozwiązywanie konfliktów i sprzeczności.•

TRIZ nie jest w zasadzie nową techniką wspierania kreatywności, a raczej metodą kompleksowego rozwiązywania problemów. TRIZ posługuje się przy tym znanymi technikami wspierania kreatywności, a dla takich metod jak np. burza mózgu, synektyka, morfologia i wielu innych jest jeszcze sporo miejsca i są one nadal stosowane. Drugie założenie polega na tym, że w metodzie TRIZ bada się pragmatycznie jak podobne problemy były rozwiązywane w przeszłości. Altschuller dokonał w tym celu analizy bardzo wielu patentów i zauważył że wielokrotnie te same zasady były stosowane także w różnych branżach. Sporządzono zatem spis tych wszystkich zasad by w ten sposób postawić je do dyspozycji rozwiązującym różne nowe problemy.Dalszą różnicą metody TRIZ w stosunku do dotychczasowych jest „nowa” logika. Jesteśmy w zasadzie kształceni na jednej logice, przyjętej za starożytnymi Grekami, która mówi że jeśli zdanie 2x2=4 jest prawdziwe, to zdanie 2x2≠4 może być tylko fałszywe. Nie jest to jednak jedyny kształt logiki. Albowiem już Hegel był zdania, że dalszy rozwój będzie możliwy jeśli będzie możliwe rozwiązywanie konfliktów i sprzeczności. Oznacza to, że obok tezy że 2x2=4 i antytezy, że 2x2≠4, musi istnieć synteza, a więc obydwa zdania są trafne. Dla inżynierów oznacza to, że coś może być ciężkie i lekkie, zimne i gorące, czarne i białe. Takie stwierdzenia oznaczają, że mówi się tu o zorientowaniu na rozwiązywanie konfliktów czy sprzeczności. Nie idzie tu jednak o taki kompromis by coś było średniociężkie, letnie czy szare, ale o takie rozwiązywanie problemu by obydwa przeciwstawne żądania zintegrować w jeden system. Taka logika skupiania się na rozwiązywaniu konfliktów i sprzeczności jest jednak mało znana i rzadko świadomie stosowana.

Podsumowanie7.

Współczesne innowacje coraz częściej wymagają nieschematycznego myślenia, a także wykorzystania różnych dziedzin wiedzy. Wiele innowacyjnych wyzwań, szczególnie tych najtrudniejszych, wymaga wielokrotnego stosowania metody prób i błędów. Im trudniejszy problem tym więcej prób musimy podjąć, bez gwarancji że osiągniemy żądany cel. Kiedy Altschuller rozpoczął pracę nad teorią TRIZ, jego podstawowym celem było przezwyciężenie głównej przeszkody, jaką jest chaotyczne i losowe tworzenie pomysłów. TRIZ wyznacza kierunek na obszarze poszukiwań, wskazując osobie chcącej rozwiązać problem, właściwą część dającą największe szanse na znalezienie szukanego rozwiązania.Dziś TRIZ jest powszechnie rozpoznawana na świecie, jako wiodąca metoda tworzenia innowacji. Czołowa japońska organizacja badawcza Mitsubishi Research Institute, skupiająca działy badawcze 50 głównych japońskich korporacji, zainwestowała 14 milionów dolarów w sprowadzenie TRIZ i towarzyszącego jej oprogramowania do Japonii. Firma Motorola zakupiła 2000 egzemplarzy oprogramowania TRIZ,

Page 28: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Jan Koch

27

natomiast Firma Unilever ogłosiła niedawno zamiar kupienia oprogramowania TRIZ za 1,2 miliona dolarów i wykorzystywania go jako głównego narzędzia służącego osiągnięciu przez tę firmę pozycji lidera. W 1998 roku we Francji zostało utworzone Stowarzyszenie TRIZ, do którego należą Renault, Peugeot, EDF czy Legrand. W roku 2000 zostało utworzone Europejskie Stowarzyszenie TRIZ z ogólnoświatową grupą koordynacyjną, w skład której wchodzi 35 krajów, takich jak Japonia, Korea Południowa czy Stany Zjednoczone.W 2004 roku, po serii udanych projektów TRIZ, które w liczbie 200 przyniosły w ciągu trzech lat zysk rzędu 1,5 biliona Euro, firma Samsung Corporation uznała TRIZ za najlepsze rozwiązania w dziedzinie innowacji. Firmy Intel, Boeing i Siemens ogłosiły niedawno o wprowadzeniu u nich odpowiednich programów i szko-leń z tematyki TRIZ.Z TRIZ korzystają również małe i średnie firmy. Umożliwia on bowiem szybsze i przy stosunkowo niewielkim wysiłku, określanie i rozwiązywanie problemów, a co za tym idzie, pozwala uniknąć dużych nakładów przy tworzeniu nowych pomysłów i koncepcji działania.

LITERATURA

[1] J. Gausemeier, P. Ebbesmeyer, F. Kallmeyer – „Produktionnovation“ Hanser Verlag 2000 r.[2] B. Gimpel, R. Herb, T. Herb, Ideen Finden. Produkte entwickeln mit TRIZ. Hanser Verlag, 2000 r.[3] R. Herb, T. Herb, V. Kohnhauser –„TRIZ Der systematische Weg zur Innovation“ Verlag Moderne

Industrie, 2000 r.

Page 29: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu
Page 30: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Grzegorz Gromada

29

mgr inż. Grzegorz GromadaWrocławskie Centrum Transferu Technologii Politechniki WrocławskiejMCI. BioVentures Sp. z o.o.

KOMeRcJalizacJa wyniKów BaDań

W referacie przedstawione zostały wybrane aspekty komercjalizacji wyników badań z punktu widzenia przedsiębiorstwa. W referacie wskazana jest różnica pomiędzy badaniami a komercjalizacją, scharakteryzo-wany został proces komercjalizacji, przedstawione są czynniki sprzyjające i bariery oraz źródła finansowania komercjalizacji.

Komercjalizacja wyników badań a proces wprowadzania nowego produktuKomercjalizacja wyników badań jest ważną częścią działalności większości globalnych przedsiębiorstw. Urynkawianie odkryć naukowych i nowych rozwiązań staje się, również, coraz częściej, podstawą rozwoju firm małej i średniej wielkości. Jednak osiąganie sukcesu w wyniku realizacji nowych przedsięwzięć opartych o odkrycia naukowe zdarza się niezwykle rzadko. Wynika to ze złożoności procesu komercjalizacji oraz dużej liczby warunków, które muszą być spełnione, aby ten proces został pozytywnie zakończony.Typowo prowadzenie badań jest procesem wspierającym wprowadzanie nowego produktu na rynek, które zaczyna się od fazy koncepcyjnej poprzez opracowanie produktu i technologii, przeprowadzenie inwestycji, a następnie uruchomienie sprzedaży i serwisu. Badania są realizowane równolegle do tych faz i nie należą do jednej z nich. Co więcej, w praktyce, wprowadzenie nowego produktu wymaga zazwyczaj podjęcia równocześnie wielu projektów badawczych, z których, z założenia, komercjalizowanych jest tylko niewielki procent.W fazie koncepcyjnej opracowywany jest pomysł na produkt na podstawie potrzeb i trendów rynkowych oraz dostępnych i zapowiedzianych technologii, definiowane są założenia dotyczące funkcjonalności, grupy docelowej, ceny produktu itp. W tej fazie inicjowane są badania, których wyniki będą potrzebne w następnej fazie. W fazie opracowania produktu i technologii kompletowane są dostępne rozwiązania technologiczne i podzespoły, pozyskiwane są licencje, zawierane są partnerstwa, ewentualnie przejmowane są małe firmy posiadające gotowe technologie lub potrzebne rozwiązania. Zbierane są wyniki wcześniej uruchomionych badań. Efektem jest projekt produktu i technologii wytwarzania. Kolejna faza to przeprowadzenie inwestycji i uruchomienie produkcji, w tej fazie zazwyczaj generowana jest największa część wydatków. Ostatnia faza to produkcja, sprzedaż produktu oraz prowadzenie serwisu.Wyniki badań pochodzące zarówno z własnej jednostki badawczo-rozwojowej jak i z zewnątrz firmy stanowią wkład do opracowania nowego produktu lub technologii, należy jednak zwrócić uwagę, że co do zasady, przedsiębiorstwo ma wiele możliwości dotyczących wyboru funkcjonalności produktu oraz wiele źródeł technologii. Stąd stawianie trudnych warunków przedsiębiorstwom przez właścicieli wyników badań (uczelnie, instytuty, naukowcy) na etapie oferowania wyników badań jest przyczyną korzystania przez firmy z alternatywnych rozwiązań. Opłaty za korzystanie z wyników badań powinny być, co do

Page 31: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Komercjalizacja wyników badań

30

zasady, związane są z przyszłymi przychodami przedsiębiorstw i nie powinny mieć formy jednorazowej wysokiej płatności.Proces komercjalizacji jest procesem gospodarczym i jego realizacja jest, w związku z tym, oceniana przez pryzmat syntetycznych wskaźników finansowych takich jak np. wewnętrzna stopa zwrotu IRR, czy ROI – zwrot z inwestycji ((marża – nakłady inwestycyjne)/ nakłady inwestycyjne). Oczywiście są to całkowicie różne kryteria niż stosowane w publicznych jednostkach naukowych, gdzie kryteriami są: możliwość poszerzenia granic wiedzy, możliwość publikacji wyników badań w czasopiśmie naukowym, zaspokojenie ciekawości, potwierdzenie teoretycznej tezy naukowej, rozwój warsztatu badawczego itp.Należy mieć świadomość, że komercjalizacja wyników badań jest podejmowana przez przedsiębiorstwo tylko wówczas, jeżeli nie można zrealizować celów gospodarczych w inny sposób.

� �

��

������� ��� ��� ��� �������� �������� �������� ��� ����� ��������� ������������ �� ����

�������������� ��������� ����� ����� ������� ������������ ����� ���������� ��������� ���������

�������� ��������������������������������� ����� ���������� ����������� ���������� ��� �������

������������������� �����������������������������������������������������������������������

 ������ ��� ������������ ���������� ����� �������� �­�� ��� ��� �������� ��������� ��� �� �����������

�������������������� ������������������������­���������������������������������������

������� ��������������� ����� ��������� ������������� �� ����� ���������� ������ �� �������� �� �����

��������� ������ �������� �������������� ����������� ������������ ������� ���� ���� �����������

������ ������� ����� ���� � �� �� ������ �� ����������� �������� �� �������� ��������������� ��������

���������������  ��������� ��� ��� ����������� ������ ��������� ���� ���������� �� �� ��������

����������������������� ������ ����������� ����������­������������� ���������������������­�

�� ������� �������� ����� �� ����������� ���������� ������������� ����������� ��������������

��������������������������������������������� ���������������

������ ���­� �������­�� ��� ��������������� �������� ����� ����� ������������ ������

�������� �������� ����� ��������� ������ ���� ������ ���������­� ����� �������������� �� �����

����� ��

��������������������������������������������� ������������������������� �

���������������������������������������������������� ������������������������������ ­��������������������� ��������

����������������������� �����­�� ����������� ­���������������������������������

���������

��������������������­������������

�������������������

���������������������������� �������� ���

�� �� �� �� ����������� ������� ������� �� ���������� �� ����������� ��������� ����� �������� ����������� �� �������� ��

��������������������������������������� ��������������������������������������������������������������������������

������������

Rysunek 1. Model powiązań w procesie innowacji wg. S. J. Kline i N. Rosenberg.

Źródło: opracowano na podst. S. J. Kline i N. Rosenberg „An overview of innovation”, The Positive Sum Strategy,

red. R. Landau i N. Rosenberg (Washington, D.C., The National Academy Press, 1986.)

Legenda: C – centralny łańcuch innowacji f – pętle zwrotne F – informacja zwrotna szczególnej wagi K – R – połączenia między wiedzą a badaniami i informacje zwrotne. Jeśli problem rozwiązano w punkcie K, połączenie 3 do R nie jest aktywowane, gdyż zwrotna informacja z badań (połączenie 4) jest problematyczna – linia przerywana

D – bezpośrednie połączenie między badaniami a problemami w stadium opracowania rozwiązań i projektów

I – wsparcie badań naukowych przy pomocy instrumentów, maszyn, narzędzi i procedur technologicznych

S – wsparcie badań przez dyscypliny nauki związane z obszarem produkcji w celu uzyskania bezpośrednich informacji oraz przez obserwację zewnętrznych działań. Uzyskane informacje mogą zostać zastosowane w dowolnym punkcie cyklu

Page 32: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Grzegorz Gromada

31

Badania a komercjalizacjaBadania i komercjalizacja wyników badań to całkowicie różne procesy, pomiędzy którymi nie ma łatwego powiązania – przejście z fazy badań do ich komercjalizacji, mimo że wydaje się naturalne – wcale takie nie jest i co do zasady ma charakter nieciągły. Można nawet zaproponować, żeby traktować badania i komercjalizację ich wyników jako przeciwstawne funkcje. Z jednej strony mamy funkcję badań, która przekształca środki finansowe w wiedzę, z drugiej strony funkcję komercjalizacji, która przekształca wiedzę w środki finansowe. Ważniejsze jest jednak stwierdzenie, że te dwa procesy wymagają zupełnie innego podejścia, innych zasobów, organizacji, kompetencji. Te dwa procesy nie zawsze mają między sobą oczywiste powiązanie. Obydwoma pro-cesami kierują zupełnie inne motywacje, są stosowane inne kryteria, co prowadzi do wniosku, że optymalizacja prowadzenia badań oraz ich komercjalizacji wymaga korzystania z różnych podmiotów. Uświadomienie sobie tych stwierdzeń daje bardzo dobrą podstawę do zrozumienia istoty procesu komercjalizacji.

� �

��

������������������������������������ � �� ��� �������� ����� �������� ��� �� �������� ��������������

������ ������ � ��� �������������������������������� ������ �����������������������������������

�� �� �� ����� � � �� ������ ���������� � ���� ����� ��� �� ��� ���� ���������� �� ����� ���� �� � ��������������

������ ���� �� �� ������ ����� ���� ������������ ��� � ��� ���� ��� ������ ���� ����� �� �� � ��� ��� ��

������������������������

��������������������������

���������������������������������� ��������������������������������������������������������

������� ����������� �� ���������� �� ����� ����� ��� ���� ����������������� ����� �� ������� ����

���������� �� ������ ������ ���� ����� �� ��� ��� ������� ��� ���������� ���������� ����� ������

�������������� � �� ���������� ������� �� ���������������� ���� �������� ����� ��������������

��������� � ��������������������������� ������������������������������� ����������������������

�������������������������������������������������������������������������������������­���������

����� ������� �������������� �� ��� ���� �������� ��������� �������� ������� ����������� �������

���� ���� ������������� ������������� ��� ���� �������� ���� ������� ����� ������� �� �� ����������

������������� �����������������������������������������������������������������������������

���������������������������������������������������� �������������������������������������

��� ������������� �������������������������������� �� ��� ����� ���������������� �������� ���

��������������������������������������������������������

��������������� �������������� � �� ���������� ��� �� � ��� ��� ������ ��­�

������� ���������������������� ��������������������������

­����������������������������� ������������������������������������� ����� ��������������

����������������������������������������������������������������������������������������������

������ ���� �������� �� ������� ������ ������� ����������� ��������� ������ ���������� ������

��������������������

Rysunek 2. Przeciwstawne funkcje: badania i komercjalizacja (opracowanie własne)

wzrost wartości i spadek ryzyka w procesie komercjalizacjiWprowadzenie na rynek nowej substancji w postaci nowego lekarstwa dobrze obrazuje zmianę ryzyka w trakcie komercjalizacji. Możemy stwierdzić, że początkowa faza komercjalizacji cechuje bardzo duże ryzyko, a nakłady które zostały poniesione stanowią tylko niewielką część całkowitych nakładów.

� �

��

������������������������������������������� ����������

��������������������������������������������� ����� ���������������������� ����

�������� ������� ������ ���� ��� � ����� � ������� �� ��������� ��� ������ ������� �������� �����

���� ����� ������������������ ����� ����������������� ������ �������� ����� ��������� �������

������������ ��� ������ ��������� �� ������������������� ���� ������ �� ������� ���������

������������������ ����� ��������� �� ��� ������������� ������� ���������� ����������������

�����������������������������������������������������

������������������������� ���������������

������������������� ��­��������� �����������������������������

�������������������������

�������

������ ��

��������������

��������������

����������������

�������������

�� �������������������������� ����������������������������

���������������������������������������

����� �������� ����

 � ������������������������������ ������������������

������������������������­���������������������

��������������������

���� ������� ����

�� ���������������������������������������������������

������������������������������������

� �� ������� ����

�� ����������������������������������������������������

���������������������������������������������

������������������

��� �� ���� ����

�� ���������������������������������������������������

����������������������������������

��� ������� ����

�� ����������������������������������������������������� ���� ������� ����

Rysunek 2. Prawdopodobieństwo wprowadzenia leku na rynek

Źródło: Peter Kolchinsky (2001) „The entrepreneur’s guide to a biotech startup”

Page 33: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Komercjalizacja wyników badań

32

Jeszcze lepszy obraz jak dużą liczbą pomysłów i projektów na różnym etapie rozwoju musi zarządzać przedsiębiorstwo, żeby skomercjalizować jeden produkt daje poniższa tabela przedstawiająca rozwój produktu w przedsiębiorstwie. Jak widać z punktu widzenia przedsiębiorstwa, żeby zapewnić ciągłe wprowadzanie nowych produktów, komercjalizację wyników badań należy prowadzić w sposób zorganizowany.

Tablica 1. Hipotetyczny rozwój nowego produktu.

faza rozwoju nowego produktuliczba

pomysłów% przetrwania

od fazy pomysłucałkowity koszt

fazy (mln $)

Pomysły źródłowe: bez weryfikacji na podstawie 1. badań i analizy rynku; nie generuje dodatkowych kosztów

3000 100,00% 0,0

Pomysły do zastosowania: po zweryfikowaniu, 2. przesłane zgłoszenie patentowe, wstępne badania rynkowe oraz poszukiwanie kapitału

300 10,00% 0,3

Mały projekt badawczy: badania prowadzone 3. przez 1-3 osoby, wydany patent, wykonana analiza możliwości

125 3,30% 3,1

Główne projekty: badania prowadzone przez ponad 4. 10 osób; patent ma znacząca wartość; ustalona wielkość rynku i kluczowe potrzeby

9 0,27% 3,6

Rozwój: zakład prototypowy; opracowanie 5. produktu; testy marketingowe; zakład pół-produkcyjny

4 0,13% 4,0

Inwestycja: pełno-skalowy zakład produkcyjny; 6. przeszkolony zespół sprzedażowy

1,7 0,06% 8,5

Komercyjny sukces: zakład wykorzystujący pełne 7. moce; dodatnia rentowność; ciągłe doskonalenie

1 0,03% 5,0

Suma 24,5 Źródło: na podstawie Stevens and Burley (1997) and Anon (2003)

Badania własne przedsiębiorstw vs. badania zewnętrzneKolejnym ważnym aspektem komercjalizacji wyników badań jest miejsce prowadzenia badań – jak widzimy na rys. 3. udział badań komercyjnych prowadzonych przez przedsiębiorstwa zewnętrznie zawiera się w przedziale 10-20%. Oznacza to, że przedsiębiorstwo jest optymalnym miejscem prowadzenia badań, które mają być komercjalizowane.

Page 34: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Grzegorz Gromada

33

� �

��

��������������������

�� ����� ������ �������������������� ���������� ���

��������������������� �������������������

��� �������  ���

������ ��� �� ������

��������������������������������� ��������������������

���������������������������������� ���� ���� �������������� �������������� ��������

���� � � ��� ��� ����� ��� �� ��� ���� ������������� ������������ ������ ����� � �������

��������� ����� ����� ��������� ���������������������� ��������� � �����������������������

� ��������������� ����� ����������­������������� ��������

����������������������������������������������������������������������������

�������� �� ���� ����­���� � ���� � �� ����� ������ ������� �������� �����������

��������� ���� ������� � �������������������� ��������������������������� ����������

����­����� ��� �������� � � ��� �­� ��� � � ���� ������������ ������ �� ��� ��������� �

��������� �� �� ����� �� ��������� � ���� ���� �������� �� ����������� ��������� � ��������� �

��������������������������� ������������� �� ���­������ ��������������� ��������­������­�

� ��� �������� �����  ������������� ������������������������ ��������� ������������� �������

��� ���� ���� � �������� �� ����� ��������� ���� � ����� �������� �������� ����� �������  � ��

�������������������� �������������������� ����������� ������� ���� ����������������

��� �����

Rysunek 3. Badania prowadzone przez przedsiębiorstwa wewnętrznie i na zewnątrz.

Prowadzenie badań wewnątrz firmy nie jest jednak jedynym sposobem efektywnej komercjalizacji. Przedsiębiorstwa wypracowały wiele sposobów na absorpcję wyników badań z zewnątrz. Do dyspozycji firm są wyniki badań prowadzonych wspólnie lub zleconych, korzystanie z ogólnie dostępnej wiedzy opublikowanej w artykułach naukowych, patentach, które zostały przyznane na innym obszarze i nie są chronione na obszarze interesującym daną firmę, zakup licencji, czy też również powszechne przejmowanie małej firmy technologicznej.Te możliwości różnych ścieżek komercjalizacji dobrze obrazuje otwarty model innowacji, w którym na każdym etapie rozwoju może dochodzić do absorpcji lub wydzielenia danego pomysłu z firmy.

Rysunek 4. Koncepcja otwartej i zamkniętej innowacyjności.

Źródło: na podstawie H. Chesbrough, „Open innovation. The New imperative for creating and profiting from technology”,

Harvard Business School Press, Boston, 2003

� �

��

���������� �

��������������������������������������������������� ���

������������������������������������������������������� ��������������­������������������­������­����

���������������������������������������������������������

�������������������������������������

���������������� �������� �� ��� ������ ���� ��������� ���� ���������� ���� ���������

����������������������������������������� ����������� �������������������� ������

������ �� � ����������� ��� ������ ������ ���� ��������� ���� ��� ��������� � ����� �������

�� ����������� �������� ���� ��� ���� �������� ���� � ������� �������� ���� ������� ������

������������������������������������� ����������������������������������������������������

������������

������������������������������������� ����������������������������������������������������

 ��������������������� �������� �����������������������������������������­�����������������

��� ��� ������ ������ ����� ������� �� ������� ����������������� �� ������� �� ����� ���

�������������� ���� ����� ���� ������� ������� ������� ���������� ������ ��������� ������

Page 35: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

34

Komercjalizacja wyników badań

Możliwości i bariery komercjalizacjiKomercjalizacja wyników badań przez przedsiębiorstwo jest zazwyczaj przedsięwzięciem długotrwałym, kosztownym i ryzykownym. Przedsiębiorstwa podejmują się takich przedsięwzięć tylko pod warunkiem, że przewidywany IRR projektu jest na poziomie odpowiadającym podejmowanemu ryzyku. Powodem jest również chęć zdobycia większego lub nowego rynku dzięki nowej technologii lub nowemu produktowi oraz zwiększenie barier wejścia na rynek przez konkurencję.

Rysunek 5. Czynniki zwiększające możliwości komercjalizacji wyników badań (opracowanie własne).

Do najważniejszych powodów niepodejmowania komercjalizacji należy zaliczyć: zbyt mały rynek na produkty, które mają powstać w wyniku komercjalizacji, w stosunku do nakładów inwestycyjnych lub zbyt duże ryzyko niepowodzenia; łatwiejsze sposoby osiągania przez inwestorów wysokiego IRR przy mniejszym ryzyku oraz brak przykładów, doświadczenia i umiejętności komercjalizacji po stronie dostawców i odbiorców wyników badań.

Venture capital jako źródło finansowania komercjalizacjiW zasadzie wszystkie dostępne źródła finansowania są wykorzystywane do przeprowadzania komercjalizacji. Jednak szczególną rolę w finansowaniu tego typu przedsięwzięć pełnią fundusze prywatne, których działalność jest skoncentrowana na tego typu inwestycjach. Dla właścicieli wyników badań fundusz venture capital (VC) ma podstawową zaletę, polegającą na tym, że fundusz bierze na siebie część ryzyka, co oznacza, że środki wpłacone przez fundusz, w przypadku niepowodzenia przedsięwzięcia, nie muszą być zwracane. Dodatkową, nie mniej ważną zaletą jest to, że fundusze VC dostarczają kompetencji w zakresie zarządzania, wynikających z doświadczeń z rozwoju innych spółek portfelowych funduszu. Fundusz zazwyczaj dokonuje długoterminowej inwestycji w przedsiębiorstwo, razem z pozostałymi wspólnikami i zarządem firmy, podejmuje działania służące zwiększeniu jej wartości, a następnie po pewnym okresie (3-7 lat) wychodzi z inwestycji poprzez odsprzedaż swoich udziałów na giełdzie lub innemu inwestorowi. Twórcy firmy posiadają udziały lub akcje, których wartość wzrasta na równi ze wzrostem wartości udziałów lub akcji funduszu VC. Celem funduszu jest takie inwestowanie i wychodzenie z inwestycji, które zapewni uzyskanie oczekiwanego zwrotu z inwestycji, który jest zazwyczaj dużo wyższy niż tradycyjne, ogólnie dostępne, sposoby inwestowania.

� �

��

���������� �

��������������������������������������������������� ���

������������������������������������������������������� ��������������­������������������­������­����

���������������������������������������������������������

�������������������������������������

���������������� �������� �� ��� ������ ���� ��������� ���� ���������� ���� ���������

����������������������������������������� ����������� �������������������� ������

������ �� � ����������� ��� ������ ������ ���� ��������� ���� ��� ��������� � ����� �������

�� ����������� �������� ���� ��� ���� �������� ���� � ������� �������� ���� ������� ������

������������������������������������� ����������������������������������������������������

������������

������������������������������������� ����������������������������������������������������

 ��������������������� �������� �����������������������������������������­�����������������

��� ��� ������ ������ ����� ������� �� ������� ����������������� �� ������� �� ����� ���

�������������� ���� ����� ���� ������� ������� ������� ���������� ������ ��������� ������

Page 36: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Grzegorz Gromada

35

Rysunek 6. Źródła finansowania komercjalizacji a etap rozwoju przedsiębiorstwa. (opracowanie własne na podstawie materiałów MCI Management S.A.)

W czasie wielu lat doświadczeń fundusze wypracowały zestaw kryteriów inwestycyjnych, według których podejmują decyzję o inwestycji w firmy na wczesnym etapie rozwoju. Tylko dwa z tych kryteriów można odnieść bezpośrednio lub pośrednio do wyników badań, pozostałe odnoszą się do innych aspektów prowadzenia przedsiębiorstwa i są równie ważne jak wyniki badań. Kryteria inwestycyjne VC odnoszą się, w szczególności do następujących kwestii:

Zespół zarządzający i kluczowy personel•Wielkość rynku•Model biznesowy•Przewaga technologii lub produktu•Ochrona własności praw niematerialnych•Wewnętrzna stopa zwrotu (IRR)•Prawa korporacyjne•

PodsumowanieNaturalnym miejscem badań, których wyniki mają być komercjalizowane jest przedsiębiorstwo, a nie jednostka naukowa. Uprawdopodobnienie komercjalizacji wyników badań przez instytucję prowadzącą badania naukowe wymaga, aby przed rozpoczęciem badań, została przeprowadzona analiza rynku w celu zidentyfikowania potencjalnych odbiorców oraz analiza patentowa i dostępnych technologii, a po zakończeniu badań zostało opracowane, dla potencjalnych odbiorców, studium wykonalności zastosowania wyników badań.Głównym kryterium podjęcia decyzji o sfinansowaniu komercjalizacji wyników badań jest możliwość osiągnięcia stopy zwrotu odpowiadającej podejmowanemu ryzyku.Skuteczna komercjalizacja wyników badań w przedsiębiorstwie wymaga zarządzania strumieniem pomysłów oraz ryzykiem związanym z tym procesem.

� �

��

����������� ���������� ���� ����� ���� ����� ������� ����� ���� ����������� �������������� ��

���� �������������� ������ ������������������������������������������������

������������������������� �����������������������������

�� ��������� ���������� ��������� ������ ������������� ��� ��������������� ��� ����������������

������ ������ ��������������������������������������������������������������������������������

���������� ������ � ����������� ���� ��������������� ��� ����� ����� �������� �� �� ­��������������

�������� ����� �������� �������� �������� ����� ��� ����������� �������� ������ ���� ��� ����� ���

�������� ������ ��� ������ ������ �������� ��� ��������� ��� ������� �������� ������ ��������� ��

���������� �������������� ����������������� ���� ������ ��� ���������� ­���������� ���� ���� �

������ ������� ���� ���� ��� ��������� ��� ��������� �� ��������� �� �� ��������� �������������

������ ���� ���������������������� ������� ������������������ ��������������������������� �

������ �� ������������� � �������� ��������������������� ������ �� ����������������������� ��

�������������������� �� ������������������������������ � ���������������������������������

�������� ����� ����� ��� ����� �� �������� �� �������� ����������� ����� � �������� ��� �������� ���

������� ������������� ������� ������ ������� �� ������� ��� ��� ��� ������ � �������� �������� ���

������ ��� ��������� ��������� �������� ��� ��� �� ��������� ���� ������ ��������� ���� ������

������������� �� ��� �������� �� �������� ��� ������ �������� ���������� ������������� ������� ��

�������� ��� ������ ���� �������� � ����� ������� ���� ������� ���� �������� ���������� �������

��������������

������������������������������������ ������������������������������������

���������������������������������������������������������������

Page 37: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu
Page 38: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Krzysztof Gulda

37

Krzysztof GuldaDyrektor Departamentu Rozwoju GospodarkiMinisterstwo Gospodarki

wzROSt GOSPODaRczy a tRanSfeR technOlOGii

innowacyjność główną siłą napędową rozwoju polskiej gospodarki

Polska gospodarka od wielu lat charakteryzuje się relatywnie wysokim tempem wzrostu. Dotychczas, podstawowymi źródłami wzrostu były przede wszystkim dostęp do taniej, wykwalifikowanej siły roboczej i surowców, korzystne położenie geograficzne, a także korzyści z jakie związane były z wejściem do Unii Europejskiej. Jednak dotychczasowe przewagi konkurencyjne powoli się wyczerpują. Przejawia się to chociażby przez znaczny wzrost koszów pozyskiwania pracy, wyższy niż u wielu sąsiadów, czy w krajach azjatyckich.Chcąc zachować dotychczasowe tempo wzrostu gospodarczego Polska zmuszona jest poszukać nowych źródeł przewagi konkurencyjnej. Jak wskazują trendy rozwojowe krajów wysokorozwiniętych długookresowy i stabilny rozwój gospodarki może zostać zagwarantowany jedynie przez budowę gospodarki opartej na wiedzy (GOW), a więc gospodarki, w której poziom zatrudnienia w sektorach: edukacji, naukowej i działalności badawczo-rozwojowej (B+R), przemysłu tzw. wysokiej techniki, usług dla społeczeństwa informacyjnego będzie stanowił ponad 15% całego zatrudnienia w sferze gospodarczej. Kluczowym czynnikiem do zbudowania GOW jest innowacyjność przedsiębiorstw rozumiana jako zdolność przedsiębiorców do wytwarzania nowych produktów i usług oraz wprowadzania ich na rynek. Szacuje się, że innowacje odpowiedzialne są za ok. 2/3 wzrostu gospodarek wysoko rozwiniętych.Tymczasem wg rankingów sporządzanych przez Komisję Europejską w ramach corocznego opracowania „European Innovation Scoreoard” (EIS) jak i opracowaniach OECD dotyczących innowacyjności gospodarki, Polska jest jednym z państw zamykających rankingi, nie tylko za starymi krajami UE-15 jak Grecją, Portugalią, ale również za krajami tzw. nowymi członkami UE m. in. Cyprem, Węgrami, czy Litwą.

Rysunek 1. Pozycja Polski na tle innych krajów UE - Sumary Innovation Index (SII)

2

Rysunek 1. Pozycja Polski na tle innych krajów UE - Sumary Innovation Index (SII)

Oś pionowa przedstawia wyniki SII. Oś pozioma przedstawia relację wzrostu SII w poszczególnych krajach względem wzrostu UE. Pozioma linia przerywana wyznacza średnią wartość wskaźnika SII w UE, a linia pionowa wyznacza średni poziom wzrostu wskaźnika SII dla UE, przyjmując jego wartość bazową jako 0,0,

Źródło: European Innovation Scoreboard 2007

W EIS 2007 w porównaniu do poprzedniego badania z roku 2006 poziom innowacyjności polskiej gospodarki został oceniony nieznacznie wyżej. Polska nadal zalicza się do grupy krajów doganiających (catching up) – wraz z Czechami, Litwą, Łotwą,Portugalią, Grecją, Słowenią i Bułgarią. Grupę tą charakteryzuje szczególnie wysoki wskaźnik przyrostu zagregowanego wskaźnika SII (Sumary Innovation Index). Warto odnotować, że 4 wskaźniki EIS 2007 (w porównaniu z poprzednim badaniem EIS 2006) uległy znacznemu zwiększeniu. Wystąpił:

- ponad 2-krotny wzrost wskaźnika „Liczba stałych łączy internetowych (z przepustowością co najmniej 144 Kbit/s) na 100 mieszkańców” (Broadbandpenetration rate),

- ponad 20-procentowy wzrost wskaźnika „Liczba nowych wspólnotowych wzorów przemysłowych na milion mieszkańców” (Community industrial designs per milion population),

- prawie 15-procentowy wzrost wskaźnika „Udział (%) eksportu wyroków wysokiej techniki w eksporcie ogółem” (Exports of high technology products),

- ponad 11-procentowy wzrost wskaźnika „Liczba nowych wspólnotowych znaków towarowych na milion mieszkańców” (Community trademarks per milion population).

Z pozytywną tendencją mamy również do czynienia w przypadku wskaźników powiązanychz nakładami na działalność innowacyjną – wzrosły one w stosunku do roku poprzedniego ażo 12,9%. Jednocześnie, w przypadku 11-stu pozostałych wskaźników badanych w EIS 2007 odnotowano umiarkowany wzrost ich wartości. Reasumując, dane z EIS 2007 wskazują, żepozycja Polski w grupie krajów doganiających (catching up) uległa utrwaleniu, a zachowanie dużych przyrostów wielu wskaźników może w końcu przełożyć się na poprawę pozycji w rankingu.

Oś pionowa przedstawia wyniki SII. Oś pozioma przedstawia relację wzrostu SII w poszczególnych krajach względem wzrostu UE. Pozioma linia przerywana wyznacza średnią wartość wskaźnika SII w UE, a linia pionowa wyznacza średni poziom wzrostu wskaźnika SII dla UE, przyjmując jego wartość bazową jako 0,0,

Źródło: European Innovation Scoreboard 2007

Page 39: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Wzrost gospodarczy a transfer technologii

38

w eiS 2007 w porównaniu do poprzedniego badania z roku 2006 poziom innowacyjności polskiej gospodarki został oceniony nieznacznie wyżej. Polska nadal zalicza się do grupy krajów doganiających (catching up) – wraz z Czechami, Litwą, Łotwą, Portugalią, Grecją, Słowenią i Bułgarią. Grupę tę charakteryzuje szczególnie wysoki wskaźnik przyrostu zagregowanego wskaźnika SII (Sumary Innovation Index). Warto odnotować, że 4 wskaźniki EIS 2007 (w porównaniu z poprzednim badaniem EIS 2006) uległy znacznemu zwiększeniu. Wystąpił:

ponad 2-krotny wzrost wskaźnika „Liczba stałych łączy internetowych (z przepustowością co •najmniej 144 Kbit/s) na 100 mieszkańców” (Broadband penetration rate),ponad 20-procentowy wzrost wskaźnika „Liczba nowych wspólnotowych wzorów przemysłowych •na milion mieszkańców” (Community industrial designs per milion population),prawie 15-procentowy wzrost wskaźnika „Udział (%) eksportu wyroków wysokiej techniki •w eksporcie ogółem” (Exports of high technology products),ponad 11-procentowy wzrost wskaźnika „Liczba nowych wspólnotowych znaków towarowych na •milion mieszkańców” (Community trademarks per milion population).

Z pozytywną tendencją mamy również do czynienia w przypadku wskaźników powiązanych z nakładami na działalność innowacyjną – wzrosły one w stosunku do roku poprzedniego aż o 12,9%. Jednocześnie, w przypadku 11-stu pozostałych wskaźników badanych w EIS 2007 odnotowano umiarkowany wzrost ich wartości. Reasumując, dane z EIS 2007 wskazują, że pozycja Polski w grupie krajów doganiających (catching up) uległa utrwaleniu, a zachowanie dużych przyrostów wielu wskaźników może w końcu przełożyć się na poprawę pozycji w rankingu.Warto zauważyć, iż w ostatnich latach przedsiębiorstwa w Polsce w dużym stopniu wdrażały tzw. innowacje nietechnologiczne – głównie związane z nowymi metodami organizacji i zarządzania przedsiębiorstwem. Przyczyniało się to do poprawy wydajności pracy i wpływało pozytywnie na poprawę pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw. Jednak zmiany te umykały i nadal umykają pomiarom innowacyjności przedsiębiorstw.

Rola transferu technologii w zwiększaniu poziomu innowacyjności przedsiębiorstw

Koncentrując się jednak nadal na technologicznych aspektach innowacji warto prześledzić jaka była w ostatnich latach struktura nakładów na działalność innowacyjną przedsiębiorstw. Niski poziom kooperacji pomiędzy przedsiębiorstwami oraz przedsiębiorstwami a jednostkami naukowo-badawczymi znajduje odzwierciedlenie w niewielkich nakładach na B+R, lub szerzej na działalność innowacyjną ponoszonych przez sektor prywatny. Głównym powodem niewielkiego zainteresowania transferem technologii jest z jednej strony relatywnie niska aplikacyjność wyników prac badawczo-rozwojowych realizowanych w publicznych jednostkach naukowych, a z drugiej także brak świadomości o korzyściach wynikających z tzw. „ssania” B+R przez przedsiębiorstwa.

Page 40: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Krzysztof Gulda

39

Rysunek 3. Nakłady przedsiębiorstw na działalaność innowacyjną w latach 2000-2006.

Jak wynika z powyższego wykresu, największe nakłady na działalność innowacyjną ponoszono na zakup wyników prac B+R. Stosunkowo najmniej środków przedsiębiorstwa przeznaczały na zakup szkoleń dla pracowników w zakresie innowacyjności. W analizowanym okresie najwyższe wydatki na działalności B+R poniesiono w 2003 r., po którym rok 2004 r. oznaczał się 40% spadkiem. Jak jednak udało się ustalić, zaburzenie to wynikało z kilku bardzo dużych transakcji w roku 2004 w branży chemicznej. Możemy więc mówić, że od roku 2004 utrzymuje się rosnący trend nakładów na działalność B+R. Z drugiej strony jednak, gdy porównamy środki przeznaczone na działalność innowacyjną z wydatkami inwestycyjnymi ponoszonymi przez przedsiębiorstwa, okaże się, że udział nakładów na innowacje w całości wydatków inwestycyjnych stanowił niewielki procent. Przedsiębiorstwa w dalszym ciągu przeznaczają większość środków na unowocześnianie parku maszynowego i wdrażają nowe technologie, głównie ucieleśnione w nabywanych urządzeniach, nie inwestując w opracowanie własnych nowych technologii.

Rysunek 4. Nakłady przedsiębiorstw na inwestycje w latach 2000-2006.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Nauka i Technika w 2006 r.

3

Warto zauważyć, iż w ostatnich latach przedsiębiorstwa w Polsce w dużym stopniu wdrażałytzw. innowacje nietechnologiczne – głównie związane z nowymi metodami organizacji i zarządzania przedsiębiorstwem. Przyczyniało się to do poprawy wydajności pracy i wpływało pozytywnie na poprawę pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw. Jednak zmiany te umykały i nadal umykają pomiarom innowacyjności przedsiębiorstw.

Rola transferu technologii w zwiększaniu poziomu innowacyjności przedsiębiorstw

Koncentrując się jednak nadal na technologicznych aspektach innowacji warto prześledzićjaka była w ostatnich latach struktura nakładów na działalność innowacyjną przedsiębiorstw.Niski poziom kooperacji pomiędzy przedsiębiorstwami oraz przedsiębiorstwami a jednostkami naukowo-badawczymi znajduje odzwierciedlenie w niewielkich nakładach na b+r, lub szerzej na działalność innowacyjną ponoszonych przez sektor prywatny. Głównym powodem niewielkiego zainteresowania transferem technologii jest z jednej strony relatywnie niska aplikacyjność wyników prac badawczo-rozwojowych realizowanych w publicznych jednostkach naukowych, a z drugiej także brak świadomości o korzyściach wynikających z tzw. „ssania” b+r przez przedsiębiorstwa.

Rysunek 3. Nakłady przedsiebiorstw na działalaność innowacyjną w latach 2000-2006

Jak wynika z powyższego wykresu największe nakłady na działalności innowacyjnąponoszono na zakup wyników prac B+R, Stosunkowo najmniej środków przedsiębiorstwaprzeznaczały na zakup szkoleń dla pracowników w zakresie innowacyjności.W analizowanym okresie najwyższe wydatki na działalności b+r poniesiono w 2003 r., po którym rok 2004 r. oznaczał się 40% spadkiem. Jak jednak udało się ustalićzaburzenie to wynikało z kilku bardzo dużych transakcji w roku 2004 w branży chemicznej. Możemy więc mówić, że od roku 2004 utrzymuje się rosnący trend nakładów na działalnośćb+r. Z drugiej strony jednak, gdy porównamy środki przeznaczone na działalnośćinnowacyjną z wydatkami inwestycyjnymi ponoszonymi przez przedsiębiorstwa, okaże się, żeudział nakładów na innowacje w całości wydatków inwestycyjnych stanowił niewielki procent. Przedsiębiorstwa w dalszym ciągu przeznaczają większość środków na unowocześnianie parku maszynowego i wdrażają nowe technologie, głównie ucieleśnione w nabywanych urządzeniach, nie inwestując w opracowanie własnych nowych technologii.

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Nakłady sektora prywatnego na wybrane rodzaje działalności innowacyjnej w latach 2000-2006, w mln PLN

Nakłady na zakup gotowej technologii w postaci dokumentacji i praw

Nakłady na działalność B+R

Szkolenie personelu związane z działalnością innowacyjną

4

Rysunek 4. Nakłady przedsiebiorstw na inwestycje w latach 2000-2006

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Nauka i Technika w 2006 r.

Wsparcie dla transferu technologii w działaniach Rządu

Już na przełomie XX i XXI wieku polski Rząd zdawał sobie sprawę, że mechanizmy rynkowe nie są w stanie zagwarantować optymalnego poziomu innowacyjności gospodarki. Mającświadomość konieczności przekształcenia polskiej gospodarki w GOW w 2000 r. Rządprzyjął dokument „Zwiększanie innowacyjności gospodarki w Polsce do roku 2006”. Dokument o charakterze strategicznym obejmował 21 zadań, z czego dopiero w końcówceokresu planistycznego zrealizowano 19 z nich, przede wszystkim w ramach Sektorowych Programów Operacyjnych (SPO) na lata 2004 – 2006. Szczególny nacisk na zwiększeniepoziomu innowacyjności poprzez stworzenie korzystnych warunków dla funkcjonowania przedsiębiorstw mi. in. dofinansowanie prowadzenia przez firmy działalności innowacyjnej, położono w SPO Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw na lata 2004-2006. Pośród wielu działań wspierających pośrednio i bezpośrednio działalność innowacyjną przedsiębiorstw,transfer technologii wspierany był przez wzmocnienie sfery otoczenia przedsiębiorców, a więc ośrodków uczestniczących w transferze technologii, jak i wsparcie samych przedsiębiorców, w szczególności z sektora małych i średnich przedsiębiorstw (MSP). Granty przyznawane były na budowę i rozwój parków naukowo-technologicznych, projekty celowe realizowane wspólnie przez instytucje naukowo-badawcze z przedsiębiorcami oraz wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu świadczących usługi doradcze o charakterze innowacyjnym.

Wyrazem kontynuacji prowadzonej polityki rządowej na rzecz innowacji w kolejnych latach jest dokument „Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na lata 2007-2013”, którego cel zdefiniowano jako: wzrost innowacyjności przedsiębiorstw dla utrzymania gospodarki na ścieżce szybkiego rozwoju i dla tworzenia nowych, lepszych miejsc pracy. Będzie on osiągnięty dzięki wdrożeniu działań z 5 kluczowych obszarów: 1. Kadra dla nowoczesnej

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Nakłady sektora prywatnego na zakup maszyn i urządzeńtechnicznych w latach 2000-2006, w mln PLN

Page 41: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Wzrost gospodarczy a transfer technologii

40

wsparcie dla transferu technologii w działaniach Rządu

Już na przełomie XX i XXI wieku polski Rząd zdawał sobie sprawę, że mechanizmy rynkowe nie są w stanie zagwarantować optymalnego poziomu innowacyjności gospodarki. Mając świadomość konieczności przekształcenia polskiej gospodarki w GOW w 2000 r. Rząd przyjął dokument „Zwiększanie innowacyjności gospodarki w Polsce do roku 2006”. Dokument o charakterze strategicznym obejmował 21 zadań, z czego dopiero w końcówce okresu planistycznego zrealizowano 19 z nich, przede wszystkim w ramach Sektorowych Programów Operacyjnych (SPO) na lata 2004 – 2006. Szczególny nacisk na zwiększenie poziomu innowacyjności poprzez stworzenie korzystnych warunków dla funkcjonowania przedsiębiorstw m. in. dofinansowanie prowadzenia przez firmy działalności innowacyjnej, położono w SPO Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw na lata 2004-2006. Pośród wielu działań wspierających pośrednio i bezpośrednio działalność innowacyjną przedsiębiorstw, transfer technologii wspierany był przez wzmocnienie sfery otoczenia przedsiębiorców, a więc ośrodków uczestniczących w transferze technologii, jak i wsparcie samych przedsiębiorców, w szczególności z sektora małych i średnich przedsiębiorstw (MSP). Granty przyznawane były na budowę i rozwój parków naukowo-technologicznych, projekty celowe realizowane wspólnie przez instytucje naukowo-badawcze z przedsiębiorcami oraz wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu świadczących usługi doradcze o charakterze innowacyjnym.

Wyrazem kontynuacji prowadzonej polityki rządowej na rzecz innowacji w kolejnych latach jest dokument „Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na lata 2007-2013”, którego cel zdefiniowano jako: wzrost innowacyjności przedsiębiorstw dla utrzymania gospodarki na ścieżce szybkiego rozwoju i dla tworzenia nowych, lepszych miejsc pracy. Będzie on osiągnięty dzięki wdrożeniu działań z 5 kluczowych obszarów: 1. Kadra dla nowoczesnej gospodarki, 2. Badania na rzecz gospodarki, 3. Własność intelektualna dla innowacji, 4. Kapitał na innowacje, 5. Infrastruktura dla innowacji. Istotą proponowanych kierunków jest proces wzajemnego wynikania w cyklu procesów innowacyjnych, w których centrum znajduje się przedsiębiorstwo i jego potrzeby (Rys. nr 2). Zagadnienia transferu technologii odnajdują się praktycznie we wszytskich kluczowych obszarach wskazanych w Strategii.

5

gospodarki, 2. Badania na rzecz gospodarki, 3. Własność intelektualna dla innowacji, 4. Kapitał na innowacje, 5. Infrastruktura dla innowacji. Istotą proponowanych kierunków jest proces wzajemnego wynikania w cyklu procesów innowacyjnych, w których centrum znajduje się przedsiębiorstwo i jego potrzeby (Rys. nr 2). Zagadnienia transferu technologii odnajduja się praktycznie we wszytskich klucczowych obszarach wskazanych w Strategii.

Rysunek 2. Struktura kierunków wzrostu innowacyjności zdefiniowanych w dokumencie „Kierunki zwiekszania innowacyjności gospodarki na lata 2007-2013”

Źródło: Ministerstwo Gospodarki: Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na lata 2007-2013, Warszawa, 2006 r.

Działania ujęte w Strategii realizowane są poprzez szereg inicjatyw na poziomie rządu i władz regionalnych. Wśród najważniejszych instrumentów znajduje się ustawa o niektórychformach wspierania działalności innowacyjnej, wprowadzająca m.in. możliwość wspierania wdrożeń nowych technologii w przedsiębiorstwach przy pomocy umarzanego częściowoz środków publicznych kredytu technologicznego, ulgi podatkowej na zakup nowych technologii pozwalającej na dodatkowe zaliczenie w koszty prowadzonej działalności 50% wartości zakupionej technologii oraz możliwość nadawania przedsiębiorcom, uzyskującym co najmniej 20% przychodów ze sprzedaży własnych praca badawczo-rozwojowych, statusu centrum badawczo-rozwojowego. Istotną rolę odgrywają działania podejmowane przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości adresowane do nowo powstających firm, wspierające ochronę własności przemysłowej czy inicjatywy klastrowe. Na uwagę zasługuje nowo uruchomiony instrument nazwany „Bon na innowacje”, mający na celu umożliwienieprzedsiębiorcą nawiązanie pierwszego kontaktu z instytucjami prowadzącymi działalnoścnaukową.

W latach 2007 - 2013 Strategia w znacznej mierze będzie wdrażana przez instrumenty finansowane z funduszy strukturalnych zapisane w Programie Operacyjnym „Innowacyjna Gospodarka” (POIG). Głównym celem Programu jest rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa. Program jest jednocześnie jednym z instrumentów realizacji Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata 2007-2013 (NSRO). Na realizacjęPOIG przeznaczono 9,7 mld EUR. W zakresie transferu technologii na szczególną uwagęzasługują działania zaplanowane w 4. i 5. osi priorytetowej.

Rysunek 2. Struktura kierunków wzrostu innowacyjności zdefiniowanych w dokumencie „Kierunki zwiekszania inno-

wacyjności gospodarki na lata 2007-2013.”

Źródło: Ministerstwo Gospodarki: Kierunki zwiększania

innowacyjności gospodarki na lata 2007-2013, Warszawa, 2006 r.

Page 42: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Krzysztof Gulda

41

Działania ujęte w Strategii realizowane są poprzez szereg inicjatyw na poziomie rządu i władz regionalnych. Wśród najważniejszych instrumentów znajduje się ustawa o niektórych formach wspierania działalności inno-wacyjnej, wprowadzająca m.in. możliwość wspierania wdrożeń nowych technologii w przedsiębiorstwach przy pomocy umarzanego częściowo ze środków publicznych kredytu technologicznego, ulgi podatkowej na zakup nowych technologii pozwalającej na dodatkowe zaliczenie w koszty prowadzonej działalności 50% wartości zakupionej technologii oraz możliwość nadawania przedsiębiorcom, uzyskującym co najmniej 20% przycho-dów ze sprzedaży własnych prac badawczo-rozwojowych, statusu centrum badawczo-rozwojowego. Istotną rolę odgrywają działania podejmowane przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości adresowane do nowo powstających firm, wspierające ochronę własności przemysłowej czy inicjatywy klastrowe. Na uwagę zasługuje nowo uruchomiony instrument nazwany „Bon na innowacje”, mający na celu umożliwienie przedsiębiorcom nawiązanie pierwszego kontaktu z instytucjami prowadzącymi działalnośc naukową. W latach 2007 - 2013 Strategia w znacznej mierze będzie wdrażana przez instrumenty finansowane z funduszy strukturalnych zapisane w Programie Operacyjnym „innowacyjna Gospodarka” (POiG). Głównym celem Programu jest rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa. Program jest jednocześnie jednym z instrumentów realizacji Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata 2007-2013 (NSRO). Na realizację POIG przeznaczono 9,7 mld EUR. W zakresie transferu technologii na szczególną uwagę zasługują działania zaplanowane w 4. i 5. osi priorytetowej.

Działania przewidziane w 4. osi priorytetowej Inwestycje w innowacyjne przedsięwzięcia obejmują dofinansowanie przedsięwzięć w zakresie wdrażania wyników prac B+R realizowanych przy wsparciu otrzymanym w ramach 1. osi priorytetowej PO IG na prowadzenie prac B+R. Ponadto wsparciem zostaną objęte projekty przedsiębiorców polegające na wdrażaniu własnych lub nabytych nowych technologii. Uzupełnieniem wsparcia przedsiębiorstw inwestujących w działalność B+R jest dofinansowanie doradztwa, jak i inwestycji niezbędnych do prowadzenia działalności B+R, w tym przygotowania przedsiębiorców do uzyskania statusu centrum badawczo-rozwojowego. Jednocześnie pomocą zostaną objęte: inwestycje w zakresie opracowywania wzorów przemysłowych i użytkowych, projekty przedsiębiorstw w zakresie realizacji nowych inwestycji obejmujących nabycie innowacyjnych rozwiązań technologicznych lub organizacyjnych, przedsięwzięcia firm z sektora nowoczesnych usług, tworzących znaczącą liczbę miejsc pracy.

Wsparcie w ramach 5. osi priorytetowej Dyfuzja innowacji zostało przeznaczone na rozwój powiązań kooperacyjnych, w szczególności klastrów innowacyjnych o znaczeniu ponadregionalnym. Wspierane będą wspólne przedsięwzięcia o charakterze inwestycyjnym i doradczym przyczyniające się do łatwiejszego transferu i dyfuzji wiedzy oraz innowacji pomiędzy kooperującymi podmiotami. Ponadto przewidziane jest wzmocnienie sieci instytucji otoczenia biznesu, działających na rzecz wsparcia działalności innowacyjnej przedsiębiorstw (m.in. świadczących usługi w zakresie transferu technologii, wykorzystania praw ochrony własności przemysłowej, prowadzenia działalności kooperacyjnej oraz wykorzystania wzornictwa przemysłowego i użytkowego).

Page 43: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Wzrost gospodarczy a transfer technologii

42

Z uwagi na przygotowanie i wdrażanie szerokiego wachlarza instrumentów prawnych i finansowych Minister Gospodarki we współpracy z Ministrem Nauki i Szkolnictwa Wyższego zdecydował o poddaniu polskiej polityki innowacyjnej, a w szczególności zestawu instrumentów, przeglądowi ekspertów z OECD. Wyniki przeglądu zostały opublikowane w połowie 2007 r. w Raporcie „Policy mix for innovation in Poland – key issues and recommendations”. Raport zawiera pozytywną ocenę portfolio instrumentów wsparcia poprawy poziomu innowacyjności polskiej gospodarki oraz przedstawia rekomendacje w zakresie tworzenia i efektywnego wdrażania nowych instrumentów polityki innowacyjnej, Najważniejsze rekomendacje płynące z raportu OECD to m.in.:

wzmocnienie bazy technologicznej oraz naukowej, poprzez skoncentrowanie finansowania •publicznego na instytutach i organizacjach o największym potencjale przeprowadzania prac badawczych zakończonych sukcesem,wprowadzenie zachęt dla B+R i stworzenie środowiska przyjaznego przedsiębiorczości, poprzez •np. poprawę regulacji i uproszczenie systemu podatkowego, intensyfikacja powiązań pomiędzy nauką a przemysłem, poprzez poprawę regulacji dotyczących •partnerstwa publiczno-prywatnego, kontynuację decentralizacji środków w ramach polityki innowacyjnej do instytucji na poziomie regionalnym oraz zwiększenie wykorzystania ochrony własności intelektualnej na uniwersytetach,wzmocnienie kapitału ludzkiego w zakresie nauki i technologii, poprzez stworzenie zachęt dla •naukowców do doskonalenia zawodowego oraz podejmowania współpracy z biznesem oraz uwypuklenie zagadnienia przedsiębiorczości w programach edukacyjnych,poprawa systemu zarządzania innowacjami na szczeblu krajowym, poprzez budowę systemu •długookresowego planowania w zakresie innowacyjności oraz ulepszenie koordynacji instytucjonalnej w zakresie tworzenia i wdrażania polityki innowacyjnej.

Rekomendacje te są zbieżne z aktualnie prowadzonymi działaniami Rządu w zakresie polityki innowacyjności oraz polityki naukowo-technicznej.aktualne podejście do rozwoju gospodarczego wskazuje na konieczność zapewniania komplemen-tarności prowadzonych działań. Stąd też polityka innowacyjna nie powinna być rozpatrywana samo-dzielnie, lecz jako element horyzontalnej polityki przemysłowej, obok takich polityk jak polityka zrównoważonego rozwoju, czy polityka handlowa. W pracach nad polityką innowacyjną w najbliższych latach coraz większa uwaga będzie poświęcana takim kwestiom jak: innowacje nietechnologiczne, innowacje w sektorze usług, czy popytowe podejście do innowacji (user - driven innovation) polegające na włączaniu użytkownika w proces kreowania produktu.Jeśli chcemy zwiększać konkurencyjność naszej gospodarki musimy postawić na zmiany i dokonywać tych zmian szybko. Zmiana to nieodłączna cecha innowacji. Musimy oprzeć nasze zmiany na innowacjach, ale musimy też być innowacyjni we wprowadzaniu zmian.

Page 44: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Hannes Toivanen

43

Hannes ToivanenSenior Researcher, Ph.D.Ministerstwo Pracy i Gospodarki

POlityKa innOwacyJna finlanDii

W Finlandii polityka innowacyjna ma za zadanie sprzyjać dobrobytowi obywateli i społeczeństwa oraz zapewnić fińskiemu przemysłowi i przedsiębiorstwom konkurencyjną pozycję na rynku międzynarodowym. Te ogólne cele obejmują kilka aren politycznych oraz kładą szczególny nacisk na partnerstwo pomiędzy graczami z sektora publicznego i prywatnego. Dlatego też, politykę innowacyjną Finlandii cechuje czynne zaangażowanie różnych grup podmiotów zainteresowanych. Polityka innowacyjna zaczęła zyskiwać na znaczeniu politycznym i budżetowym w Finlandii już od lat dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia. Uznana została za strategiczną arenę polityczną sprzyjającą krytycznej ze względów społecznych i gospodarczych modernizacji rynku pracy, kompetencji w zakresie wiedzy oraz struktury przemysłowej, dlatego też jest omawiana i projektowana na najwyższych szczeblach politycznych. Polityka innowacyjna Finlandii charakteryzuje się czteropoziomową hierarchiczną strukturą: parlament i rząd definiują ogólny plan działania w zakresie polityki innowacyjnej i jej zasoby finansowe. Poziom drugi to kluczowe ministerstwa, takie jak Ministerstwo Pracy oraz Ministerstwo Edukacji, które opracowują bardziej szczegółowy plan działania i są odpowiedzialne za jego wdrażanie. Trzeci poziom obejmuje agencje rządowe z danych sektorów, odpowiedzialne za terenowe wdrażanie instrumentów i zasobów polityki. Za nauki podstawowe odpowiada finansująca je Akademia Fińska, podczas gdy Tekes - Fińska Agencja Finansująca Technologie i Innowacje odpowiada za technologie i innowacje, a także przyznaje wyselekcjonowanym firmom dotacje na badania i rozwój, a publicznym organizacjom badawczym fundusze na badania. Na ostatnim, czwartym poziomie znajdują się uczelnie wyższe i inne publiczne organizacje badawcze, które współpracując z sektorem prywatnym odpowiadają za produkcję wiedzy i działania innowacyjne. Organizację fińskiej polityki innowacyjnej można najtrafniej określić jako połączenie tzw. „odgórnych polityk” (ang. top-down policies) z „oddolną implementacją” (ang. bottom-up implementation). Horyzontalne, międzyministerialne działania charakterystyczne są dla fazy planowania polityki innowacyjnej. Rządowe grupy robocze, centralne ministerstwa oraz krajowa rada ds. polityki naukowej i technologicznej określają podstawowy plan działania i cele polityki, a implementację delegują do dysponujących uprawnieniami agencji centralnych, takich jak przyznające fundusze na badania Akademia Fińska oraz Agencja Tekes. Niebagatelną rolę w implementacji odgrywają również inne podmioty publiczne, takie jak uczelnie wyższe i instytuty badawcze z danych sektorów. Rozwój nowoczesnej polityki innowacyjnej całkowicie zmienił system produkcji wiedzy w Finlandii, dynamikę jego interakcji z sektorem prywatnym, jak również podejście rządu do opracowywania i oceny tej polityki. Ogrom zmian w Finlandii najlepiej obrazują statystyki: Krajowe inwestycje na badania i rozwój w roku 1990 to ogółem około 1,1 miliarda euro, czyli około 1,86% PKB. W roku 2006 liczby te wzrosły do 6 miliardów euro i 3,4%.

Page 45: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Polityka innowacyjna finlandii

44

Fińska polityka innowacyjna opiera się na zasadzie czynnego zaangażowania prywatnych podmiotów zainteresowanych. Sektor prywatny odpowiada za około dwie trzecie wszystkich inwestycji w zakresie badań i rozwoju. Jest to jeden z najwyższych udziałów prywatnych inwestycji na badania i rozwój na arenie międzynarodowej, a zarazem jeden z głównych mierników fińskiej zdolności do wspierania partnerstwa pomiędzy przedstawicielami sektora prywatnego i publicznego. W kilku przypadkach rząd wystąpił z odpowiedzią i wsparciem dla nowych inicjatyw w sektorze prywatnym. Jako przykład najczęściej przywoływana jest sytuacja, która miała miejsce w połowie lat 90 XX wieku, kiedy to rząd zauważył możliwości rozwoju w sektorze TIK i udzielił prywatnym inicjatywom znaczącego wsparcia. Obecne środowisko innowacyjne w Finlandii wyrosło na długiej tradycji, jednak kluczowe decyzje polityczne dotyczące modernizacji podjęte zostały we wczesnych latach dziewięćdziesiątych XX wieku. To właśnie wówczas rząd przyjął zasadę „krajowych systemów innowacji” jako ramę dla polityki innowacyjnej, zgodnie z którą kwestią priorytetową był rozwój krajowego systemu edukacji oraz infrastruktury badawczej na wysokim poziomie. Podkreślała ona również komercjalizację badań jako podstawowy kanał innowacji. Taka rama polityki w szczególności sprzyjała interakcji publicznych instytutów badawczych i uczelni wyższymi z firmami z sektora prywatnego jak również przyczyniła się do kompleksowego transferu technologii. Zasada „krajowych systemów innowacji” zaowocowała znaczącymi zmianami w fińskim podejściu do innowacji, dzięki czemu powstały nowe instytucje transferu technologii oraz komercjalizacji, a także umożliwiła transformację systemu edukacji i badań w szkołach wyższych oraz publicznych instytucji badawczych. Co najważniejsze, nowej architekturze polityki towarzyszył trwały wzrost w publicznych nakładach na badania i rozwój. Obecnie rząd jest na etapie wdrażania ambitnego programu reform krajowych polityk innowacyjnych skierowanego na kilka krytycznych kwestii. Ministerstwo Edukacji wdraża historyczną reformę systemu szkół i studiów wyższych, która ma wprowadzić nowe modele zarządzania uczelniami wyższymi i nowy system przebiegu kariery badawczej oraz ma umożliwić powstawanie bardziej konkurencyjnych i wydajnych instytucji szkolnictwa wyższego i instytutów badawczych. Rząd wprowadza również ambitną krajową strategię innowacyjną, która ma za zadanie zapewnić fińskiemu środowisku innowacyjnemu konkurencyjną pozycję w XXI wieku. Podczas gdy strategia ta zakłada ogólne wsparcie dla fińskiej infrastruktury naukowo-technologicznej, wskazuje ona również, iż osiągnięcie konkurencyjności na rynku globalnym wymaga również bardziej agresywnych działań. Dlatego też Finlandia, jako niewielki kraj, musi zbudować kilka najlepszych na świecie regionalnych ośrodków innowacyjnych w wybranych dziedzinach nauki i technologii. Z drugiej strony, zgodnie ze strategią, polityka innowacyjna Finlandii była do tej pory nadmiernie skoncentrowana na wysokiej technologii i innowacjach opartych na badaniach, dlatego też należy wdrożyć szerzej zakrojone polityki innowacyjne. Innowacje w branżach opartych na niskiej technologii, takich jak rolnictwo, turystyka czy przemysł spożywczy, a nawet w obszarach nietechnologicznych, takich jak projektowanie, rozwój organizacyjny i zawodowy oraz umiejętności biznesowe mogą mieć ekonomicznie ogromne znaczenie. Ponieważ charakter innowacji w tych obszarach jest inny, należy zastosować politykę innowacyjną nastawioną bardziej na użytkownika i klienta.

Page 46: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Jacek Guliński

45

Prof. UAM dr hab. Jacek GulińskiUniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

tRanSfeR wyniKów PRac BaDawczych z uczelni DO PRzeDSięBiORStw

wprowadzenie – transfer wyników prac badawczych a gospodarka oparta na wiedzy

Budowa gospodarki opartej na wiedzy odwołuje się w dużej części do obszaru edukacji, nauki i działalności badawczo-rozwojowej, przemysłu wysokiej techniki, usług biznesowych oraz społeczeństwa informacyjnego [1]. Rola transferu wyników prac badawczych z sektora B+R do gospodarki jest w tym świetle bezdyskusyjna. Cztery główne drogi rozwoju gospodarczego w budowie gospodarki opartej na wiedzy to nowe technologie w tradycyjnych sektorach, motywowanie dużych firm do prowadzenia badań i wdrażania wyników prac badawczych oraz zlecania badań w sektorze B+R, tworzenie nowych firm opartych na innowacyjnych rozwiązaniach oraz stymulowanie rozwoju współpracy firma – firma; firma – otoczenie biznesu. Przynajmniej dwie z nich (zaznaczone boldem) obejmują zagadnienia transferu wyników prac badawczych do gospodarki. Z drugiej strony Program Operacyjny „Innowacyjna Gospodarka” postuluje zwiększenie roli nauki w rozwoju gospodarczym poprzez wsparcie budowy trójkątów wiedzy (badania, kształcenie, innowacja), współpracę przedsiębiorstw z sektorem nauki (wsparcie otoczenia instytucjonalnego i infrastruktury) oraz ochronę praw własności przemysłowej. Jako istotne warunki wzrostu konkurencyjności polskiej nauki wymienia się zapewnienie bazy badawczej, prowadzenie badań w dziedzinach priorytetowych dla rozwoju kraju, koncentrację środków na badania stosowane, konsolidację sektora B+R oraz nowe zasady finansowania nauki. Jednocześnie już od kilkunastu lat formułuje się identyczne postulaty pod adresem sfery B+R [2]:

bardziej aktywna i otwarta postawa placówek oraz ich większa gotowość i lepsze przygotowanie −do współpracy z przedsiębiorstwamiszersza, bogatsza oferta/podaż nowych, nowoczesnych rozwiązań naukowo-technicznych−większe urynkowienie wyników prac B+R; powinny być one bliższe praktyki, łatwiejsze we −wdrażaniuusprawnienie zarządzania, finansowania i funkcjonowania sektora badań i rozwoju; wówczas −jego oferta byłaby szersza, bardziej nowatorska i z pewnością tańszadążenie do ustanowienia bliższych, trwałych związków między sferą B+R a firmami, zwłaszcza −małymi i średnimi (w różnych formach)przybliżenie młodzieży akademickiej do praktyki, zwłaszcza do laboratoriów przemysłowych; −ten postulat dotyczy głównie wyższych uczelni.

Wydaje się, że obserwowane tendencje na rynku międzynarodowym oraz postulowana polityka innowacyjnego rozwoju gospodarczego w kraju wyrażona w Programie Operacyjnym „Innowacyjna Gospodarka” pozostają w sprzeczności z obecnym systemem finansowania nauki w kraju, który znacząco ogranicza możliwość

Page 47: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Transfer wyników prac badawczych z uczelni do przedsiębiorstw

46

transferu wyników prac badawczych do przedsiębiorstw. Dopóki większość środków będzie kierowana na badania podstawowe a udział przedstawicieli gospodarki przy decyzjach finansowych będzie nieznaczny nie ma szans na prawdziwy przełom w tym obszarze.

transfer wiedzy, innowacji i technologii

Współczesna uczelnia wyższa prowadzi zarówno badania oraz spełnia funkcje dydaktyczne (kształcenia kadr dla gospodarki, polityki, kultury oraz innych instytucji), ale jednocześnie jej zadaniem jest transfer wiedzy, innowacji i technologii do praktyki gospodarczej [3]. Transfer technologii i innowacji przez komercjalizację wyników prac badawczych może zachodzić na drodze bezpłatnego i odpłatnego przekazywania wyników pracy badawczej (transfer nieucieleśniony), transferu sprzętu, materiałów i produktów (transfer ucieleśniony w urządzeniach) oraz tworzenia przedsiębiorstw opartych na wiedzy (transfer ucieleśniony przez ludzi). Transfer technologii jest ściśle związany z zagadnieniami ochrony własności intelektualnej. Regulacje prawne stanowią, że prawa własności rozwiązań należą do uczelni (w znakomitej większości przypadków) a prawa osobiste do wynalazcy. Konieczne jest wdrożenie uczelnianych procedur przekazywania na zewnątrz praw własności intelektualnej a przede wszystkim określenie zasad podziału (transferu) praw własności intelektualnej w przypadku

udziału studentów w pracach B+R na uczelni−uczelni, obejmującej udziały w spółce−relacji uczelni z firmą w niej umiejscowioną−sytuacji, gdy pracownik uczelni jest jednocześnie przedsiębiorcą, eksploatując wyniki prac −badawczych i dziesiątkach podobnych.

Transfer ucieleśniony przez ludzi obejmuje transfer technologii i innowacji z uczelni do gospodarki przez:

studentów i doktorantów −absolwentów−pracowników uczelni−

Zagadnienie to obejmuje problematykę ich samozatrudnienia (jako alternatywę dla pracy najemnej) - tworzenie firm/spółek „profesorskich” typu spin-off/spin-out [4] – definiowanych często przeciwstawnie w literaturze przedmiotu – oraz przedsięwzięć typu „start-up”, organizowanych przez studentów, absolwentów i młodych pracowników nauki a także staży studentów i pracowników w przedsiębiorstwach. Dla firm odpryskowych ze sfery B+R (uczelni) kluczowymi czynnikami sukcesu są

instytucjonalna baza nauki−dostępność środków finansowych−zasoby wiedzy technologicznej i biznesowej−koncentracja na konkretnej aplikacji (niszy rynkowej)−

Transfer technologii i innowacji w postaci transferu nieucieleśnionego (bezpłatne i odpłatne przekazywanie wyników pracy badawczej) obejmuje kontrakty badawcze, technologie, patenty, know-how,

Page 48: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Jacek Guliński

47

usługi analityczne, ekspertyzy, przeglądy literaturowe, usługi edukacyjne/szkoleniowe, seminaria/sympozja, targi i wystawy oraz udział w konsorcjach z przedsiębiorstwami (klastrach). Można znaleźć wiele czynników sprzyjających transferowi wiedzy, innowacji i technologii uczelni wyższej do gospodarki, ulokowanych zarówno w specyfice uczelni jak i poza nią, a mianowicie:

potencjał intelektualny szkół wyższych i jednostek badawczo-rozwojowych o wysokiej −kreatywności i kwalifikacjach może generować pomysłymożliwość angażowania studentów i doktorantów w proces badawczy−oferta udziału w międzynarodowych projektach badawczych−możliwość korzystania z Internetu w pracy badawczej−duża liczba małych i średnich przedsiębiorstw, które potrzebują nowych projektów−chłonny rynek krajowy i zagraniczny otwarty na innowacje−obecność w systemie organizacji pomostowych wspierających innowacje jak PARP, FIRE, −ARP, Agencja Rozwoju Regionalnegopowstawanie struktur wspierających małe firmy innowacyjne jak parki nauki, inkubatory −przedsiębiorczościaktywna polityka państwa w założeniach wspierająca inicjatywy innowacyjne (ustawa −o wspieraniu działalności innowacyjnej).

Równolegle można wyliczyć wiele czynników niesprzyjających transferowi technologii [1]:słabe wyposażenie w infrastrukturę badawczą z braku środków finansowych, mało sprawna −organizacja procesu badawczegobrak środków na prowadzenie badań stosowanych i prac projektowych, nadmierne −zaangażowanie kadry profesorskiej w procesie dydaktycznym.trudności w przygotowaniu wniosków spowodowane biurokracją−nie zawsze wystarczające wyposażenie w infrastrukturę informatyczną−za słaby przepływ informacji pomiędzy biorcę i dawcę projektów innowacyjnych, niska −chłonność przedsiębiorstw na innowacjesilna konkurencja produktów zagranicznych−brak znajomości zadań tych organizacji wśród większości przedsiębiorców, ograniczone −możliwości finansowe i organizacyjnemała aktywność innowacyjna raczej szkoleniowa i konsultingowa. Brak doświadczeń−mało środków na realizację tej polityki, nie do końca dopracowane regulacje prawne.−

Przedsiębiorczość akademicka

Pojęcie przedsiębiorczości akademickiej obejmuje w szerokiej definicji wszelkie przejawy przedsiębiorczości w uczelnianej społeczności. Można cytować różne definicje i dobre praktyki z Europy i ze świata, ale polskie, krajowe podejście do zagadnienia przedsiębiorczości akademickiej i jej przejawów na uczelniach wyższych ma dopiero kilkuletnią historię [5-7]. Z punktu widzenia prawa zagadnienia przedsiębiorczości akademickiej są po części regulowane przez ustawę „Prawo o szkolnictwie wyższym” [8].

Page 49: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Transfer wyników prac badawczych z uczelni do przedsiębiorstw

48

Reguluje ona zasady tworzenia i działalności akademickich inkubatorów przedsiębiorczości, centrów transferu technologii oraz zasady zatrudniania nauczyciela akademickiego poza podstawowym miejscem pracy – uczelnią. Wśród ośrodków przedsiębiorczości akademickiej w kraju wymienia się:

Preinkubatory−Inkubatory−Uczelniane Centra Transferu Technologii−Biura Karier−

Preinkubator ulokowany na uczelni daje szczególne możliwości rozwoju przedsięwzięciom biznesowym poprzez dostęp do:

uczelnianych laboratoriów i aparatury badawczej;−doradztwa technologicznego i patentowego;−wiedzy naukowców i studentów przy świadczeniu usług doradczych i szkoleniowych;−baz danych o badaczach i wynalazcach, pomysłach, patentach i technologiach. −

Akademickie preinkubatory przedsiębiorczości obejmują:studenckie Forum Business Centre Club oraz Fundacja AIP−preinkubatory działające w ramach publicznych uczelni wyższych−preinkubatory organizowane w parkach i inkubatorach technologicznych−preinkubatory zakładane przez organizacje studenckie. −

W Polsce można wymienić kilkadziesiąt inicjatyw opisanych wyżej. W odróżnieniu od preinkubatorów, inkubatory posiadają powierzchnię pod wynajem i na dogodnych warunkach lokują firmy odpryskowe. Tworzy się je na terenie uczelni, miasta lub parków technologicznych. Jeżeli lokatorzy pochodzą z uczelni można takie inkubatory traktować jako inkubatory akademickie. Takich inkubatorów mamy w kraju zaledwie kilka. Uczelniane centra transferu technologii [9] prowadzą działalność w czterech głównych kierunkach:

waloryzacja potencjału naukowo-innowacyjnego w regionie, tworzenie baz danych i rozwijanie −sieci kontaktów między światem nauki i gospodarki;opracowywanie studiów przedinwestycyjnych, ocena wielkości potencjalnego rynku, −oszacowanie kosztów produkcji i dystrybucji oraz niezbędnych nakładów inwestycyjnych;identyfikacja potrzeb i możliwości innowacyjnych poszczególnych podmiotów gospodarczych −poprzez audyt technologiczny;popularyzacja, promocja i rozwój przedsiębiorczości technologicznej.−

Powinny one spełniać rolę uczelnianego okna na świat gospodarki. W całym kraju można zliczyć kilkana-ście uczelnianych centrów transferu technologii, tylko niektóre z nich prowadzą pełną działalność opisaną powyżej. Uczelniane biura karier – biura aktywizacji zawodowej są także uważane za ośrodki przedsiębiorczości akademickiej, jakkolwiek koncentrują swoją działalność na ułatwianiu absolwentom pierwszych kroków na wymagającym i konkurencyjnym rynku pracy [10].

Page 50: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Jacek Guliński

49

Bariery i ograniczenia przedsiębiorczości akademickiej

Przedsiębiorczość akademicka w naszym kraju napotyka (tak jak w innych krajach naszego regionu) na szereg barier i ograniczeń o charakterze społeczno-psychologicznym, formalno-prawnym i ekonomicznym (głównie brak kapitału). Główne bariery to [11]:

obawy przed podejmowaniem własnej działalności gospodarczej i postrzeganie pracy etatowej −jako rozwiązanie bardziej korzystne;relatywnie niski poziom wiedzy i kompetencji niezbędnych w prowadzeniu działalności −gospodarczej;uczelnia jest postrzegana jako podmiot, który nie jest zainteresowany tym, aby jego pracownicy −czy studenci rozwijali działalność gospodarczą;demotywujący charakter oddziaływania środowiska−postawy środowiska akademickiego wobec praktycznych wdrożeń wyników prac −naukowych.

W opinii samodzielnych pracowników nauki [12] współpracę uczelni z gospodarką ograniczają:brak przejrzystej polityki władz uczelni i stosownych regulacji;−brak uczelnianych centrów transferu technologii i innych instrumentów (mechanizmów);−zbyt wysokie narzuty (dochodzące do 60%) na koszty zleceń przyjmowanych −z gospodarki;przyzwolenie społeczne na „szarą strefę” – indywidualną działalność gospodarczą pracowników −uczelni na rzecz przedsiębiorstw z jej pominięciem formalnym i finansowym.

W dziedzinie patentowania i licencjonowania postępowi w tym obszarze zagraża:brak polityki patentowej na uczelni (wybór zgłoszeń do ochrony, opłaty etc.);−zbyt mały udział punktów za patenty, licencje czy wdrożenia w zewnętrznej ocenie uczelni;−ostracyzm środowiska naukowego wobec uczonych-praktyków;−brak realnych rozwiązań, które przejęłaby gospodarka (zgłaszanie patentów na dorobek).−

Zakładaniu firm przez pracowników nauki towarzyszy:zazdrość i ostracyzm otoczenia na uczelni;−brak regulacji prawnych i administracyjnych na uczelniach;−poczucie konfliktu interesów pracownika nauki.−

Bez zniesienia przynajmniej części tych ograniczeń trudno sobie wyobrazić rzeczywisty postęp w rozwoju przedsiębiorczości akademickiej w Polsce.

nowe inicjatywy w Poznaniu i wielkopolsce

Transfer wyników prac badawczych z uczelni do przedsiębiorstw w Poznaniu i Wielkopolsce prze-biega z małym sukcesem – podobnie jak w innych wiodących centrach badawczych i akademickich w kraju. Pracuje tu wiele uczelni, instytutów naukowych PAN, ośrodków badawczo-rozwojowych. Jest to potęż-ny potencjał, który powinien stanowić podstawę strony podażowej wysokich technologii w Wielkopolsce.

Page 51: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

50

Transfer wyników prac badawczych z uczelni do przedsiębiorstw

Powstające z funduszy strukturalnych UE Wielkopolskie Centrum Zaawansowanych Technologii (projekt kluczowy, PO IG, 70 mln €), Wielkopolskie Centrum Zaawansowanych Technologii Informacyjnych (pro-jekt kluczowy, WRPO, 50 mln €), tworzone nowoczesne, interdyscyplinarne centrum dydaktyczne dla stu-dentów II i III stopnia „Nano-Bio-Med” (projekt kluczowy, PO IS, 35 mln €) znacząco zwiększą podaż technologii, szczególnie tych zaliczanych do wysokich. Stronę popytową reprezentują zarówno zagraniczne jak i krajowe koncerny obecne w tym regionie i cała praktycznie gospodarka globalna, bo tylko w takiej perspektywie można obecnie rysować rynek popytu na technologie. Działające dwa parki technologiczne (w tym najstarszy w Polsce Poznański Park Naukowo-Technologiczny Fundacji UAM poprzez który trans-ferowana jest po części wiedza i innowacje z UAM do gospodarki) oraz kolejne dwa w stadium organizacji, działające (lub planowane) w nich inkubatory to zręby instytucjonalnego systemu regionalnego systemu transferu technologii. Nowe władze rektorskie Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu postawiły na wzmocnienie powiązań między uczelnią a gospodarką. Planowana rozbudowa funkcji i kadr Uczelniane-go Centrum Innowacji i Transferu Technologii UAM, zakładana organizacja w bieżącym roku akademickim dwóch preinkubatorów na UAM, lokalizacja inwestycji Wielkopolskiego Centrum Zaawansowanych Tech-nologii na Kampusie UAM na Morasku, utworzenie Komisji Rektorskiej ds. Współpracy z Gospodarką, budowa Rady Wspierania Badań przy Rektorze, opartej na wiodących przedsiębiorstwach i instytucjach bankowych w regionie, członkostwo uczelni w Stowarzyszeniu Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przed-siębiorczości w Polsce i Polskiej Izbie Gospodarczej Zaawansowanych Technologii to tylko kilka działań, budujących podstawy przekształcania UAM w uczelnię III generacji. [3] Równolegle w Poznaniu rozpoczęto dyskusję na temat koncepcji utworzenia regionalnego centrum komercjalizacji technologii, zatrudniającego wysoce wykwalifikowaną kadrę, w skład której będą wchodzić:

Walidatorzy technologii−Prawnicy (własność intelektualna/własność przemysłowa)−Brokerzy technologii −Przedstawiciele sektora finansowego−Profesjonaliści od PR, marketingu i reklamy−Fachowcy z dziedziny designu przemysłowego−

Żadna uczelnia nie jest w stanie w pojedynkę utworzyć i prowadzić takiego profesjonalnego centrum. Centrum o zasięgu regionalnym, wsparte finansowo ze środków budżetowych (krajowych i/lub unijnych) stanowić będzie uzupełnienie istniejących instytucji otoczenia biznesu, pracujących w obszarze transferu wyników prac badawczych z uczelni do przedsiębiorstw. Tak, aby „Innowacyjna Wielkopolska” nie pozostała pustym hasłem.

Page 52: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Jacek Guliński

51

BIBLIOGRAFIA

A.H. Jasiński, D. Ludwicki „Metodyka transformacji wyników badań naukowych do zastosowań 1. praktycznych” w „Studia i Materiały” – Wydział Zarządzania UW, Warszawa, I/2007, str. 25-65A.H. Jasiński „Innowacje i transfer techniki w procesie transformacji”, Difin, Warszawa, 20062. J.G. Wissema „Technostarterzy – dlaczego i jak?” PARP, Warszawa, 20053. K.B. Matusiak (red.) „Innowacje i transfer technologii – Słownik pojęć” (wyd. 2 poprawione) 4. PARP/SOOIPP, Warszawa, 2007J. Guliński, K. Zasiadły „Przedsiębiorczość akademicka w Polsce – stan obecny” (str. 23) w J. Guliński, 5. K. Zasiadły (red.) „Innowacyjna przedsiębiorczość akademicka – światowe doświadczenia” PARP, Warszawa, 2005K. Zasiadły, J. Guliński (red.) „Inkubator Przedsiębiorczości Akademickiej – Podręcznik dla 6. organizatorów i pracowników” SOOIPP/MGP, Poznań, 2005Preinkubatory – Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości (str. 241) Inkubatory Technologiczne 7. (str. 427) w K.B. Matusiak (red.) „Ośrodki Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce – SOOIPP Raport 2004” Łódź/Poznań, 2004Ustawa „Prawo o szkolnictwie wyższym” z 27.07.2005r. (Dz.U. 2005, Nr 164, poz. 1365)8. J. Guliński „Stan obecny oraz rekomendacje dla rozwoju centrów transferu technologii oraz inkubatorów 9. przedsiębiorczości akademickiej przy uczelniach wyższych w Polsce” w J. Woźnicki (red.) „Regulacje Prawne, dobre wzorce i praktyki dotyczące korzystania przez podmioty gospodarcze z wyników prac badawczych i innych osiągnięć intelektualnych instytucji akademickich i naukowych” ISW-KIG, Warszawa, 2006, s.78„Przedsiębiorczość akademicka w Polsce” Polskie Forum Strategii Lizbońskiej, Niebieskie Księgi Nr 21, 10. Gdańsk, 2006„Przygotowanie i przeprowadzenie badań dotyczących wspierania rozwoju przedsiębiorczości 11. akademickiej w Polsce w zakresie transferu technologii i innowacyjności” – Raport z badań, Public Profits Sp. z o.o., Poznański Park Naukowo-Technologiczny Fundacji UAM, Poznań, 2005J. Guliński, „Wiadomości Chemiczne”, 60 (1-2), 149-158, 200612.

Page 53: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu
Page 54: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Roman Dziuba

53

Dr inż. Roman DziubaGKN Driveline Polska

wieDza PRacOwniKów tO KaPitał PRzeDSięBiORStwa. JaK ten KaPitał zatRzyMać?

wstęp1.

Autor tego artykułu pracuje na stanowisku Dyrektora Generalnego GKN Driveline Polska w Oleśnicy (OLE). Poprzednio pracował na stanowisku Dyrektora Inżynierii. W okresie kiedy następował istotny wzrost działalności, pomiędzy październikiem 2004 a lipcem 2005, sześciu inżynierów odeszło z Działu Inżynierii w OLE na własne życzenie (25% rotacja!). Nowa sytuacja na rynku pracy w tym regionie sprzyjała podejmowaniu takich decyzji. W OLE, podobnie jak w wielu innych przedsiębiorstwach produkcyjnych, inżynierowie są kluczowymi pracownikami, wnoszącymi do firmy wartość w postaci swojej wiedzy. Był to jeden z głównych powodów podjęcia się badania tego zagadnienia. Wnioski uzyskane na podstawie badania, w połączeniu z własnym doświadczeniem i wiedzą zdobytą podczas dwuletnich studiów Manufacturing Leaders Program w Uniwersytecie w Cambridge, doprowadziły do przemyśleń, które mogą pomóc czytelnikowi w zrozumieniu zagadnienia i zdefiniowaniu polityki zatrzymywania pracowników właściwej dla sytuacji danej firmy.

Przedstawienie przedsiębiorstwa2.

GKN Driveline jest światowym liderem wśród dostawców półosi i systemów napędowych dla przemysłu motoryzacyjnego. Swoje wyroby dostarcza do czołowych producentów pojazdów samochodowych na świecie. W gronie Klientów znajdują się takie firmy jak: BMW, DaimlerChrysler, Fiat, Ford, Toyota, GM/Opel, Caterpillar, Honda, Volvo, MG Rover, PSA, Renault/Nissan, VW/Audi Group. GKN Driveline jest częścią koncernu GKN Plc. z siedzibą w Wielkiej Brytanii, działającego w przemyśle motoryzacyjnym i lotniczym. GKN Plc. zatrudnia około 40 000 ludzi w 30 krajach na świecie. Oprócz zakładów produkcyjnych GKN posiada własne laboratoria i centra badawcze, pracujące nad ciągłym udoskonalaniem produktów. W 2006 roku obroty Grupy GKN wyniosły 3,8 mld GBP. W skład firmy GKN Driveline Polska w Oleśnicy wchodzi kuźnia precyzyjna oraz zakład obróbczo montażowy. W fabrykach zatrudnionych jest ponad 700 osób, a klientami są min.: Audi, Fiat, Ford, PSA, Toyota, Volvo, VW jak również pozostałe zakłady w ramach koncernu GKN Driveline.

wprowadzenie3. 3.1 zatrzymanie i rotacja pracowników: przegląd

Istnieją trzy główne powody odejścia pracownika z pracy: przejście na emeryturę, zwolnienie lub odejście na własne życzenie. Dobrowolne odejście z pracy przez poszczególnych pracowników znajduje się w centrum uwagi niniejszego artykułu.

Page 55: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Wiedza pracowników to kapitał przedsiębiorstwa. Jak ten kapitał zatrzymać?

54

Zatrzymanie pracowników można zdefiniować jako starania pracodawcy, aby utrzymać pożądanych pracowników, w celu zrealizowania celów biznesowych. Z drugiej strony, pojęcie rotacji stosowane jest najczęściej, aby opisać niezaplanowaną utratę pracowników, których pracodawca wolałby zatrzymać, odchodzących z firmy na własne życzenie.

3.2 Koszt utraty dobrych pracowników Większość spółek zdaje sobie sprawę z faktu, iż utrata dobrych pracowników jest kosztowna. Utrata kluczowych pracowników może wiązać się z wydatkami na rekrutację, zatrudnienie, szkolenia oraz kosztami administracyjnymi i zmniejszeniem wydajności. Spółki powinny także uwzględniać wpływ wywierany przez rotację na pozostających w firmie pracowników. W większości przypadków, po odejściu pracownika, pozostali muszą przyjąć na siebie dodatkowe zadania i obowiązki. Może to wywołać problemy z morale, jeśli pracownicy czują się przytłoczeni zwiększonym obciążeniem, a to z kolei prowadzi do dalszego wzrostu rotacji.

3.3 inżynierowie – ważni członkowie przedsiębiorstwa produkcyjnego W świecie informacji kluczowym pracownikiem jest pracownik określany mianem ‘pracownika wiedzy’ (knowledge worker). Dobrym przykładem takich pracowników są inżynierowie w przedsiębiorstwach produkcyjnych. Wnoszą oni do firmy wartość dodaną w postaci swojej wiedzy. Pozyskanie ich umiejętności często należy do ważnych inwestycji. Von Glinow (1988) opisuje pięć ogólnych cech profesjonalistów w firmach opierających się na zaawansowanej technologii, do których, rzecz jasna, należą inżynierowie:

Są ekspertami w określonej dziedzinie. Wiedza zdobywana jest przez długi okres czasu.1. Uważają, że mają prawo do pewnej autonomii w tym, co robią.2. Pracują z klientami i dla pracodawcy z poczuciem odpowiedzialności za to, co wytwarzają.3. Identyfikują się ze swoim zawodem i innymi ludźmi z tej profesji.4. Respektują standardy etyczne, związane z zawodem i angażują się w ich wzmacnianie. 5.

3.4 zatrzymanie pracowników w gwałtownie rosnących firmach W regionie Europy Wschodniej zwiększa się liczba spółek produkcyjnych, których średnie tempo wzrostu pod względem liczby pracowników przekracza 20 procent rocznie przez co najmniej cztery czy pięć lat z rzędu. Rola inżynierów w utrzymywaniu wzrostu produkcji jest kluczowa. Odpowiadają oni za wprowadzanie nowych produktów i wdrażanie procesów. Jako przykład może posłużyć sytuacja na polskim rynku pracy. Obecnie najszybszy wzrost obserwowany jest w branży motoryzacyjnej, informatycznej, obróbki plastycznej, elektronicznej i AGD. Największy popyt występuje w grupie inżynierów produkcji i jakości, projektantów, inżynierów informatyków, menedżerów produkcji i menedżerów projektu. Wygląda na to, że zatrudnienie wysoko wykwalifikowanych inżynierów stało się o wiele trudniejszym zadaniem. W roku 2006 średni wskaźnik bezrobocia kształtował się na poziomie 17,3%. W całej grupie bezrobotnych (100%) osoby z wyższym wykształceniem (wśród nich inżynierowie) stanowiły tylko 5%.

Page 56: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Roman Dziuba

55

W spółkach charakteryzujących się szybkim wzrostem występuje dodatkowy, szczególnie dla nich istotny aspekt. Spółki te często powstają, aby przynieść oszczędności w sferze kosztów produkcji, dzięki wykorzystaniu niższych kosztów pracy w tym regionie. Gdy działalność przenoszona jest z innych regionów, okres zwrotu zainwestowanego kapitału jest jednym z kluczowych mierników dla tego rodzaju projektów, stąd od zakładów wymaga się osiągnięcia zaplanowanego zysku. W związku z tym pojawia się presja, aby ograniczać koszty stałe, co często prowadzi do przeciążania pracowników i pracy w nadgodzinach, czego efektem może być ich wypalenie.

zarządzanie zatrzymaniem pracowników4. 4.1 efektywność pracowników

Ważnym pytaniem, na które należy odpowiedzieć jest to, których pracowników spółka chce •zatrzymać. Aspektem, który należy uwzględnić jest poziom efektywności uzyskiwany przez pracowników. Odejście z pracy definiuje się jako zdarzenie negatywne, gdy dotyczy to pracownika charakteryzującego się wysoką efektywnością, a staje się ono zdarzeniem pozytywnym, gdy odchodzi mało wydajny pracownik (Steel i in. 2003).

In a processleading totermination ofemployment:3%

Need to improveor leave: 13%

Employees a company is happy tohave an will try hard to accommodatetheir requests: 68%

Very important and theemployer is willing to do a lotto keep them: 13%

Crucial to the success andemployer wants to do everythingit can to keep them: 3%

W trakcie procesu wypowiedzenia: 3%

Odejdzie, je� li si� nie poprawi: 13%

Pracownicy, z których firma jest zadowolona i chce ich zatrzyma� : 68%

Pracownicy kluczowi dla sukcesu, pracodawca zrobi wszystko, co mo� liwe, aby zatrzyma� : 3%

Pracownicy bardzo wa� ni, pracodawca zrobi bardzo du� o aby ich zatrzyma� : 13%

Rysunek. 1 Rozkład populacji pracowników.

Przy założeniu, że w populacji pracowników występuje rozkład normalny (Dibble 1999), wyróżnić można następujące grupy pracowników (Rys. 1):

Kluczowi dla sukcesu firmy – 3% •Bardzo ważni – 13%•Ważni – 68%•Wymagający poprawy – 13%•

Tacy, którzy powinni odejść – 3%

4.2 Dlaczego i w jakim momencie pracownicy odchodzą Według Annual survey report 2005, dotyczącego rekrutacji (Philpott 2005) w Wielkiej Brytanii, 94% organizacji biorących udział w badaniu przeanalizowało przyczyny dobrowolnego odejścia pracowników z organizacji. Najczęściej stosowaną metodą pozyskania tych informacji była rozmowa końcowa. Do najpowszechniejszych powodów należały (patrz: Rys. 2 Philpott 2005):

awans poza organizacją,•brak możliwości dalszej kariery i rozwoju.•

3 of 15

utrzymywaniu wzrostu produkcji jest kluczowa. Odpowiadają oni za wprowadzanie nowych produktów i wdrażanie procesów.

Jako przykład może posłużyć sytuacja na polskim rynku pracy. Obecnie najszybszy wzrost obserwowany jest w branży motoryzacyjnej, informatycznej, obróbki plastycznej, elektronicznej i AGD. Największy popyt występuje w grupie inżynierów produkcji i jakości, projektantów, inżynierów informatyków, menedżerówprodukcji i menedżerów projektu. Wygląda na to, że zatrudnienie wysoko wykwalifikowanych inżynierów stało się o wiele trudniejszym zadaniem. W roku 2006 średni wskaźnik bezrobocia kształtował się na poziomie 17,3%. W całej grupie bezrobotnych (100%) osoby z wyższym wykształceniem (wśród nich inżynierowie)stanowiły tylko 5%.

W spółkach charakteryzujących się szybkim wzrostem występuje dodatkowy, szczególnie dla nich istotny aspekt. Spółki te często powstają, aby przynieśćoszczędności w sferze kosztów produkcji, dzięki wykorzystaniu niższych kosztów pracy w tym regionie. Gdy działalność przenoszona jest z innych regionów, okres zwrotu zainwestowanego kapitału jest jednym z kluczowych mierników dla tego rodzaju projektów, stąd od zakładów wymaga się osiągnięcia zaplanowanego zysku. W związku z tym pojawia się presja, aby ograniczać koszty stałe, co często prowadzi do przeciążania pracowników i pracy w nadgodzinach, czego efektem może być ich wypalenie.

4 Zarządzanie zatrzymaniem pracowników

4.1 Efektywność pracowników• Ważnym pytaniem, na które należy odpowiedzieć jest to, których pracowników

spółka chce zatrzymać. Aspektem, który należy uwzględnić jest poziom efektywności uzyskiwany przez pracowników. Odejście z pracy definiuje sięjako zdarzenie negatywne, gdy dotyczy to pracownika charakteryzującego sięwysoką efektywnością, a staje się ono zdarzeniem pozytywnym, gdy odchodzi mało wydajny pracownik (Steel i in. 2003).

In a processleading totermination ofemployment:3%

Need to improveor leave: 13%

Employees a company is happy tohave an will try hard to accommodatetheir requests: 68%

Very important and theemployer is willing to do a lotto keep them: 13%

Crucial to the success andemployer wants to do everythingit can to keep them: 3%

W trakcie procesu wypowiedzenia: 3%

Odejdzie, jeśli się nie poprawi: 13%

Pracownicy, z których firma jest zadowolona i chce ich zatrzymać: 68%

Pracownicy kluczowi dla sukcesu, pracodawca zrobi wszystko, co możliwe, aby zatrzymać: 3%

Pracownicy bardzo ważni, pracodawca zrobi bardzo dużo aby ich zatrzymać: 13%

Page 57: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Wiedza pracowników to kapitał przedsiębiorstwa. Jak ten kapitał zatrzymać?

56

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

InneZmiana miejsca zamieszkania

Opieka nad rodzin� (inn� ni� dzieci)Stres

ZdrowieLiczba godzin w pracy

Brak wsparcia od przeło� onegoOpieka na dzie� miPoziom obci� � enia

Brak zapotrzebowaniaEmerytura

Poziom wynagrodzeniaZmiana w karierze

Brak mo� liwo� ci rozwoju Awanas poza organizacj�

Rys. 2. Kluczowe przyczyny rotacji pracowników (%)

4.3 zastosowanie cyklu życia produktu w zatrzymywaniu pracowników Koncepcję cyklu życia produktu można zastosować w rozważaniach na temat cyklu pracy pracownika w firmie (Smither 2003). Rzecz jasna zarządzanie ludźmi nie powinno wyglądać tak samo jak zarządzanie produktem, lecz zastosowanie modelu w odniesieniu do pracowników może prowadzić do przydatnych wniosków (Rys. 3). faza wprowadzenia. Na etapie wdrożenia pracownicy są przeważnie nowi w firmie, niedoświadczeni i często nierentowni. Muszą nauczyć się w jaki sposób wykonywać zadania na nowym stanowisku, a ich wydajność będzie rosła zgodnie z reprezentowaną przez nich krzywą uczenia się. Faza wdrażania pracownika niesie ze sobą największe ryzyko rotacji. Ludzie odchodzący podczas tej fazy po prostu nie zostali odpowiednio wprowadzeni do firmy.

Zatrudnienie

Wdro� enie

Rozwój

Dojrzało� �

Ro

zwó

j

Rys. 3. Cykl życia produktu

faza rozwoju. Moment wejścia pracowników w fazę rozwoju jest wysoce zróżnicowany i uzależniony od doświadczenia pracownika i rodzaju pracy. Przejścia do tej fazy nie wyznacza jakieś szczególne zdarzenie czy kamień milowy. Z reguły im dłużej trwa faza rozwoju tym lepiej. Pracownicy znajdujący się w trakcie dobrze zarządzanej fazy rozwoju rzadko rozglądają się w poszukiwaniu innych możliwości rozwijania kariery poza swoją firmą.

4 of 15

Rys. 1 Rozkład populacji pracownikówPrzy założeniu, że w populacji pracowników występuje rozkład normalny (Dibble

1999), wyróżnić można następujące grupy pracowników (Rys. 1): • Kluczowi dla sukcesu firmy – 3%• Bardzo ważni – 13% • Ważni – 68% • Wymagający poprawy – 13% Tacy, którzy powinni odejść – 3%

4.2 Dlaczego i w jakim momencie pracownicy odchodząWedług Annual survey report 2005, dotyczącego rekrutacji (Philpott 2005) w

Wielkiej Brytanii, 94% organizacji biorących udział w badaniu przeanalizowało przyczyny dobrowolnego odejścia pracowników z organizacji. Najczęściej stosowanąmetodą pozyskania tych informacji była rozmowa końcowa.

Do najpowszechniejszych powodów należały (patrz: Rys. 2 Philpott 2005):• awans poza organizacją,• brak możliwości dalszej kariery i rozwoju.

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

InneZmiana miejsca zamieszkania

Opieka nad rodziną (inną niż dzieci)Stres

ZdrowieLiczba godzin w pracy

Brak wsparcia od przełożonegoOpieka na dziećmiPoziom obciążenia

Brak zapotrzebowaniaEmerytura

Poziom wynagrodzeniaZmiana w karierze

Brak możliwości rozwoju Awanas poza organizacją

Rys. 2. Kluczowe przyczyny rotacji pracowników (%)

4.3 Zastosowanie cyklu życia produktu w zatrzymywaniu pracownikówKoncepcję cyklu życia produktu można zastosować w rozważaniach na temat

cyklu pracy pracownika w firmie (Smither 2003). Rzecz jasna zarządzanie ludźmi nie powinno wyglądać tak samo jak zarządzanie produktem, lecz zastosowanie modelu w odniesieniu do pracowników może prowadzić do przydatnych wniosków (Rys. 3).

Faza wprowadzenia. Na etapie wdrożenia pracownicy są przeważnie nowi w firmie, niedoświadczeni i często nierentowni. Muszą nauczyć się w jaki sposób wykonywać zadania na nowym stanowisku, a ich wydajność będzie rosła zgodnie z reprezentowaną przez nich krzywą uczenia się. Faza wdrażania pracownika niesie ze sobą największe ryzyko rotacji. Ludzie odchodzący podczas tej fazy po prostu nie zostali odpowiednio wprowadzeni do firmy.

5 of 15

Zatrudnienie

Wdrożenie

Rozwój

Dojrzałość

Ro

zwó

j

Rys. 3. Cykl życia produktu

Faza rozwoju. Moment wejścia pracowników w fazę rozwoju jest wysoce zróżnicowany i uzależniony od doświadczenia pracownika i rodzaju pracy. Przejścia do tej fazy nie wyznacza jakieś szczególne zdarzenie czy kamień milowy. Z reguły im dłużej trwa faza rozwoju tym lepiej. Pracownicy znajdujący się w trakcie dobrze zarządzanej fazy rozwoju rzadko rozglądają się w poszukiwaniu innych możliwościrozwijania kariery poza swoją firmą.

Faza dojrzałości. Kluczem w zarządzaniu fazą dojrzałości jest opóźnienie jej wystąpienia jak długo jest to możliwe. Z chwilą gdy pracownik nie otrzyma nowych możliwości rozwoju i wyzwań, gwałtownie wzrasta ryzyko jego odejścia. Zwiększoneryzyko okazuje się realne w szczególności w odniesieniu do najbardziej utalentowanych i dynamicznych pracowników, ponieważ są oni najbardziej poszukiwani na rynku i właśnie u nich występuje największe prawdopodobieństwopodjęcia inicjatywy poszukiwania możliwości poza firmą.

Faza spadku. Nadzieją w późniejszych fazach jest pokierowanie pracownikiem w sposób pozwalający na rozpoczęcie fazy kolejnego ożywienia, polegającej na przyjęciunowych wyzwań i uzyskaniu nowych umiejętności lub specjalistycznej wiedzy.

Zmniejszenie rotacji i zatrzymanie kluczowych pracowników może stać sięłatwiejsze, jeżeli rozpozna się w jakim miejscu swojej indywidualnej krzywej cyklu życiowego znajdują się w danej chwili kluczowi pracownicy. Ważne jest takżeuświadomienie sobie, że w dzisiejszym świecie, gdzie wszystko toczy się w coraz szybszym tempie, cykl życiowy produktu staje się coraz krótszy, co dotyczy takżecyklów pracy pracowników. Krótszy czas cyklu oznacza, że zatrzymanie cennych pracowników wymaga od menedżerów poświęcenia większej ilości czasu, wysiłku i innych zasobów. Kluczem jest tu znajomość ram cyklu życiowego i świadomość, że w każdej z faz pracownik ma inne potrzeby i stwarza odmienne wyzwania w sferze zarządzania.

4.4 Typy inżynierów

Page 58: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Roman Dziuba

57

faza dojrzałości. Kluczem w zarządzaniu fazą dojrzałości jest opóźnienie jej wystąpienia jak długo jest to możliwe. Z chwilą gdy pracownik nie otrzyma nowych możliwości rozwoju i wyzwań, gwałtownie wzrasta ryzyko jego odejścia. Zwiększone ryzyko okazuje się realne w szczególności w odniesieniu do najbardziej utalentowanych i dynamicznych pracowników, ponieważ są oni najbardziej poszukiwani na rynku i właśnie u nich występuje największe prawdopodobieństwo podjęcia inicjatywy poszukiwania możliwości poza firmą. faza spadku. Nadzieją w późniejszych fazach jest pokierowanie pracownikiem w sposób pozwalający na rozpoczęcie fazy kolejnego ożywienia, polegającej na przyjęciu nowych wyzwań i uzyskaniu nowych umiejętności lub specjalistycznej wiedzy. Zmniejszenie rotacji i zatrzymanie kluczowych pracowników może stać się łatwiejsze, jeżeli rozpozna się w jakim miejscu swojej indywidualnej krzywej cyklu życiowego znajdują się w danej chwili kluczowi pracownicy. Ważne jest także uświadomienie sobie, że w dzisiejszym świecie, gdzie wszystko toczy się w coraz szybszym tempie, cykl życiowy produktu staje się coraz krótszy, co dotyczy także cyklów pracy pracowników. Krótszy czas cyklu oznacza, że zatrzymanie cennych pracowników wymaga od menedżerów poświęcenia większej ilości czasu, wysiłku i innych zasobów. Kluczem jest tu znajomość ram cyklu życiowego i świadomość, że w każdej z faz pracownik ma inne potrzeby i stwarza odmienne wyzwania w sferze zarządzania.

4.4 typy inżynierów Lee and Maurer (1997) podzielili inżynierów na trzy grupy w oparciu o przebieg kariery: inżynierowie wdrażający projekty. Są to ludzie nastawieni przede wszystkim na realizację projektów. Można ich opisać jako bardziej zaangażowanych i przywiązanych do konkretnego projektu niż do zawodu inżyniera czy zatrudniającej ich organizacji. Z reguły są oni typem nomadów, co wynika z przechodzenia przez kolejne projekty, firmy czy zlokalizowane w różnych miejscach zakłady. inżynierowie specjaliści. Są to ludzie nastawieni przede wszystkim na wykonywanie pracy w dziedzinie swojej specjalizacji. Można ich opisać jako bardziej zaangażowanych i przywiązanych do norm i etyki zawodowej oraz roli inżyniera niż do konkretnego projektu czy zatrudniającej ich organizacji. inżynierowie menedżerowie. Są to ludzie nastawieni przede wszystkim na karierę kierowniczą. Można ich opisać jako bardziej zaangażowanych i przywiązanych do roli menedżera niż do konkretnego projektu czy zatrudniającej ich organizacji. Inżynierowie menedżerowie skupiają się na pokonywaniu kolejnych szczebli kariery.

4.5 Motywowanie inżynierów Autorami trzech wybitnych teorii dotyczących motywacji są Abraham Maslow, Fredrick Herzberg oraz Hackman i Oldman (Mak & Sockel 2001). Teoria Maslowa zajmuje się aspektami psychologicznymi motywacji. Herzberg przedstawia w swojej teorii narzędzia, które można zastosować do motywowania pracowników. W celu wyjaśnienia źródeł motywacji Maslow zbudował teoretyczny, pięciostopniowy model hierarchii potrzeb. Według Maslowa, aby zmotywować daną osobę należy zająć się najniższą spośród jej niespełnionych potrzeb, a zaspokajanie potrzeb powinno przebiegać w sposób hierarchiczny. Na pięć

Page 59: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Wiedza pracowników to kapitał przedsiębiorstwa. Jak ten kapitał zatrzymać?

58

wyróżnionych przez niego poziomów składają się, poczynając od najniższych, następujące potrzeby: fizjologiczne, bezpieczeństwa, przynależności, szacunku i uznania oraz samorealizacji. Z kolei Herzberg dzieli czynniki na dwie grupy składające się z pięciu czynników motywujących i jedenastu czynników higieny. Przekonuje on, że zaspokojenie czynników higieny jest warunkiem niezbędnym, ale niewystarczającym do zmotywowania jednostki. Herzberg twierdzi, że obniżenie poziomu zaspokojenia czynników higieny doprowadziłoby do niezadowolenia, ale gdy już zostaną zapewnione, tego rodzaju elementy dodatkowe tracą zdolność do motywowania. Przykładem może być ubezpieczenie zdrowotne, które zamiast pełnić rolę dodatkowego świadczenia dla pracownika, stało się `danym’ oczekiwanym warunkiem w ramach pracy. Dochodzi on do wniosku, że czynniki (motywatory), które uszczęśliwiają ludzi, wiążą się z ich dokonaniami, a czynniki (higiena), które ludzi unieszczęśliwiają, dotyczą sposobu ich traktowania. Stopień zadowolenia pracowników związanego z czynnikami higieny może być niewielki, nawet w sytuacji, gdy zadowolenie z kariery zawodowej jest na wysokim poziomie. Model Hackmana i Oldhama identyfikuje pięć podstawowych wymiarów pracy. Jeżeli inżynierowie uważają swoją pracę za ambitną i innowacyjną, stwarzającą możliwość zyskania uznania, rozwoju i awansu oraz dającą swobodę podejmowania niezależnych działań, będą oni starać się sprostać wymogom pracy, bez względu na stopień ich trudności. Chociaż czynniki zewnętrzne, jak płaca, świadczenia dodatkowe, bezpieczeństwo i warunki pracy są nie bez znaczenia, Katz (2005) wykazał, że nie wytwarzają one zaangażowania i poekscytowania, które są potrzebne w kreatywnych środowiskach pracy, gdzie od pracowników oczekuje się wyjścia poza utarte sposoby myślenia, umiejętności przekonania do swoich pomysłów i wytrwałości w rozwiązywaniu trudnych i stanowiących wyzwanie problemów.

Badanie sondażowe5.

Aby dowiedzieć się więcej o czynnikach, które trzymają pracowników w ich bieżącej pracy i o czynnikach, które skłaniają ich do zmiany pracy, opracowano ankietę, której celem było zebranie informacji z punktu widzenia pracownika. Ankietę opracowano w oparciu o doświadczenia Dibble’a (1999). Autorka omawia przyczyny pozostania w firmach lub ich opuszczenia, w oparciu o przeprowadzoną przez siebie ankietę.

5.1 Projekt ankiety Badanie opinii pracowników w dwóch firmach: motoryzacyjna i IT:

Co sprawia, że praca jest atrakcyjna?•Co powstrzymuje przed odejściem?•

Wyniki - podział na dwie klasy czynników motywujących wg Herzberga:Motywatory – prowadzą do satysfakcji z pracy, •Czynniki higieny - mogą powodować niezadowolenie.•

5.2 Odpowiedzi

Respondentom podano ułożoną alfabetycznie listę czynników przyciągających i powstrzymujących i poproszono o zaznaczenie wszystkiego, co ich dotyczy; pozostawiono także miejsce na dodanie innych pozycji.

Page 60: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Roman Dziuba

59

Odpowiedzi przedstawione w kolejności od najczęściej wybieranych przedstawiono w Tab. 1 (Czynniki przyciągające) i Tab. 2 (Czynniki powstrzymujące).

5.3 czynniki higieny Podane w ankiecie czynniki przyciągające zostały zaklasyfikowane według podziału czynników Herzberga. W przypadku czynników powstrzymujących, większość pozycji wymienionych w Tab. 2 stanowi czynniki higieny. Taką samą klasyfikację zastosowano wobec przyczyn odejścia inżynierów z poprzedniej pracy (patrz: Tabela 3) Strukturę społeczną i układ relacji wewnątrz spółki określono jako powód pozostania w firmie, a lojalność wobec grupy pracowniczej jest często silniejsza niż lojalność wobec pracodawcy. Podane w ankiecie czynniki przyciągające, związane z relacjami pomiędzy pracownikami, obejmowały:

Dobra atmosfera w zespole - 86% - najwyższy w rankingu czynnik przyciągający Dobre relacje z przełożonym/liderem - 64%, Autonomia - 64% Dobra atmosfera współpracy pomiędzy działami - 32% Szacunek we wzajemnych relacjach - 32%

Do zawartych w ankiecie powodów opuszczenia poprzedniej pracy, związanych ze środowiskiem pracy, należą:

Konflikt z przełożonym - 14% Brak autonomii - 9% Dyskryminacja - 5% Konflikt ze współpracownikiem - 5%

Wydaje się oczywiste, że im lepiej pracownicy są traktowani, tym większa jest ich chęć pozostania w firmie. Wyniki ankiety pokazują, że dobra atmosfera w zespole jest najbardziej cenionym czynnikiem przyciągającym! Nie można nie doceniać roli przełożonego. Każdy przełożony tworzy dla pracowników unikalne środowisko pracy. Badanie pokazuje, że dobre relacje z przełożonym są wysoko ocenianym czynnikiem przyciągającym. Rolą przełożonego (lidera, menedżera) jest zapewnienie niezbędnego poziomu autonomii, aby zachęcić do wykazywania inicjatywy. Szacunek, który pracownicy odczuwają jako wyrażany przez zespół kierowniczy, jest szacunkiem wyrażanym przez bezpośredniego przełożonego. Patrząc na powody odejścia z poprzedniej firmy, brak możliwości wykazania się inicjatywą oraz konflikt z przełożonym znalazły się na wysokich pozycjach. Interesującym faktem jest to, że inny czynnik higieny – wynagrodzenie – nie uzyskał tak wysokiej pozycji. Wyniki ankiety pokazują następujące miejsce wynagrodzenia w rankingach: Czynniki przyciągające:

Wynagrodzenie – 32%• Czynniki powstrzymujące:

Nie wierzę w uzyskanie równie wysokiej płacy – 9%•

Page 61: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Wiedza pracowników to kapitał przedsiębiorstwa. Jak ten kapitał zatrzymać?

60

Powody odejścia:Pensja nie jest wypłacana terminowo – 5.•

Za istotne czynniki przyciągające uważane są także warunki pracy. Ważnymi czynnikami są elastyczność i lokalizacja spółki. Czas i miejsce pracy pomaga w zachowaniu równowagi pomiędzy życiem prywatnym i zawodowym. Zapewnienie pracownikom elastyczności przy jednoczesnym rozliczaniu z uzyskanych wyników jest jednym ze sposobów zatrzymywania ludzi.

Dogodna lokalizacja - 41% (Czynnik przyciągający) Dojeżdżanie do pracy - 41% (Czynnik powstrzymujący) Elastyczny czas pracy - 27% (Czynnik przyciągający)

Tab. 1. Co sprawia, że obecna praca jest atrakcyjna.

Odpowiedzialno� �50%Mo� liwo� � wykazania si� inicjatyw�

Wzrost50%Dost� p do nowoczesnej technologii

Wzrost55%Praca stawia wyzwania

Uznanie55%Poczucie bycia potrzebnym

Polityka64%Autonomia

Praca64%Interesuj� ca praca

Wzrost64%Dynamiczny rozwój firmy

Relacje64%Dobre relacje z przeło� onym

Wzrost77%Mo� liwo� � zdobycia umiej� tno� ci

Praca77%Interesuj� ca bran� a przemysłu

Relacje86%Dobra atmosfera w zespole

Czynniki HerzbergaUdziałPowód

Odpowiedzialno� �50%Mo� liwo� � wykazania si� inicjatyw�

Wzrost50%Dost� p do nowoczesnej technologii

Wzrost55%Praca stawia wyzwania

Uznanie55%Poczucie bycia potrzebnym

Polityka64%Autonomia

Praca64%Interesuj� ca praca

Wzrost64%Dynamiczny rozwój firmy

Relacje64%Dobre relacje z przeło� onym

Wzrost77%Mo� liwo� � zdobycia umiej� tno� ci

Praca77%Interesuj� ca bran� a przemysłu

Relacje86%Dobra atmosfera w zespole

Czynniki HerzbergaUdziałPowód

Praktyką przyjętą w przypadku grupy objętej badaniem jest zapewnienie elastycznego czasu pracy. Pracownicy mogą rozpoczynać i kończyć pracę wcześniej. Często ułatwia to podzielenie się z małżonkiem opieką nad dziećmi. Gdy potrzebna jest praca w nadgodzinach, pracownicy mogą z wyprzedzeniem uzgodnić to z rodziną. Pomysł zwiększenia swojej elastyczności wzbudza zainteresowanie w organizacjach, chociaż zastosowanie go w praktyce może okazać się trudne. Ważne jest, aby uzgodnić i przekazać jasną politykę w tym zakresie.

Tab. 2. Co powstrzymuje pracowników przed odejściem.

9%Rodzina

9%Mała szansa otrzymania oczekiwanego wynagrodzenia

18%Utrata kolegów

18%Brak czasu na poszukiwania

27%Lojalno� � w stosunku do firmy

27%Niech� � do zmiany pracy

27%Inni na mnie polegaj�

41%Lojalno� � w stosunku do kolegów/zespołu

41%Poczucie zwi� zania z prac�

41%Dojazd

UdziałPowód

9%Rodzina

9%Mała szansa otrzymania oczekiwanego wynagrodzenia

18%Utrata kolegów

18%Brak czasu na poszukiwania

27%Lojalno� � w stosunku do firmy

27%Niech� � do zmiany pracy

27%Inni na mnie polegaj�

41%Lojalno� � w stosunku do kolegów/zespołu

41%Poczucie zwi� zania z prac�

41%Dojazd

UdziałPowód

a. czynniki motywujące Na podstawie wyników ankiety można stwierdzić, że możliwości rozwijania umiejętności i dostęp do nowoczesnych technologii są głównymi czynnikami przyciągającymi dla inżynierów, skłaniającymi ich do pozostawania w firmie. Mniej istotne są szanse na rozwój kariery.

9 of 15

Tab. 1. Co sprawia, że obecna praca jest atrakcyjna.

Odpowiedzialność50%Możliwość wykazania się inicjatywą

Wzrost50%Dostęp do nowoczesnej technologii

Wzrost55%Praca stawia wyzwania

Uznanie55%Poczucie bycia potrzebnym

Polityka64%Autonomia

Praca64%Interesująca praca

Wzrost64%Dynamiczny rozwój firmy

Relacje64%Dobre relacje z przełożonym

Wzrost77%Możliwość zdobycia umiejętności

Praca77%Interesująca branża przemysłu

Relacje86%Dobra atmosfera w zespole

Czynniki HerzbergaUdziałPowód

Odpowiedzialność50%Możliwość wykazania się inicjatywą

Wzrost50%Dostęp do nowoczesnej technologii

Wzrost55%Praca stawia wyzwania

Uznanie55%Poczucie bycia potrzebnym

Polityka64%Autonomia

Praca64%Interesująca praca

Wzrost64%Dynamiczny rozwój firmy

Relacje64%Dobre relacje z przełożonym

Wzrost77%Możliwość zdobycia umiejętności

Praca77%Interesująca branża przemysłu

Relacje86%Dobra atmosfera w zespole

Czynniki HerzbergaUdziałPowód

Praktyką przyjętą w przypadku grupy objętej badaniem jest zapewnienie elastycznego czasu pracy. Pracownicy mogą rozpoczynać i kończyć pracę wcześniej.Często ułatwia to podzielenie się z małżonkiem opieką nad dziećmi. Gdy potrzebna jest praca w nadgodzinach, pracownicy mogą z wyprzedzeniem uzgodnić to z rodziną.Pomysł zwiększenia swojej elastyczności wzbudza zainteresowanie w organizacjach, chociaż zastosowanie go w praktyce może okazać się trudne. Ważne jest, aby uzgodnići przekazać jasną politykę w tym zakresie.

Tab. 2. Co powstrzymuje pracowników przed odejściem.

9%Rodzina

9%Mała szansa otrzymania oczekiwanego wynagrodzenia

18%Utrata kolegów

18%Brak czasu na poszukiwania

27%Lojalność w stosunku do firmy

27%Niechęć do zmiany pracy

27%Inni na mnie polegają

41%Lojalność w stosunku do kolegów/zespołu

41%Poczucie związania z pracą

41%Dojazd

UdziałPowód

9%Rodzina

9%Mała szansa otrzymania oczekiwanego wynagrodzenia

18%Utrata kolegów

18%Brak czasu na poszukiwania

27%Lojalność w stosunku do firmy

27%Niechęć do zmiany pracy

27%Inni na mnie polegają

41%Lojalność w stosunku do kolegów/zespołu

41%Poczucie związania z pracą

41%Dojazd

UdziałPowód

A. Czynniki motywująceNa podstawie wyników ankiety można stwierdzić, że możliwości rozwijania

umiejętności i dostęp do nowoczesnych technologii są głównymi czynnikami przyciągającymi dla inżynierów, skłaniającymi ich do pozostawania w firmie. Mniej istotne są szanse na rozwój kariery.

Możliwości rozwijania umiejętności - 77% Dostęp do nowoczesnych technologii - 50% Szanse na rozwój kariery - 36%

9 of 15

Tab. 1. Co sprawia, że obecna praca jest atrakcyjna.

Odpowiedzialność50%Możliwość wykazania się inicjatywą

Wzrost50%Dostęp do nowoczesnej technologii

Wzrost55%Praca stawia wyzwania

Uznanie55%Poczucie bycia potrzebnym

Polityka64%Autonomia

Praca64%Interesująca praca

Wzrost64%Dynamiczny rozwój firmy

Relacje64%Dobre relacje z przełożonym

Wzrost77%Możliwość zdobycia umiejętności

Praca77%Interesująca branża przemysłu

Relacje86%Dobra atmosfera w zespole

Czynniki HerzbergaUdziałPowód

Odpowiedzialność50%Możliwość wykazania się inicjatywą

Wzrost50%Dostęp do nowoczesnej technologii

Wzrost55%Praca stawia wyzwania

Uznanie55%Poczucie bycia potrzebnym

Polityka64%Autonomia

Praca64%Interesująca praca

Wzrost64%Dynamiczny rozwój firmy

Relacje64%Dobre relacje z przełożonym

Wzrost77%Możliwość zdobycia umiejętności

Praca77%Interesująca branża przemysłu

Relacje86%Dobra atmosfera w zespole

Czynniki HerzbergaUdziałPowód

Praktyką przyjętą w przypadku grupy objętej badaniem jest zapewnienie elastycznego czasu pracy. Pracownicy mogą rozpoczynać i kończyć pracę wcześniej.Często ułatwia to podzielenie się z małżonkiem opieką nad dziećmi. Gdy potrzebna jest praca w nadgodzinach, pracownicy mogą z wyprzedzeniem uzgodnić to z rodziną.Pomysł zwiększenia swojej elastyczności wzbudza zainteresowanie w organizacjach, chociaż zastosowanie go w praktyce może okazać się trudne. Ważne jest, aby uzgodnići przekazać jasną politykę w tym zakresie.

Tab. 2. Co powstrzymuje pracowników przed odejściem.

9%Rodzina

9%Mała szansa otrzymania oczekiwanego wynagrodzenia

18%Utrata kolegów

18%Brak czasu na poszukiwania

27%Lojalność w stosunku do firmy

27%Niechęć do zmiany pracy

27%Inni na mnie polegają

41%Lojalność w stosunku do kolegów/zespołu

41%Poczucie związania z pracą

41%Dojazd

UdziałPowód

9%Rodzina

9%Mała szansa otrzymania oczekiwanego wynagrodzenia

18%Utrata kolegów

18%Brak czasu na poszukiwania

27%Lojalność w stosunku do firmy

27%Niechęć do zmiany pracy

27%Inni na mnie polegają

41%Lojalność w stosunku do kolegów/zespołu

41%Poczucie związania z pracą

41%Dojazd

UdziałPowód

A. Czynniki motywująceNa podstawie wyników ankiety można stwierdzić, że możliwości rozwijania

umiejętności i dostęp do nowoczesnych technologii są głównymi czynnikami przyciągającymi dla inżynierów, skłaniającymi ich do pozostawania w firmie. Mniej istotne są szanse na rozwój kariery.

Możliwości rozwijania umiejętności - 77% Dostęp do nowoczesnych technologii - 50% Szanse na rozwój kariery - 36%

Page 62: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Roman Dziuba

61

Możliwości rozwijania umiejętności - 77% Dostęp do nowoczesnych technologii - 50% Szanse na rozwój kariery - 36%

Patrząc na powody, dla których pracownicy zdecydowali się zmienić pracę i przejść do GKN, wysokie notowania uzyskały czynniki mające wpływ na rozwój: Brak możliwości rozwoju kompetencji - 36% pozycja najwyższa w rankingu Niski poziom techniczny firmy - 14%

Tab. 3. Dlaczego pracownik odszedł z poprzedniej pracy.

Czynniki HerzbergaUdziałPowód

Wzrost14%Niski poziom techniczny firmy

Post� p14%Nie interesuj� ca bran� a przemysłu

Uznanie14%Brak docenienia

Bezpiecze� stwo14%Brak umowy o prac�

Post� p14%Brak mo� liwo� ci wykazania inicjatywy

Płaca18%Lepsza płaca

Bezpiecze� stwo18%Brak wiary w powodzenie biznesu

Uznanie18%Brak uznania wkładu pracownika

Wzrost18%Brak mo� liwo� ci awansu

Uznanie27%Organizacja nie nagradzała efektywno� ci

Wzrost36%Brak mo� liwo� ci rozwoju kompetencji

Czynniki HerzbergaUdziałPowód

Wzrost14%Niski poziom techniczny firmy

Post� p14%Nie interesuj� ca bran� a przemysłu

Uznanie14%Brak docenienia

Bezpiecze� stwo14%Brak umowy o prac�

Post� p14%Brak mo� liwo� ci wykazania inicjatywy

Płaca18%Lepsza płaca

Bezpiecze� stwo18%Brak wiary w powodzenie biznesu

Uznanie18%Brak uznania wkładu pracownika

Wzrost18%Brak mo� liwo� ci awansu

Uznanie27%Organizacja nie nagradzała efektywno� ci

Wzrost36%Brak mo� liwo� ci rozwoju kompetencji

Kluczowym elementem efektywnej strategii szkolenia i rozwoju jest dostępność bieżącego, widocznego i merytorycznego programu kształcenia. inżynierowie wdrażający projekty i inżynierowie specjaliści są nastawieni na ciągłe podnoszenie swoich umiejętności technicznych. Różni ich jednak preferowana forma ciągłej edukacji. inżynierowie wdrażający projekty prawdopodobnie wybiorą krótkie kursy pozwalające zdobyć wiedzę potrzebną w danym projekcie. Dobrym rozwiązaniem mogłaby okazać się pomoc finansowa i elastyczność czasu pracy, aby umożliwić uczestniczenie w niektórych kursach uniwersyteckich, zaangażowanie w samodzielne studia lub udział w zewnętrznych warsztatach. inżynier specjalista może skłaniać się ku dłuższym programom, których celem jest zdobycie dodatkowych kwalifikacji zawodowych lub wyższych stopni akademickich. inżynierowie menedżerowie mogą potrzebować wykształcenia biznesowego. Ważnym jest, aby strategia pracodawcy dotycząca kształcenia personelu kierowniczego była ściśle powiązana z działaniami w sferze planowania zasobów ludzkich spółki oraz działaniami w sferze planowania indywidualnych karier. Poprzez powiązanie działań szkoleniowych z planowaniem karier i zasobów ludzkich, pracodawca zapewnia pewien poziom poczucia pewności, który powinien zmniejszyć atrakcyjność zewnętrznych ofert. Rozwój kariery oznacza przemieszczanie się w ramach organizacji i pomiędzy organizacjami, także w ich strukturze pionowej, a posiadanie możliwości oznacza szansę uzyskania nowych umiejętności. W przyczynach odejścia wysoką pozycję zajął:

Brak możliwości awansu - 18% (3-cia pozycja w rankingu).• Oceniając kluczowe problemy stojące przed organizacjami o zaawansowanej technologii, Miljus and Smith (1987) zaobserwowali także, że dla zatrzymania ‘pracowników wiedzy’ bardzo istotne

10 of 15

Patrząc na powody, dla których pracownicy zdecydowali się zmienić pracę i przejść do GKN, wysokie notowania uzyskały czynniki mające wpływ na rozwój:

Brak możliwości rozwoju kompetencji - 36% pozycja najwyższa w rankingu Niski poziom techniczny firmy - 14%

Tab. 3. Dlaczego pracownik odszedł z poprzedniej pracy.

Czynniki HerzbergaUdziałPowód

Wzrost14%Niski poziom techniczny firmy

Postęp14%Nie interesująca branża przemysłu

Uznanie14%Brak docenienia

Bezpieczeństwo14%Brak umowy o pracę

Postęp14%Brak możliwości wykazania inicjatywy

Płaca18%Lepsza płaca

Bezpieczeństwo18%Brak wiary w powodzenie biznesu

Uznanie18%Brak uznania wkładu pracownika

Wzrost18%Brak możliwości awansu

Uznanie27%Organizacja nie nagradzała efektywności

Wzrost36%Brak możliwości rozwoju kompetencji

Czynniki HerzbergaUdziałPowód

Wzrost14%Niski poziom techniczny firmy

Postęp14%Nie interesująca branża przemysłu

Uznanie14%Brak docenienia

Bezpieczeństwo14%Brak umowy o pracę

Postęp14%Brak możliwości wykazania inicjatywy

Płaca18%Lepsza płaca

Bezpieczeństwo18%Brak wiary w powodzenie biznesu

Uznanie18%Brak uznania wkładu pracownika

Wzrost18%Brak możliwości awansu

Uznanie27%Organizacja nie nagradzała efektywności

Wzrost36%Brak możliwości rozwoju kompetencji

Kluczowym elementem efektywnej strategii szkolenia i rozwoju jest dostępnośćbieżącego, widocznego i merytorycznego programu kształcenia. Inżynierowiewdrażający projekty i inżynierowie specjaliści są nastawieni na ciągłe podnoszenie swoich umiejętności technicznych. Różni ich jednak preferowana forma ciągłejedukacji. Inżynierowie wdrażający projekty prawdopodobnie wybiorą krótkie kursy pozwalające zdobyć wiedzę potrzebną w danym projekcie. Dobrym rozwiązaniemmogłaby okazać się pomoc finansowa i elastyczność czasu pracy, aby umożliwićuczestniczenie w niektórych kursach uniwersyteckich, zaangażowanie w samodzielne studia lub udział w zewnętrznych warsztatach.

Inżynier specjalista może skłaniać się ku dłuższym programom, których celem jest zdobycie dodatkowych kwalifikacji zawodowych lub wyższych stopni akademickich.

Inżynierowie menedżerowie mogą potrzebować wykształcenia biznesowego. Ważnym jest, aby strategia pracodawcy dotycząca kształcenia personelu kierowniczego była ściśle powiązana z działaniami w sferze planowania zasobów ludzkich spółki oraz działaniami w sferze planowania indywidualnych karier. Poprzez powiązanie działańszkoleniowych z planowaniem karier i zasobów ludzkich, pracodawca zapewnia pewien poziom poczucia pewności, który powinien zmniejszyć atrakcyjnośćzewnętrznych ofert.

Rozwój kariery oznacza przemieszczanie się w ramach organizacji i pomiędzyorganizacjami, także w ich strukturze pionowej, a posiadanie możliwości oznacza szansę uzyskania nowych umiejętności. W przyczynach odejścia wysoką pozycję zajął:

Brak możliwości awansu - 18% (3-cia pozycja w rankingu).

Page 63: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Wiedza pracowników to kapitał przedsiębiorstwa. Jak ten kapitał zatrzymać?

62

są zindywidualizowane możliwości planowania rozwoju kariery. Wśród wszystkich typów inżynierów zainteresowania i obawy związane z karierą mogą w znacznym stopniu zwiększyć lub ograniczyć atrakcyjność alternatywnych ofert pracy. Zarówno inżynierowie wdrażający projekty jak i inżynierowie specjaliści nastawieni są na ciągły dostęp do szkoleń technicznych w obszarze inżynierii. Planowanie rozwoju kariery musi koncentrować się na rozwijaniu kariery technicznej oraz sposobie dopasowania poszczególnych zadań do czynionych w tym zakresie postępów. Dla inżynierów menedżerów główną sferą zainteresowania jest możliwość awansu pionowego (Lee and Maurer 1997). Najprawdopodobniej będą oni dość wrażliwi na sposób postrzegania pracownika jako ‘nierokującego’ w sferze awansu. Ścieżka kariery menedżerskiej z dużym prawdopodobieństwem zwiększy szanse ich zatrzymania. Pracownikom potrzebne są wskazówki – ustalanie celów, aby mieli poczucie zmierzania w określonym kierunku. Pracownicy chcą wiedzieć czy idą we właściwym kierunku pokonując kolejne etapy w określonym tempie. W procesie zarządzania efektywnością można wyróżnić trzy kluczowe elementy:

Określanie oczekiwań ilościowych i jakościowych.•Monitorowanie postępów.•Ocena wyników.•

Oczekiwania ilościowe wynikają z ogólnych zadań i obszarów odpowiedzialności określonych w zakresie obowiązków, a oczekiwania jakościowe opierają się na podstawowych zachowaniach, których oczekuje się od wszystkich pracowników. Poniżej przedstawiono oceny czynników przyciągających z ankiety, które odnoszą się do zarządzania efektywnością:

Poczucie bycia potrzebnym - 55% - 8-ma pozycja na liście Ambitna praca - 55% - 9-ta pozycja na liście Jasno zdefiniowane zadania - 27% Regularna informacja zwrotna - 14%

Patrząc na powody podjęcia decyzji o zmianie pracy i przejściu do GKN, czynniki wywierające wpływ na rozwój uzyskały wysokie notowania:

Organizacja nie nagradzała efektywności - 27% - 2-ga pozycja na liście Brak uznania dla wkładu pracownika - 18% - 4-ta pozycja Brak docenienia - 14% Nieprecyzyjnie określone zadania - 9%

Gdy pracownicy nie czują się wynagrodzeni za swoją efektywność (czynnik motywujący) skłania ich to do odejścia. Istotne jest zrozumienie w jaki sposób wynagrodzenie motywuje inżynierów. inżynierowie wdrażający projekty są skupieni wyłącznie na swoich projektach. Wynagrodzenie powinno być powiązane z pomyślną realizacją projektu. Na poziomie spółki, płaca i świadczenia dodatkowe mogą opierać się, na przykład, na konkretnych innowacjach będących wynikiem projektu, wcześniejszym ukończeniu projektu lub osiągnięciu zaplanowanych celów. inżynierowie specjaliści – wynagrodzenie powinno odzwierciedlać poszerzanie wiedzy inżynieryjnej. Zalecane są systemy wynagrodzeń opierające się na wiedzy (lub umiejętnościach). Nagroda powinna być uzależniona od zdobycia nowej, szeroko zakrojonej wiedzy z zakresu inżynierii, kwalifikacji i umiejętności, które mogą znaleźć zastosowanie w różnych zadaniach i projektach prowadzonych w obrębie firmy.

Page 64: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Roman Dziuba

63

inżynierowie menedżerowie koncentrują się na pokonywaniu kolejnych szczebli kariery, w ramach jednej firmy i w różnych firmach. Programy wynagrodzeń powinny odwoływać się do rynków zewnętrznych i dążyć do utrzymania konkurencyjnych stawek rynkowych.

zatrzymywanie pracowników i cykl życiowy 6.

Wydaje się, że mając poczucie rozwijania się pracownicy są zadowoleni i nie myślą o odejściu, oczywiście przy założeniu, że czynniki higieny nie pozbawiają ich motywacji. Rozwój pracownika jest wspólnym celem pracownika i pracodawcy. Spójrzmy na cykl życiowy pracownika i czas, kiedy rozwój jest kluczowy.

6.1 zatrudnienie Na tym etapie główną praktyką w zarządzaniu personelem jest rozpoznanie czym pracownik ma się zająć, jakie będą jego obowiązki i jaki rodzaj jego charakteru będzie najodpowiedniejszy. Pozyskanie odpowiednich ludzi do pełnienia odpowiednich ról w organizacji i w zespole zdecydowanie zwiększa prawdopodobieństwo ich zatrzymania. Na etapie rekrutacji i wyboru, podczas przeprowadzania rozmowy na temat ewentualnego rozwoju pracownika w spółce, ważne jest dopilnowanie, aby przydzielone pracownikowi zadania wychodziły poza zakres znanych mu obszarów technologii.

6.2 wprowadzenie Na etapie wprowadzenia ryzyko, że pracownik zdecyduje się opuścić firmę jest największe. Podstawowym powodem odejścia jest niewłaściwy proces wprowadzania pracownika do firmy. Podczas okresu adaptacji konkretne zasoby wymagane na danym stanowisku powinny być gotowe i dostępne dla pracownika. Na tym etapie kształtują się relacje z przełożonym i należy zadbać o poświęcenie pracownikowi odpowiedniej ilości czasu. Dokładne zrozumienie i zapoznanie się ze spółką, co tworzy podstawę gruntownego poznania zakresu obowiązków oraz uprawnień, stanowią ważny czynnik motywacyjny. Zrozumienie zasad stosowanych w spółce (polityka i administracja) daje poczucie sprawiedliwego traktowania.

6.3 Rozwój Okres Rozwoju jest czasem, który może być fantastycznym etapem w pracy każdego pracownika i jest to faza najbardziej pożądana dla pracodawcy. Maksymalne wydłużenie tej fazy leży w interesie obu stron. Na tym etapie cyklu życiowego w firmie pracownik rzadko rozgląda się za możliwością znalezienia innej pracy. Na co należy zwrócić uwagę w zależności od typu inżyniera? Zawsze bardzo ważne jest docenienie osiągnięć inżynierów zarówno w sferze efektywnie zrealizowanych zadań jak i w sferze postępów poczynionych w rozwoju. W przypadku wszystkich typów inżynierów ważne jest zapewnienie logicznego systemu wynagradzania, zrozumiałego i bezstronnego. Należy też znać rynek i poziom oferowanych na nim płac.

Page 65: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Wiedza pracowników to kapitał przedsiębiorstwa. Jak ten kapitał zatrzymać?

64

6.4 Dojrzałość Fazę tę należy jak najszybciej rozpoznać. Jest to faza, podczas której wzrasta ryzyko opuszczenia firmy przez pracownika. Dla zidentyfikowania tej fazy ważna jest otwartość w dyskusji i komunikacji, ponieważ sprawia ona, iż pracownik nie ma obaw, aby poinformować, że rozwój związany z wykonywaną pracą nie przebiega wystarczająco szybko albo w ogóle nie ma miejsca. Jeśli taka sytuacja wystąpiła, efektem wykonywanej pracy jest określony wynik lub produkt, ale u pracownika nie pojawia się poczucie wewnętrznego wzbogacenia.

6.5 Spadek Czasami, lecz nie jest to regułą, po okresie dojrzałości następuje spadek lub ponowne ożywienie. Stosunkowo niewielu pracowników dochodzi do późniejszych faz, ponieważ większość z nich opuszcza pracę w fazie wprowadzenia lub dojrzałości i rozpoczynają cykl na nowo w kolejnej firmie. Najlepszym sposobem zarządzania pracownikami w fazie spadku jest niedopuszczenie do jej osiągnięcia. W fazie tej najistotniejsze jest zidentyfikowanie powodów rozpoczęcia się u pracownika okresu spadku. Jest to ważne z dwóch podstawowych powodów. Po pierwsze, jest to warunkiem wstępnym dla możliwości zmiany podejścia, co może pozwolić na znalezienie nowych możliwości rozwoju. Drugim, nie mniej ważnym powodem jest to, iż zidentyfikowanie przyczyn może pozwolić skutecznie zapobiec osiągnięciu tej fazy przez innych pracowników. Na tym etapie, podobnie jak w fazie dojrzałości, otwarta komunikacja jest kluczowym czynnikiem decydującym o sukcesie, polegającym na ‘ponownym ożywieniu’ pracownika i jego zdolności do efektywnej pracy i dalszego rozwoju.

Polityka zatrzymywania pracowników7.

Skuteczna polityka zatrzymywania pracowników zazwyczaj jest wynikiem metodycznego gromadzenia danych, skrupulatnej ich analizy oraz rozważnego opracowania strategii zajmującej się rozwiązywaniem problemów (Steel i in. 2003). Powinna ona:

Zależeć od kontekstu, w którym działa przedsiębiorstwo.•Brać pod uwagę potrzeby zatrudnienia wynikające ze strategii rozwoju.•Opierać się na informacjach kto i dlaczego odchodzi.•Rozumieć dlaczego wartościowi ludzie nie odchodzą z firmy.•

Polityka zatrzymywania pracowników powinna być poddawana okresowemu przeglądowi i dostosowywana zasadniczo w dwóch przypadkach:

Gdy wskaźnik rotacji przekroczy średnią w branży, a kierownictwo nie jest skłonne tolerować •rotacji powyżej średniej Gdy wskaźnik rotacji spółki jest poniżej średniej w branży, a kierownictwo jest skłonne tolerować •rotację wyższą od średniej, organizacja może zdecydować się na skierowanie działań mających na celu zatrzymanie pracowników na najwyżej cenione jednostki (tj. osoby charakteryzujące się wysoką efektywnością).

Page 66: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Roman Dziuba

65

Tab. 4. Polityka zatrzymywania pracowników w zależności od sytuacji (źródło: Steel i in. 2003).

Podtrzymuj status quoSkup si� na pracownikach o wysokiej efektywno� ci i znaczeniu dla firmy

Ni� szy ni� � rednia w bran� y

Wprowad� działania w celu zatrzymania

Monitoruj sytuacj�Wy� szy ni�� rednia w bran� y

Poziom rotacji jest …

nieakceptowanaakceptowana

Z punktu widzenia firmy wysoka rotacja jest ...

Podtrzymuj status quoSkup si� na pracownikach o wysokiej efektywno� ci i znaczeniu dla firmy

Ni� szy ni� � rednia w bran� y

Wprowad� działania w celu zatrzymania

Monitoruj sytuacj�Wy� szy ni�� rednia w bran� y

Poziom rotacji jest …

nieakceptowanaakceptowana

Z punktu widzenia firmy wysoka rotacja jest ...

Podsumowanie8.

Zatrzymanie pracowników jest zjawiskiem dynamicznym, które, jak wcześniej podkreślano, podlega zmianie w zależności od wielu czynników, np. sytuacji na rynku. Zmiany te często pojawiają się nagle i wówczas konieczne jest podjęcie zdecydowanych działań. Jednak bardzo ważne jest unikanie postawy ‘poczekamy i zobaczymy’ i podejmowanie działań wyprzedzających, zanim wystąpią problemy. Jest to szczególnie ważne ze względu na fakt, iż w omawianym obszarze zauważalne efekty podjętych działań pojawiają się z pewnym opóźnieniem. Aby podejmowane działania były skuteczne, konieczne jest zdefiniowanie celów spółki w odniesieniu do zatrzymywania pracowników, zarówno ogólnych jak i szczegółowych, dotyczących danych grup pracowników lub określonych okresów rozwoju. Kluczową wagę ma gromadzenie informacji. Źródła informacji podzielono na trzy grupy: pracownicy, którzy odeszli z firmy na własne życzenie, pracownicy, którzy zostali w firmie oraz informacje zewnętrzne (rynek pracy, analiza porównawcza z innymi firmami). Przydatnym narzędziem może być kwestionariusz. Otrzymane wyniki, w połączeniu ze zrozumieniem teorii dotyczących satysfakcji i motywacji pracownika, prowadzą do cennych wniosków, zwłaszcza, gdy uzna się, że poszczególni pracownicy mogą znajdować się na różnych etapach swojego cyklu życiowego w przedsiębiorstwie oraz że poszczególne grupy zawodowe pracowników nie są jednolite i różnią się pod względem czynników wpływających na poziom ich satysfakcji i mających odmienny wpływ na ich motywację. Uzyskany obraz pozwoli sformułować politykę zatrzymywania pracowników. Sama polityka może być jednak nieskuteczna bez rozpoznania roli lidera (przełożonego) w umożliwianiu rozwoju inżynierom. Dążąc do doskonałości, inżynier będzie w stanie osiągać coraz lepsze wyniki. Rozwój pracownika nie oznacza tylko zastosowania znanych praktyk zarządzania personelem, takich jak szkolenia czy systemy wynagrodzeń, ale obejmuje też zrozumienie, że praktyki te powinny stymulować rozwój wewnętrzny i wypracowanie nowych schematów myślenia.

14 of 15

Polityka zatrzymywania pracowników powinna być poddawana okresowemu przeglądowi i dostosowywana zasadniczo w dwóch przypadkach:

• Gdy wskaźnik rotacji przekroczy średnią w branży, a kierownictwo nie jest skłonne tolerować rotacji powyżej średniej

• Gdy wskaźnik rotacji spółki jest poniżej średniej w branży, a kierownictwo jest skłonne tolerować rotację wyższą od średniej, organizacja możezdecydować się na skierowanie działań mających na celu zatrzymanie pracowników na najwyżej cenione jednostki (tj. osoby charakteryzujące sięwysoką efektywnością).

Tab. 4. Polityka zatrzymywania pracowników w zależności od sytuacji (źródło: Steel i in. 2003).

Podtrzymuj status quoSkup się na pracownikach o wysokiej efektywności i znaczeniu dla firmy

Niższy niż średnia w branży

Wprowadź działania w celu zatrzymania

Monitoruj sytuacjęWyższy niżśrednia w branży

Poziom rotacji jest …

nieakceptowanaakceptowana

Z punktu widzenia firmy wysoka rotacja jest ...

Podtrzymuj status quoSkup się na pracownikach o wysokiej efektywności i znaczeniu dla firmy

Niższy niż średnia w branży

Wprowadź działania w celu zatrzymania

Monitoruj sytuacjęWyższy niżśrednia w branży

Poziom rotacji jest …

nieakceptowanaakceptowana

Z punktu widzenia firmy wysoka rotacja jest ...

8 Podsumowanie

Zatrzymanie pracowników jest zjawiskiem dynamicznym, które, jak wcześniejpodkreślano, podlega zmianie w zależności od wielu czynników, np. sytuacji na rynku. Zmiany te często pojawiają się nagle i wówczas konieczne jest podjęciezdecydowanych działań. Jednak bardzo ważne jest unikanie postawy ‘poczekamy i zobaczymy’ i podejmowanie działań wyprzedzających, zanim wystąpią problemy. Jest to szczególnie ważne ze względu na fakt, iż w omawianym obszarze zauważalne efekty podjętych działań pojawiają się z pewnym opóźnieniem.

Aby podejmowane działania były skuteczne, konieczne jest zdefiniowanie celów spółki w odniesieniu do zatrzymywania pracowników, zarówno ogólnych jak i szczegółowych, dotyczących danych grup pracowników lub określonych okresów rozwoju. Kluczową wagę ma gromadzenie informacji. Źródła informacji podzielono na trzy grupy: pracownicy, którzy odeszli z firmy na własne życzenie, pracownicy, którzy zostali w firmie oraz informacje zewnętrzne (rynek pracy, analiza porównawcza z innymi firmami). Przydatnym narzędziem może być kwestionariusz.

Otrzymane wyniki, w połączeniu ze zrozumieniem teorii dotyczących satysfakcji i motywacji pracownika, prowadzą do cennych wniosków, zwłaszcza, gdy uzna się, żeposzczególni pracownicy mogą znajdować się na różnych etapach swojego cyklu życiowego w przedsiębiorstwie oraz że poszczególne grupy zawodowe pracowników

Page 67: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Wiedza pracowników to kapitał przedsiębiorstwa. Jak ten kapitał zatrzymać?

66

BIBLIOGRAFIA - Dibble, Suzanne (1999). Keeping Your Valuable Employees: Retention Strategies for Your Organization’s

Most Important Resource. John Wiley & Sons.- Katz, Ralph (2005). “Motivating technical professionals today” Research Technology Management,

listopad/grudzień, Tom 48, Wydanie 6, strony 19-27.- Lee, Thomas W. and Maurer, Steven D. (1997). “The Retention of Knowledge Workers with the Unfol-

ding Model of Voluntary Turnover”, Human Resources Review, Tom 7, Numer 3, strony 247-275.- Mak, Brenda L.& Sockel, Hy (2001). “A confirmatory factor analysis of IS employee motivation and

retention”, Information & Management, 38, strony 265-276.- Miljus, R. C. & R. L. Smith. (1987). “Key Human Resource Issues for Management in High Tech

Firms”, Human Resource Management in High Technology Firms, edited by A. Kleingartner and C. Anderson. Lexington, Massachusetts, Lexington Books.

- Philpott, John (2005). “Recruitment, retention and turnover” Annual survey report 2005. Chartered Institute of Personnel and Development.

- Platts, M.J. (2003). Meaningful Manufacturing. York: Sessions.- Smither, Lee (2003). “Managing Employee Life Cycles to Improve Labour Retention”, Leadership and

Management in Engineering, styczeń, strony 19-23.- Steel, Robert P. , Griffeth, Rodger W and Horn, Peter W. (2003). “Practical retention policy for the

practical manager”, Academy of Management Executive, 2003, Tom IG. Nr 2, strony 149-163.- Von Glinow, Mary Ann. The New Professionals: Managing Today’s High-Tech Employees. Cambridge,

MA: Ballinger Publishing, a subsidiary of Harper & Row.

Page 68: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Piotr Tamowicz

67

Dr Piotr Tamowicz

KOMeRcJalizacJa technOlOGii - SPółKi SPin-Off

Tworzenie spółek typu spin-off, stanowi jedną z form komercjalizacji i transferu technologii. Pojęcie spin-off zasadniczo używane jest dla określenia podmiotu powstającego w drodze wydzielenia/oddzielenia się od jednostki (korporacji) macierzystej w celu podjęcia działalności, która w ramach tejże jednostki była trudna do zrealizowania lub wręcz niemożliwa. Z interpretacją pojęcia spin-off nie ma większego problemu, gdy jest ono odnoszone do podmiotów powstających, jako satelity dużych korporacji głównie do realizacji nowych, często ryzykownych projektów technologicznych. Problemy jednak pojawiły się z interpretacją spin-off, gdy jedną z zaangażowanych stron jest (może być) uczelnia czy instytucja naukowa. Najszersza z definicji – która też wprowadziła najwięcej zamieszania szczególnie jeśli chodzi o interpretację zakresu zjawiska – została wyinterpretowana z szeroko cytowanego w literaturze opracowania przygotowanego przez amerykański Bank of Boston wspólnie z Massachuset Institute of Technology (MIT)1. Choć raport ten nie posługiwał się pojęciem spin-off, a jedynie „firm powiązanych z MIT” (MIT-related companies) uznano, iż spin-off to bazujące na wiedzy podmioty tworzone zarówno przez pracowników uczelni, jak i jej absolwentów. Tak szeroka interpretacja znalazła nielicznych zwolenników, jednakże generalnie „zwyciężyło” znacznie węższe rozumienie tego pojęcia interpretując spin-off głównie w kontekście komercjalizacji i transferu wiedzy i technologii. Spotykane w literaturze węższe interpretacje spin-off różnią się jednak pod względem kluczowych elementów konstytuujących ten podmiot. Roberts i Malone wskazują, że jest to osobny podmiot prawny, powstały na bazie technologii dostarczonej przez instytucję „matkę” i wsparty finansowo np. przez fundusz venture capital2. Smilor z kolei wskazał, iż w roli przedsiębiorcy-założyciela firmy występuje były pracownik podmiotu bazowego (uczelni), co chyba niepotrzebnie nazbyt schematycznie rozstrzygnęło zakres relacji personalnych pomiędzy firmą, a uczelnią3. Elastyczniej do zagadnienia transferu personelu podeszli Nicolaou i Birley wskazując, że faktycznie warunkiem koniecznym powstania spin-off jest transfer technologii (z uczelni), ale nie koniecznie personelu naukowego (w sensie odejścia pracowników z uczelni)4. Różnice pojawiają się też w kwestii charakteru transferowanej technologii. Roberts wprowadził znaczną elastyczność w tej sprawie dopuszczając także nie-technologiczny charakter transferu (np. tylko personel), co faktycznie pozwalałoby także na zaklasyfikowanie do spin-off np. firm konsultingowych zakładanych przez akademików5. Być może jest to podejście nazbyt liberalne jednakże warto zaznaczyć, iż 1 MIT. The Impact of Innovation. BankBoston. March 1997. 2 E.B. Roberts, D.E. Malone (1996) Policies and structures for spinning out new companies from research and

development organizations. R&D Management, 26 (1), p. 17-48. 3 R. Smilor, D.Gibson, G.Ditrich (1990) University spin out companies: technology start-ups from UT-Austin.

Journal of Business Venturing 5, p. 63-76. 4 N. Nicolaou, S.Birley (2003) Academic networks in trichotomous categorisation of university spinouts, Journal

of Business Venturing 18 p. 333-359. 5 Podaję za: D.Djokovic, V.Soutaris, Spin-outs from academic institutions: a literature review with suggestions for

further research. Forthcoming in Journal of Technology Transfer.

Page 69: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Komercjalizacja technologii - spółki spin-off

68

dotyka ono ważnej kwestii: w niektórych obszarach nauki i badań transfer (do spółki) może dotyczyć pewnej unikalnej wiedzy (dającej się następnie przełożyć na komercyjny produkt), a nie technologii chronionej patentem. Chyba właśnie o takiej sytuacji myślała Birley definiując spin-off przez pryzmat transferu aktywów intelektualnych, a nie wyłącznie technologii6. Nicolaou i Birley oprócz elastycznego zdefiniowania spin-off poszli jednak nieco dalej. Uznając znaczną różnorodność tego zjawiska zdefiniowali trzy typy spin-off różniące się sposobem zaangażowania i powiązania kluczowych czynników7:

1. ortodoksyjny – gdzie podmiot bazuje na akademiku-wynalazcy oraz transferowanej technologii2. hybrydowy – podmiot bazuje na transferowanej technologii podczas, gdy akademicy (wszyscy

zaangażowani w projekt lub tylko niektórzy) mogą nadal pozostać w ramach uczelni pełniąc w spółce funkcje doradcze (rada naukowa), kontrolne (rada nadzorcza), itd.

3. technologiczny – podmiot bazuje na technologii przenoszonej z uczelni, jednakże akademik (wynalazca) nie ma żadnego kontaktu z nowo-powstałą firmą. Może jednakże posiadać w niej udziały lub świadczyć usługi doradcze8.

Stopień zróżnicowania, jak i wspólne elementy różnych podejść w kwestii definicji najlepiej oddają badania prowadzone pod koniec lat 90-tych przez OECD. Spośród pięciu czynników charakteryzujących spółki spin-off najczęściej wskazywano na trzy elementy wyróżniające te podmioty:

wśród założycieli są pracownicy instytucji naukowej/badawczej (14 wskazań)1. podmiot bazuje na technologii przekazanej w formie licencji (dziewięć wskazań)2. podmiot taki został wsparty kapitałowo (w formie udziału we własności) przez sektor publiczny 3. (osiem wskazań)9.

Stosunkowo najwięcej danych na temat sektora spin-off dostępnych jest dla krajów, które najszybciej weszły na ścieżkę tego typu przedsiębiorczości: Wielka Brytania i USA. Raport opracowany przez The Higher Education Founding Council for England (HEFCE) podaje, iż w Wielkiej Brytanii funkcjonuje około 920 spółek spin-off, z których 562 działa na rynku co najmniej od trzech lat10. W roku akademickim 2003-2004 spółek tego typu powstało około 133 (w których uczelnie posiadały udziały we własności), a w latach wcześniejszych – według danych gromadzonych przez The University Companies Association (UNICO) odpowiednio 158 (rok 2002) i 175 (rok 2001)11. Oznacza to powolny spadek liczby uruchamianych podmiotów, co jednak jest interpretowane jako zjawisko pozytywne, ponieważ równocześnie zwiększyła się

6 S. Birley (2002) Universities, Academics, and Spinout Companies: Lessons from Imperial. International Journal of Entrepreneurship Education 1(1) p. 133-153.

7 N.Nicolaou, S.Birley (2003) op.cit. s. 340. 8 Dane zebrane przez S. Birley dla spółek spin-off z Imperial College of Science, Technology and Medicine

wskazują na dominację typu hybrydowego (61%); spin-off technologiczne to 25%, a ortodoksyjne 14%. Porównaj: S.Birley (2002), op.cit. s. 137.

9 STI Review – Special Issue on Fostering High Tech Spin-offs: A Public Strategy for Innovation No. 26 Volume 2000. OECD, s. 17.

10 Higher education-business and community interaction survey. 2003-04. Higher Education Founding Council for England, June 2006. Raport jest dostępny na stronie www.hefce.ac.uk

11 Porównaj: informacje prasowe zamieszczone na stronie internetowej www.unico.org.uk

Page 70: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Piotr Tamowicz

69

liczba firm dożywających trzeciego roku działalności (powstających podmiotów jest mniej, ale są silniejsze). Dane UNICO (dla roku 2001) wskazują również na znaczą koncentrację aktywności założycielskiej w małej grupie najlepszych pod względem badawczym uczelni: w około 27% uczelni co roku powstawało co najmniej 10 spółek spin-off; 25% uczelni pod tym względem nie miało żadnych osiągnięć12. Na bardziej szczegółowy wgląd we fragment brytyjskiej populacji spin-offs pozwalają badania (sierpień 2004 - maj 2005) prowadzone na terenie hrabstwa Oxfordshire (obejmujące trzy instytucje: University of Oxford, Oxford Brookes, Cranfield DCMT – Defence College of Management and Technology)13. Analiza 114 spółek14 wykazała, że większość tych podmiotów została utworzona przez pracowników Oxford University, co potwierdzałoby tezę, iż jednym z kluczowych czynników decydujących o podaży takich firm jest jakość i intensywność prowadzonych badań. 2/3 tych podmiotów powstało w latach 90-tych, podczas gdy około 40 z nich zostało założonych na przełomie obecnej dekady. Co jest szczególnie zastanawiające (również z naszego polskiego punktu widzenia), to fakt, że sporo spółek spin-off na terenie Oxfordshire powstało na początku lat 90-tych, a więc na kilka lat przed inicjatywami rządu Labourzystów (rok 1997) i głębokimi zmianami, jakie dokonał sam Uniwersytet Oxfordzki w swoim podejściu do transferu technologii. Spółki te powstawały więc w środowisku mało przychylnym przedsiębiorczości. Czyżby miało to oznaczać, iż bardziej od publicznego wsparcia liczy się socjo-kulturowy model indywidualnego badacza? Powstałe spin-offs charakteryzowały się znacznie większą niż podmioty nie-akademickie stopą przeżywalności (90%). Ich profil branżowy jest silnie skoncentrowany – 40% spośród 114 firm działa w sektorze biotechnologii i farmacji, a 29% to IT. Analizowane firmy zatrudniały łącznie około 9 tys. pracowników (co stanowiło ok. 3,5% wszystkich zatrudnionych w Oxfordshire) jednakże zatrudnienie to koncentruje się w niewielkiej grupie najdynamiczniej rozwijających się spółek (głównie tych mających formułę PLC (Public Limited Company). Generalnie w raporcie zwraca się uwagę, że zatrudnienie powiązane jest z „dojrzałością” firmy mierzoną jej wiekiem – firmy działające na rynku od co najmniej 10 lat wykazywały przyrost zatrudnienia (w okresie 1994 – 2003) rzędu 46%. Dla firm starszych dynamika ta była jeszcze większa (ok. 60%). Dostępne dane na temat przychodów ze sprzedaży również pokazują znaczne zróżnicowanie populacji. Łącznie 45 spółek, dla których zebrano dane osiągnęło w roku 2002 obroty na poziomie £1 miliarda; największy obrót osiągnęły najstarsze spółki PLC (Oxford Instruments i Research Machines – razem £411 mln), natomiast średnie przychody (dla 45 podmiotów) wyniosły ok. £ 0,5 mln. Według danych gromadzonych przez The Association of University Technology Managers (AUTM) w USA w latach 1980-2003 powstało 4,5 tysiąca spółek bazujących na technologiach transferowanych z uczelni i instytutów badawczych, spośród których na rynku wciąż funkcjonuje około 59%. W roku 2004 dzięki poprawie dostępności finansowania powstały 462 spółki spin-off, co oznaczało wzrost w stosunku do roku poprzedniego o 23% (374 spółek). Podobnie, jak w przypadku Wielkiej Brytanii aktywność założycielska wykazuje znaczną koncentrację w niewielkiej grupie instytucji. Zaledwie osiem analizowanych

12 Konferencja prasowa z 22 października 2002 (www.unico.org.uk) 13 H. Lawton Smith, K.WaiHo, (2006) Measuring the performance of Oxford University, Oxford Brookes Univer-

sity and the government laboratories` spin-off companies. Forthcoming in Research Policy.14 Faktycznie badana populacja składała się z 64 spółek spin-off (definiowanych jako utworzonych przez pracowni-

ków/byłych pracowników instytucji badawczej i wykorzystujących prawa własności intelektualnej „wytworzone” przez te osoby w trakcie badań w danej instytucji) oraz 50 podmiotów zaklasyfikowanych jako founder affiliates (tj. podmiot bazujący na technologii utworzony przez pracownika instytucji badawczej).

Page 71: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Komercjalizacja technologii - spółki spin-off

70

instytucji (uniwersytety, szpitale i inne instytuty naukowe) miało w roku 2004 na swoim koncie co najmniej 10 spółek spin-off, około 55 instytucji 1-2 spółki, a w przypadku 60 innych nie powstała żadna firma15. Dokładne oszacowanie rozmiarów sektora spin-off w Polsce z braku wiarygodnych statystyk na poziomie krajowym jest jak na razie mało realne. Przykłady tego typu spółek jakie zostały zidentyfikowane przez autora (tabela) mogą świadczyć, że spółki spin-offs nie są zjawiskiem zupełnie nowym, nieznanym, marginalnym i przypadkowym. Najprawdopodobniej jest ich około „kilkudziesięciu” co może wskazywać, iż stopa narodzin na przestrzenie ostatnich kilkunastu lat w Polsce wynosiła około 2-3 podmioty rocznie. W liczbach bezwzględnych na pewno „mało” choć wiele zagranicznych instytucji badawczo-naukowych działających w znacznie lepszych warunkach i korzystających ze znacznie lepszych mechanizmów wsparcia osiąga niewiele większą stopę narodzin. Mało – gdy porównamy polskie spin-offs z sektorem klasycznych MSP. Wydaje się jednak, że jest to błędna perspektywa. Bardziej zasadne jest odniesienie do sektora high-tech, którego rozmiary w kraju szacuje się na kilkaset podmiotów (600-70016), gdyż tylko taki punkt odniesienia zapewnia równorzędność charakterystyk tych „populacji”. Koniecznie trzeba też pamiętać o skali prowadzonych w kraju badań i poziomie nakładów na B+R (w roku 2004 było to ok. 0,64% PKB). Analizowane firmy pod względem swojej charakterystyki ekonomicznej nie odbiegają od europejskiego wzorca spin-off. Są to podmioty niewielkie zatrudniające na ogół poniżej 10 osób, często bazujące na outsourcingu. Ich przychody kształtują się na poziomie 1-2 milionów pln rocznie. Jedynie dwa podmioty pod względem obu parametrów osiągnęły większe wartości (co także jest zgodne z charakterystyczną „asymetrycznością” tego sektora). Większość zaprezentowanych firm skoncentrowana jest w przyszłościowych sektorach wysokich technologii. Łącznie na farmację, biotechnologię, medycynę, mikrobiologię i chemię przypada dziewięć firm. Trzy inne produkują urządzenia kontrolno-pomiarowe i diagnostyczne do zastosowań w medycynie, biotechnologii i inżynierii materiałowej. Ich zaawansowanie i innowacyjność potwierdza także aktywny udział w rozwijaniu nowych idei i pomysłów o czym mogą świadczyć posiadane patenty. Pięć firm (de facto chodzi tu najczęściej o osobę właściciela/założyciela) posiada własność intelektualną już objętą międzynarodową ochroną, dwie inne deklarują dokonanie zgłoszeń patentowych w najbliższym czasie. W przypadku siedmiu ochrona patentowa nie jest konieczna (mimo znacznej wartości intelektualnej) lub też firma taka bazuje na zakupionej licencji. Kwestią dyskusyjną (i zapewne wartą dalszych analiz) jest to, jaki model kulturowy polskie spin-offs reprezentują. Teoretycznie należałoby założyć, iż powinien to być – dominujący na kontynencie – model „życiowy” (life-style model), gdzie firma jest inną wersją „etatu”, sposobem na finansową niezależność w życiu, a nie wehikułem do podbijania rynków i ekspansji. Jego przeciwieństwem jest model wzrostowy (growth model,) gdzie firma nie jest celem, ale środkiem, narzędziem. Celem zaś wzrost, rozwój, ekspansja, przyrost sprzedaży i udział w rynku. Jeśli tak spojrzymy na prezentowane firmy to wydaje się, że model „życiowy” można w zasadzie jednoznacznie przypisać ośmiu podmiotom, a model „wzrostowy” trzem. Co jednak z pozostałymi? W moim przekonaniu co najmniej cztery podmioty znajdują się w fazie „przejściowej” (dopiero budują swoją pozycję) i wiele wskazuje, że najprawdopodobniej dołączą one do grupy „wzrostowej”. Czyżby miało to oznaczać, iż polskie spin-offs bardziej czerpią z tradycji anglosaskiej niż kontynentalnej?

15 Por. AUTM US Licensing Survey FY 2004. s 28 (skrót dostępny jest na stronie www.autm.net)16 Liczbę taką podaje E. Stawasz w opracowaniu: Mała firma technologiczna na rynku polskim, [w:] K.B. Matusiak,

E. Stawasz (red.) Przedsiębiorczość i transfer technologii. Polska perspektywa, Łódź-Żyrardów 1998, s. 67-71.

Page 72: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Piotr Tamowicz

71

Szczególnie ciekawym pytaniem jest to, jakie czynniki determinują osiągnięcie przez polskie spółki spin-offs sukcesu lub porażki. W ocenie autora podstawowa determinantą pozycji rynkowej jest przede wszystkim management. Ten czynnik jest w warunkach polskich główną determinantą rozwoju/sukcesu. W tych spółkach, gdzie mistrzostwo naukowe łączyło się z wrodzonym lub wyuczonym talentem menedżerskim, gdzie świetny pomysł tworzył sojusz ze sprawnym i doświadczonym menedżerem (patronem), tam zalążków sukcesu było więcej, a szanse na wzrost pełniejsze. Obok managementu za drugi warunek sukcesu należy uznać rozmiary rynku. Rynek krajowy jest zbyt mały i zbyt „biedny”, aby był w stanie wchłonąć większą liczbę produktów wysoko-technologicznych. Dlatego rozwój spółek spin-off może odbywać się wyłącznie w oparciu o rynek międzynarodowy, do czego ponownie w pierwszej kolejności potrzeba umiejętności menedżerskich i kapitału.

Tabela. Wybrane przykłady spółek spin off w Polsce

Nazwa spółki Sektor/ profil działaniaRok

powstaniaZatrudnienie(liczba osób)

Obroty(mln zł)

BioInfoBankBioinformatyka (prace naukowo- badawcze z zakresu medycyny i biotechnologii0

20012 / ~20/*

2,4

BiomastMikrobiologia (biologiczny stymulator systemu opornościowego wymienia krów mlecznych)

1990 9 1,2

BTT Automatyka

Automatyka i sterowanie (usługi, napędy elektryczne i technika podwodna)

1994 6~ 1,3 -

1,5

Bujno Synthesis Synteza związków chemicznych 2003 5 ~ 1

Cynel-Unipress Produkcja lutów 1984 35 16,5

DWLKK-Aviacom

Lotnictwo(szybowce, części do samolotów)

1990 8 1

EURxOdczynniki do biologii molekularnej (enzymy, białka)

1998 14 2

FarmixFarmacja(kosmetyki hipoalergiczne)

1992 10 bd

IfotamFarmacja(produkcja substancji czynnych)

1989 24 ~ 7

ImmunolabMikrobiologia(szczepionki dla drobiu)

1999 8 0,4

Kucharczyk TEUrządzenia kontrolno-pomiarowe do zastosowań w biotechnologii i medycynie (elektroforeza, genotypowanie)

1993 7 (10)/* ~ 1,2

Lut-spawŚrodki od łączenia materiałów (luty, proszki metali)

1993 7 2,5

Page 73: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Komercjalizacja technologii - spółki spin-off

72

NovasomeFarmacja(kierowane nośniki leków)

2004 1/ ~ 20/* ~ 1

OpticonNarzędzia kontrolo – pomiarowe (spektroskopy) do zastosowania w badaniach materiałowych

20052 (założyciele

firmy)0

Pharmena Kosmetyki o zastosowaniu leczniczym 2002 4 3,5

Proteon Pharmaceuticals

Chemia/biologia molekularna(test do analizy immunotoksyczności i immunomodulacji)

20051 (założyciel

firmy)0

Sonel Urządzenia do hydrolokacji 1991 1,5 1,2

SonomedUrządzenia do diagnostyki medycznej (Doppler)

1989 7 1

Źródło: badania własne autora

*/ liczba stałych współpracowników

Page 74: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Jarosław Osiadacz

73

Dr inż. Jarosław OsiadaczWrocławskie Centrum Transferu Technologii Politechniki Wrocławskiej

PRzyKłaDy uDanych tRanSfeRów technOlOGii wSPOMaGanych PRzez wROcławSKie centRuM tRanSfeRu technOlOGii

wyzwanie lizbońskie

Strategia Lizbońska przyjęta w marcu 2000 r jest obecnie najważniejszym programem społeczno-gospodarczym Unii Europejskiej. Jego celem było i jest nadal (także po wprowadzonych na półmetku obowiązywania dokumentu zmian) uczynienie z Unii Europejskiej wiodącej gospodarki świata w perspektywie do 2010 roku.

Przyjęcie tego programu było wyrazem uświadomienia sobie konieczności zasadniczej reformy systemu społeczno-gospodarczego Europy. Lata 90. ujawniły wyraźne słabości UE, zwłaszcza w porównaniu do Stanów Zjednoczonych: wolniejsze tempo rozwoju oraz mniejszą zdolność do tworzenia i absorpcji nowych technologii. Unia przegrała z USA już lata 80, jednak dopiero lata 90. pokazały wyraźnie, że radzi sobie ona znacznie gorzej z presją konkurencyjną wynikającą z globalizacji i przechodzeniem na gospodarkę opartą na wiedzy. W ciągu ostatnich 20 lat Unia rozwijała się w tempie 2,3% rocznie, podczas gdy USA 3,3%. Te fakty i wyzwania były decydującym impulsem dla sformułowania Strategii Lizbońskiej1.

Jak wyglądały przesłanki stojące za uchwaleniem Strategii Lizbońskiej:Niższe nakłady na badania i rozwój niż w „konkurencyjnych” gospodarkach (Japonia, USA);•Aż 70% badań przedkonkurencyjnych realizowanych jest przez publiczne uniwersytety i instytuty •badawcze (szerzej określanych jako Public Research Organisation - PRO);Porównywalnie, 70% patentów w krajach europejskich opartych jest na wynikach PRO;•Wartość naukowa i poznawcza badań realizowana przez europejskie PRO jest dobra, ale • tylko 5% innowacji2 uwzględnia wyniki PRO.

Osiągnięciu ambitnych celów Strategii Lizbońskiej mają służyć różne działania systemowo-regulacyjne, w tym dotykające problemów wdrożenia w praktyce gospodarczej wyników prac realizowanych w uniwer-sytetach i innych PRO, tj. szybkie przechodzenie do gospodarki opartej na wiedzy, w tym rozwój spo-łeczeństwa informacyjnego, badań i innowacji oraz kształcenie odpowiednich kwalifikacji i umiejętności. Wyzwaniem stawianym przed uniwersytetami europejskimi jest zwiększenie bezpośredniego zaangażowania w procesy innowacyjne.uniwersytet trzeciej generacji

1 „Strategia Lizbońska szansą dla Europy” dr Jan Szomburg., http://www.pfsl.pl/, Polskie Forum Strategii Li-zbońskiej

2 Rozumianych jako nowości (technologicznych, organizacyjnych itp.) mających zastosowanie w działalności gospodarczej.

Page 75: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Przykłady udanych transferów technologii wspomaganych przez Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

74

Rodzi się w tym miejscu pytanie, dlaczego systemy europejskie są tak nieefektywne w realnym transferze wiedzy i technologii z nauki do gospodarki. Oczywiście na takie pytanie, biorąc pod uwagę całą złożoność systemu prowadzenia edukacji na poziomie wyższym oraz badań naukowych w Europie (de facto każdy kraj członkowski posiada własny system), nie ma prostej odpowiedzi. Można się pokusić, przy dużych uproszczeniach, na streszczeniu ich w trzech tezach:

Brak „ducha innowacyjności” w europejskich uniwersytetach (czy szerzej - w europejskich PRO);•Słabe zapotrzebowanie na innowacje ze strony przemysłu;•Nie motywujący i nie sprzyjający kadrom uniwersyteckim system ochrony własności intelektualnej •i przemysłowej.

W roku 2005 pojawiła się w Polsce znacząca publikacja profesora J.G (Hansa) Wissemy pt. „Technostarterzy, dlaczego i jak?”3 Autor sformułował w niej śmiałą koncepcję Uniwersytetu Trzeciej Generacji, będącą od tego czasu przedmiotem wielu dyskusji i sporów w polskim4 środowisku akademickim.

W związku z globalnymi wymaganiami XXI gospodarki oraz z koniecznością „nadrabiania” zaległości względem Japonii i USA wydaje się że jedynym sposobem na przyśpieszenie rozwoju „przysypiającej” Europy jest proaktywne zaangażowanie uniwersytetów w procesy innowacyjne. Nie da się dłużej podtrzymać roli uniwersytetu (nazywanego przez Wissemę uniwersytetem humboldtowskim) ograniczonej do:

Nauczania (czyli „produkcji” absolwentów);•Badań naukowych (czyli „produkcja” wyników / wiedzy a co za tym idzie publikacji).•

Także jednak i tu, uniwersytety mają (choć pośrednio) wpływ na procesy innowacyjne realizowane w przedsiębiorstwach. Innowacje tworzone są w przedsiębiorstwach siłami własnymi jednakże w oparciu o wiedzę będącą rezultatem badań naukowych realizowanych w PRO a udostępnionych do wiadomości (i wykorzystania) przez różnego rodzaju publikacje. Strumień opisany jako „wiedza” realizowany za pomocą jednostek odpowiedzialnych za „pośrednictwo technologiczne” był strumieniem wąskim i właściwie ograniczonym do niewielkiej ilości PRO o profilu technicznym.

3 Johan Gooitzen Wissema,” Technostarterzy, dlaczego i jak?” [PARP, Warszawa 2006] 4 Od tego czasu ksiązka ta została wydana także poza granicami Polski. Jak się dowiadujemy ze strony Autora

http://www.wissema.com/ - w Bułgarii, a w wersji rozszerzonej w Macedonii, Rosji, Turcji i Indonezji.

Page 76: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Jarosław Osiadacz

75

Rys.1. Wpływ Uniwersytetu humboldtowskiego na procesy rozwoju.

Uniwersytet trzeciej generacji musi się proaktywnie zaangażować w procesy innowacyjne, takie m. in. jak:Udział i odpowiedzialność za kreowanie polityk rozwoju i za rozwój regionalny;•Uczynienie kariery akademickiej bardziej atrakcyjną (także finansowo);•Tworzenie nowych możliwości dla absolwentów (w tym tworzenia nowych własnych •przedsiębiorstw);Aktywnego poszukiwania funduszy na badania naukowe (dotyczy to źródeł „pozabudżetowych”);•

Przy tym wszystkim, uniwersytet nie może zapominać o jakości dwóch pierwotnych zadań: jakości kształcenia i jakości badań naukowych. Mierzonych popytem na swoich absolwentów (bedącym funkcją „adekwatności” programów do zapotrzebowania rynku) oraz mierzonych publikacjami cytowaniami, patentami, itp.

Najciekawszym z funkcjonujących modeli, jednocześnie najbardziej zaawansowanym, jest model komercjalizacji nazwany modelem „interaktywnym” (ze spin off-ami) (Rys. 2.). Działanie Uniwersytetu trzeciej generacji w oparciu o ten model wymaga profesjonalnego zarządzania w obszarze IPR. Technologie (i patenty) są tylko narzędziem wspierającym rozwój, bowiem przychody z badań zleconych dają zysk. Wybór kierunków badań dokonywany jest wspólnie z przedsiębiorstwami. Faza demonstracyjna wspólnie fundowana przez przemysł i ze środków publicznych (np. EC 7 FP). Model ten jest zgodne z misją uniwersytetu trzeciej generacji, jeśli:

Podnosi jakość badań naukowych;•Uniwersytety mogą (ustawowo, co np. w Polsce jest nie do końca jasne) uczestniczyć w procesach •inwestycyjnych;Rozwój technologii może odbwać się w nowych firmach (spin off• 5) ufundowanych częściowo przez uniwersytety (wadą jest długi okres zwrotu zainwestowanego kapitału, tj. około 10-letni okres niezbędny na ich inkubację).

Model ten jest znany i stosowany w Europie ale … mogłoby wyglądać lepiej.

5 Polecamy publikację „Przedsiębiorczość akademicka Spółki spin-off w Polsce” PiotraTamowicza, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa, 2006. Autor dokonał szerokiego objaśnienia funkcjonujących definicji spółek „od-pryskowych” powstających jako podmioty odpowiedzialne za komercjalizację wyników badań. Na potrzeby niniejszego artykułu ograniczymy się do pojęcia spin-off, jako określenia uniwersalnego na tego typu działalności.

Page 77: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Przykłady udanych transferów technologii wspomaganych przez Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

76

Rys. 2. Model interaktywny ze spin-offami.

Wykorzystanie modelu interaktywnego w uniwersytecie trzeciej generacji wymaga zgodnego współistnieniu 3 czynników:

Zarządzanie IPR jest jednym z podstawowych elementów funkcjonowania uniwersytetu;•Istnieje współdziałanie z przedsiębiorstwami w zakresie planowania ich rozwoju •średnioterminowego;Tworzone są nowe firmy z długoterminowym zwrotem nakładów.•

Proces jest na tyle skomplikowany, że wymaga aby w Uniwersytecie działały osoby zajmujące się tymi kwestiami profesjonalnie. Podstawowym działaniem systemu wsparcia transferu technologii jest:

Zapewnienie korzyści społeczeństwu – wolny przepływ informacji i wiedzy niechronionej, co może •stanowić element polityki budowania relacji ze społeczeństwem – fundatorem prac badawczych;Zarządzanie wiedzą chronioną i własnością intelektualną w macierzystym uniwersytecie;•Partnerstwo z lokalnymi przedsiębiorstwami – wsparcie rozwoju regionalnego.•

wparcie procesów innowacyjnych przez wrocławskie centrum transferu technologii Politechniki wrocławskiej

wrocławskie centrum transferu technologii (WCTT), jest jednostką odpowiedzialną za informowanie, promowanie, szkolenie, doradztwo oraz pomoc przy wdrażaniu zaawansowanych metod, technologii i organizacji w przedsiębiorstwach. Misją WCTT jest podnoszenie efektywności i konkurencyjności polskich przedsiębiorstw. Wsparcie procesów innowacyjnych realizowane jest w ramach dwóch dużych

Page 78: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Jarosław Osiadacz

77

bloków działań i usług: wsparcie transferu technologii oraz wsparcie przedsiębiorczości (ze szczególnym uwzględnieniem przedsiębiorczości akademickiej)

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii (WCTT) Politechniki Wrocławskiej powstało w 1995 roku w wyniku realizacji projektu, w ramach programu PHARE TEMPUS, finansowanego przez Unię Europejską. Projekt ten, pod tytułem „Bridging the Gap Between University and Industry” (Tworzenie mostu między uczelnią a przemysłem), był realizowany przez Politechnikę Wrocławską, Uniwersytet w Stuttgarcie oraz Uniwersytet im. Brunela z Zachodniego Londynu.

W latach 2004-2007 WCTT realizowało pakiet usług proinnowacyjnych, o charakterze doradczo-szkoleniowym, na rzecz klientów zainteresowanych krajowym i regionalnym transferem technologii oraz komercjalizacją wyników badań. Usługi te oferowane były w ramach realizacji dwóch dużych projektów: Rozwój Regionalnego Systemu Innowacji (RRSI)6 i Sieć Ośrodków Transferu Wiedzy i Innowacji (STIM)7. Dzięki temu klient WCTT mógł liczyć na znalezienie odpowiedniego partnera zarówno wśród przedsiębiorstw z Polski i innych krajów Unii Europejskiej, jak i wśród ośrodków naukowych regionu.

Od 1997 do 2008 roku WCTT działało w ramach największej na świecie, ogólnoeuropejskiej sieci transferu technologii - Innovation Relay Centre (IRC)8. Sieć skupiała 71 ośrodków (w tym 4 w Polsce). Od 2000r. WCTT pełniło rolę koordynatora IRC West Poland, obejmującego swoim działaniem obszar Polski południowo-zachodniej, do konsorcjum należały Politechnika Szczecińska oraz Poznański Park Naukowo-Technologiczny. WCTT oferowało swoim klientom pomoc przy zakupie lub sprzedaży technologii, promocję polskich firm i rozwiązań za granicą, organizację spotkań kooperacyjnych. Obecnie WCTT jest koordynatorem konsorcjum sieci Enterprise Europe Network9 w Polsce Zachodniej, sieci będącej kontynuatorem nie tylko sieci ośrodków IRC ale także ośrodków Euro Info Center.

WCTT jest także ośrodkiem należącym do sieci Proton Europe10 - sieci ośrodków wspierających transfer technologii, afiliowanych przy PRO.

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii Politechniki Wrocławskiej już od 2001 roku realizuje praktycznie projekty, których celem jest wspieranie zakładania, głównie przez absolwentów wyższych uczelni Wrocławia, własnych przedsiębiorstw. W pierwszych latach były to tzw. własne projekty p.t.: „Własna firma po studiach”, dofinansowane na nasz wniosek przez Polską Agencję Rozwoju Przemysłu (PARP) w 50%. Projekt zorganizowany był w formie konkursu na najlepszy pomysł własnego przedsiębiorstwa. Nagrody w konkursie były fundowane przez Rektorów Uczelni Wrocławskich oraz Prezydenta Wrocławia.

6 Finansowanego w ramach ZPORR działanie 2.67 Finansowanego w ramach działania 1.1.2 SPO WKP8 Finansowanej z 5 a następnie 6 Programu Ramowego UE.9 Największa na świecie sieć wspierająca transfer technologii. Strona Enterprise Europe Network: http://www.

enterprise-europe-network.ec.europa.eu 10 Strona sieci: http://www.protoneurope.org/

Page 79: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Przykłady udanych transferów technologii wspomaganych przez Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

78

Aby ułatwić udział w konkursie oraz dostarczyć pewne minimum wiedzy z zakresu zakładania przedsiębior-stwa, opracowano, wydano oraz rozprowadzono odpowiednią broszurę p.t.: „Jak założyć i prowadzić własną firmę po ukończeniu studiów”. Broszurę tę wydano w kolorze w nakładzie 10.000 egzemplarzy i rozprowa-dzono poprzez Dziekanaty i Domy Akademickie wśród studentów ostatnich lat studiów Politechniki Wro-cławskiej, Uniwersytetu Wrocławskiego, Akademii Ekonomicznej oraz Akademii Rolniczej. Obok uczelni pozyskano do współpracy Urząd Miejski Wrocławia i Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego. Spośród uczelni oraz obu urzędów, a także Dolnośląskiej Izby Gospodarczej, powołano Komisję Konkurso-wą do której zaproszono jeszcze dwóch ekspertów.

Zorganizowano seminarium, w którym udział mogli wziąć studenci, którzy złożyli odpowiednie zgłoszenie. Na seminarium, trwającym z przerwami 5 godzin omawiano aspekty prawne zakładania i prowadzenia firm, stronę finansowo-księgową przedsięwzięcia, a także prezentowano na czym polega biznes plan. Ponadto omówiono formularz zgłoszeniowy do konkursu. W istocie wypełniając formularz, jego autorzy musieli przedstawić jedynie umotywowany pomysł na własną firmę.

Po ocenie przez Komisję Konkursową zgłoszonego pomysłu przyznawano nagrody, przy czym za zajęcie pierwszego miejsca można było otrzymać oprócz dyplomu 6.000 zł, drugiego 3.000 zł, a za wyróżnienie można było otrzymać 1.000 zł.

W następnym roku, wobec sporego udziału studentów w konkursie (150 osób) poszerzono broszurkę i rozprowadzono ją także w innych, prywatnych Uczelniach oraz wśród wszystkich studentów poza pierwszym rokiem studiów. Broszurę rozprowadzono aż w 20 tysiącach egzemplarzy a sponsorami byli jeszcze, obok Uczelni oraz Prezydenta Wrocławia, Bank Zachodni S.A. i Wrocławski Park Technologiczny, który oferował po obniżonej cenie miejsce na działanie nowo powstałej firmie.

W następnych latach inicjatywa WCTT zyskała znaczne wsparcie z Komisji Europejskiej, bowiem WCTT było partnerem projektu „PROMOTOR +”11, którego celem było wspieranie przedsiębiorczości akademickiej. W skład konsorcjum wchodziło 9 partnerów z 8 krajów: Hiszpania, Niemcy, Austria i Grecja oraz Polska, Łotwa, Bułgaria i Słowenia. W ramach tego projektu, którego celem było przekazywanie z krajów Unii Europejskiej do krajów nie stowarzyszonych najlepszych praktyk przedsiębiorczości, można było w znacznie rozszerzonej formie przeszkolić uczestników konkursu w zakresie np. przygotowania biznesplanów. Szkolenia te były zorganizowane w ramach Konkursu „Pomysł na Innowacyjną Firmę”, a ponadto kandydaci na przedsiębiorców byli wspierani przez działalność „Punktu Konsultacyjnego” działającego w WCTT.

Od 2006 od 2008 roku WCTT w ramach działania 2.5 ZPORR, zrealizowało kolejne przedsięwzięcie wspierające innowacyjną przedsiębiorczość akademicką. Projekt w formie konkursu pomysłów i biznes planów „Pomysł na własną firmę opartą na innowacjach/wynikach prac naukowych” skierowany był do osób

11 Projekt realizowany w ramach 6 Programu Ramowego UE

Page 80: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Jarosław Osiadacz

79

które nie prowadziły działalności gospodarczej po 1. stycznia 2004 roku, a działalność gospodarcza miała być prowadzona na terenie województwa dolnośląskiego.

Celem projektu było podniesienie wzrostu świadomości społecznej w zakresie przedsiębiorczości oraz upowszechnianie idei tworzenia przedsiębiorstw, przekazanie praktycznej wiedzy - w jaki sposób założyć własną firmę i jak finansować jej powstanie i rozwój, pomoc w założeniu nowych mikroprzedsiębiorstw, utworzeniu przez nie nowych miejsc pracy. Konkurs był dwuetapowy. Do pierwszego etapu przyjmowano opisy projektów biznesowych. Półfinaliści korzystali z indywidualnego doradztwa oraz zdobywali wiedzę w trakcie miesięcznego szkolenia. W drugim etapie składali do oceny biznes plany, a autorzy najlepszych byli nagradzani dotacjami inwestycyjnymi oraz umieszczeniem swoich działalności we Wrocławskim Parku Technologicznym. W projekcie 31 firm otrzymało dotacje inwestycyjne o łącznej wartości około 530 tys. złotych. Ponadto wiele firm powstało i utrzymuje się do dziś na rynku bez w/w dotacji bazując jedynie na wiedzy zdobytej w projekcie oraz korzystając do dziś z doradztwa naszych ekspertów.

Obecnie jako kolejne przedsięwzięcie realizujemy Projekt współfinansowany ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego12 w ramach programu Kreator Innowacyjności – Wsparcie innowacyjnej przedsiębiorczości akademickiej.

Projekt ma podobne cele i działania jak dotychczas realizowane. Po drugim etapie z 30 biznes planów wybierzemy 10 najciekawszych oraz najbardziej nowatorskich. Autorzy tych prac, po założeniu opisywanej w nich działalności gospodarczej zostaną zaproszeni do udziału w zamkniętym forum inwestycyjnym w wyniku którego będą mieć szansą pozyskania zewnętrznego finansowania inwestycyjnego swojego projektu. Rezultaty dotychczas realizowanych działań na rzecz przedsiębiorczości akademickiej przedstawia tabela poniżej:

Tab. 1. Rezultaty działalności wspierającej przedsiębiorczość.Wskaźniki I sezon II sezon III sezon RazemŹródło

finansowaniaPARP PROMOTOR + ZPORR 2.5

OkresI edycja

2001

II edycja

2002/2003

III edycja

2004

IV edycja

2005

V edycja – VII edycja

2005 – 2007

Uczestnicy 135 osób 150 osób 133 osoby 40 osób 324 osoby 782 osoby

Zarejestrowane

firmy 6 firm + 6 firm 18 firm

V – X edycja

71 firm 100 firm

12 Działanie własne Ministra, finansowane w całości ze środków krajowych.

Page 81: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Przykłady udanych transferów technologii wspomaganych przez Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

80

Studia Przypadków

Przypadek #1. układ elektro-optyczny do skaningowych mikroskopów elektronowychKomercjalizacja dotyczyła unikalnej (będącej przedmiotem pakietu patentów i zgłoszeń polskich i międzynarodowych) techniki detekcji sygnału odbitego w skaningowych mikroskopach elektronowych. Układ wyposażony jest w detektor typu scyntylacyjnego i płytkę mikroporowatą, której aktywna powierzchnia wejściowa odpowiada powierzchni otworu w płytce przesłaniającej, charakteryzuje się tym, że aktywna powierzchnia wejściowa (7) płytki mikroporowatej (3) jest usytuowana asymetrycznie względem osi skanującej wiązki elektronowej (WE)13 (Rys. 3.). Pakiet patentów i zgłoszeń jakich dotyczyła umowa komercjalizacyjna zawierał technologie opisane w następujących dokumentach (w nawiasie podano datę zgłoszenia):

P 3293339 (21-11-1998)•P 359748 (17-04-2003) z PCT/PL/04/00026 (9-04-2004)•P 362826 (14-10-2004)•P 363131 (27-10-2003)•P 364510 (21-01-2004)•

Rys. 3. Układ elektro-optyczny do skaningowych mikroskopów elektronowych (P 359748)

13 Ze streszczenia zgłoszenia P 359748 (z dnia 17-04-2003)

Page 82: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Jarosław Osiadacz

81

W tym przypadku komercjalizacja nastąpiła poprzez udzielenie licencji (zagranicznej). Twórcą Technologii był Prof. Dr hab. Witold Słówko; Wydział Elektroniki Mikrosystemów i Fotoniki Politechniki Wrocławskiej. Podmiot komercjalizującym Carl Zeiss NTS GmbH.

Głównym podmiotem ze strony Politechniki Wrocławskiej odpowiedzialnym za pracę nad umową licencyjną było WTT, jednakże niepoślednia rola przypadła tutaj Rzecznikom Patentowym PWr, którzy złożyli odpowiednie wnioski patentowe oraz pracowali nad projektem kontraktu analizując elementy bezpośrednio powiązane z transferem praw wyłącznych oraz przyszła obsługą procesu uzyskiwania ochrony zgodnie z procedurą PCT. Tymczasem WCTT, na potrzeby kontraktu przeprowadziło analizę potencjału ekonomicznego technologii (celem ustalenia spodziewanych wpływów z umowy licencyjnej) oraz asystowało przy negocjacjach (w tym dbając o spisanie umowy o poufności). Całość kontraktu była również analizowana przez współpracujący z WCTT zespół prawników.

Wsparcie jakiego udzielono realizowane było w ramach projektu IRC West Poland 2004-2008.

Przypadek #2 Metoda (i oprogramowanie) analizy parametrów testu infuzyjnego stosowanego w diagnostyce wodogłowia.

Projekt dotyczył zastosowania nowej metodologii (poprzez testy i wdrożenie oprogramowania komputerowego) wspierającej podejmowanie decyzji podczas testów infuzyjnych14. Testy te wspierają neurochirurgów w diagnostyce wodogłowia oraz wyborze odpowiedniej metody terapeutycznej. Twórcą technologii: jest Dr inż. Henryk Juniewicz, Wydział Podstawowych Problemów Techniki, Politechnika Wrocławska.

Rys. 4. Szkic poglądowy wykonania testu infuzyjnego w diagnostyce wodogłowia.

14 Test polega najogólniej rzecz ujmując na podaniu do kanału rdzenia kręgowego płynu fizjologicznego, który powoduje wzrost ciśnienia płynu mózgowo-rdzeniowego, rejestrowanego za pośrednictwem monitora trzyłóżkowego i analizowanego przez przedmiotowe oprogramowanie. Charakterystyka wzrostu ciśnienia oraz jego spadku po zaprze-staniu podawania płynu fizjologicznego pozwala dokonać diagnozy typu wodogłowia oraz dokonać wyboru metody terapeutyczne (np. typu zastawki).

Page 83: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Przykłady udanych transferów technologii wspomaganych przez Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

82

Zgłoszenie patentowe P 382725 (z/d 22-06-2007), autorzy: Henryk Juniewicz, Krzysztof Cieslicki, Magdalena Kasprowicz oraz zgłoszenie międzynarodowe w oparciu o procedurę PCT: PCT/PL2008/000001 (3-01-2008) „Method and system to determine compensatory parameters of intracranial space during the infusion test” zostały dokonane przez Rzeczników Patentowych Politechniki Wrocławskiej.

Dzięki współpracy Twórców z WCTT zostało opracowane „Executive summary” dla inwestora kanadyjskiego, który podpisał z Politechniką Wrocławską „Memorandum of Understanding”, w którym zobowiązywał się do przeprowadzenia badań nad możliwością i sposobem komercjalizacji wynalazku. Kontakt z inwestorem kanadyjskim nastąpił wskutek opublikowania oferty na w/w technologię w europejskiej bazie danych sieci Innovation relay Centre, której to uczestnikiem (a de facto koordynatorem konsorcjum na Polskę Zachodnią było w latach 2000-2008 WCTT). Wsparcie jakiego udzielono realizowane było w ramach projektów IRC West Poland 2004-2008 oraz Enterprise Europe Network 2008-2010.

Dodatkowo WCTT, w ramach projektu UPDATE15 przeprowadziło analizę potencjału ekonomicznego wynalazku oraz przygotowało profesjonalną broszurę/ofertę dla inwestorów polskich. WCTT udziela również wsparcia w zakresie badań przedkonkurencyjnych prowadzonych we współpracy z Polskim producentem sprzętu medycznego oraz prezentację technologii podczas sympozjum naukowego, gdzie Twórcy mieli szansę spotkania z inwestorem zagranicznym. Obecnie oprogramowanie stworzone na podstawie zgłoszonego wynalazku działa, a poprawność jego działania została pozytywnie zweryfikowana terami w Akademickiej Klinice Neurochirurgii AM we Wrocławiu. W niedługim czasie oprogramowanie to będzie dostępne komercyjnie, także jako opcja przy zakupie monitora przyłóżkowego oferowanego przez wspomnianego producenta sprzętu medycznego.

nowe firmy powstałe celem komercjalizacji wyników prac prowadzonych przez studentów, doktorantów i pracowników Politechniki wrocławskiej

Przypadek #3 andzej luty - fiberleD.Firmę FiberLED założyła czwórka studentów Politechniki Wrocławskiej, której biznes plan zajął I miejsce w konkursie „Pomysł na własną firmę opartą na innowacjach/wynikach praca naukowych”. Polem działania zespołu są nowoczesne systemy oświetlenia, bazujące głównie na światłowodach i diodach LED dużej mocy. Szeroka znajomość optoelektroniki pozwala na kompleksowe świadczenie usług, od projektu aż po montaż systemu u klienta. Firma jest gotowa podjąć się realizacji projektów oświetleniowych, dowolnych wnętrz jak i fasad budynków użyteczności publicznej. Na całym świecie oświetlenie światłowodowe wykorzystywane jest do podkreślania uroku lokali i zabytków oraz tworzenia atmosfery w miejscach pracy. Doskonale prezentują się nowocześnie oświetlone parki, baseny, fontanny, a wystawy sklepowe przyciągają klientów. Marzeniem członków FiberLED jest sprawić, aby Wrocław – polska Wenecja stał się oświetleniową stolicą Europy. Śmiałość tej wizji wynika z obserwacji rozwoju światowych potentatów w dziedzinie oświetlenia, z którymi firma nawiązuje coraz to nowe kontakty. Wsparciem dla młodego zespołu FiberLED są również

15 Realizowanego jako działanie pilotażowe finansowane przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Page 84: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Jarosław Osiadacz

83

polskie firmy: „Lediko” i „Colozuz”. Współpraca z „Lediko” opiera się na wymianie pomysłów i rozwiązań technologicznych, natomiast „Colozuz” służy pomocą merytoryczną i wsparciem inwestycyjnym. FiberLED ma nadzieje zaistnieć na polskim rynku dzięki ogromnym pokładom energii drzemiącym w członkach zespołu. Przypadek #4 łukasz wyrwas. air connect – Bezpieczne Sieci Bezprzewodowe.Wychodząc naprzeciw problemom z zawodnymi mechanizmami bezpieczeństwa (stosowanymi obecnie w sieciach bezprzewodowych ) Air Connect, założona przez studenta Politechniki Wrocławskiej, oferuje usługi mające na celu poprawę owej sytuacji. Wykorzystywane przez ich firmę innowacyjne rozwiązania w dziedzinie sieci bezprzewodowych, wyznaczają trendy rozwoju takich sieci w Polsce. Dzięki temu są w stanie zagwarantować, ze wykorzystywane przez ich klientów bezprzewodowe instalacje staną się w pełni odporne na ataki. Zadanie to wykonane zostanie przy tym tanim kosztem. Stosowane przez Air Connect rozwiązania w głównej mierze opierają się na wysoce specjalistycznej wiedzy oraz programowych implementacjach systemów typu Open Source. Przypadek #5 łukasz Konarski - embedded Systems Design center.Firma, założona przez doktoranta Politechniki Wrocławskiej, zajmuje się projektowaniem, wdrażaniem oraz produkcją systemów wbudowanych (ang. Embedded Systems). Bogate doświadczenie naszego zespołu konstrukcyjnego pozwala sprostać największym wyzwaniom projektowo-konstrukcyjnym, a jednocześnie zapewnić optymalny koszt projektowanego urządzenia. Jedną z zalet naszych konstrukcji jest ich cena. Stara się optymalizować nasze systemy pod względem ekonomicznym, tak by móc zaoferować wysokiej jakości produkty za jak najniższą cenę końcową, co przynosi spore oszczędności po wdrożeniu urządzenia do masowej produkcji. Oferuje kompleksowe rozwiązania w dziedzinie systemów wbudowanych, poczynając od projektu systemu, poprzez wykonanie, montaż i uruchomienie, a na produkcji kończąc. Zajmuje się tworzeniem oprogramowania oraz rozwiązań sprzętowych w oparciu o dowolną rodzinę procesorów (AVR, PIC, ARM, ColdFire) lub strukturę programowalną(CPLD, FPGA). Tworzy aplikacje dla systemów czasu rzeczywistego (Windows CE, μCLinux, QNX). Dostarcza rozwiązania pozwalające na wymianę danych między systemem typu embedded, a komputerem klasy PC (Windows 98SE/2000/XP). Firma służy doświadczeniem i pomocą przy wyborze platformy cyfrowej optymalnej do realizacji wyznaczonego celu. Wśród pracowników firmy są doktoranci Zakładu Systemów Komputerowych Politechniki Wrocławskiej. Bliskie kontakty ze środowiskiem naukowym połączone ze znajomością rynku systemów komputerowych owocują najnowszymi rozwiązaniami w dziedzinie tworzenia systemów wbudowanych. Przypadek #6 Kowalczyk Michał – Systemy zabezpieczeń oraz inteligentnych obiektów (systemy zagnieżdżone).Projekt wdrożeniowy obejmuje wykonanie oraz wdrożenie do produkcji, elektronicznego systemu zabez-pieczeń obiektów, opartego o ośmio-calowy ekran LCD TFT wraz ze zintegrowanym panelem dotykowym (nowość!). W urządzeniu zainstalowano system operacyjny Windows™CE 5.0 (system zagnieżdżony). Cały

Page 85: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

84

Przykłady udanych transferów technologii wspomaganych przez Wrocławskie Centrum Transferu Technologii

kontroler, oparty o ekran LCD, steruje centralą systemową, pełniącą rolę centrali alarmowej oraz centrali wykonawczej systemu inteligentnych budynków. Firma została założona przez studenta Politechniki Wro-cławskiej,

Przypadek #7 Mirosław łukasz – algorytmy przetwarzania obrazów w biologii i medycynie.Głównym obszarem działalności będzie konstruowanie dedykowanych algorytmów do przetwarzania medycznych i biologicznych obrazów dla firm, instytucji i ośrodków badawczych. Obszar zainteresowań obejmuje również:

adaptowanie własnych i sprawdzonych algorytmów do innych zadań,•konstrukcja algorytmów do segmentacji (detekcji) struktur komórkowych, śledzenia i klasyfikacji •komórek oraz rozpoznawania trendów ich zachowań,eksploracja innych dziedzin: robotyka (aktywna wizja), bezpieczeństwo (rozpoznawanie twarzy).•

Firmę utworzył doktorant (w chwili obecnej już po obronie rozprawy doktorskiej) Politechniki Wrocławskiej.

Przypadek #8 Perlak tomasz i Marek wójtowicz – QSOR s.c. - inteligentne Systemy zarządzania informacjąQSOR jest firmą zajmującą się tworzeniem, uaktualnianiem i rozbudową systemów do zarządzania informacjami w organizacjach. Dostarczane systemy oparte są o mechanizmy generowania kodu źródłowego, zarządzania wersjami dokumentów, polimorfizm oraz elementy sztucznej inteligencji. Firmę założyli absolwenci Politechniki Wrocławskiej,

Przypadek #9 Korczak Małgorzata – Projektowanie i wdrażanie nowoczesnych systemów automatycznej identyfikacji opartych na technologii RfiDProjekt polega na utworzeniu przedsiębiorstwa oferującego projektowanie oraz wdrażanie nowoczesnych systemów automatycznej identyfikacji opartych na technologii RFID (ang. Radio Frequency Identification) dla wszelkiego rodzaju organizacji oraz szkolenie pracowników odbiorców systemu z zakresu jego działania. Robocza nazwa firmy brzmi AX RFID. Osoby rozpoczynające działalność są osobami młodymi i wysoce zaangażowanymi w projekt. W początkowej fazie będą one pełniły wszelkie funkcje konieczne do funkcjonowania firmy oraz jej systematycznego rozwoju. Na zespół tworzący firmę składają się Małgorzata Korczak i Anna Ziętek – osoby posiadające umiejętności konieczne do podjęcia opisywanej działalności. W miarę rozwoju firmy planuje się zatrudnienie specjalistów z dziedziny informatyki i inżynierii. Działania firmy będą skupione przede wszystkim na wdrożeniach, których na terenie Polski nie ma lub pojawiają u odbiorców indywidualnych. Firma AX RFID widzi szanse i ofertę swoją kierować będzie do klientów, którzy opierają swą działalność na innowacjach. Podstawową zaletą i przewagą firmy będzie fakt profilu usługowego, a zatem kompleksowej obsługi – projektowania i wdrażania optymalnych, najbardziej efektywnych dla poszczególnego klienta rozwiązań wykorzystujących jako nośnik informacji fale radiowe. Projekt opiera się wynikach obserwacji światowych trendów, dążeniach do wykorzystywania nowoczesnych technologii automatycznej identyfikacji oraz wprowadzania innowacji jako czynnika przewagi konkurencyjnej. Firmę

Page 86: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Jarosław Osiadacz

85

założyły studentki Wyższej Szkoły Logistyki z Poznania.Przypadek #10 Bernardyn Michał – Soul seed media - produkcja i postprodukcja filmowa i audiowizualna.

Firma ma zajmować się szeroko pojętą produkcją i postprodukcją filmową i audiowizualną, ze szczególnym naciskiem na filmy fabularne i dokumentalne, rejestracje spektakli teatralnych (np. teatr telewizji), produkcje edukacyjne, także wspierające e-learning, produkcje kulturalne oraz akcje społeczne. Nisza związana z edukacją jest w Polsce jeszcze bardzo mało odkryta. Powoli zaczynają pojawiać się produkcje na DVD, które dzięki tak popularnemu formatowi są dostępne dla niemal każdego za bardzo przystępną cenę. Produkcja filmów dokumentalnych również nie cieszy się jeszcze zbyt wielkim zainteresowaniem, jednak na Zachodzie, programy profilowane takie jak Discovery Channel czy Planete mające potężną tradycję w tego typu produkcjach oferują twórcom potężne budżety, porównywalne z budżetami filmów fabularnych w Polsce i poszukują realizatorów i ciekawych tematów na całym świecie.

Wrocław, Październik 2008

Page 87: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu
Page 88: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Tadeusz Trziszka

87

Prof. zw. dr hab. inż. Tadeusz TrziszkaUniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

KlaSteR nutRiBiOMeD – PRzyKłaD wSPółPRacy MięDzy uczelniaMi i PRzeDSięBiORStwaMi

współczesne wyzwania gospodarcze

Gospodarka światowa została wchłonięta przez system globalny, gdzie brak jest miejsca dla małych jednostek i wielkich indywidualności. W dużych korporacjach jest łatwiej przetrwać, ale trudniej jest do nich dołączyć lub w prosty sposób je tworzyć. Jest tam też wiele zagrożeń prowadzących do globalnych upadków, czego dowodem jest obserwowany kryzys systemu finansowego USA przenoszący się na cały świat. Nie mniej jednak w aktualnej sytuacji przy zachowaniu wszelkich reguł ekonomicznych najlepszą formą egzystencjalną pozostają wszelkie systemy powiązań kooperacyjnych. Systemy takie, m.in. klastry dały wielki rozwój gospodarczy najbogatszym krajom świata. My w Polsce musimy też zmierzyć się z tym wyzwaniem i podjąć właściwe decyzje gospodarcze. Nadszedł kolejny historyczny moment naszej drogi, co można określić na dwóch płaszczyznach; albo rozwój, albo wegetacja. Czy Polacy połowy XXI wieku będą liderami, czy też zajmą miejsca personelu pomocniczego Europy. Na pierwszą część odpowiedź daje Instytut Marki Polskiej i Krajowa Izba Gospodarcza wraz z grupą ekspertów poszukują adekwatnej formulacji „Marka dla Polski”. W 2004 roku na podstawie przeprowadzonych badań określono wartość jaką naród polski w ponad 1000-letniej historii osiągnął i co aktualnie prezentuje. Jego tożsamość, unikalność i siły, przebieg zdarzeń dziejowych, ich niepowtarzalność i niezrozumiałość, romantyczność i zrywy bohaterskie, zwaśnienia i solidarność. Badania zamknięto konkluzją ujętą w dwóch słowach: „Creative tension”, czyli twórcze napięcie, lub twórczy niepokój, twórcze pobudzenie, a nawet twórcza przekora. „Creative tension” wyraża fundamentalną prawdę, że Polska czerpie swoją osobowość, siłę i niepowtarzalną witalność z bogactwa pozornie przeciwstawnych cech, które są własne i „oswojone”. Polacy jako naród w czasie zagrożenia są mocno zjednoczeni, natomiast gdy zagrożenie zewnętrzne mija, poszukują wewnętrznych wrogów, co w historii skutkowało kolejnymi inwazjami z zewnątrz i utratą niepodległości. Polacy niosą wielki ładunek cech indywidualnych, wysoce kreatywnych oraz finezyjnych, co powoduje, że potrafią błyskotliwie rozwiązywać trudne problemy. Dlatego dzisiaj Polacy, zwłaszcza wykształceni poszukiwani są na światowych rynkach pracy. Szkoda, że znowu cecha ta nie jest wykorzystywana przez nas samych dla naszego rozwoju gospodarczego. Z drugiej zaś strony dzięki tym niezwykłym cechom potrafimy się integrować z innymi społeczeństwami o zróżnicowanej kulturze i obyczajach. Jako naród jesteśmy częścią zachodu i rozumiemy wschód. Indywidualnie jesteśmy praktyczni i zaradni, cechuje nas romantyzm i pozytywizm, idealizm i finezja, cnotliwość i grzeszność, wielkoduszność i małostkowość. Potrafimy osiągać rzeczy prawie niemożliwe i to właśnie jest naszą narodową tożsamością odróżniającą nas od innych narodów. Musimy sobie zdać sprawę, że epoka romantyzmu, a także post industrialna minęły. Aktualnie znajdujemy się w obowiązujących realiach globalnych i w rzeczywistości społeczeństwa opartego na wiedzy, gdzie

Page 89: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Klaster NUTRIBIOMED – Przykład współpracy między uczelniami i przedsiębiorstwami

88

wartość wiedzy jest równoważna z wartością gospodarki. Trzeba podkreślić, że posiadamy relatywnie dobrze wykształcone kadry, wiele jednostek naukowych prezentuje wysoki poziom światowy, wiele podmiotów gospodarczych jest wysoko konkurencyjnych na rynku, a jednak nie potrafimy tego wykorzystać, borykając się z wieloma problemami w obszarze zarządzania wiedzą, zwłaszcza jeśli ta wiedza ma dynamizować naszą gospodarkę. Luka pomiędzy poziomem wiedzy i jej zastosowaniem w UE (w Polsce jeszcze bardziej) jest większa niż w kluczowej (światowej) globalnej gospodarce konkurencyjnej, co wymaga przyspieszenia w zakresie innowacyjności i transferu wiedzy, aby nie pogłębiać dalej tej luki. Przyspieszenie badań naukowych i wyrównywanie zaległości jest głównym celem działań Komisji Europejskiej w ramach Europejskiej Przestrzeni Naukowej (ERA) i 7 Programu Ramowego badań UE. Gospodarka oparta na wiedzy oraz społeczeństwo wiedzy wywodzą się z czterech współzależnych elementów: z produkcji wiedzy, głównie poprzez badania naukowe; z przekazywania wiedzy poprzez edukację i procesy szkoleniowe; z rozpowszechniania jej przy użyciu technologii informacyjnych i komunikacyjnych oraz z zastosowań wiedzy w procesach innowacyjnych. Jednocześnie pojawiają się nowe metody produkcji, przekazywania i zastosowania wiedzy, tak więc dociera ona do coraz większej liczby osób w coraz bardziej zinternacjonalizowanych obszarach współpracy w sieciach. W powyższym kontekście zasadniczą rolę odgrywa tzw. „Deklaracja Bolońska”, która została podpisana przez ministrów edukacji z 29 krajów europejskich (włączając polskiego ministra) w roku 1999. Dało to początek „procesowi bolońskiemu”, celem którego jest stworzenie do roku 2010 Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego. Ta decyzja polityczna została zainicjowana przez Komisję Europejską przy wsparciu środowisk akademickich. Głównym celem procesu bolońskiego jest rozszerzenie możliwości zatrudnienia i mobilności europejczyków poprzez podniesienie konkurencyjności europejskiego systemu edukacyjnego, zwłaszcza szkolnictwa wyższego. Najbardziej istotnym elementem procesu jest harmonizacja systemu szkolnictwa wyższego przy uwzględnieniu autonomii poszczególnych krajów i uniwersytetów. Środowiska akademickie muszą sobie zdawać sprawę z realiów zglobalizowanego świata i wysokiej konkurencji na rynku transferu wiedzy. Zatem niezbędna jest reforma nie tylko programów nauczania, czy systemu badań, który musi być czuły na priorytety gospodarki, ale przede wszystkim reformy mentalności materii akademickiej, często prezentowanej jako bardzo archaiczny model uczonego i nauczyciela. Jeżeli w polskim systemie akademickim nie przebudzimy się z letargu stracimy kolejną szansę doganiania gospodarki światowej.

Rola uczelni oraz ogniwa w transferze wiedzy

Uniwersytet przyszłości jest to organizacja, która, wtopiona w lokalną społeczność, służy wzmocnieniu lokalnej gospodarki, absolwenci przejmują kulturę przedsiębiorczości i innowacyjności, stają się liderami rozwoju gospodarki opartej na wiedzy. Już obecnie, jako swoista symbioza, umiejscowienie silnych ośrodków nauki koreluje z siłą ośrodków przemysłowych i zamożności mieszkańców regionu. Przewiduje się, że rozwój poszczególnych

Page 90: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Tadeusz Trziszka

89

rejonów w najbliższej dekadzie będzie istotnie zależał od sukcesu lokalnego uniwersytetu jako „producenta wiedzy”. Generalnie pracownicy uczelni to przede wszystkim specjaliści, skoncentrowani na wyniku naukowym, który powinien być oryginalny, wnoszącym wkład do ogólnej wiedzy w danej dziedzinie i jest rozliczany poprzez publikacje w ogólnie dostępnych czasopismach. Uzyskanie efektu komercyjnego wymaga specjalnych zabiegów administracyjnych, które konsekwentnie realizowane mogą zachować kulturę „czystej nauki” modyfikując ją w kierunku pro-aplikacyjnym. Jednym z elementów wspierania takich działań jest tworzenie w obrębie uczelni specjalnych biur wspomagających przygotowanie komercjalizacji wyników. Jednakże jednym z najlepszych i sprawdzonym systemem jest transfer wiedzy z jednostek badawczych przez ogniwa pośrednie jakimi są m.in. parki technologiczne, inkubatory biznesu, biura transferu wiedzy a w wyższej formie klastry. Niestety problem polega na tym, że nie może to być wyłącznie inicjatywa uczelni wyższych, ale musi to być system strategii państwa, a co najmniej regionu poprzez celowe inwestycje w proces wdrażania wyników naukowych i innowacji do praktyki. Parki technologiczne są miejscem tworzenia i rozwijania przedsiębiorczości, a więc rozwijania sztuki zarządzania. W parkach gromadzi się w jednym miejscu sprzęt, laboratoria, potencjał intelektualny w postaci know-how, a nawet fundusze i stwarza się przyjazną atmosferę dla współpracy. Przedsiębiorczość jest niezwykle ważnym czynnikiem kultury społecznej, umiejętności zarządzania, pracy zespołowej, umiejętności skupienia rozproszonej wiedzy na jednym konkretnym pomyśle, co w sumie prowadzi do rozwoju społecznego i dobrobytu.. Park technologiczny nie będzie funkcjonował efektywnie w próżni intelektualnej, musi być związany z żywą tkanką nauki uniwersyteckiej, która jest źródłem talentów i jednocześnie zapleczem innowacyjności. W parkach tworzenie formalnych i nieformalnych układów personalnych jest takim samym zadaniem jak praca nad gromadzeniem funduszy. Zbliżenie specjalistów do siebie, wprowadzanie do zespołów „kreatorów połączeń interpersonalnych” powodują tworzenie niezbędnej dla sukcesu synergii. Zatem parki technologiczne to również konferencje, szkolenia, sympozja, rozmowy towarzyskie, a także inne metody pobudzające praktyczne, kreatywne myślenie. Tu zostają wyławiane talenty, które należy szczególnie pielęgnować. Światowy wyścig do sukcesu w innowacji wygrywa się podobnie jak w mistrzostwach formuły I czy skokach narciarskich. Talent musi być obudowany doskonałym zapleczem, tj. zespołem ekspertów i zaawansowaną techniką. W tym przypadku podstawą jest kooperacja na linii; uczelnia – park technologiczny. Bliski kontakt posadowionych w parkach firm lub ich oddziałów ze środowiskiem uniwersyteckim jest zabiegiem makiawelicznym, a więc zdecydowanym dążeniem do osiągnięcia celu. Przedsiębiorstwo by istnieć musi się rozwijać i dopasowywać do zmian wymogów rynku. Dopasowywanie się oznacza stałe przewidywanie przyszłych potrzeb. Przewidywanie to kontakt ze specjalistami, przewidywanie to także działania w oparciu o wyniki badań. Przyszli menedżerowie i twórcy technologii są na uczelniach wychwytywani spośród najlepszych i jest to zabieg w typie „talent spotting”. Sprawdzenie wartości pracowników i ich talentów poprzez bliższą współpracę w obrębie parków technologicznych jest jedną z metod oceny jakości ich działania. Doskonałym przykładem (cytując za Prof. A. Rabczenko 2006, 2007) są Stany Zjednoczone, gdzie siła ekonomiczna kraju to powiązanie strumienia przepływu wiedzy, z przepływem pieniądza. Wydatki na

Page 91: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Klaster NUTRIBIOMED – Przykład współpracy między uczelniami i przedsiębiorstwami

90

naukę oraz B+R pokrywane z kasy federalnej lub stanowej są „wydatkiem rządowym” i z punktu widzenia niektórych finansistów są czystą stratą. Tak jednak nie jest w USA, bowiem jest to inwestycja w ekonomię państwa. Zarówno naukowiec, jak i innowator, w sposób czasami niewidoczny jest naprowadzany poprzez kierunkowanie tematyki grantów i rynek na obszary w których osiągnięcie intelektualne może zamienić się w produkt lub usługę. Temu służą rozpylane przez parki technologiczne, mówiąc w przenośni, „feromony”, tj. nagrody i inne atrakcje satysfakcjonujące twórców i rzemieślników, tj. artystów w swoim zawodzie. Gdy innowacja przekształci się w produkt zarabia na tym nie park technologiczny czy uniwersytet. Zarabiają na tym finansiści, którzy potrafili dostrzec sukces, a jeżeli zarobił na tym ktokolwiek zarabia na tym również urząd podatkowy, a zatem powiększa się pula funduszy na wspieranie nauki i innowacji i koło się zamyka. Z powyższego opisu pojawia się odpowiedź na pytanie; dlaczego parki technologiczne, inkubatory biznesu oraz biura transferu technologii przy uniwersytetach nie są zasadniczym źródłem dochodu uczelni? Parki technologiczne spełniają rolę firm produkujących sadzonki. Zarabiają tyle by pokryć koszty i mieć odpowiedni dla tej branży zysk. Prawdziwe dochody mają sadownicy, którzy po przesadzeniu sadzonki, pielęgnacji i staraniom, w odpowiednim okresie czasu doczekają się owoców. Rodzima uczelnia otrzyma swój udział w pożytkach w innym czasie i w innej formie, wcale niekoniecznie jako odpisy od sprzedanego patentu. Inwestycja w innowacyjność nie koniecznie jest inwestycją o szybkim zwrocie kapitału. Jest to strategiczne działanie, którego efekty finansowe należy obliczać jako efekty ciągnione w skali przynajmniej regionu, czy też całej gospodarki kraju. Obserwowana w krajach gospodarczo wysoko rozwiniętych ewolucja uczelni wyższych w ostatnich 50 latach miała przebieg 3 etapowy, tj. a) tradycyjna działalność edukacyjna i podstawowe badania naukowe bez zastosowań, b) projekty i opracowania dla gospodarki oraz rozwój współpracy na linii uniwersytet - gospodarka, c) transfer wiedzy, kształcenie kultury przedsiębiorczości, przywództwa i umiejętności zarządzania. Uwzględniając fakt, iż najwyższy poziom kooperacji pomiędzy środowiskiem uniwersyteckim a gospodarką osiągnięto w USA, przy czym cała gospodarka globalna i konkurencyjna biegnie tą samą ścieżką, należałoby podać kilka przykładów funkcjonowania tego systemu i jego kreatywność. Wśród dużej liczby jednostek naukowych w USA i ich powiązań wybrano trzy następujące:

Research Triangle Park1. (RTP) (North Carolina) założony w 1959 - jest to teren o powierzchni ok. 30 km2 położony między trzema uniwersytetami: North Carolina State University (NCSU); University of North Carolina at Chapel Hill (UNC) i Duke University. Obok kampusów uniwersyteckich znajduje się obecnie ok.150 innych organizacji, z czego 120 związanych jest z R&D, realizujących ideę „ekonomii opartej na wiedzy”. Science Center2. (Sc) – (Philadelphia) - konglomerat ponad 160 firm na różnym etapie rozwoju poczynając od badań stosowanych kończąc na ustabilizowanej produkcji lub usługach. Sc jest spółką 32 instytucji akademickich, usytuowany w gęstej zabudowie centrum Filadelfii tuż obok University of Pennsylvania, Drexel University, oraz Wistar Institute i jest najstarszym (1963r.), największym i najbardziej efektywnym w świecie miejskim parkiem technologicznym. Na ok. 7 ha umieszczonych jest 14 budynków o powierzchni ok. 160 tys. m2 , gdzie zatrudnionych jest ok. 7,5 tys. osób, a w 350 powstałych tam przedsiębiorstwach pracuje ponad 26 tys. osób generując sprzedaż o wartości 8 miliardów USD.

Page 92: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Tadeusz Trziszka

91

Firmy zgrupowane w Sc mogą korzystać z usług organizacji wkomponowanych w system tego parku, w tym:

doradztwo biznesowe i merytoryczne,−własny fundusz inwestycyjny, −zespół specjalistów wspomagających firmy w zakresie zarządzania (plany biznesowe −i marketingowe, szkolenia personelu, pisanie wniosków o granty, profesjonalne prezentacje firmy i produktu), prowadzących również księgowość, sprawy prawne (patentowanie), marketing, dobór personelu,wyspecjalizowana komórka dla zacieśnienia związków między poszczególnymi firmami, która −organizuje wykłady, spotkania integrujące, szkolenia. Wspomaga związki z uniwersyteckimi laboratoriami, kierując się zasadą dwustronnych korzyści,komórka administrująca całością parku.−

Maryland Technology Enterprerprise Institute3. , jednostka nastawiona jest na zadania edukacyjne ukierunkowane na przedsiębiorczość akademicką, w tym:

klasyczny inkubator biznesu, gdzie− program jest praktycznym, bezpośrednim wspomaganiem pracowników i studentów uniwersytetu przy kreacji przedsięwzięć związanych z nowymi technologiami;system współzawodnictwa, który zawiera w sobie nauczanie przedsiębiorczości i przeznaczony −jest dla studentów;system wspomagania pracowników, studentów i niedawnych absolwentów uniwersytetu −w tworzeniu przedsięwzięć gospodarczych;warsztaty dla zorientowanych na przedsiębiorczość studentów i pracowników uniwersytetu; −program finansujący wspólne przedsięwzięcia R&D między firmami Marylandu −i uniwersytetami;jednostki technologiczne, typu pilot plant;−doradztwo dla firm z Marylandu obejmujące optymalizację procesów i wprowadzanie −innowacji;system nagród za jakość, efektywność i osiągnięcia produkcyjne.−

Transfer technologii jest źródłem potęgi finansowej USA jednak proces ten wymaga niebywałej pielęgnacji. Uczelnia nie może liczyć na poważne finansowanie z licencji i sprzedaży patentów. Rozwój zaawansowanych technologii w Stanach Zjednoczonych jest wynikiem politycznej strategii realizowanej na każdym szczeblu administracji państwa. Wbrew pozorom, wolny rynek daje swobodę do powstawania ukrytych monopoli skutecznie hamujących postęp technologiczny. Bez interwencji systemowej rozwój mógłby się zatrzymać. To właśnie jest fenomen gospodarki amerykańskiej z jednej strony nastawionej całkowicie na działalność komercyjną z jednoczesną pielęgnacją z drugiej strony zasobów intelektualnych, wspierającą uniwersyteckie systemy wiedzy jako kół napędowych gospodarki. Im prędzej w naszym politycznym, obolałym systemie, uda się zrozumieć, iż transfer wiedzy jest podstawą rozwoju gospodarki, tym bardziej wykorzystamy istniejący intelektualny potencjał uniwersytecki dla budowania dostatku społeczeństwa. Dlatego też należy wspierać inicjatywy tworzenia parków

Page 93: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Klaster NUTRIBIOMED – Przykład współpracy między uczelniami i przedsiębiorstwami

92

technologicznych w ośrodkach akademickich jako swoistych klastrów przedsiębiorczości. Jednakże nie należy w jednym ośrodku akademickim tworzyć wielu konkurujących parków technologicznych, gdyż ideą parku nie jest bezwzględna rywalizacja lecz stwarzanie płaszczyzny transferu wiedzy w świetle rozwoju kultury przedsiębiorczości i współpracy. Wzorując się na ww. systemie amerykańskim, szeroko pojęte parki technologiczne, inkubatory biznesu, centra transferu wiedzy, itp. powinny nie tylko tworzyć zintegrowany system z uczelniami, ale także specjalizować się w określonych obszarach. Przykładowo mogą to być profesjonalne biura aranżowania, przygotowania i zarządzania projektami, miejsca dla tworzenia laboratoriów oraz pilotowych linii technologicznych, miejsca tworzenia i rozwijania małych firm akademickich typu „spin off”, miejsca prowadzenia działalności szkoleniowej, konferencji, warsztatów itp. i wreszcie jednostki finansujące. Prezentowany układ powiązań nie jest nastawiony jedynie na uczelnie techniczne, czy przyrodnicze, bowiem w zintegrowanym systemie potrzebne są do rozwoju gospodarki ekonomiści, prawnicy, humaniści. Zatem nie należy mieć obaw, że wystąpią wewnętrzne blokady interesów. Wręcz przeciwnie ten system stwarza szansę na rozwój kultury przedsiębiorczości, kreowania innowacyjności w celu wzrostu konkurencyjności naszej całej gospodarki. Modyfikacja kultury gospodarczej uczelni (pro-innowacyjność) jest procesem długotrwałym (wieloletnim), wymagającym żelaznej konsekwencji władz. Specjalny program winien uwzględniać nagradzanie, promocję kreatorów, formowanie elit, wykłady i spotkania z ludźmi sukcesu.Transfer technologii jest częścią misji uczelni, nie jest źródłem jej finansowania. Może on być korzystny dla poszczególnych pracowników ewentualnie dla niektórych jednostek, ale nie dla całości budżetu uczelni, np.: 10 tys. zł dla uczelni nie ma istotnego znaczenia, natomiast dla kreatywnego pracownika kwota to stanowi zasadniczą wartość.

Rola systemu edukacji na rzecz wspierania transferu wiedzy

Aby rozwijać praktyczny transfer wiedzy do gospodarki, musi istnieć nowoczesny system edukacyjny w ramach uczelni, gdzie istnieją właściwe relacje proinnowacyjne pozwalające korzystać studentom z osiągnięć naukowo-badawczych nauczycieli akademickich i szeroko pojętych pracowników nauki. W polskim systemie akademickim jednym z największych hamulców rozwoju są narzucone pensa dydaktyczne, nie dające szans zgłębiania wiedzy w kierunku poszukiwania innowacyjności poprzez wspólną pracę ze studentem. Pensa dydaktyczne dają poczucie wypełnienia nakazów administracyjnych bez wyzwo-lenia potrzeby myślenia syntetycznego. Zatem nie ma relacji „nauczyciel – uczeń” na rzecz kreatywności i rozwiązywania problemów służących wdrażaniu innowacyjności. Jeśli takie relacje pojawiają się, to są jedy-nie inicjatywą nauczyciela akademickiego wychodzącego poza ramy systemu. Należy podkreślić, że w nie-których uczelniach i kierunkach, zwłaszcza technicznych stworzono podstawy do rozwoju transferu wiedzy dostosowując system edukacyjny do potrzeb gospodarki. Aktualnie obserwowany niż demograficzny spędza sen z oczu wielu rektorom i dziekanom wydziałów, które nie potrafiły na czas wprowadzić stosownych reform. Nie zdawano sobie sprawy, że kierunki mniej atrakcyjne, lub o archaicznych treściach nie wytrzymają próby czasów. Jednak i w tej materii jak w dobrym

Page 94: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Tadeusz Trziszka

93

biznesie można zrobić interes, dokonując daleko idących przekształceń poprzez likwidację niekreatywnych kierunków, włączając kadrę w nowe działania, uruchomiając studia podyplomowe, doktoranckie, studia dla studentów zagranicznych, a także tworząc twórcze zespoły na rzecz transferu wiedzy wykorzystując do tego absolwentów uczelni. Istnieje wiele możliwości i pomysłów. Trzeba jednak mocno zaangażować się i zainwestować cenny czas. Narzekania nie pomogą, będą jedynie wzmagać frustrację, zatem pozostaje twórcze rozwijanie pomysłów i ich wdrażanie. W najbliższej dekadzie przetrwają, a nawet bardzo się rozwiną te jednostki naukowe i naukowo-dydaktyczne, które będą potrafiły najlepiej powiązać się z gospodarką, a w systemie nauczania uwzględnią najbardziej poszukiwane trendy przez potencjalnych kandydatów na studia, w tym: nauczanie w języku angielskim, zwłaszcza na studiach magisterskich i doktoranckich; nauczanie w blokach, gdzie poprzez intensywne ćwiczenia wiedza przekształcana jest w umiejętność. Podstawowy zespół dydaktyczny to tutorzy, którzy doradzają i opiekują się niewielkimi grupami studentów. W doborze nie ma ograniczeń, co do zasady - mogą to być osoby z innych ośrodków akademickich i naukowych w tym zagranicznych a także praktycy. Student powinien mieć możliwość wybierania ścieżki nauki (bloki nauczania) z pomocą nauczyciela prowadzącego (tutora). W zakresie pomocy dydaktycznych uczelnie powinny włączać się we wspólne, międzynarodowe projekty, w tym opracowanie cyfrowych podręczników, symulatorów zjawisk, cyfrowych encyklopedii wiedzy itp. Uczelnia musi kultywować energiczną politykę pro-innowacyjną, gdzie ośrodki transferu technologii są finansowane przez uczelnię. Uczelnie ściśle współpracujące z parkami technologicznymi angażując się w przedsiębiorczość akademicką są w stanie rozwijać wszelkie formy transferu wiedzy poprzez konsorcja gospodarcze jakimi są klastry. W dużych sieciach powiązań nauki i jednostek gospodarczych tworzą się nowe możliwości na budowanie platform (specjalnych instytucji) specjalizujących się w niekonwencjonalnych aktywnościach, np.: tworzenie elitarnych zespołów badawczych, w tym grup doktoranckich i młodych pracowników nauki oraz tworzenie platform współpracy z wybitnymi uczonymi i przedsiębiorcami z całego świata. Istotą nowoczesnej uczelni jest „produkcja wiedzy”, która przekształca się w umiejętność podczas warsztatów i ćwiczeń odbywających się na uczelni. W nowej formule nauczania w systemie amerykańskim, funkcja nauczyciela akademickiego będzie ulegała przekształceniu z tradycyjnej do roli trenera i doradcy, co stawia wysokie wymagania merytoryczne przed taką osobą. Naukowiec, opiekun i jednocześnie trener (coach) poprzez projekty i ukierunkowane warsztaty stwarza sytuację edukacyjną w której studenci pogłębiają swoją wiedzę. Z pozycji mistrza dominującego nad uczniami pojawia się trener-edukator, który oprócz wiedzy swojej specjalności posiada umiejętność wytworzenia sytuacji edukacyjnej, w której studenci odczuwają silną motywację do doskonalenia swoich umiejętności, pracy zespołowej i innowacyjności. Nowoczesny nauczyciel akademicki, co do zasady może wiedzieć mniej niż student i może mieć mniejsze umiejętności. Jest to porównywalne z trenerem w sporcie, który tworzy sytuację edukacyjną w efekcie czego sportowiec osiąga rezultaty niedostępne dla trenera. Nauczyciele akademiccy muszą być mobilni, a podstawowa kadra może być uzupełniana osobami spoza uczelni. Warsztaty i ćwiczenia w dużej mierze tworzą bloki tematyczne, które trwają 2 - 6 tygodni. Nauczyciel prowadzący (trener) spędza w tym okresie większość czasu ze studentami. Współczesne systemy zarządzania wymagają bezwzględnie pracy zespołowej, a nie podstaw indywidualistycznych, co pozwala na znacznie większe wykorzystanie możliwości twórczych przez grupę

Page 95: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Klaster NUTRIBIOMED – Przykład współpracy między uczelniami i przedsiębiorstwami

94

i lepszą wydajność pracy zespołu. Dlatego też jednym z ważniejszych elementów kształcenia jest umiejętność pracy w zespole, w tym umiejętność znalezienia swojego miejsca jako części zespołu. Selekcja liderów, kreatorów, eksploratorów, wykonawców i specjalistów odbywa się w trakcie studiów, tak iż absolwent zna swoje charakterologiczne silne i słabe strony, co pozwoli dopasować przyszłą karierę by była maksymalnie efektywna. Patrząc w najbliższą przyszłość z myślą o nowoczesnej uczelni, potrafiącej pozyskiwać najzdolniejszych kandydatów na studia, szkolącej na najwyższym poziomie, a ponadto operatywnej w obszarze transferu wiedzy w kooperacji z parkami technologicznymi i klastrami gospodarczymi należy wziąć pod uwagę następujące spektrum czynników:

Proces przygotowania na studia powinien zaczynać się już w szkole średniej;−Usługi akademickie stają się na rynku europejskim wartościowym towarem;−Studia, zwłaszcza na II i III stopniu powinny w szerokim zakresie być prowadzone w języku −angielskim, co zwiększa ofertę w układzie międzynarodowym;Studenci będą zwracać uwagę na uczelnie na których zetkną się z szerokim światem nauki −i biznesu, mając możliwości rozwoju swojej kariery;Uczelnie będą przyciągać kandydatów, poprzez swoją ekskluzywność i otwartość na nowe −metody nauczania, tworząc przyjazne środowisko zdobywania wiedzy i umiejętności; Innowacyjność będąca wynikiem przetworzenia wiedzy w umiejętność będzie jednym −z podstawowych celów kształcenia każdej wyższej uczelni; Kandydaci będą wybierać uczelnie szczycące się powiązaniami z gospodarką i regionem oraz −szeroką współpracą międzynarodową.

wrocław jako przykład współpracy środowiska akademickiego, biznesu i administracji

Wydaje się, że wrocławskie środowisko akademickie od kilkunastu lat, dzięki oddolnym, partnerskim współdziałaniom, a także dzięki mądrości i determinacji potrafiło stworzyć własną formułę koegzystencji wychodząc z oryginalnymi pomysłami na współpracę. Owocami tych działań jest Wrocławski Park Technologiczny SA (WPT SA) oraz Dolnośląskie Centrum Zaawansowanych Technologii (DCZT) przekształcone w Centrum Badań EIT+. Inicjatywy akademickie nie mogłyby być zrealizowane jeśli nie było by mocnego wsparcia i troski władz miasta i szeroko pojętej administracji samorządowej. Włączenie się do tego procesu w ostatnich latach w ścisłą kooperację Dolnośląskiej Loży BCC stwarza nieporównywalną z pozostałymi regionami kraju koegzystencję na rzecz nowoczesnego systemu transferu wiedzy. Wrocławski Park Technologiczny (WPT SA) w pierwszej fazie swojego istnienia, po przejściu cierniową drogą, dzisiaj jest miejscem o najbardziej rozwijającej się przedsiębiorczości akademickiej w kraju. Podejmowane są tu kroki, wychodzące poza uczelnianą aktywność badawczo – wdrożeniową, zmierzające w kierunku szerokiego transferu wiedzy do gospodarki poprzez klastry. Jednym z przykładów jest Klaster NUTRIBIOMED zajmujący się żywnością nowej generacji, biosuplementami diety i preparatami biomedycznymi. Klaster skupia ok. 25 jednostek gospodarczych i 5 Uczelni wyższych. Jest to klasyczny i jednocześnie nowoczesny system transferu wiedzy i innowacyjności na rzecz gospodarki. Aktualnie uczestnicy klastra NUTRIBIOMED

Page 96: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Tadeusz Trziszka

95

pod kierownictwem WPT SA podejmują działania w zakresie przygotowywania projektów i tworzenia strategii innowacyjności w ramach powiązań kooperacyjnych, co powinno przyczynić się do innowacyjności i wzrostu miejsc pracy. Niedawno utworzona ww. nowa instytucja EIT+ w swoim zamiarze będzie działać jako centrum (centra) doskonałości dla całego środowiska akademickiego, a jednym z ważniejszych celów działania będzie wyławianie talentów w środowisku akademickim nie tylko Wrocławia i przyciąganie największych znako-mitości nauki i technologii z całego świata. Taka formuła pozwoli koncentrować wiedzę i innowacyjność w jednym miejscu w kooperacji z uczelniami, co dalej będzie przechodzić do kolejnego ogniwa transferu wiedzy jakim jest wspomniany WPT SA. Zadanie jest niesłychanie trudne i delikatnej materii, wymaga-jące doskonalenia i współpracy, przy wsparciu gremiów akademickich, władz miasta i regionu. To trudne przedsięwzięcie może stać się kolejną perłą tego środowiska i regionu, zwłaszcza, że tu stworzone specjali-styczne laboratoria badawcze będą przyciągać wybitne postacie nauki, również spoza Wrocławia. Ponadto EIT+ powinien pełnić doskonałą rolę jako jednostka przygotowująca i uczestnicząca wspólnie zźuczelniami w zarządzaniu projektami UE, a także w przygotowaniu innych projektów międzynarodowych dla całego środowiska naukowego Wrocławia. Tu także może się lokalizować cały system administracyjny dot. ochrony własności intelektualnej i inne jednostki prawno-administracyjne służące systemowi rozwoju nauki oraz jednostki poszukujące transferów naukowych i współpracy międzynarodowej na rzecz całego środowiska akademickiego. Prezentując dokonania wrocławskiego środowiska akademickiego nie można pominąć Wrocławskie Centrum Transferu Technologii (WCTT), które w znakomity sposób wpisało się w integrację środowiska z gospodarką, szczególnie przez procesy szkoleniowe. Należałoby brać przykład z WCTT pod względem determinacji i kompetencji w zakresie służebnej roli na rzecz transferu wiedzy z różnych środo-wisk naukowych do naszej gospodarki z pominięciem aspektów politycznych. Patrząc z perspektywy czasu można stwierdzić optymistycznie, że wrocławskie środowisko akademickie wraz z władzami miasta i regionu stworzyło doskonałą materię, która po odpowiednim uplastycznieniu, może przekształcić się w zintegrowany system na wzór Stanów Zjednoczonych. Była by to z jednej strony sieć uczelni wrocławskich, generująca wiedzę, kooperująca na wspólnej płaszczyźnie z centrami doskonałości (EIT+, WCTT), realizując specjalistyczne programy rozwoju wiedzy i kontaktów międzynarodowych. Dojrzałe owoce wiedzy mogą podlegać transformacji do biznesu poprzez WPT SA jako jednostki stwarzającej możliwości działań wdrożeniowych i inwestycyjnych na rzecz rozwoju przedsiębiorczości i innowacyjności w powiązaniu z gospodarką. Ważną funkcją jaką może odegrać WPT SA jest zarządzanie klastrami, co tworzy żywy system kanałów współpracy uczelni z regionem i całą gospodarką. W takiej konstelacji będą tworzyć się różne typy sieci powiązań branżowych, specjalistycznych i niekonwencjonalnych służących społeczeństwu, a aktywnie działający system klastrów, będzie sprzyjać przenikaniu się wiedzy i innowacyjności jako lokomotyw gospodarki.

Klaster nutRiBiOMeD

Wrocławski Park Technologiczny SA (WPT SA) w oparciu o kilkanaście miesięcy przygotowywaną koncepcję podjął się utworzenia w dniu 13.11.2007 roku klastra żywnościowego i biotechnologiczno-

Page 97: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Klaster NUTRIBIOMED – Przykład współpracy między uczelniami i przedsiębiorstwami

96

biomedycznego o wyjściowej nazwie NUTRIBIOMED. Na kolejnej konferencji w dniu 17.marca 2008 roku, w obecności przedstawicieli władz rządowych i samorządowych stworzono struktury klastra i dokonano wyboru przedstawicieli tych struktur, uwzględniając Radę Klastra i Komitet Sterujący. Aktualnie specjaliści w zakresie marketingu pracują nad wykreowaniem adekwatnego wizerunku klastra. Powstanie klastra poprzedzone było 4 konferencjami i licznymi spotkaniami ze światem nauki, administracji samorządowej (Urząd Marszałkowski we Wrocławiu) oraz biznesu. Oparto się przy tym o ponad 10 letnie doświadczenia w ramach różnych projektów badawczych w środowisku akademickim Wrocławia oraz o współpracę z Urzędem Marszałkowskim. Przystępując do decyzji utworzenia klastra koncepcja była w pełni dojrzała, co zaowocowało podpisaniem umowy konsorcjalnej pomiędzy wszystkimi podmiotami (łącznie 26), w tym 5 Uczelni wyższych (Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Akademia Medyczna we Wrocławiu i Uniwersytet Wrocławski i Politechnika Wrocławska oraz Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu). Pozostali uczestnicy klastra to szeroki wachlarz firm z 6 województw kraju począwszy od producentów surowca (rolnicy), przedsiębiorstwa przetwórstwa żywności, producenci opakowań, aż po polskie firmy farmaceutyczne. W klastrze znaleźli się producenci środków higienicznych, firmy wielobranżowe, dostawcy sprzętu i aparatury pomiarowej i firmy finansowe. Do klastra zostanie dołączonych jeszcze około 10 podmiotów. Bardzo ważnym jest fakt, że utworzony Klaster znalazł szerokie poparcie władz samorządowych Dolnego Śląska oraz ogromne zainteresowanie ze strony Business Centre Club (BCC). Klaster NUTRIBIOMED w swojej strukturze jest innowacyjnym konsorcjum składającym się z obszaru produkcji surowców pochodzenia rolniczego oraz obszaru wysokoprzetworzonych produktów nutraceutycznych. Pomiędzy tymi obszarami działają firmy wysokich technologii, m.in. „Spin off” stanowiące system pomp ssąco-tłoczących, co powoduje udrażnianie sieci dystrybucyjnych w obu obszarach. System ten wymaga szybkich działań organizacyjnych, szkoleniowych i wdrożeniowych. Istotnym elementem w rozwoju klastra jest tworzenie firm i spółek biotechnologicznych na terenie WPT SA, których rolą będzie konsolidacja potencjału intelektualnego uczelni Wrocławia i jego transfer do gospodarki regionów współpracujących. Generalnie taki system będzie stwarzał efekt pobudzenia działalności gospodarczej poprzez innowacyjność i będzie sprzyjać przedsiębiorczości oraz konkurencyjności. Tym samym musi nastąpić ssanie z rynku surowców i wstępnie przetworzonych półproduktów do firm spin off (na terenie Parku), gdzie te surowce i półprodukty w oparciu o know how (patenty; bio- i nanotechnologie) zostaną przetworzone na wysokozaawansowane produkty (naturalnego pochodzenia).Produkty te będą transferowane przez system dystrybucyjny na rynki żywności nowej generacji i suplementów diety, na drodze ssania i tłoczenia m.in. przez firmy farmaceutyczne i system dystrybucyjny do wykorzystania dla celów żywnościowych, biomedycznych, a także w praktyce klinicznej. Schemat funkcjonowania klastra NUTRIBIOMED został zaprezentowany na rys. 1. Współpraca z ekspertami medycyny pozwala na kompleksowe wykorzystanie wiedzy w celu poprawy jakości życia, profilaktyki społecznej oraz zapobiegania chorobom cywilizacyjnym poprzez wdrażanie nowoczesnych, własnych metod i technologii pozwalających wykorzystać naturalne surowce i produkty w służbie dla naszych obywateli i rozwoju przedsiębiorczości i konkurencyjności wobec rynków zewnętrznych. W najbliższej przyszłości jako istotny element klastra NUTRIBIOMED należy uznać tworzenie

Page 98: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Tadeusz Trziszka

97

ośrodków biomedycznych i centrów rewitalizacji. Jednostki takie mogą być tworzone przy sanatoriach, domach wypoczynkowych, centrach turystycznych, SPA, lub specjalnie tworzonych jednostkach rewitalizacji zdrowia. Zasadniczą ideą tego przedsięwzięcia jest promowanie i prowadzenie działań profilaktycznych oraz prewencyjnych bazując na sprawdzonych i wysokiej jakości, a nade wszystko własnych nutraceutykach, suplementach diety i preparatach biomedycznych. Może to być jeden ze sposobów wspierania programu zdrowia publicznego naszych obywateli, co stanowi główne przedsięwzięcie poszczególnych rządów RP. W program ten można włączyć polskie środowisko wiejskie włącznie z agroturystyką, ekologiczną produkcją żywności oraz naturoterapią. W tym obszarze można opracować określone projekty. Jest to pierwsze przedsięwzięcie w Polsce w aspekcie wiązania zdrowia publicznego i innowacyjności w obszarze suplementów diety, nutraceutyków i preparatów biomedycznych na tak dużą skalę i z profesjonalnym przygotowaniem działań gospodarczych przy powiązaniu nauki, administracji i biznesu. Aktualnie uczestnicy klastra NUTRIBIOMED pod kierownictwem WPT SA podejmują działania w zakresie przygotowywania projektów i tworzenia strategii innowacyjności w ramach powiązań kooperacyjnych. Zakłada się, że przy wsparciu wszystkich sił, zarówno gremiów akademickich, jak i administracji samorządowej oraz biznesu ww. klaster stanie się areną wielkich i innowacyjnych działań gospodarczych, pozwalających w bliskiej przyszłości na utworzenie setek, a może tysięcy miejsc pracy, szczególnie dla absolwentów wyższych uczelni (wszystkich specjalności). Materializowaniem się tej idei jest zgłoszony przez WPT SA projekt w ramach działania 5.1. Dyfuzja Innowacji, pod nazwą: „Rozwój powiązań kooperacyjnych Klastra NUTRIBIOMED zmierzających do komercjalizacji innowacyjnych rozwiązań”. W projekcie będzie uczestniczyć ok. 16 podmiotów klastra. Klaster NUTRIBIOMED w swoich założeniach odpowiada najnowocześniejszym zasadom działania uwzględniającym wdrażanie proinnowacyjnych systemów i wysokich technologii (know how). W pełni wyeksponowany został tu monitoring łańcucha produkcji żywności, co daje gwarancje bezpieczeństwa zdrowotnego produktów, przestrzegania zasad prawa żywnościowego Unii Europejskiej i etyki. Podczas wizyty grupy rządowej „Kompetenznetzen Deutschland” skupiającej 120 najlepszych klastrów niemieckich formuła utworzonego klastra NUTRIBIOMED znalazła duże uznanie.

Podsumowanie i wnioski końcowe

W globalnej gospodarce najważniejszym elementem egzystencjalnym jest działalność w zespołach, konsorcjach i każdej formie kooperacyjnej. Najbardziej wypróbowaną formą, która odniosła sukcesy są klastry, a więc konsorcja jednostek gospodarczych w powiązaniu z jednostkami naukowo-badawczymi. W takim zestawieniu mamy do czynienie z transferem wiedzy, co przekłada się na innowacyjność i postęp w gospodarce oraz konkurencyjność. W ostatnim czasie nasilają się działania związane z internacjonalizowaniem klastrów. Przykładem tego są zabiegi różnych konsorcjów międzynarodowych o współpracę. Aktualnie jest rozwijana bardzo mocno akcja współpracy pomiędzy klastrami Unii Europejskiej i Japonii. Uwzględniając powyższe należy możliwie jak najszybciej włączyć się w ten nurt, aby nie zostać poza burtą cywilizacyjną. Zatem aktualnie wspieranie i rozwijanie działalności klastrowej staje się kluczowym elementem rozwoju gospodarki, regionów i społeczeństw.

Page 99: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

98

Klaster NUTRIBIOMED – Przykład współpracy między uczelniami i przedsiębiorstwami

Uwzględniając fakt istnienia wysokiego potencjału intelektualnego we wrocławskim środowisku akademickim i dogodne warunki transferu wiedzy z jednostek naukowo-badawczych do gospodarki, staje się pilną, sprawa wspólnych uzgodnień polityczno-gospodarczych oraz naukowo-biznesowych w trosce o zatrzymanie tego potencjału w naszym regionie i w kraju w celu rozwinięcia konkurencyjności w agrobiznesie i branżach współpracujących. W strategii rozwoju gospodarki żywnościowej Dolnego Śląska do 2020 roku klastry będą stanowić najważniejszy segment i mogą się stać kluczowym czynnikiem dla Dolnego Śląska w ożywieniu agrobiznesu. Zatem konsolidacja i tworzenie sieci współpracy staje się kluczowym zadaniem dla administracji, biznesu i środowisk naukowych. Musimy stanąć przed historycznym wyborem, albo podejmujemy odważne przedsięwzięcia budowy systemu współpracy na rzecz rozwoju gospodarczego regionu i kraju, albo okopujemy się w swoich uczelniach, instytucjach, urzędach, oczekując na przysłowiową mannę lub popadając w pesymizm wskażemy winnych naszych problemów. W racjonalnym społeczeństwie liczy się sprawa i wytyczone cele prowadzące do sukcesu. Byle nie dopadł nas grzech zaniechania, bo straci na tym kolejne pokolenie. Jeśli chcemy się liczyć w Europie i na świecie, a zasłużyliśmy na to sobie, to musimy, korzystając z członkowstwa w UE i przyznanych nam środków płatniczych wspólnie, tj. administracja samorządowa, w tym władze miasta i regionu, społeczność akademicka oraz szeroko pojęty biznes i grupy finansowe, wytyczyć działania strategiczne na rzecz transferu wiedzy i rozwoju gospodarczego naszego regionu. A najlepiej sprawdzoną na świecie płaszczyzną transferu wiedzy są konsorcja technologiczne, tj. klastry. Odnosząc się do sytuacji polityczno – gospodarczej należałoby uwzględnić następujące uwagi:

1. Aktualnie warunkiem wręcz egzystencjalnym staje się potrzeba współpracy i działalności kooperacyjnej z jednoczesnym transferem wiedzy z jednostek naukowych do gospodarki, czego przykładem mogą być klastry.

2. Klastry jako konsorcja gospodarcze, gdzie musi być utworzony system kooperacji pomiędzy przedsiębiorstwami a jednostkami naukowo-badawczymi wydają się być najlepszym rozwiązaniem dla szybkiego wdrażania innowacyjności do poszczególnych firm konsorcjum.

3. Klastry są najlepszym forum rozwoju przedsiębiorczości i stwarzają doskonałe warunki dla kreowania konkurencyjności, dając szansę i możliwości poszczególnym konsorcjantom (firmom) na szeroką aktywność rynkową.

4. Klaster NUTRIBIOMED jest bardzo dobrym przykładem powiązań kooperacyjnych i wymaga wsparcia społecznego, a przede wszystkim administracji samorządowej w celu wypromowania jego przyszłych produktów żywnościowych i suplementów diety nowej generacji, jako sztandarowych wyrobów na rynkach międzynarodowych.

5. Pobudzanie aktywności i szerokie wspieranie społeczne klastrów, w tym NUTRIBIOMED będzie miało wpływ na pobudzanie gospodarcze regionu, włącznie ze wzrostem innowacyjności przedsiębiorstw i wzrostem miejsc pracy, zwłaszcza wysokokwalifikowanych.

Uwzględniając powyższe wydaje się, że dzięki dużej mądrości i odpowiedzialności środowisko wrocławskie osiągnęło bardzo dobry poziom powiązań kooperacyjnych poprzez zintegrowane uczelnie, Wrocławski Park Technologiczny, istniejące i rozwijające się centra doskonałości (WCTT, EIT+), rozwijające się dynamicznie klastry, w tym NUTRIBIOMED. Należy w tym miejscu podkreślić duże wsparcie zarówno

Page 100: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Tadeusz Trziszka

99

władz samorządowych jak i biznesu, co przekłada się na dobrze rokujące perspektywy rozwoju naszego regionu. Tak samo przed prawie 50-cioma laty zadziałało Research Triangle Park w Północnej Karolinie w USA. Czy jest nas stać na racjonalność, wyciągnięcie wniosków ze sprawdzonej rzeczywistości. A jeśli nie, to czy my jako Polacy musimy zawsze być oryginalni na swoją szkodę poprzez partykularyzm i małoskowość. W treści tego opracowania nie chodzi o nadmierny optymizm, futurologię, a może nawet niedorzeczność, ale o refleksję i realizację rozpoczętych działań umacniających nasz region w konkurencji do innych regionów UE. Musimy stanąć przed historycznym wyborem, albo podejmujemy odważne przedsięwzięcia budowy systemu współpracy na rzecz rozwoju gospodarczego regionu i kraju, albo nie podejmując decyzji przekreślamy naszą przyszłość. W racjonalnym społeczeństwie liczy się sprawa i wytyczone cele prowadzące do sukcesu. Byle nie dopadł nas grzech zaniechania, bo straci na tym kolejne pokolenie. Jeśli chcemy się liczyć w Europie i na świecie, a zasłużyliśmy na to sobie, to musimy wspólnie, społeczność akademicka z władzami miasta i województwa oraz z szeroko pojętym biznesem i grupami finansowymi wytyczyć działania strategiczne na rzecz transferu wiedzy i rozwoju gospodarczego naszego regionu.

WROCŁAWSKI PARK TECHNOLOGICZNY

WPT SA FIRMY

INNOWACYJNE SPIN OFF

SEKTOR SUROWCOWY

KLASTER: „NUTRIBIOMED” Technologie Biomedyczne, doskonalenie i utrwalanie � ywno� ci, systemy

bioopakowa� , nutraceutyki, parafarmaceutyki, itp.

CENTRUM DIAGNOSTYKI BIOMEDYCZNEJ I REWITALIZACJI

SUROWCE POCHODZENIA ZWIERZ� CEGO JAJA MLEKO, SIARA

Specjalistyczne Przetwórstwo Mleczarskie

RYNEK Suplementów diety i parafarma-ceutyków

SEKTOR NOWYCH TECHNOLOGII

SEKTOR DYSTRYBUCJI PRODUKTÓW RYNKOWYCH

POCHODZENIA RO� LINNEGO ZIOŁA, OWOCE, OLEJE, INNE

INWESTORZY MCI BioVentures

FIRMY BIOTECHNOLOGICZNE I FARMACEUTYCZNME

FIRMY WSPÓŁ-PRACUJ� CE

Rys. 1. Schemat organizacyjny klastra NUTRIBIOMED

Page 101: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Klaster NUTRIBIOMED – Przykład współpracy między uczelniami i przedsiębiorstwami

100

BIBLIOGRAFIA Anonim, 2003: The role of the universities in the Europe of knowledge. Communication from the 1. Commission. Academic Forum Wrocław University of Technology. (Materiały na Forum Akademickim) 22-23.05.2003. Boruc M. 2005.Marka dla Polski. Globalna moc lokalnego smaku. Praca zbiorowa; O produktach 2. tradycyjnych i regionalnych. Możliwości a polskie realia. Fundacja Fundusz Współpracy. Warszawa (9-29)Chyłek E., 2006: Działania i procesy stymulujące rozwój standardów jakościowych żywności – Platforma 3. Technologiczna „Żywność dla życia”. Materiały Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Warszawa.Dumoulin E., 2004: Trends in food science education in Europe. J. Food Science, 69, 3, CRH 98-99.4. Gąsiorowski M. 2005. Praca zbiorowa; O produktach tradycyjnych i regionalnych. Możliwości a polskie 5. realia. Fundacja Fundusz Współpracy. Warszawa (3-5)Halpern D., Hakel M. 2003: Applying the science of learning to the university and beyond. Change 6. 35, 4, 36-40.Hartel R. 2004: Making the transition to outcomes-based instruction. J. Food Science 69,3, CRH 7. 96,97Rabczenko A., 2007: Parki Technologiczne USA. Ambasada Polska w Wszyngtonie8. Rabczenko A., 2006: Warsztaty – Transfer technologi w USA, Praktyka. Ambasada Polska 9. w Waszyngtonie.Raport firmy Ecotec & Consulting, 2007: A practical guide to cluster development [jak rozwijać klaster 10. – praktyczny przewodnik]. 81 s.Szybiga K., Trziszka T., Jarmoluk A. Procesy przemian w gospodarce żywnościowej Dolnego Śląska po 11. roku 1989.Szybiga K., Trziszka T., Jarmoluk A., 2007; Procesy przemian w przetwórstwie surowców rolnych na 12. Dolnym Śląsku. Wybrane strategie branżowe i subregionalne dla Dolnego Śląska. Dolnośląskie Centrum Studiów Regionalnych. Prace naukowe, Seria Konferencje 9/2007, 37-44.Trziszka T., Chrzanowska J., 2007: Trends in the European system of higher education and development 13. of high technology in the field of food science. Polish Journal of Food and Nutrition Science Vol. 57, 2, 135-141.Trziszka T., Szybiga K., Dobrzański Z., Jarmoluk A., Leszczyński W., Przewidywania rozwoju wybranych 14. branży sektora przemysłu żywnościowego Dolnego Śląska do 2020 roku. Trziszka T., 2008: Analiza potencjału rozwojowego regionu w dziedzinie nowoczesnych technologii 15. produkcji żywności. W monografii: Analiza potencjału rozwojowego Dolnego Śląska (Zagadnienia wybrane). BWDSI, Urząd Marszałkowski Woj. Dolnośląskiego. 79-97.Trziszka T., Dobrzański Z., 2008: Transfer wiedzy i technologii w przemyśle żywnościowym. Chemik, 16. LXI, 3, 116-118. Trziszka T., Beń H., 2008: Łańcuch bezpiecznej produkcji żywności z uwzględnieniem innowacyjności 17. i konkurencyjności. Materiały konferencji Stowarzyszenia Międzynarodowego – „Targi Chleba” Jawor. 29.08.2008.

Page 102: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Tadeusz Trziszka

101

Trziszka T. 2006: Alexander von Humboldt’s ideas in the European system of higher education with 18. special reference to food science. VIP-Conference in MKU Toruń, 9-11.03.2006.Van der Spiegel M., Luning P.A., Ziggers G.,W., Jongen W.,M.,F., 2004: Evaluation of performance 19. measurement instruments on their use for food quality systems. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 44, 501-512.Wawak T., Recha M., Modliński W., Majterski J., 2006: Edukacja spojrzenie w przyszłość. Problemy 20. Jakości,1, 5-8.

Page 103: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu
Page 104: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Marek Langner

103

Dr hab. inż. Marek Langner

„nOVaSOMe”

CBR Novasome Sp. z o.o. została założona w 2004 roku jako przedsiębiorstwo międzynarodowe typu spin-off. W pierwszej fazie istnienia udziałowcami Spółki byli; CTT Cancer Targeting Technology Oy. z Finlandii, prof. Paavo Kinnunen (Helsinki), prof. Goran Lindbloom (Umea), prof. Kalevi Kariemo (Helsinki), dr Oule Penate Medina (Helsinki), prof. Aleksander Sikorski (Wrocław), prof. Arkadiusz Kozubek (Wrocław), dr Marek Langner (Wrocław) oraz dr Jerzy Gubernator (Wrocław). W 2006 roku struktura własnościowa uległa zmianie; Spółka w całości przeszła na własność dr. Marka Langnera. W tym samym roku Spółkę w całości nabył dr Stanisław Han.

W pierwszym okresie działania Spółka prowadziła badania rozwojowe i przemysłowe w zakresie liposomowych nośników leków. Wszystkie prace prowadzone były w oparciu o zaplecze naukowe Politechniki Wrocławskiej oraz Uniwersytetu Wrocławskiego na zasadach określonych w trójstronnej umowie. Po zmianie właściciela w 2007 roku Spółka przeniosła się do nowej siedziby przy ul. Olsztyńskiej 5 we Wrocławiu. Od tej chwili oraz po dokapitalizowaniu Spółki przez Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne Hasco-Lek SA potencjał badawczy Spółki systematyczny wzrasta. W chwili obecnej Spółka zatrudnia 19 osób z czego 7 osób ze stopniem doktora oraz 7 osób ze stopniem magistra. W 2008 roku Spółka dostała wsparcie rządowe na uzyskanie statusu Centrum Badawczo-Rozwojowego. W wyniku tego dofinansowania powstają cztery nowe pracownie oraz doświadczalne linie produkcyjne.

Obszar działalności Spółki

Aby określić szansę odniesienia sukcesu ekonomicznego należy oszacować rozmiar oraz różnorodność rynku, na którym Spółka ma zamiar podjąć swoją działalność. Pomimo dominacji koncernów farmaceutycznych rynek leków jest daleki od ustabilizowanego. Powszechny dostęp do nowoczesnych technologii, wygasanie ochrony patentowej leków oraz gwałtowny postęp naukowy powodują, że powstają korzystne okoliczności na powołanie i rozwinięcie przedsiębiorstwa farmaceutycznego, jeżeli tylko spełnione zastaną wymagania jakości badań i produkcji. Zakres działania CBR Novasome został określony przy założeniu, że większość nowych oraz znaczna część już dostępnych substancji aktywnych dostarczana będzie pacjentom w formie tzw. kierowanych nośników leków. Koncepcja inteligentnych leków została sformułowana na początku 20-go wieku ale wprowadzona w życie przez założyciela przedsiębiorstwa ALZA dr. Alejandro Zaffaroniego dopiero w 1968 roku. Przedsiębiorstwo to opracowało i skomercjalizowało pierwszy preparat wykorzystujący koncepcję kierowanego nośnika leku; DoxilTM . Realizując w ten sposób wizję założyciela a przy okazji osiągając wielkość sprzedaży przekraczającą 100 milionów dolarów rocznie tylko na terenie USA.

Page 105: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

„Novasome”

104

Kierowane nośniki leków

O skuteczności substancji aktywnej decydują dwa czynniki farmakodynamika oraz farmakokinetyka. Farmakodynamika, do niedawna główne narzędzie stosowane do oceny substancji aktywnych, określa jak dobrze lek oddziałuje z celem terapii (np. białkiem). Farmakokinetyka określa natomiast jak długo i gdzie w organizmie znajduje się substancja aktywna oraz jej metabolity. Zarówno farmakodynamika jak i farmakokinetyka zależą od struktury chemicznej oraz postaci i sposobu podarzy substancji czynnej. Jakiekolwiek zmiany właściwości leku mające na celu zmianę rozprzestrzeniania się go w organizmie wymagają modyfikacji jego struktury chemicznej. Rzadko się zdarza aby modyfikacja taka nie zmieniała jednocześnie parametrów farmakodynamicznych. Niezmiernie trudno jest więc stworzyć molekułę optymalną zarówno z punktu widzenia farmakokinetyki jak i farmakodynamiki. Koncepcja kierowanych nośników leków polega na przypisaniu molekule tylko jednej funkcji oraz zoptymalizowania jej pod tym kątem. Następnie zespół takich molekuł tworzy agregat co daje możliwości modyfikowania wybranych parametrów agregatu bez potrzeby modyfikacji samej substancji czynnej. Funkcje jakie mają spełniać kierowane nośniki leków można podsumować trzema wyrazami „znajdź, zwalcz i obserwuj skutki”. Oznacza to, że agregat powinien być zdolny samodzielnie zidentyfikować patologiczną strukturę, związać się z nią, dostarczyć substancję czynną oraz określić postępy terapii. W tym celu agregat powinien posiadać elementy pozwalające na zamierzone oddziaływania z materią biologiczną, zestaw sond pozwalających na określenie lokalizacji nośnika i stanu jego otocznia oraz substancję czynną. Przykładem tego typu leku jest doksorubicyna, której niespecyficzne, tradycyjne podanie powoduje szereg groźnych skutków ubocznych. Natomiast opakowanie tego leku w dwuwarswtę lipidową opatrzoną powierzchniowo związanym polimerem drastycznie zmienia jej farmakokinetykę co skutkuje specyficzną akumulacją w tkance nowotworowej oraz znacznym ograniczeniem skutków ubocznych.

charakter prac badawczo-rozwojowych

Charakter i skalę wymaganych prac badawczo-rozwojowych nad kierowanym nośnikiem leku pokazano na przykładzie powstania „DoxiluTM”; długi horyzont czasowy, przenikanie się badań podstawowych z pracami rozwojowymi, przemysłowymi i przed-konkurencyjnymi oraz interdyscyplinarny charakter całego przedsięwzięcia świadczą o trudnościach związanych z rozwijaniem tego typu preparatów. Poziom Innowacyjności technologii kierowanych nośników leków unaocznia chociażby fakt, że kluczowa na Świecie instytucja odpowiedzialna za zatwierdzanie i rejestrację preparatów farmaceutycznych FDA (ang. Food and Drug Administration) w USA nie wypracowała jeszcze stosownych definicji. Sytuacja ta sprawia, że wprowadzenie na rynek nowego preparatu nano-medycznego, jakim jest kierowany nośnik, wymaga, poza standardowymi testami, wiele badań podstawowych, mających na celu zdefiniowanie grupy parametrów niezbędnych do oceny preparatu.

Jednym z największych ostatnich osiągnięć w dziedzinie Nano-medycyny jest, niedawno ujawniony, preparat krwiozastępczy, który pozwala uniknąć trudności związanych ze składowaniem i podawaniem

Page 106: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Marek Langner

105

krwi naturalnej. Preparat ten, oznaczony jako OXY-0301, jest wytwarzany w Japonii i jest przykładem produktu powstałego w wyniku połączenia najnowszej wiedzy podstawowej oraz niespotykanego poziomu zaawansowania technologicznego procesu wytwarzania. Aby możliwe było opracowanie nowego preparatu supramolekularnego podobnej klasy konieczne jest połączenie zdolności produkcyjnych w postaci umotywowanego podmiotu gospodarczego z umiejętnością generowania oraz wdrażania nowej wiedzy np. w postaci instytucji naukowej. Zadaniem podmiotu gospodarczego w takim przypadku powinno być przeprowadzenie rozeznania rynkowego, zapewnienie mocy wytwórczych oraz dystrybucji gotowego wyrobu. Natomiast jednostka naukowa powinna dostarczyć wiedzy niezbędnej do wytworzenia oraz skutecznego wprowadzenia na rynek nowego preparatu. Jest jednakowoż kilka kwestii, których nie dają się rozwiązać prostymi umowami pomiędzy podmiotem gospodarczym i jednostką badawczą. Dotyczy to w szczególność niezbędnej jakości badań oraz umiejętności posługiwania się i obrotem wytworzoną wartością intelektualną. Problemy te można rozwiązywać poprzez powołanie podmiotu gospodarczego stanowiącego „interface” pomiędzy jednostką naukową a podmiotem gospodarczym (produkcyjnym). Charakter takiej Spółki zdeterminowany jest rodzajem i zakresem prowadzonej działalności. W naszym szczególnym przypadku prace prowadzone na Politechnice Wrocławskiej dla podmiotów gospodarczych są koordynowane przez powołaną specjalnie w tym celu Spółkę; CBR Novasome Sp. z o.o. Do zadań CBR Novasome należą; opracowanie i testowanie nowych formulacji leków, specjalistyczne usługi badawcze, szkolenia, wdrażanie nowych metod badawczych i technologii wytwarzania oraz koordynowanie badań podstawowych w zakresie niezbędnym dla skutecznej realizacji wdrażanych projektów. Prace badawczo-rozwojowe prowadzone przez CBR Novasome można zakwalifikować do tzw. nano-technologii z wykorzystaniem układów samoorganizujących się. Nowe sposoby wytwarzania wymagają wiedzy, umiejętności i doświadczenia, które z powodzeniem można wykorzystać w dziedzinach pokrewnych np. terapii genowej, diagnostyki opartej na nano-sensorach, oraz przy określaniu wpływu nano-materiałów na środowisko ora organizm człowieka.

wyzwania i bariery

Rodzaj oraz zakres prac w zakresie kierowanych nośników leków stawiają przed Spółką znaczne wyzwania wynikające z interdyscyplinarnego charakteru procesu badawczego, a innowacyjność wyrobów oraz stosowanej technologii wymagają sprawnym posługiwaniem się wiedzą zarówno z domeny publicznej jak i prywatnej. Aby spełnić takie wymagania Spółka powinna posiadać odpowiednią strukturę organizacyjną, wypracowany sposób podejmowania decyzji oraz umiejętność posługiwania się wytworzoną i zgromadzoną wiedzą. Struktura organizacyjna powinna być łatwa do modyfikacji, aby możliwe było elastycznie dostosowanie się do różnorodnych aspektów procesów badawczego i rozwojowego. Wszystkie prace powinny być prowadzone w sposób spełniający wysokie wymagania standardów jakości zarówno na poziomie badań jak i wytwarzania gotowego wyrobu (np. GLP i GMP). Dodatkowymi wyzwaniami są kwestie prawne związane z przygotowaniem nietypowych umów, oraz zaspokojeniem wymagań urzędów, z reguły nie posiadających stosowanych procedur i przepisów, które powinny być dostosowane do potrzeb spółek działających w obszarze zaawansowanych technologii. Nie do pominięcia są trudności wynikające ze wzajemnych animozji i uprzedzeń środowisk naukowych i przemysłowych. Różnice w celach, sposobach

Page 107: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

„Novasome”

106106

działania, dodatkowych uwarunkowaniach są poważną barierą dla Spółek działających na pograniczu uczelni i gospodarką. Innym, ale nie mniej ważnym problemem jest dotkliwy brak odpowiedniej kadry. Absolwenci uczelni są niewystarczająco przygotowani do zadań realizowanych w innowacyjnych przedsiębiorstwach. Dotyczy to w szczególności nastawienia do pracy i przedsiębiorstwa oraz braku zdolności do kompetentnego realizowania zadań badawczych. Uwagi te dotyczą zarówno absolwentów studium magisterskiego jak i doktoranckiego. Drugim ważnym problemem jest brak mechanizmów pozwalających na ustabilizowanie kadry w dopiero organizującym się przedsiębiorstwie np. poprzez odpowiednie łączenie zatrudnienia w przedsiębiorstwie i na Uczelni. Jeszcze inną przeszkodą jest sposób rozliczania kadry naukowej na Uczelniach. Trudny do obejścia obowiązek dydaktyczny, niezależny od dodatkowych obowiązków (zleceń badawczych, grantów itp.), skutecznie ogranicza możliwości współpracy z przemysłem oraz realizowania trudnych problemów badawczych na zlecenie.

Barierą jest także brak na Uczelniach mechanizmów promujących i wspomagających współpracę z przemysłem. Wsparcie administracyjne i prawne jest wysoce niezadowalające. Problem ten, jak mi się wydaje, może być do pewnego stopnia rozwiązany poprzez powiązanie ilości zleceń z poziomem wynagrodzeń pracowników administracji. Jak mi się wydaje trudności w nawiązywaniu współpracy Uczelni z przemysłem wynikają ze złego rozumienia misji Uczelni obecnie zredukowanej praktycznie do zadań dydaktycznych. Nasze doświadczenie pokazuje nawet tak wąsko rozumiana misja nie może być dobrze realizowana bez współpracy z podmiotami gospodarczymi. Uważam, że pożądane by było ponowne przemyślenie roli Uczelni Technicznej oraz podjęcie stosowanych i skutecznych działań. Rola Politechniki powinna polegać na podnoszeniu poziomu cywilizacyjnego oraz technologicznego regionu i kraju, między innymi poprzez kształcenie wyspecjalizowanej kadry. Kształcenie to powinno być zdobywane w wyniku połączenia nowoczesnego procesu dydaktycznego oraz współpracy z podmiotami gospodarczymi oraz administracją lokalną.

Zawężone pojmowanie roli Politechniki powoduje, że pracowników Uczelni rozlicza się tylko z wąsko rozumianych i często źle zwymiarowanych zadań dydaktycznych. Indywidualne kształcenie studentów, studenckie projekty badawcze czy organizowanie i nadzorowanie działania kół naukowych nie są brane pod uwagę przy określaniu pensum pracownika czy jego ocenie. Taki stan rzeczy powoduje, że nie ma systemowych mechanizmów motywacyjnych, które wspierają innowacyjne i niekonwencjonalne inicjatywy pracowników Uczelni.

Inną barierą o charakterze ogólnym są braki w ustawodawstwie postanowień, które uwzględniają specyfikę przedsiębiorstw działających w zakresie zaawansowanych technologii. Na szczeblu Rządowym wspieranie modernizacji gospodarki pozostaje tylko na poziomie deklaratywnym a dostępne środki są dystrybuowane arbitralnie przez instytucje rządowe lub około-rządowe mające niewielkie doświadczenie w działaniach w zakresie delikatnej materii generowania warunków dla rozwoju innowacyjnej gospodarki. Choć muszę przyznać, że na przestrzeni ostatnich lat sytuacja w tym zakresie systematycznie się poprawia.

Page 108: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Marek Langner

107

Zarząd i Rada Nadzorcza Novasome podjęły działania nie związane bezpośrednio z działalnością statutową spółki a nakierowane na szersze cele społeczne. Zdając sobie sprawę ze znaczenia, dla sukcesu gospodarczego w obszarze zaawansowanych technologii, wysoko kwalifikowanych kadr podjęto szereg działań wspierających szeroko rozumiany proces kształcenia. Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne Hasco-Lek zainicjowało powstanie specjalności Farmacji Przemysłowej przy Wydziale Farmaceutycznym Akademii Medycznej we Wrocławiu Fundacja Hasco-Lek ogłasza coroczny ogólnopolski konkurs na najlepsze prace magisterskie i doktorskie w zakresie farmacji. CBR Novasome i Hasco-Lek organizują specjalistyczne zajęcia oraz praktyki wakacyjne dla studentów uczelni wrocławskich. Współpracujące z CBR Novasome Laboratorium Biofizyki Agregatów Makrocząsteczkowych w Instytucie Inżynierii Biomedycznej i Pomiarowej prowadzi studia indywidualne dla studentów Wydziałów Chemicznego oraz Podstawowych Problemów Techniki, a działające przy Laboratorium Biofizyki Agregatów Makrocząsteczkowych Koło Naukowe Studentów „Micela” organizuje szkolenia oraz zapewnia studentom uczestnictwo w konferencjach krajowych i zagranicznych.

Powstanie i działanie CBR Novasome pozwoliło zebrać cenne doświadczenia w zakresie organizowania oraz zarządzania przedsiębiorstwem badawczo-rozwojowym działającym w jednej z najtrudniejszych działów gospodarki – innowacyjnej medycyny. Poza celem bezpośrednim jakim jest wprowadzenie na rynek krajowy leków nowej generacji wdrażana jest, do tej pory nieznana w kraju, technologia wytwarzania na skalę przemysłową nano-materiałów. Innym znaczącym efektem działania przedsiębiorstwa jest stworzenie atrakcyjnej oferty pracy dla najbardziej wymagających absolwentów Uczelni . Praca w przedsiębiorstwie tego typu nie tylko zapewnia im wszechstronny rozwój zawodowy ale także pozwala na zdobycie doświadczenia w zarządzaniu co pozwala mieć nadzieję, że będą oni zdolni podjąć ryzyko organizowania podobnych przedsięwzięć gospodarczych w przyszłości. Ostatnie, ale nie najmniej ważny jest fakt samego istnienia takiego przedsiębiorstwa, które od początku swojego istnienia jest poligonem doświadczalnym dla wszystkich zaangażowanych instytucji.

Page 109: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu
Page 110: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Andrzej Ambroziak

109

Dr hab. inż. Andrzej AmbroziakProf. nadzw. Politechniki WrocławskiejPrzedsiębiorstwo Inżynieryjne „LUT-SPAW”

lut-SPaw

Geneza powstania

Firma „Lut-Spaw” powstała w marcu 1993 r. jako spółka tzw. Cywilna, założona przez ówczesnych pracowników Zakładu Spawalnictwa Politechniki Wrocławskiej. Był to okres przeobrażeń w polskiej gospodarce, który także dotknął uczelnie. Mianowicie we wcześniejszym okresie (lata 70. i 80.) finansowanie pracowników uczelni składało się z dwóch podstawowych składników: pensja oraz wynagrodzenie za zlecenia. Pierwszy składnik był (i jest nadal) niezbyt wysoki, najczęściej poniżej średniej krajowej, natomiast drugi był uzależniony od realizowanych umów w ramach projektów naukowych, badawczych i współpracy z przemysłem. W tych latach udział środków ze zleceń był tak duży, że wprowadzano ograniczenia co do wielkości miesięcznego wynagrodzenia za prace zlecone. Na początku lat 90. nastąpiło drastyczne zmniejszenie środków przeznaczanych na badania, zarówno ze strony ministerstwa jak i przemysłu. Pojawienie się i wzrost konkurencyjności ze strony firm spowodował, że bardzo trudne było (i jest nadal) sprzedawanie przez uczelnię usług i produktów tzw. nie zaawansowanych, ze względu na stosunkowo duże narzuty, zwłaszcza na materiały. Tak więc znacznie spadły realne płace pracowników zatrudnionych na uczelniach. Z drugiej strony nasiliła się aktywność nowo zakładanych w Polsce filii i oddziałów firm zagranicznych, którzy chętnie angażowali pracowników Uczelni, ze względu m.in. na znajomość języków i dość szerokie rozeznanie tematyki.Taka sytuacja miała także miejsce w Zakładzie Spawalnictwa Instytutu Technologii Maszyn na Wydziale Mechanicznym, którego specyfiką była właśnie współpraca z zakładami przemysłowymi i małymi firmami w zakresie wdrożeń technologii spawalniczych.Wielu z pracowników stanęło przed dylematem: opuścić uczelnię czy zostać, a jeżeli tak-to co zrobić. Część pracowników, korzystając z przywileju nienormowanego czasu nauczycieli akademickich, podjęła prace dodatkowe w innych zawodach, niezwiązanych z ich problematyką naukową. Wśród części pracowników Zakładu Spawalnictwa, którzy nie chcieli odejść od uprawianej działalności badawczej. powstał pomysł na założenie spółki, która oferowałaby usługi z zakresu spawalnictwa, w oparciu o wypożyczany do nich z laboratorium sprzęt, używany sporadycznie do celów dydaktycznych. Pomysł zaakceptował ówczesny dyrektor Instytutu, Pan prof. Jan Koch, i w efekcie tych działań została zawarta umowa pomiędzy Instytutem z utworzoną spółką cywilną złożoną z 4 adiunktów Politechniki Wrocławskiej (r. 1993).Założeniem podstawowym spółki, co wydawać się może nielogiczne i jest dla niej pewnym obciążeniem, było i jest. że nie ma być ona w żadnym przypadku szkodliwa dla Politechniki Wrocławskiej i nie kolidować z pra-cą na uczelni, a wręcz przeciwnie - poprzez kontakty z zakładami poszerzać wiedzę pracowników, rozwijać ich, poznawać problematykę zakładów, uzupełniać ofertę uczelni. Przyjęto zasadę, że wszelkie badania, które wynikają z kontaktów z firmami, będą zlecane bezpośrednio przez te firmy na Politechnikę Wrocławską.

Page 111: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

LUT - SPAW

110

W początkowym okresie pewne prace usługowe wykonywane były przez samych wspólników i zatrudniane osoby w ramach zleceń, w tym i studenci. Po około dwóch latach działalności w oparciu o wyposażenie Zakładu Spawalnictwa, spółka wydzierżawiła stałe pomieszczenia na terenie ówczesnego zakładu Polar we Wrocławiu i zatrudniała stopniowo stałych pracowników zwiększając ich liczbę do 7-8osób.

Pomysł na innowacje Działalność spółki skupiona była początkowo na 3 płaszczyznach:

spawanie usługowe elementów z aluminium i jego stopów. W pierwszej połowie lat −dziewięćdziesiątych spawanie aluminium metodą TIG nie było rozpowszechnione, a jednocześnie była to niezastąpiona metoda dla napraw uszkodzonych elementów samochodów (chłodnice, tłoki, głowice),wytwarzanie pasty do lutowania instalacji miedzianych. Lata 90. to właśnie okres, gdy −w budownictwie zaczęto dopiero co powszechnie stosować rury miedziane w instalacjach wody pitnej i centralnego ogrzewania. Do ich łączenia potrzebny jest lut w postaci pasty, którą to w firmie wytwarzano w oparciu o własne proszki stopu cyny. Produkcja proszków metali niskotopliwych (tj. na osnowie cyny) była tu istotnym elementem innowacyjnym.usługowa regeneracja wierteł rurowych. Wiercenie w betonie czy żelbecie przy zastosowaniu −rurowych wierteł zbrojonych przylutowanymi segmentami „diamentowymi” (spieki proszku diamentowego) było nową wprowadzaną w budownictwie technologią, eliminującą dotychczasowe kucie, np. otworów , poprzez ich wiercenie. Ostrza wierteł ulegają zużyciu i można je ponownie zastosować po dolutowaniu nowych segmentów.

Czyli pomysł na działalność firmy w początkowym etapie polegał na podjęciu działalności w stosunkowo niszowych dziedzinach.

trudności i ułatwienia w tworzeniu firmy Nie odczuwaliśmy specjalnych kłopotów z utworzeniem i późniejszym funkcjonowaniem firmy. Po pierwszych dwóch latach działalności, w których sami zajmowaliśmy się księgowością, przekazaliśmy jej prowadzenie firmie zewnętrznej.Dużym mankamentem była konieczność wypełniania i podpisywania szczegółowych ankiet oraz umów kredytowych osobiście nie tylko przez wspólników ale i przez ich żony (w sumie 8 osób). Także oczekiwanie na zaświadczenia o niezaleganiu z podatkami i świadczeniami na ZUS było często kłopotliwe. Dzisiaj banki podchodzą bardziej „liberalnie” do tych klientów.

Przebieg działalności firmy Firma została założona w okresie gdy polski złoty był słaby i Polska nie należała do UE. Wobec tego produkcja czy wyspecjalizowane usługi spawalnicze miały zbyt przy stosunkowo wysokich cenach, które jednak wynosiły ok. 60% cen towarów importowanych, więc były konkurencyjne. Zmiany w gospodarce oraz umacnianie się polskiej waluty wymusiły na naszej firmie wzrost wydajności oraz poszerzenie oferty.

Page 112: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Andrzej Ambroziak

111

Grzechem zaniechania właścicieli firmy był brak agresywnej ekspansji na rynku w chwili dobrej wówczas koniunktury. Podam przykładowo, że 1 segment do wierteł w r. 1995 kosztował ok. 50zł, a jego przylutowanie 7zł (zysk ok. 100%), a dziś kosztuje 20zł a przylutowanie 2,50zł (zysk ok. 10%), przy niezmienionej technologii, a wzroście wynagrodzenia. Wzrosły też wymagania klientów, którzy chcą być kompleksowo obsługiwani. Przykładowo nie wystarcza już klientowi samo pospawanie aluminiowej głowicy silnikowej, gdy dalej musi sam szukać firmy do jej obróbki. Ponieważ właśnie nie zakupiliśmy maszyn do takiej kompleksowej obsługi, spawanie aluminium przejęły inne konkurencyjne firmy, które w międzyczasie powstały. Wkrótce pojawiły się w kraju też konkurencyjne firmy, w tym m.in. z naszych byłych pracowników, którzy odeszli i się usamodzielnili, a ułatwiony import np. past lutowniczych zmniejszył ich sprzedaż i zyskowność. Jedna z dróg ratunkowych zastosowaną w firmie „Lut-Spaw” jest sprzedaż materiałów lutowniczych wraz z doradztwem oraz zwiększanie obrotu przy konkurencyjnych cenach, a także kompetentny personel (czterech pracowników w dziale marketingu i sprzedaży to młodzi ludzie z wyższym wykształceniem, władający płynnie obcymi językami). Aktualnie podstawowa działalność firmy to materiały do lutowania, miękkiego i twardego oraz regeneracja wierteł diamentowych.Mocne strony firmy to:

wiedza i fachowość oraz doświadczenie−zaufanie i uznanie klientów−dobre rozeznanie rynku−duża ilość klientów−2-3 różnych produktów. −

Natomiast słabe strony firmy to: brak agresywnej postawy na rynku−duża ostrożność w inwestowaniu−ograniczony kapitał obrotowy−brak własnego lokalu (lokale dzierżawione)−brak eksportu.−

Na dzień dzisiejszy nie widzimy wyraźnych zagrożeń w funkcjonowaniu firmy. Przewidujemy jej rozwój poprzez zwiększanie udziału w rynku w zakresie w którym firma funkcjonuje.

wskazania dla twórców firm innowacyjnych Najważniejsze to znalezienie profilu działalności. Należy wyzwolić się z mylnego założenia, że firma innowacyjna to produkującą absolutną nowość na świecie. Jest oczywiste, że zapewne każdy marzy o „wymyśleniu” całkowicie nowego wyrobu, a może zainwestowaniu w czyjś pomysł, i uruchomieniu firmy, która będzie go wytwarzać. To zdarza się, są to jednak przypadki spektakularne, opisywane często w prasie. Należy być przy tym bardzo ostrożnym, gdyż występują pomysły niewykonalne, lub wręcz z grupy „perpetum mobile”, a każda nietrafiona inwestycja to wielka szkoda finansowa i psychiczna. Proponuję takie pomysły zawsze „przedyskutować” z osobami kompetentnymi.

Page 113: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

LUT - SPAW

112

Innowacyjność może być w różnej skali, np. miasta czy regionu (zwłaszcza w usługach), kraju a nie tylko w skali międzynarodowej. Właśnie w tej mniejszej skali można znaleźć obszar działania. W szczególności należy obserwować nowości techniczne i wchodzące nowe rozwiązania technologiczne i nowe produkty na świecie. Uruchamiając szybko ich produkcję – uzyskujemy udział w rynku. Z mojej dziedziny były to np. firmy produkujące wkłady kominowe ze stali kwasodpornych, firmy które podjeły produkcję spawarek w oparciu o technologie inwertorową, firmy wytwarzające narzędzia rolnicze z warstwami powierzchniowo utwardzanymi, firmy produkujące grzejniki łazienkowe, portalowe przecinarki tlenowe, plazmowe itd. Sprawdzoną metodą jest też przenoszenie technologii bardzo zaawansowanych (np. z lotnictwa) do wyrobów bardziej codziennego użytku np. lutowanie próżniowe. Również bardzo udane są przejścia do własnej działalności powiązanej z utworzeniem innowacyjnych firm młodych ludzi tuz po obronie pracy doktorskiej, przy czym najczęściej związanych z uprawiana przez nich tematyką badawczą. Jedna z zasad poszukiwań innowacyjnych pomysłów mówi, że jeżeli jakiś produkt jest na rynku bardzo drogi, to albo firma ma na niego monopol, albo jest zła technologia. Może to jest uproszczenie, ale warto wobec tego szukać pomysłu na zmianę konstrukcji czy technologii jego wytwarzania. Bardzo bogatą dziedziną działań innowacyjnych są usługi w zakresie zaawansowanych urządzeń czy linii technologicznych, w tym projektowania, budowy, czy wręcz serwisu (np. zrobotyzowanych gniazd produkcyjnych). No i oczywiście wszelkie działania w zakresie informatyzacji i programowania. Osobnym zagadnieniem jest opracowanie sposobu finansowania działalności w początkowym okresie funkcjonowania firmy. Cenne jest, że obecnie istnieją programy wspomagające. Istnieje jednak potrzeba dalszych uproszczeń w składaniu wniosków. Generalnie uważam, że trzeba i warto próbować. Jestem bardzo zadowolony, że takie „wyzwanie” podjąłem z kolegami, a także że podejmują się tego, najczęściej z sukcesem, moi studenci , których staram się namawiać do takich działań.

Rys. 2. Widok proszku stopu SnCu3, stosowanego do wyrobu pasty lutowniczej.

Page 114: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Krzysztof Grzelakowski, Dariusz Mirecki

113

Dr inż. Krzysztof Grzelakowski, mgr inż. Dariusz MireckiOPTICON Nanotechnology Sp. z o.o.

„OPticOn nanotechnology”

Geneza 1.

Firma OPTICON Nanotechnology Sp.z o.o. została założona w 2005 roku przez Krzysztofa Grzelakowskiego i Dariusza Mireckiego. Wykorzystuje ona w pełni doświadczenia i dorobek wrocławskiej firmy OPTICON dr K.Grzelakowski zarejestrowanej w roku 1993. Impulsem do rozpoczęcia we Wrocławiu własnej działalności w dziedzinie spektromikroskopii elektronowej dedykowanej szeroko rozumianym nanotechnologiom było powodzenie projektu nowatorskiego mikroskopu magnetycznego SP-LEEM zrealizowanego na Uniwersytecie Technicznym w Clausthal/ Niemcy dla Instytutu IBM Almaden w San Hose/ USA w latach 1990-1993.

Motywacja 2.

Pojęcie nanotechnologii dotyczy wszelkich zjawisk fizycznych i chemicznych zachodzących w odległościach znacznie mniejszych od jednej dziesięciotysięcznej części milimetra. Pełniejsze wykorzystanie tych zjawisk w niedalekiej przyszłości zrewolucjonizuje oblicze wielu dziedzin życia. To nowe wyzwanie przed którym staje nauka nie ogranicza się bynajmniej do dalszej miniaturyzacji istniejących rozwiązań, lecz kieruje się przede wszystkim w stronę poszukiwań nowych zjawisk, procesów i materiałów na poziomie molekularnym i atomowym. Te subtelne efekty, decydujące przecież o obliczu świata „makroskopowego”, są często „niewidzialne” dla klasycznych metod badawczych. W tym kontekście stworzenie nowych technik

Rys. 1. SP-LEEM zbudowany dla IBM Almaden, K. Grzelakowski, E. Bauer, Rev.Sci.Instrum., 67 (1996) 742

OPTICON Nanotechnology Sp. z o.o.

Kościerzyńska 10, 51-416 Wrocław

R&D Lab.: ul.Muchoborska 18, WPT, 54-424 Wrocław

email: www.opticon-nanotechnology.com, tel./faks: 071 7985779

Krzysztof Grzelakowski, Dariusz Mirecki

1. Geneza

Firma OPTICON Nanotechnology Sp.z o.o. została założona w 2005 roku przez

Krzysztofa Grzelakowskiego i Dariusza Mireckiego. Wykorzystuje ona w pełni

doświadczenia i dorobek wrocławskiej firmy OPTICON dr K.Grzelakowski

zarejestrowanej w roku 1993. Impulsem do rozpoczęcia we Wrocławiu własnej

działalności w dziedzinie spektromikroskopii elektronowej dedykowanej szeroko

rozumianym nanotechnologiom było powodzenie projektu nowatorskiego mikroskopu

magnetycznego SP-LEEM zrealizowanego na Uniwersytecie Technicznym w

Clausthal/ Niemcy dla Instytutu IBM Almaden w San Hose/ USA w latach 1990-1993.

SP-LEEM zbudowany dla IBM Almaden K. Grzelakowski, E.Bauer,

Rev.Sci.Instrum., 67 (1996) 742

Page 115: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

„OPTICON Nanotechnology”

114

pomiarowych, nowych narzędzi poznania natury w wymiarze do tej pory dla człowieka niedostępnym, zadecyduje o powodzeniu tej nowej misji nauki, jak również o pozycji cywilizacyjnej krajów zdecydowanych to czynić. Dlatego nie może dziwić skala technologicznego wyścigu firm dążących do rozwinięcia, opatentowania i rozpowszechnienia urządzeń analitycznych nowej generacji gotowych sprostać nanotechnologicznym wyzwaniom. Procesy te dotyczą również i naszego kraju. Wrocławska firma „Opticon Nanotechnology” zajmująca się konstrukcją i produkcją urządzeń analitycznych dla fizyki powierzchni podjęła wysiłek zbudowania unikalnego spektromikroskopu elektronowego.

Rys. 2. Nanostruktury zmierzone spektromikroskopem DEEM firmy OPTICON Nanotechnology

Motywem przewodnim był zamiar stworzenia techniki umożliwiającej zebranie maksymalnej ilości informacji z nanometrycznego obszaru obiektu w jak najkrótszym czasie. „Przekuwanie” nowych i już zweryfikowanych w fazie badawczo- rozwojowej idei w konkretną wizję urządzenia i wdrożenie go do produkcji wpisane zostało w plan Inicjatywy Technologicznej w Narodowym Centrum Badań i Rozwoju. Pierwsza faza prac badawczych uwieńczona została kilkoma publikacjami oraz prezentacjami na konferencjach naukowych, zaś sam wynalazek zgłoszony w Urzędzie Patentowym RP przeszedł pomyślnie procedurę patentową w USA i Europie.

historia3.

W pierwszym okresie aktywność firmy opierała się przede wszystkim na oferowaniu zagranicznym kontrahentom „myśli technicznej” w formie nowatorskich koncepcji oraz ich dokumentacji, nie zaś opartych na nich urządzeń lub prototypów. Ten etap obejmujący budowę, wdrożenie i komercjalizację, choć ekonomicznie najbardziej atrakcyjny i niewątpliwie z naszej perspektywy technologicznej już wtedy osiągalny, wykraczał poza możliwości finansowe firmy.

Motywem przewodnim był zamiar stworzenia techniki umożliwiającej zebranie

maksymalnej ilości informacji z nanometrycznego obszaru obiektu w jak najkrótszym

czasie. „Przekuwanie” nowych i już zweryfikowanych w fazie badawczo- rozwojowej

idei w konkretną wizję urządzenia i wdrożenie go do produkcji wpisane zostało w plan

Inicjatywy Technologicznej w Narodowym Centrum Badań i Rozwoju. Pierwsza faza

prac badawczych uwieńczona została kilkoma publikacjami oraz prezentacjami na

konferencjach naukowych, zaś sam wynalazek zgłoszony w Urzędzie Patentowym RP

przeszedł pomyślnie procedurę patentową w USA i Europie.

Nanostruktury zmierzone spektromikroskopem DEEM firmy OPTICON Nanotechnology

Page 116: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Krzysztof Grzelakowski, Dariusz Mirecki

115

Mimo tych ograniczeń działalność komercyjna w sferze nowych idei i koncepcji zaowocowała szeregiem osiągnięć naukowo- badawczych, uczestnictwem w konferencjach naukowych, publikacjami i patentami międzynarodowymi stanowiącymi fundament dla obecnej działalności. Wysiłek ten, przypisywany z reguły instytucjom naukowym, zapewnił i zaznaczył autonomiczną obecność i pozycję firmy w podejmowanych wspólnie przedsięwzięciach typu R&D . Okazuje się bowiem, że ochrona własnej myśli technicznej w formie zgłoszenia patentowego staje się gwarancją przetrwania i dalszego rozwoju, ale tylko wtedy, gdy poprzedza ono wszelkie inne poczynania. Uruchomienie procedury patentowej neutralizuje co prawda znaczną część potencjału przedsięwzięcia, umożliwia jednak później „odważniejsze” i sprawniejsze jego urzeczywistnienie. Tak stało się właśnie w przypadku naszego projektu: „The miniature CMA: a new tool for surface analysis” dla HKUST w Hong Kongu, który był pierwszą w pełni samodzielną realizacją własnej koncepcji.

Rys. 3. Mini CMA: własna koncepcja i realizacja K.Grzelakowski, K.L. Man, M.S.Altman Rev.Sci.Instrum., 8 (2001) 3362

O ile ten wcześniejszy dorobek tworzy ogólny fundament dla obecnych działań, to Spektromikroskopia Elektronowa odnosi się do głównego i aktualnego nurtu aktywności firmy. To właśnie nowy typ spektromikroskopu, nazwany przez nas (w duchu obowiązującej w optyce elektronowej nomenklatury) jako: „Dual emission electron spektroMicroscope” (DEEM), stał się drugim całkowicie „własnym” projektem:„Electron optical aspects of the DEEM spectromicroscope”, K. Grzelakowski,Journal of Physics, 17 (2005) p.1351

O ile ten wcześniejszy dorobek tworzy ogólny fundament dla obecnych działań,

to Spektromikroskopia Elektronowa odnosi się do głównego i aktualnego nurtu

aktywności firmy. To właśnie nowy typ spektromikroskopu, nazwany przez nas (w

duchu obowiązującej w optyce elektronowej nomenklatury) jako: "Dual Emission

Electron spektroMicroscope" (DEEM), stał się drugim całkowicie "własnym" projektem:

„Electron optical aspects of the DEEM spectromicroscope”, K. Grzelakowski,

Journal of Physics, 17 (2005) p.1351

Mini CMA: własna koncepcja i realizacja K.Grzelakowski, K.L. Man, M.S.Altman Rev.Sci.Instrum., 8 (2001) 3362

Page 117: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

„OPTICON Nanotechnology”

116

Rys. 4. DEEM zbudowany dla Instytutu Fizyki Doświadczalnej UW

Dwie przesłanki zadecydowały o zainicjowaniu tego przedsięwzięcia w kraju: zaangażowanie prof. dr hab.J. Ko-łaczkiewicza z Instytutu Fizyki Doświadczalnej Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Agencji Techniki i Tech-nologii (obecnie PARP).

Produkt4.

Wielofunkcyjny Spektromikroskop Elektronowy to nowatorska i unikalna, chroniona własnymi patentami (np. US 6,667,477 B2 i US 7,126,117 B2) koncepcja obrazującego stanowiska analitycznego służącego m.in. szeroko rozumianym nanotechnologiom (inżynieria materiałowa, fizyka i chemia powierzchni, elektronika, biologia, itd.), którego centralnym elementem jest mikroskop elektronowy DEEM.firmy OPTICON Nanotechnology. Patentową dojrzałość tej koncepcji zapewnił pomysł wprowadzenia do systemu drugiego toru obrazowania umożliwiającego dwuwymiarową projekcję przestrzeni pędów. W konsekwencji tak skonfigurowany spektromikroskop staje się uniwersalnym urządzeniem analitycznym pozwalającym zarówno na selektywną chemicznie wizualizację wybranego pierwiastka występującego w obiekcie (spektromikroskopia), jak również na przyporządkowanie nanometrycznemu obszarowi informacji o rozkładzie atomów w jego komórce elementarnej jednocześnie. Możliwe jest na przykład „śledzenie” pojedynczych elementów materii poddawanej działaniu czynników zewnętrznych lub nawet w trakcie jej tworzenia i modyfikacji (inżynieria materiałowa na poziomie molekularnym i atomowym).

Dwie przesłanki zadecydowały o zainicjowaniu tego przedsięwzięcia w kraju:

zaangażowanie prof.dr hab.J. Kołaczkiewicza z Instytutu Fizyki Doświadczalnej

Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Agencji Techniki i Technologii (obecnie PARP).

4. Produkt

Wielofunkcyjny Spektromikroskop Elektronowy to nowatorska i unikalna, chroniona

własnymi patentami (np. US 6,667,477 B2 i US 7,126,117 B2) koncepcja

obrazującego stanowiska analitycznego służącego m.in. szeroko rozumianym

nanotechnologiom (inżynieria materiałowa, fizyka i chemia powierzchni, elektronika,

DEEM zbudowanydla Instytutu FizykiDoświadczalnej UW

Page 118: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Krzysztof Grzelakowski, Dariusz Mirecki

117

Rys. 5. Ilustracja wzajemnych zależności między nanomateriałami (centrum),

ich właściwościami (krąg środkowy), a ostatecznym zastosowaniem (krąg zewnętrzny)

W kontekście możliwych zastosowań spektromikroskopii elektronowej należy oddzielić nano- technologie od nano- nauk. Podział ten implikują kategorie badań: podstawowych oraz stosowanych. Jako że przedmiot ich zainteresowań jest wspólny: unikalne, niespotykane w naturze materiały oraz własności materiałów o rozmiarach mniejszych niż 100nm, spektromikroskopia DEEM jako technika analityczna adresowana jest do obu tych obszarów aktywności naukowo- przemysłowej.Tak więc spektromikroskopia elektronowa DEEM lokuje się na dowolnej, wychodzącej z centrum ilustracji krzywej, która łączy elementy w obszarach nanomateriałów, właściwości materiałowych oraz ich aplikacji.Które z tych „ścieżek” będą najmocniej zaakcentowane jest obecnie trudne do przewidzenia. Rozważając jednak aspekty i możliwości instrumentalne należy stwierdzić, że spektrum zastosowań techniki DEEM jest bardzo szerokie, a to pozytywnie determinuje jej realizowaną właśnie komercjalizację.

Przyszłość5.

Obok bieżącej działalności firmy prowadzone są obecnie intensywne prace związane z przygotowaniem do wdrożenia zaproponowanej przez nas techniki spektromikroskopii elektronowej. Celem nadrzędnym towarzyszącym temu przedsięwzięciu jest stworzenie, poprzez dalszy rozwój firmy OPTICON Nanotechnology nowoczesnego, opartego o zaawansowane technologie przedsiębiorstwa, prowadzącego w otoczeniu naukowym Politechniki Wrocławskiej oraz Uniwersytetu Wrocławskiego, obok głównej działalności produkcyjnej, również prace badawczo- rozwojowe z dziedziny optyki elektronowej, próżni, analityki powierzchni, nanotechnologii.

biologia, itd.), którego centralnym elementem jest mikroskop elektronowy DEEM.firmy

OPTICON Nanotechnology.

Patentową dojrzałość tej koncepcji zapewnił pomysł wprowadzenia do systemu

drugiego toru obrazowania umożliwiającego dwuwymiarową projekcję przestrzeni

pędów. W konsekwencji tak skonfigurowany spektromikroskop staje się uniwersalnym

urządzeniem analitycznym pozwalającym zarówno na selektywną chemicznie

wizualizację wybranego pierwiastka występującego w obiekcie (spektromikroskopia),

jak również na przyporządkowanie nanometrycznemu obszarowi informacji o

rozkładzie atomów w jego komórce elementarnej jednocześnie. Możliwe jest na

przykład „śledzenie” pojedynczych elementów materii poddawanej działaniu

czynników zewnętrznych lub nawet w trakcie jej tworzenia i modyfikacji (inżynieria

materiałowa na poziomie molekularnym i atomowym).

Ilustracja wzajemnych zależności między nanomateriałami (centrum), ich

właściwościami (krąg środkowy), a ostatecznym zastosowaniem (krąg

zewnętrzny)

Page 119: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

„OPTICON Nanotechnology”

118118

Rys. 6. „Bezpyłowe” stanowisko montażowe firmy w WPT

Nawiązanie współpracy z Wrocławskim Parkiem Technologicznym i możliwość ulokowania tam laboratorium badawczo- rozwojowego (zdjęcia) zwiększa szanse powodzenia tego innowacyjnego i ambitnego planu oraz wdrożenia opartego całkowicie na polskiej myśli technicznej urządzenia.

Rys. 7. Laboratorium R&D w WPT. Analityczne Stanowisko Spektromikroskopowe (w budowie): NCBiR/ IniTech I

produkcyjnej, również prace badawczo- rozwojowe z dziedziny optyki elektronowej,

próżni, analityki powierzchni, nanotechnologii.

Nawiązanie współpracy z Wrocławskim Parkiem Technologicznym i możliwość

ulokowania tam laboratorium badawczo- rozwojowego (zdjęcia) zwiększa szanse

powodzenia tego innowacyjnego i ambitnego planu oraz wdrożenia opartego

całkowicie na polskiej myśli technicznej urządzenia.

„Bezpyłowe” stanowisko montażowe firmy w WPT

Sprzyjające tło dla wdrożenia i rozpowszechnienia tej nowatorskiej techniki stanowi

obserwowany od kilku lat dynamiczny rozwój światowego rynku urządzeń

Laboratorium R&D w WPT. Analityczne Stanowisko Spektromikroskopowe

( w budowie): NCBiR/ IniTech I

Page 120: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Krzysztof Grzelakowski, Dariusz Mirecki

119

Sprzyjające tło dla wdrożenia i rozpowszechnienia tej nowatorskiej techniki stanowi obserwowany od kilku lat dynamiczny rozwój światowego rynku urządzeń mikroskopowych. Ta dynamika zilustrowana na poniższym wykresie powodowana jest gwałtownie rosnącym zapotrzebowaniem na mikroskopię elektronową, przy stosunkowo niewielkim wzroście w obszarze mikroskopii optycznej.

Rys. 8. Ilustracja tendencji rozwojowych pojedynczych segmentów światowego rynku mikroskopii: optycznej (ko-lor czerwony), elektronowej (kolor błękitny), skaningowej (kolor niebieski) w okresie od 2003 do 2009 roku.

Widoczny spadek udziału klasycznej mikroskopii optycznej w rynku globalnym mikroskopii wydaje się być zrozumiałym, biorąc pod uwagę ograniczenia w rozdzielczości powodowane samą naturą światła (limit dyfrakcyjny). Prawie dwukrotny wzrost zapotrzebowania na elektronowe techniki mikroskopowe w okresie między 2004 a 2009 (przy niewielkim zwiększeniu segmentu optycznego) stymulowany jest przede wszystkim rozwojem nanotechnologii i coraz powszechniejszym ich wykorzystaniem. Nanomateriały będące punktem wyjścia dla procesów badawczych i aplikacyjnych znajdują się bowiem poza zasięgiem mikroskopii optycznej. Należy przy tym zauważyć, że uczestnicy rynku przyczyniający się do wzrostu segmentu mikroskopii elektronowej, kierują swoje oczekiwania głównie w stronę udoskonalonych lub nowatorskich typów mikroskopii elektronowej spełniających wymagania nowych kierunków naukowych i technologicznych. Ich poszukiwania wykraczają poza obszary klasycznych i znanych od lat urządzeń obrazujących. W tej właśnie kategorii „innowacyjnych kierunków mikroskopowych” mieści się projekt przygotowania do wdrożenia „Analitycznego Stanowiska Spektromikroskopowego”.Globalny rynek mikroskopii elektronowej o wartości ok. 1 mld US$ (per annum) w dużej mierze wypełniają tradycyjne, wspomniane już wcześniej techniki (SEM, SAM, TEM, STEM, HREM) dostarczane głównie przez cztery firmy: Hitachi (JP), Philips (NL), JEOL (JP), i Zeiss (DE). Jednak ok. 10% tego rynku (ok. 100 mln US$ per annum) należy już dzisiaj do gwałtownie rozwijających się technik emisyjnych z tendencją rosnącą.

mikroskopowych. Ta dynamika zilustrowana na poniższym wykresie powodowana jest

gwałtownie rosnącym zapotrzebowaniem na mikroskopię elektronową, przy

stosunkowo niewielkim wzroście w obszarze mikroskopii optycznej.

Source: BCC, Inc.

Ilustracja tendencji rozwojowych pojedynczych segmentów światowego rynku

mikroskopii: optycznej (kolor czerwony), elektronowej (kolor błękitny),

skaningowej (kolor niebieski) w okresie od 2003 do 2009 roku.

Widoczny spadek udziału klasycznej mikroskopii optycznej w rynku globalnym

mikroskopii wydaje się być zrozumiałym, biorąc pod uwagę ograniczenia w

rozdzielczości powodowane samą naturą światła (limit dyfrakcyjny). Prawie dwukrotny

wzrost zapotrzebowania na elektronowe techniki mikroskopowe w okresie między

2004 a 2009 (przy niewielkim zwiększeniu segmentu optycznego) stymulowany jest

przede wszystkim rozwojem nanotechnologii i coraz powszechniejszym ich

Page 121: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu
Page 122: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Maciej Chorowski

121

Dr hab. inż. Maciej Chorowski prof. nadzw. Politechniki WrocławskiejWrocławski Park Technologiczny SA

cele i zaDania wROcławSKieGO PaRKu technOlOGiczneGO

czemu służą parki technologiczne

We współczesnych wysokorozwiniętych gospodarkach parki technologiczne stanowią narzędzie do zachęcania inwestorów do tworzenia nowych miejsc pracy w dziedzinach zaawansowanych technologicz-nie, często teraz nazywanych „nową ekonomią”. Parki technologiczne oferują działki do lokalizacji nowych przedsiębiorstw high-tech, wynajmują powierzchnie biurowe, warsztatowe i laboratoryjne wraz z wyposaże-niem, zapewniają dobre skomunikowanie z otoczeniem bliskim i dalekim, pośredniczą w dostępie do kapi-tału typu venture-capital czy oferują usługi doradcze związane z uruchomieniem i prowadzeniem interesów. Parki technologiczne prowadzą też często inkubatory przedsiębiorczości pozwalające na obniżenie progu ryzyka utworzenia własnej firmy przez absolwentów oraz pracowników wyższych uczelni. Z doświadczeń parków technologicznych powstałych w USA, Europie oraz Izraelu wynika jednak, że samo administracyjne powołanie parku nie jest gwarancją jego sukcesu i aby ośrodek taki stał się miejscem dynamicznego rozwoju, powinny zostać spełnione przynajmniej dwa z trzech warunków:

Firmy zlokalizowane w parku powinny mieć lokalny rynek na swoje produkty i usługi, −w USA czy Europie rynek taki tworzą np. duże projekty badawcze czy też laboratoria fizyki cząstek elementarnych (np. CERN w Genewie), fuzji wysokotemperaturowej (np. ITER w Cadarache) i im podobne, wydające rocznie na nowe technologie setki milionów dolarów;W otoczeniu parku powinna być dostępna wysoko wykwalifikowana kadra, tradycyjnie uważa −się, że ten warunek spełniają silne ośrodki akademickie;Szeroko rozumiane otoczenie parku, władze państwowe i samorządowe sprzyjają tej −inicjatywie, chociażby przez dbałość o rozwój odpowiedniej infrastruktury parku i jego sąsiedztwa, stabilność przepisów podatkowych, system ulg i preferencji.

Firmy zlokalizowane w parkach stają się beneficjentami wielodostępu do zasobów i usług im niezbędnych, jednak nie wykorzystywanych przez pojedyncze przedsiębiorstwa w sposób ciągły. Zasadę tę ilustruje schemat pokazany na rysunku 1. W przypadku firm działających w różnych, oddalonych od siebie lokalizacjach każde z przedsiębiorstw musi na własny koszt wytworzyć i utrzymywać całą potrzebną infrastrukturę, nawet jeżeli stopień jej wykorzystania wynosi np. jedynie 25%. W przypadku firm zlokalizowanych w bezpośrednim sąsiedztwie (np. w parku technologicznym) istnieje możliwość współdzielenia przez odrębne podmioty gospodarcze tych zasobów, które są sporadycznie wykorzystywane przez poszczególne firmy, przez co stopień wykorzystania całej infrastruktury wynosi 100%. Przyjmując, że

Page 123: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Cele i zadania Wrocławskiego Parku Technologicznego

122

koszt wytworzenia i utrzymania infrastruktury niezbędnej do prowadzenia działalności jest proporcjonalny do pól prostokątów odzwierciedlających w sposób symboliczny pojedyncze firmy, uzyskujemy dla przypadku firm działających osobno wartość 8, a dla firm współużytkujących zasoby, wartość 5. Różnica wynosząca 8-5=3 stanowi wartość dodaną pozwalającą zarówno na obniżenie kosztów działania firm, jak i na pokrycie wydatków i rozwój parku technologicznego, w którym możliwe jest osiągnięcie sytuacji przedstawionej symbolicznie na rysunku 1 b. Przykładami współdzielonej infrastruktury są laboratoria, prototypownie, serwery i sieci informatyczne, sale konferencyjne ale również zaplecze sportowe, gastronomia a nawet żłobki i przedszkola.

Rys. 1. Firmy działajace osobno – niepełne wykorzystanie zasobów, firmy zlokalizowane w parku – pełne wykorzystanie zasobów.

Powstanie, akcjonariat i obiekty wrocławskiego Parku technologicznego

W Polsce brak jest inwestycji i projektów związanych z budową dużej infrastruktury badawczej stanowiących w sposób naturalny rynek dla przedsiębiorstw zlokalizowanych w parkach technologicznych. Aby spełnić wymienione powyżej pozostałe dwa warunki sukcesu parku technologicznego (dostępność kadry i przychylność szeroko rozumianych władz) konieczna jest współpraca lokalnego środowiska akademickiego z władzami państwowymi i samorządowymi oraz instytucjami finansowymi i gospodarczymi. Warunki te udało się spełnić w przypadku Wrocławskiego Parku Technologicznego. Wrocławski Park Technologiczny SA powstał w 1998 r. i został zarejestrowany w Rejestrze Spółek Handlowych jako spółka akcyjna, której akcjonariuszami są: wrocławskie uczelnie (Politechnika wraz z Fundacją Rozwoju Politechniki Wrocławskiej, Uniwersytet Wrocławski oraz Uniwersytet Przyrodniczy), władze państwowe i lokalne (Skarb Państwa, Gmina Wrocław oraz Agencja Rozwoju Przemysłu) oraz instytucje finansowe i gospodarcze (BZ WBK INWESTYCJE S.A., Dolnośląska Izba Gospodarcza). Strategicznym akcjonariuszem większościowym Parku jest Gmina Wrocław, która wniosła do spółki aport w postaci nieruchomości gruntowej (tabela 1).

rozwój parku technologicznego, w którym możliwe jest osiągnięcie sytuacji przedstawionej symbolicznie na rysunku 1 b. Przykładami współdzielonej infrastruktury są laboratoria, prototypownie, serwery i sieci informatyczne, sale konferencyjne ale również zaplecze sportowe, gastronomia a nawet żłobki i przedszkola.

a) b)

Rys. 1. Firmy działajace osobno – niepełne wykorzystanie zasobów, firmy zlokalizowane w parku – pełne wykorzystanie zasobów.

Powstanie, akcjonariat i obiekty Wrocławskiego Parku Technologicznego

W Polsce brak jest inwestycji i projektów związanych z budową dużej infrastruktury badawczej stanowiących w sposób naturalny rynek dla przedsiębiorstw zlokalizowanych w parkach technologicznych. Aby spełnić wymienione powyżej pozostałe dwa warunki sukcesu parku technologicznego (dostępność kadry i przychylność szeroko rozumianych władz) konieczna jest współpraca lokalnego środowiska akademickiego z władzami państwowymi i samorządowymi oraz instytucjami finansowymi i gospodarczymi. Warunki te udało sięspełnić w przypadku Wrocławskiego Parku Technologicznego.Wrocławski Park Technologiczny SA powstał w 1998 r. i został zarejestrowany w Rejestrze Spółek Handlowych jako spółka akcyjna, której akcjonariuszami są: wrocławskie uczelnie (Politechnika wraz z Fundacją Rozwoju Politechniki Wrocławskiej, Uniwersytet Wrocławski oraz Uniwersytet Przyrodniczy), władze państwowe i lokalne (Skarb Państwa, Gmina Wrocław oraz Agencja Rozwoju Przemysłu) oraz instytucje finansowe i gospodarcze (BZ WBK INWESTYCJE S.A., Dolnośląska Izba Gospodarcza). Strategicznym akcjonariuszem większościowym Parku jest Gmina Wrocław, która wniosła do spółki aport w postaci nieruchomości gruntowej (tabela 1).

Tabela 1. Akcjonariusze WPT S.A.

Akcjonariusze Wartość akcji [zł.] Struktura[%] Gmina Wrocław 6 256 800 90,51 Uniwersytet Wrocławski 152 400 2,20 BZ WBK Inwestycje Sp. z o.o. 150 000 2,17 Politechnika Wrocławska 123 000 1,78 Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. 120 100 1,74 Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu 100 000 1,45 Fundacja Rozwoju Politechniki Wrocławskiej 5 000 0,07 Dolnośląska Izba Gospodarcza 3 000 0,04 Skarb Państwa 3 000 0,04 Akcje ogółem 6 913 300 100,00

Page 124: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Maciej Chorowski

123

Tabela 1. Akcjonariusze WPT S.A.

Akcjonariusze Wartość akcji [zł.] Struktura[%]

Gmina Wrocław 6 256 800 90,51

Uniwersytet Wrocławski 152 400 2,20

BZ WBK Inwestycje Sp. z o.o. 150 000 2,17

Politechnika Wrocławska 123 000 1,78

Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. 120 100 1,74

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu 100 000 1,45

Fundacja Rozwoju Politechniki Wrocławskiej 5 000 0,07

Dolnośląska Izba Gospodarcza 3 000 0,04

Skarb Państwa 3 000 0,04

akcje ogółem 6 913 300 100,00

Obecnie Wrocławski Park Technologiczny jest zlokalizowany w obrębie ulic Szwajcarskiej, Klecińskiej, Muchoborskiej, Duńskiej i Austriackiej na obszarze około 5 ha. Pierwszym oddanym do użytkowania obiektem parku był Dolnośląski Inkubator Naukowo Technologiczny (DINT), którego uruchomienie miało miejsce w czerwcu 2004 roku – rys. 2 a. W styczniu roku 2006 został oddany do użytku kolejny obiekt Wrocławskiego Parku Technologicznego: Inkubator - Centrum Technologii (I-CT) wraz z laboratoriami i prototypowniami – rys. 2 b. W Inkubatorze Centrum Technologii został zlokalizowany Dolnośląski Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości, przeznaczony dla nowych firm wywodzących się z Uniwersytetu, Politechniki i Uniwersytetu Przyrodniczego. Budowa Inkubatora Centrum Technologii została dofinansowana z funduszy Unii Europejskiej w wysokości około 18 mln złotych, przy całkowitej wartości inwestycji 25 mln złotych. W obu inkubatorach Parku obecnie działa prawie 100 firm, które utworzyły ponad 1000 miejsc pracy dla informatyków, automatyków, biotechnologów, elektroników, kriogeników oraz wysokokwalifikowanych inżynierów innych specjalności, często ze stopniem doktora.W grudniu 2008 roku zostanie zakończona budowa trzeciego obiektu parku tzw. Centrum Innowacyjnego Biznesu, a oddanie budynku do użytkowania jest przewidywane na pierwszy kwartał roku 2009. Wrocławski Park Technologiczny będzie wtedy dysponował ponad 20 tysiącami m2 powierzchni biurowej, laboratoryjnej i produkcyjnej. W planach jest dalsza rozbudowa Parku na przyległej do ulicy Duńskiej działce, począwszy od roku 2010.

Page 125: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Cele i zadania Wrocławskiego Parku Technologicznego

124

Rys. 2. Obiekty Wrocławskiego Parku Technologicznego, a) – Dolnośląski Inkubator Naukowo Technologiczny, b) – Inkubator – Centrum Technologii.

Dolnośląski akademicki inkubator Przedsiębiorczości

Dolnośląski Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości powstał w wyniku inicjatywy Uniwersytetu Wrocławskiego, Politechniki Wrocławskiej, Uniwersytetu Przyrodniczego oraz Wrocławskiego Parku Technologicznego i stanowi miejsce, gdzie na powierzchni około 450 m2 zlokalizowanych zostało ponad 20 firm założonych przez studentów, absolwentów lub pracowników w/w uczelni. Młode firmy zarekomendowane przez macierzyste uczelnie mają zapewniony dostęp do pełnej infrastruktury Parku, w tym sal konferencyjnych, laboratoriów i pomieszczeń socjalnych. Młodzi przedsiębiorcy zaczynają od miejsca wydzielonego w otwartej przestrzeni (rys. 3), aby po krótkim czasie przejść do własnego niewielkiego biura, a docelowo do własnej siedziby.

Rys. 3. Dolnośląski Akademicki Inkubator Przedsiebiorczości, a) pierwsza lokalizacja młodej firmy, b) – laboratorium biotechnologiczne

Obecnie Wrocławski Park Technologiczny jest zlokalizowany w obrębie ulic Szwajcarskiej, Klecińskiej, Muchoborskiej, Duńskiej i Austriackiej na obszarze około 5 ha. Pierwszym oddanym do użytkowania obiektem parku był Dolnośląski Inkubator Naukowo Technologiczny (DINT), którego uruchomienie miało miejsce w czerwcu 2004 roku – rys 2 a. W styczniu roku 2006 został oddany do użytku kolejny obiekt Wrocławskiego Parku Technologicznego – Inkubator Centrum Technologii (I-CT) wraz z laboratoriami i prototypowniami – rys 2 b. W Inkubatorze Centrum Technologii został zlokalizowany Dolnośląski Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości, przeznaczony dla nowych firm wywodzących się z Uniwersytetu, Politechniki i Uniwersytetu Przyrodniczego. Budowa Inkubatora Centrum Technologii została dofinansowana z funduszy Unii Europejskiej w wysokości około 18 mln złotych, przy całkowitej wartości inwestycji 25 mln złotych. W obu inkubatorach Parku obecnie działa prawie 100 firm, które utworzyły ponad 1000 miejsc pracy dla informatyków, automatyków, biotechnologów, elektroników, kriogeników oraz wysokokwalifikowanych inżynierów innych specjalności, często ze stopniem doktora. W grudniu 2008 roku zostanie zakończona budowa trzeciego obiektu parku tzw. Centrum Innowacyjnego Biznesu, a oddanie budynku do użytkowania jest przewidywane na pierwszy kwartał roku 2009. Wrocławski Park Technologiczny będzie wtedy dysponował ponad 20 tysiącami m2 powierzchni biurowej, laboratoryjne i produkcyjnej. W planach jest dalsza rozbudowa Parku na przyległej do ulicy Duńskiej działce, począwszy od roku 2010.

a) b)

Rys. 2. Obiekty Wrocławskiego Parku Technologicznego, a) – Dolnośląski Inkubator Naukowo Technologiczny, b) – Inkubator – Centrum Technologii.

Dolnośląski Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości

Dolnośląski Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości powstał w wyniku inicjatywy Uniwersytetu Wrocławskiego, Politechniki Wrocławskiej, Uniwersytetu Przyrodniczego oraz Wrocławskiego Parku Technologicznego i stanowi miejsce, gdzie na powierzchni około450 m2 zlokalizowanych zostało ponad 20 firm założonych przez studentów, absolwentów lub pracowników w/w uczelni. Młode firmy zarekomendowane przez macierzyste uczelnie majązapewniony dostęp do pełnej infrastruktury Parku, w tym sal konferencyjnych, laboratoriów i pomieszczeń socjalnych. Młodzi przedsiębiorcy zaczynają od miejsca wydzielonego w otwartej przestrzeni (rys. 3), aby po krótkim czasie przejść do własnego niewielkiego biura, a docelowo do własnej siedziby. .

b)a)

a) b)

Rys. 3. Dolnośląski Akademicki Inkubator Przedsiebiorczości, a) pierwsza lokalizacja młodej firmy, b) – laboratorium biotechnologiczne

Współpraca Wrocławskiego Parku Technologicznego z europejskimi laboratoriami budującymi dużą infrastrukturę badawczą – rynek zewnętrzny

Fizyka wysokich energii, wysokotemperaturowa fuzja jądrowa i inne dziedziny fizyki eksperymentalnej wymagają tak skomplikowanych i kosztownych urządzeń badawczych, żeich zaprojektowanie, budowa, uruchomienie i eksploatacja przekraczają możliwościpojedynczych państw i stają się zadaniami realizowanymi przez powołane w tym celu organizacje międzynarodowe. Najlepszym przykładem takiej organizacji jest Europejska Organizacja Badań Jądrowych CERN w Genewie, którego Polska jest członkiem od roku 1991. To w CERN powstał najsilniejszy z dotychczas zbudowanych akcelerator hadronów, maszyna o długości 27 km, oparta o technologie magnesów nadprzewodzących, kriogenikęnadciekłego heli i technikę wysokiej próżni. W budowie akceleratora i elementów jego detektorów partycypowały przedsiębiorstwa wrocławskie i dolnośląskie, takie jak ZEC Service, ZPAS Przygórze czy zlokalizowane we Wrocławskim Parku Technologicznym Kriosystem i Techtra. Innym przykładem organizacji międzynarodowej powołanej w celu zbudowania prototypowego reaktora termonuklearnego ITER jest Iter International Organization z siedzibą w Cadarache na południu Francji.Inne duże projekty badawcze realizowane w Europie są zarządzane jak przedsiębiorstwa, tzn. koszty budowy infrastruktury badawczej oraz uprawnienia do korzystania z wyników mająjednostki naukowe zorganizowane w formy spółek prawa handlowego. Przykładem takiego rozwiazania jest budowa lasera na swobodnych elektronach (X-Ray Free-Electron Laser XFEL) w DESY w Hamburgu oraz kompleksu akceleratorów FAIR w Darmstadt. Polska jest zapraszana do uczestnictwa w tych projektach na zasadzie wniesienia wkładu finansowego w postaci wkładu w naturze (tzw. in-kind contribution) i stania się udziałowcem powoływanych w celu budowy tych instalacji spółek celowych. W tabeli 2. podano podstawowe dane techniczno ekonomiczne dużych europejskich projektów badawczych, a na rysunku 4 przybliżone harmonogramy ich realizacji. Charakterystyczny jest duży udział kriogeniki w tych projektach wynikający przede wszystkim z zastosowań magnesów nadprzewodnikowych i kriogenicznych pomp próżniowych.

b)a)

Page 126: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Maciej Chorowski

125

współpraca wrocławskiego Parku technologicznego z europejskimi laboratoriami budującymi dużą infrastrukturę badawczą – rynek zewnętrzny

Fizyka wysokich energii, wysokotemperaturowa fuzja jądrowa i inne dziedziny fizyki ekspery-mentalnej wymagają tak skomplikowanych i kosztownych urządzeń badawczych, że ich zaprojektowanie, budowa, uruchomienie i eksploatacja przekraczają możliwości pojedynczych państw i stają się zadaniami realizowanymi przez powołane w tym celu organizacje międzynarodowe. Najlepszym przykładem takiej organizacji jest Europejska Organizacja Badań Jądrowych CERN w Genewie, którego Polska jest członkiem od roku 1991. To w CERN powstał najsilniejszy z dotychczas zbudowanych akcelerator hadronów, maszyna o długości 27 km, oparta o technologie magnesów nadprzewodzących, kriogenikę nadciekłego helu i tech-nikę wysokiej próżni. W budowie akceleratora i elementów jego detektorów partycypowały przedsiębiorstwa wrocławskie i dolnośląskie, takie jak ZEC Service, ZPAS Przygórze czy zlokalizowane we Wrocławskim Parku Technologicznym Kriosystem i Techtra. Innym przykładem organizacji międzynarodowej powołanej w celu zbudowania prototypowego reaktora termonuklearnego ITER jest Iter International Organization z siedzibą w Cadarache na południu Francji. Inne duże projekty badawcze realizowane w Europie są zarządzane jak przedsiębiorstwa, tzn. koszty budowy infrastruktury badawczej oraz uprawnienia do korzystania z wyników mają jednostki naukowe zorganizowane w formy spółek prawa handlowego. Przykładem takiego rozwiazania jest budowa lasera na swobodnych elektronach (X-Ray Free-Electron Laser XFEL) w DESY w Hamburgu oraz kompleksu akceleratorów FAIR w Darmstadt. Polska jest zapraszana do uczestnictwa w tych projektach na zasadzie wniesienia wkładu finansowego w postaci wkładu w naturze (tzw. in-kind contribution) i stania się udziałowcem powoływanych w celu budowy tych instalacji spółek celowych. W tabeli 2. podano podstawowe dane techniczno- ekonomiczne dużych europejskich projektów badawczych, a na rys. 4 przybliżone harmonogramy ich realizacji. Charakterystyczny jest duży udział kriogeniki w tych projektach, wynikający przede wszystkim z zastosowań magnesów nadprzewodnikowych i kriogenicznych pomp próżniowych.

Tabela 2. Budowane w Europie duże urządzenia badawcze z polskim udziałemTabela 2. Budowane w Europie duże urządzenia badawcze z polskim udziałem

Urządzenie,lokalizacja

Typurządzenia

Całkowitybudżet ,

Udziałkriogeniki ,

Stanprojektu

LHC, Cern, Genewa zderzacz pp ok. 3 mld ok. 360 mln w trakcie uruchamiania

FAIR, GSI, Darmstadt akceleratory jonów

ok 1,2 mld ok 100 mln faza przygotowywaniaspecyfikacji

XFEL, DESY, Hamburg laser na swobodnychelektronach

ok. 1,1 mld ok 50 mln faza kończeniaspecyfikacji

W7-X, Max Planck, Greifswald

reaktortermojądrowy:stellarator

ok 300 mln ok 20 mln zaawansowana faza budowy

ITER, ITER IO, Cadarache

reaktortermojądrowy:tokamak

ok. 10 mld ok 300 mln początek robót ziemnych, etap specyfikacji

Razem 15,6 mld € 830 mln €

Rys. 4. Harmonogramy realizacji dużych projektów badawczych w Europie.

Ze względnych przesunięć okresów budowy poszczególnych dużych urządzeńbadawczych wynika, że laboratoria te tworzą rynek, który będzie dostępny również dla polskich przedsiębiorstw w ciągu najbliższych kilkunastu lat. Mając na uwadze, że udział Polski w budżetach tych projektów wynosi około 2,5 procent, potencjalne polskie dostawy związane z zaawansowanymi technologiami dla dużych urządzeń badawczych mogą byćszacowane nawet na kilkaset milionów mln euro. Rozwój technologii oparty o uczestnictwo w budowie dużej infrastruktury badawczej mógłby być następnie wykorzystany na otwartym

Page 127: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Cele i zadania Wrocławskiego Parku Technologicznego

126

Rys. 4. Harmonogramy realizacji dużych projektów badawczych w Europie.

Ze względnych przesunięć okresów budowy poszczególnych dużych urządzeń badawczych wynika, że laboratoria te tworzą rynek, który będzie dostępny również dla polskich przedsiębiorstw w ciągu najbliższych kilkunastu lat. Mając na uwadze, że udział Polski w budżetach tych projektów wynosi około 2,5 procent, potencjalne polskie dostawy związane z zaawansowanymi technologiami dla dużych urządzeń badawczych mogą być szacowane nawet na kilkaset milionów mln euro. Rozwój technologii oparty o uczestnictwo w budowie dużej infrastruktury badawczej mógłby być następnie wykorzystany na otwartym rynku związanym m.in.z przemysłem gazowym (budowa gazoportu) oraz energetyką, medycyną, przetwórstwem żywności i innymi. Wrocławski Park Technologiczny SA jest członkiem konsorcjum polskich jednostek naukowo badawczych oraz przedsiębiorstw zainteresowanych uczestniczeniem w projektach XFEL i FAIR. Wspiera przedsiębiorstwa zainteresowane nawiązaniem kontaktów z CERN i ITER.

Rys. 5. Współpraca WPT z CERN w Genewie, a) – konferencja nt. rynku CERN dla przedsiębiorstw, b) – testy detektora GEM wykonanego w WPT dla CERN

Tabela 2. Budowane w Europie duże urządzenia badawcze z polskim udziałem

Urządzenie,lokalizacja

Typurządzenia

Całkowitybudżet ,

Udziałkriogeniki ,

Stanprojektu

LHC, Cern, Genewa zderzacz pp ok. 3 mld ok. 360 mln w trakcie uruchamiania

FAIR, GSI, Darmstadt akceleratory jonów

ok 1,2 mld ok 100 mln faza przygotowywaniaspecyfikacji

XFEL, DESY, Hamburg laser na swobodnychelektronach

ok. 1,1 mld ok 50 mln faza kończeniaspecyfikacji

W7-X, Max Planck, Greifswald

reaktortermojądrowy:stellarator

ok 300 mln ok 20 mln zaawansowana faza budowy

ITER, ITER IO, Cadarache

reaktortermojądrowy:tokamak

ok. 10 mld ok 300 mln początek robót ziemnych, etap specyfikacji

Razem 15,6 mld € 830 mln €

Rys. 4. Harmonogramy realizacji dużych projektów badawczych w Europie.

Ze względnych przesunięć okresów budowy poszczególnych dużych urządzeńbadawczych wynika, że laboratoria te tworzą rynek, który będzie dostępny również dla polskich przedsiębiorstw w ciągu najbliższych kilkunastu lat. Mając na uwadze, że udział Polski w budżetach tych projektów wynosi około 2,5 procent, potencjalne polskie dostawy związane z zaawansowanymi technologiami dla dużych urządzeń badawczych mogą byćszacowane nawet na kilkaset milionów mln euro. Rozwój technologii oparty o uczestnictwo w budowie dużej infrastruktury badawczej mógłby być następnie wykorzystany na otwartym

rynku związanym m.in.z przemysłem gazowym (budowa gazoportu) oraz energetyką,medycyną, przetwórstwem żywności i innymi.Wrocławski Park Technologiczny SA jest członkiem konsorcjum polskich jednostek naukowo badawczych oraz przedsiębiorstw zainteresowanych uczestniczeniem w projektach XFEL i FAIR. Wspiera przedsiębiorstwa zainteresowane nawiązaniem kontaktów z CERN i ITER.

a) b)

Rys. 5. Współpraca WPT z CERN w Genewie, a) – konferencja nt. rynku CERN dla przedsiebiorstw, b) – testy detektora GEM wykonanego w WPT dla CERN

Energetyka jako jedna z wiodących dziedzin we Wrocławski Parku Technologicznym

Firmy zlokalizowane we Wrocławskim Parku Technologicznym reprezentują praktycznie wszystkie dziedziny począwszy od informatyki a skończywszy na technice próżniowej, fizyce detektorów i kriogenice. Wiele z nich sprzedaje swoje produkty i usługi na rynku szeroko rozumianej energetyki. Energetyka jest dziedziną, której rozwój i postęp technologiczny jest warunkiem utrzymania wzrostu gospodarczego i poprawy warunków życia w Polsce i Europie. Równocześnie bezpieczeństwo energetyczne wymaga koncepcji zapewnienia dostaw energii w razie odcięcia od surowców dostarczanych spoza kontynentu, w szczególności ropy naftowej i gazu ziemnego. Cechą charakterystyczną Unii Europejskiej jest brak w jej granicach bogatych złóż paliw pierwotnych za wyjątkiem pokładów węgla zlokalizowanych w Polsce. Stąd Polska jest w naturalny sposób predestynowana do pełnienia kluczowej roli w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego Unii oraz do definiowania podstaw polityki bezpieczeństwa energetycznego Wspólnoty. Jednocześnie Polska jest krajem, w którym w najbliższych 25 latach zajdzie konieczność przeprowadzenia relatywnie największychinwestycji w energetyce w porównaniu z innymi krajami UE. Mając na uwadze wiek polskich elektrowni oraz konieczność zwiększenia dostaw energii elektrycznej, wynikającą ze wzrostu gospodarczego, można przewidywać konieczność zainstalowania nowych mocy elektrycznych praktycznie podwajających obecnie zainstalowaną moc w energetyce zawodowej wynoszącą około 33.000 MW. Obecnie szacuje się, że w „starych” krajach Unii Europejskiej wzrost ten wyniesie jedynie około 15%. W szczególności w Polsce konieczny będzie rozwój nowych technologii wynikających z wymogów ochrony środowiska (np. dyrektywa LCP UE czy tzw. pakiet klimatyczny), zapewnienia odpowiedniego udziału energii ze źródeł odnawialnych oraz praktycznie przesądzonego powrotu do energetyki jądrowej. Inwestycje w energetyce będą liczone w dziesiątkach miliardów euro, a niezbędne

b)a)

Page 128: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Prof. Maciej Chorowski

127

energetyka jako jedna z wiodących dziedzin we wrocławskim Parku technologicznym

Firmy zlokalizowane we Wrocławskim Parku Technologicznym reprezentują praktycznie wszystkie dziedziny począwszy od informatyki, a skończywszy na technice próżniowej, fizyce detektorów i kriogenice. Wiele z nich sprzedaje swoje produkty i usługi na rynku szeroko rozumianej energetyki. Energetyka jest dziedziną, której rozwój i postęp technologiczny jest warunkiem utrzymania wzrostu gospodarczego i poprawy warunków życia w Polsce i Europie. Równocześnie bezpieczeństwo energetyczne wymaga koncepcji zapewnienia dostaw energii w razie odcięcia od surowców dostarczanych spoza kontynentu, w szczególności ropy naftowej i gazu ziemnego. Cechą charakterystyczną Unii Europejskiej jest brak w jej granicach bogatych złóż paliw pierwotnych za wyjątkiem pokładów węgla zlokalizowanych w Polsce. Stąd Polska jest w naturalny sposób predestynowana do pełnienia kluczowej roli w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego Unii oraz do definiowania podstaw polityki bezpieczeństwa energetycznego Wspólnoty. Jednocześnie Polska jest krajem, w którym w najbliższych 25 latach zajdzie konieczność przeprowadzenia relatywnie największych inwestycji w energetyce w porównaniu z innymi krajami UE. Mając na uwadze wiek polskich elektrowni oraz konieczność zwiększenia dostaw energii elektrycznej, wynikającą ze wzrostu gospodarczego, można przewidywać konieczność zainstalowania nowych mocy elektrycznych praktycznie podwajających obecnie zainstalowaną moc w energetyce zawodowej wynoszącą około 33.000 MW. Obecnie szacuje się, że w „starych” krajach Unii Europejskiej wzrost ten wyniesie jedynie około 15%. W szczególności w Polsce konieczny będzie rozwój nowych technologii wynikających z wymogów ochrony środowiska (np. dyrektywa LCP UE czy tzw. pakiet klimatyczny), zapewnienia odpowiedniego udziału energii ze źródeł odnawialnych oraz praktycznie przesądzonego powrotu do energetyki jądrowej. Inwestycje w energetyce będą liczone w dziesiątkach miliardów euro, a niezbędne nakłady na prace badawczo-rozwojowe i wdrożeniowe będą stanowiły co najmniej kilka procent tej sumy. Jednym z głównych inwestorów strategicznych w polskiej energetyce jest koncern Electricite de France, posiadający w Polsce około 15% zainstalowanej mocy. W roku 2005 została podpisana umowa pomiędzy Konsorcjum polskich uczelni, grupą EDF Polska oraz EDF R&D mająca na celu prowadzenie w Polsce prac badawczo rozwojowych na rzecz koncernu. Do Konsorcjum uczelni należą Akademia Górniczo-Hutnicza, Politechnika Gdańska, Politechnika Krakowska, Uniwersytet Zielonogórski oraz pełniąca rolę koordynatora Konsorcjum Politechnika Wrocławska. Dotychczasowa współpraca Konsorcjum z EDF potwierdziła zdolność do współdziałania zorganizowanego wokół Politechniki Wrocławskiej środowiska naukowego z dużym koncernem europejskim oraz udokumentowała wysoki poziom reprezentowany przez polskie uczelnie w tej kluczowej dla Europy dziedzinie. Wyspecjalizowanie się Wrocławskiego Parku Technologicznego we Wrocławiu w technologiach związanych z energetyką pozwoli polskim firmom na zwiększenie konkurencyjności w tej dziedzinie i następnie ekspansję np. do Chin i Indii, charakteryzujących się podobnym do polskiego udziałem energetyki węglowej (ponad 80%). Inwestycje w energetyce powinny więc stać się dla firm technologicznych wspomnianym już brakującym elementem rynku wewnętrznego. W planach rozbudowy Parku zakłada się uruchomienie własnego źródła energii elektrycznej o mocy niższej od 5 MWe w układzie trigeneracyjnym, tzn. z równoczesną produkcją ciepła i chłodu. Chłód w postaci wody lodowej będzie również oferowany sąsiednim nieruchomościom.

Page 129: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Cele i zadania Wrocławskiego Parku Technologicznego

128

Podsumowanie

Wrocławski Park Technologiczny stanowi udany przykład współpracy wrocławskiego środowiska naukowego z przedsiębiorcami i instytucjami finansowymi. Efektem współpracy jest utworzenie kompleksu nieruchomości, stanowiącego nową jakościowo ofertę dla firm technologicznych, których działalność wymaga użytkowania biur, laboratoriów, sal konferencyjnych oraz infrastruktury informatycznej. Firmy ulokowane w Parku wytworzyły środowisko, które w warunkach konkurencji rynkowej współpracuje ze sobą i uzupełnia się technologicznie. Można stwierdzić, że we Wrocławskim Parku Technologicznym zaistniały warunki, które są charakterystyczne dla skupisk firm technologicznych w Stanach Zjednoczonych oraz Europie Zachodniej. Wrocławski Park Technologiczny wspiera firmy w dostępie do rynku tworzonego przez duże laboratoria badawcze w Europie oraz postrzega inwestycje w energetyce jako szansę rozwoju dla firm inżynierskich.

Page 130: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Piotr Walendowski

129

Dr inż. Piotr WalendowskiLediko

hiStORia ROzwOJu „leDiKO walenDOwSKi i wilanOwSKi” SP. J.

We wrześniu 2004 roku dwaj absolwenci Politechniki Wrocławskiej: adam wilanowski i Piotr walendowski zakładają leDiKO, firmę specjalizującą się w oświetleniu LED. Jej siedziba zostaje umiejscowiona we Wrocławskim Parku Technologicznym, gdzie inżynierowie leDiKO mają dostęp do nowoczesnych laboratoriów i doskonale wyposażonych pracowni technologicznych, w których mogą realizować projekty różnego typu, w tym te wykonywane na specjalne zamówienie. Od samego początku firma zorientowana jest na wprowadzanie nowoczesnych, kompleksowych rozwiązań. To właśnie LEDIKO, po raz pierwszy w Polsce, wprowadza do swojej oferty diody LED mocy XLamp koncentrując się przede wszystkim na wprowadzeniu innowacyjnych i niezawodnych rozwiązań technologicznych w oświetleniu. Działalność zespołu LEDIKO zostaje dostrzeżona i doceniona. Redakcja „Polish Market” - największego anglojęzycznego magazynu promującego w świecie polską gospodarkę – tradycyjnie, jak co roku organizuje konkurs Cent for Future. LEDIKO zostaje wytypowane przez ówczesnego Marszałka Województwa Dolnośląskiego - Pana Pawła Wróblewskiego do tej prestiżowej nagrody. 10 grudnia 2004 roku LEDIKO zostaje uhonorowane nagrodą Cent For Future w kategorii Nadzieja Polskiego Rynku 2005. Na przełomie 2004 – 2005 roku LEDIKO zostaje reprezentantem amerykańskiej firmy ETG, produkującej diody LED wysokiej jakości. Wówczas uzyskujemy dostęp do nowych technologii, umożliwiających realizację projektów diodowych, spełniających rygorystyczne wymagania o bardzo wysokim stopniu zaawansowania. Lata 2005 - 2007 to okres intensywnego rozwoju LEDIKO - opracowana zostaje własna seria modułów z diodami XLamp serii LUMO, MEGA i LEDIS. Jednocześnie intensyfikujemy współpracę z amerykańską firmą CREE - producentem wydajnych diod LED mocy. W tym samym czasie nawiązujemy również współpracę z renomowanymi producentami oprogramowania: niemiecką CadSoft i amerykańską Optical Research Associates (ORA). Rok 2007 jest ważnym etapem w historii LEDIKO. Wraz z jego początkiem LEDIKO zostaje oficjalnym dystrybutorem ORA w Polsce. Bliska kooperacja z Optical Research Associates stwarza LEDIKO nowe możliwości rozwoju. Wiąże się ona z rozszerzeniem oferty sprzedażowej LEDIKO o doskonały, specjalistyczny program LightTools – przeznaczony między innymi do trójwymiarowego projektowania zaawansowanych aplikacji optycznych i oświetleniowych oraz CODE V - oprogramowanie do modelowania, projektowania, optymalizacji i analizy układów optycznych. Nasza firma nie zajmuje się jedynie dystrybucją. Eksperci LEDIKO wykonują wizualizacje i projekty optyczne dla systemów oświetleniowych, wykorzystując program LightTools. W październiku 2007 roku LEDIKO wprowadza na rynek nowe oprawy oświetleniowe serii LEDIO i QUADIO. Te nowoczesne oprawy wykorzystują diody LED mocy XLamp jako źródło światła i są produktem przeznaczonym dla klienta końcowego.

Page 131: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Lediko

130

Pracownicy LEDIKO posiadają duże doświadczenie w zakresie przygotowywania koncepcji, wykonywania prac prototypowych, produkcyjnych i projektowych. W portfolio LEDIKO znajduje się wiele zrealizowanych projektów w branżach takich, jak:

oświetlenie ogólne,•oświetlenie uliczne,•oświetlenie motoryzacyjne i kolejowe,•specjalistycznym oświetlenie przemysłowe,•oświetlenie muzealne i wystawiennicze, •oświetlenie architektoniczne i dekoracyjne RGB,•oświetlenie medyczne.•

Z początkiem 2008 roku, LEDIKO uzyskuje prestiżowy status CREE LED SOLUTION PROVIDER w zakresie wykonywania:

modułów z diodami XLamp,•opraw diodowych LED,•projektów na zamówienie,•doradztwa w zakresie wykorzystania diod LED.•

Obecnie produkty LEDIKO znajdują odbiorców na całym świecie, nie tylko w krajach Unii Europejskiej. Naszym celem jest ciągłe doskonalenie i dynamiczny rozwój. Uważnie słuchamy naszych Klientów, bo to oni są dla nas najważniejsi, a ich uwagi oraz opinie pozwalają nam stale ulepszać nasze produkty i podnosić poziom obsługi. To, co osiągnęliśmy w tak krótkim czasie jest źródłem naszej satysfakcji. Nie zapominamy jednak, że nie byłoby to możliwe bez naszych Klientów, którym zawsze oferujemy profesjonalne produkty i usługi wysokiej jakości. Wiemy przecież, że „zadowolony klient jest najlepszą z możliwych strategii biznesowych” (Michael Leboeuf ). Wierzymy, że miarą sukcesu nie jest wyłącznie poziom osiąganych dochodów, ale także etyczne działania i partnerskie, uczciwe podejście w relacjach z kontrahentami. Z tego powodu spełnienie oczekiwań naszych Klientów nie jest dla nas tylko hasłem, ale prawdziwą inspiracją naszej pracy.

O prowadzeniu firmy i sukcesie w biznesie Nazywam się Piotr Walendowski. Jestem współwłaścicielem spółki LEDIKO zajmującej się wdrażaniem technologii LED w różnego typu aplikacjach oświetleniowych. Niedawno rozpoczęliśmy 5 rok naszej działalności na rynku. Z Politechniką Wrocławską jestem związany od ponad 10 lat, najpierw jako student elektroniki, a później jako doktorant tejże uczelni. W niniejszym referacie spróbuję odpowiedzieć na pytanie, co jest kluczem do sukcesu w prowadzeniu biznesu? Dlaczego niektórzy ludzie osiągają sukcesy zarówno w życiu zawodowym, a innym mimo szczerych chęci się to nie udaje. Jest kilka zasad, którymi warto się kierować. Pomagają one w znacznym stopniu osiągnąć sukces w biznesie. Uwierz w siebie, w swoje możliwości. Uwierz, że jesteś w stanie poradzić sobie z nadchodzącymi przeciwnościami. Uwierz, że to ty właśnie jesteś odpowiedzialny za swoje życie, więc także za pracę jaką

Page 132: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Piotr Walendowski

131

masz. Może być to praca na uczelni, lub w ogólności – na etacie. Oczywiście większość osób właśnie taką pracę wykonuje. Warto jednak zadać sobie kilka fundamentalnych pytań, typu: czego chcę w życiu? czy to jest to, co chcę naprawdę robić? czy realizuję się w swojej obecnej pracy? Ilekroć byłem w Stanach Zjednoczonych, nie mogłem się nadziwić, że wielu ludzi tam bardzo szanuje swoją pracę. Nawet sprzątaczka czy portier podchodzą do niej w sposób niezwykle poważny. Co więcej, śmiem twierdzić, że są z niej naprawdę dumni. Dlaczego? Oni czują, że wykonują coś naprawdę ważnego i potrzebnego. Mam wrażenie, że w Polsce wiele osób podchodzi do tego, co robią, z przymusu. Często ich praca nie sprawia im przyjemności. Nie identyfikują się z nią, a przez to nie mogą się w niej realizować. Jeśli tak jest w Twoim przypadku, uwierz, że możesz to zmienić. Każdy człowiek, aby czuł się spełniony, powinien mieć świadomość, że jego praca jest komuś potrzebna. Każdy z nas ma także potrzebę tworzenia rzeczy trwałych. Jest to powód, dla którego zakładamy rodziny czy budujemy dom. Chcemy wnieść coś trwałego w życie nie tylko nasze, lecz i innych ludzi. W wielkim uogólnieniu większość ludzi można by podzielić na ludzi zewnętrznie i wewnętrznie sterowanych. Człowiek zewnętrznie sterowany powie, że spóźnił się do pracy, bo autobus przyjechał niezgodnie z planem, lub że zamówienie jest źle zrealizowane bo jego podwykonawca źle go zrozumiał. Osoby wewnętrznie sterowane powiedzą, że spóźniłem się na autobus, bo za późno wyszedłem z domu, lub że zamówienie zostało źle wykonane, bo nie w wystarczająco jasny sposób przedstawiłem projekt podwykonawcy. Osoby zewnętrznie sterowane potrafią wszystko zrzucić na otoczenie, osoby wewnętrznie sterowane koncentrują się na tym, na co one właśnie mają wpływ. Do której grupy Ty należysz Czytelniku? Jeśli chcesz założyć własną firmę, postępuj tak, jak osoby wewnętrznie sterowane. Uświadom sobie na co masz wpływ, a co nie leży w Twojej mocy. Skup się na tym, co Ty możesz zrobić. Temu poświęć swoją energię. Resztą nie warto się martwić. Załóżmy, że mamy do zrobienia duży biznes z tzw. trudnym klientem. Zastanówmy się, co można zrobić, aby go zrealizować. Oczywiście mogę próbować na siłę wpływać na klienta. Skutek może być w tym przypadku odwrotny od zamierzonego. Tak naprawdę ten klient znajduje się w dużej mierze poza moim kręgiem wpływu. Dużo lepiej jest koncentrować się na tym, co ja mogę zrobić oraz moja firma, na którą mam bezpośredni wpływ. To właśnie ona leży w moim kręgu wpływu i dlatego prościej ją zmienić niż klienta. Jeśli wiemy, że to my właśnie mamy wpływ na nasze życie i to od nas w dużej mierze zależy, jakie ono będzie, to mamy dużą szansę stać się osobami proaktywnymi, czyli takimi, które same kształtują swoje życie. Aby być osobą proaktywną, trzeba wiedzieć, czego się chce. Należy mieć cel, do którego można dążyć. Właściwe postawienie sobie celów jest niezbędne do osiągnięcia sukcesu zarówno w biznesie jak i w całym naszym życiu. Załóżmy, że chcesz założyć firmę. To jest Twój cel. Warto sobie jednak zadać fundamentalne py-tanie – dlaczego. Dlaczego chcę założyć firmę? Co chcę przez to osiągnąć? Czy kieruję się chęcią zarabiania większych pieniędzy, czy możliwością uzyskania większej niezależności niż na etacie, czy potrzebą samo-realizacji, czy może jeszcze czymś zupełnie innym? Odpowiedzi na te pytania wydać się mogą z początku oczywiste. Warto się jednak nad tym zastanowić, jakie motywy mną kierują. Dla mnie osobiście prowadzenie firmy jest środkiem do osiągnięcia innych celów. Nie jest jednak celem samym w sobie. Prowadzenie firmy ma służyć mojemu rozwojowi, poczuciu, że robię coś dobrego

Page 133: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Lediko

132

i trwałego (w tym wypadku jest to ekologiczne oświetlenie) oraz zapewnieniu środków na życie i rozwój mojej rodziny. Wiele osób, które założyły firmę, poświęcają się jej bez reszty, zaniedbując inne dziedziny swojego życia. Często dopiero po wielu latach, gdy już wydawać by się mogło, że mają wszystko, stwierdzają, że popełnili fatalny błąd. Można rzec, że postawili drabinę przy niewłaściwej ścianie. Dochodzą do wniosku, że ich życiowa wspinaczka była jedną wielką pomyłką. Ważne jest, aby w życiu znaleźć pewną równowagę, złoty środek. Warto zawsze zadawać sobie pytania, co jest celem mojej pracy, czy pieniądze, czy coś może o wiele ważniejszego a przede wszystkim, dlaczego to robię. Proszę zwrócić uwagę, że piszę o pewnych fundamentach, wydawać by się mogło – rzeczach oczywistych. Warto jednak wyjść od właściwych motywów, którymi się kierujemy zakładając firmę, aby po latach móc stwierdzić, że dokonaliśmy trafnego wyboru.Nie będę pisał o szczegółach, w jaki sposób założyć firmę, bo nie to jest moim celem. Chcę zwrócić jednak na pewną sprawę szczególną uwagę. Bardzo ważne jest wyobrażenie sobie dokładnie, jak ma wyglądać nasz biznes w każdym aspekcie. Jeszcze przed założeniem działalności gospodarczej powinniśmy zadać sobie wiele pytań bardziej szczegółowych. Odpowiedzi na nie pomogą stworzyć biznes plan, czyli szczegółowy opis naszego przedsięwzięcia. Warto zaczynać każdy biznes właśnie od niego. Warto poświęcić mu znaczną część czasu przeznaczonego na przygotowywanie nowego biznesu. Z jednej strony może być on naszym poligonem doświadczalnym, z drugiej strony będzie stanowić naszą mapę, z którą będziemy przemierzać świat biznesu. Biznes plan dla przedsiębiorcy powinien spełniać taką rolę, jak plan lotu dla pilota samolotu. Pierwotny biznes plan nie musi zawierać kalkulacji z dokładnością do złotówki. Mają się w nim znaleźć odpowiedzi na najbardziej fundamentalne pytania związane z prowadzeniem firmy: na czym chcę zarabiać, dlaczego na tym a nie na czymś innym, jak wygląda moja konkurencja, co klient zyska kupując u mnie, a nie u konkurencji. Gdybym ja osobiście miał od początku porządnie przemyślany biznes plan oraz na bieżąco bym go aktualizował a co najważniejsze, wdrażał, to jestem pewny, że nasza firma mogła by się rozwijać jeszcze szybciej niż obecnie. Rób to, co najważniejsze. Skoncentruj się na tym, co jest ważne w dłuższej perspektywie. Miej przed sobą wizję, cel. Zadania, które wykonujemy, można podzielić w ogólności na cztery grupy. Na te, które są ważne i pilne, na takie, które są ważne, ale niepilne, oraz na nieważne ale pilne oraz nieważne i niepilne. Większość z zapracowujących się ludzi spędza czas na realizacji zadań ważnych i pilnych. Do takich zadań należy np. obsługa klientów oraz realizacja bieżących zleceń. Jednak jeśli chcemy być naprawdę skuteczni w dłuższej perspektywie, powinniśmy jak najwięcej czasu poświęcać działaniom ważnym, ale niepilnym. Są to takie działania, dla których nie mamy z góry określonego terminu realizacji, w dłuższej perspektywie jednak ich zaniedbanie może prowadzić do katastrofy. Zdecydowanie do takich zadań należy np. planowanie. W zarządzaniu jakością mówi się o tzw. podejściu procesowym. Każdy z procesów w firmie powinien być realizowany zgodnie z tzw. pętlą Demminga, która składa się z czterech etapów: planowania, działania, sprawdzania oraz działań korygujących. Często nasze działania realizowane pod presją czasu ograniczają się do działania oraz ewentualnie sprawdzania. Te czynności można uznać za ważne i często pilne. W dłuższej jednak perspektywie właściwe planowanie oraz działania korygujące przyniosą długofalowe korzyści firmie. Prowadząc firmę jesteśmy narażeni na atak wielu bodźców zewnętrznych. Każdy coś od nas chce, mamy poczucie, że jesteśmy niezastąpieni, a bez nas biznes się zawali. Wydaje nam się, że każde zadanie

Page 134: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Piotr Walendowski

133

musimy wykonać, co więcej, wykonać je w jak najszybszym czasie. W istocie jest to najprostsza droga do nerwicy, wrzodów żołądka, itp. Takie podejście prowadzi do tego, że wciąż czujemy się winni, np. za to, że za krótko lub za mało wydajnie pracujemy oraz, że nie jesteśmy w stanie nad wszystkim w firmie zapanować. Jaka jest na to recepta? Rób tylko to, co jest najważniejsze. Eliminuj wszystko to, co jest nieważne i dziel się tym, co może ktoś inny za Ciebie zrobić. W pewnym momencie dochodzimy do wniosków, o których wspomniałem wcześniej, czyli uświadamiamy sobie, że choćbyśmy pracowali 24 godziny na dobę, albo wręcz ją jeszcze wydłużyli, nie spali, nie jedli, tylko 100% naszego życia najbardziej efektywnie pracowali, to i tak nie zrobimy wszystkiego sami. Im szybciej to zrozumiemy, tym szybciej nasza firma zacznie się dalej rozwijać. Idea dalszego rozwoju jest bardzo prosta. Należy umieć się podzielić z innymi częścią wypracowanego zysku w zamian za jego zwielokrotnienie. Zatrudniając pracowników niejako dzielimy się naszymi pieniędzmi, lecz to oni są w dłuższej perspektywie ich głównym źródłem. Warto delegować obowiązki i umieć dzielić się uprawnieniami oraz odpowiedzialnością. W dłuższej perspektywie to nie ja jako właściciel, lecz inni ludzie będą tworzyć firmę. Rola szefa powinna skupić się na wyznaczaniu właściwej drogi rozwoju, doborze właściwych osób na kluczowe stanowiska, budowaniu standardów oraz tworzeniu szeroko rozumianej kultury firmy. Żadne przedsiębiorstwo nie jest w stanie się w pewnym momencie swobodnie rozwijać, jeśli jej szef nie zaufa innym ludziom i nie będzie dzielił się swoim doświadczeniem, zyskiem ale i obowiązkami oraz odpowiedzialnością. Proszę zwrócić uwagę, że aby firma mogła funkcjonować konieczny jest właściwy kontakt z innymi ludźmi. Do tej pory wspomniałem o osobach, które są bezpośrednio związane z firmą, czyli w niej pracują. Jednak jest to dopiero wierzchołek góry lodowej. Na co dzień kontaktujemy się zarówno z naszymi klientami jak i dostawcami. Musimy cały czas mieć na uwadze, że są to ludzie. Biznesów nie robi się z firmami. Biznes robi się z konkretnymi osobami. Może kilka wskazówek, dotyczących postępowania z klientami. Skoncentruj się na kliencie. Słuchaj go uważnie. Spraw, aby klient czuł, że traktujesz go serio. Bądź elastyczny, dostosowuj ofertę do jego wymagań. Na początku traktuj każdego klienta, tak jakby był dla Ciebie kluczowy, najważniejszy. Dopiero jak będziesz miał już pewną ich grupę, możesz sobie pozwolić na pewną ich klasyfikację. Pamiętaj jednak, że cały czas pracujesz na opinię o firmie. Kluczem do zarabiania pieniędzy jest to, aby klient dostał to co chce, wtedy kiedy potrzebuje i za tyle, ile może za to zapłacić. Należy to pogodzić z tym co my możemy, na kiedy i za ile. Choć wydaje się to oczywiste, to niestety nie zawsze udaje nam się spełnić te trzy podstawowe założenia. Czasami wystarczy, że nasz produkt ma o 0,1 mm zbyt szeroką płytkę, lub nasz poddostawca wyjechał na urlop. Możemy mieć wtedy poważny problem. Dlatego też tak ważna jest umiejętność skutecznej komunikacji. Podobny stosunek powinniśmy mieć do naszych dostawców czy podwykonawców. Nawet, jeśli potrafimy, nie powinniśmy doprowadzać do sytuacji, w której druga strona przegrywa, np. negocjując cenę dostawy z minimalną marżą producenta, która może spowodować w dłuższej perspektywie nawet bankructwo naszego poddostawcy. Kto na tym zyska? Tak naprawdę nie ma sytuacji wygrana – przegrana. Nawet jeśli chwilowo myślimy, że wygraliśmy bitwę, to często okazuje się, że po pewnym czasie obie strony tak naprawdę przegrały, bo np. poddostawca splajtował. W kontaktach z innymi ludźmi, zarówno

Page 135: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

134

Lediko

dostawcami, jak i klientami a w szczególności z naszymi pracownikami warto robić biznesy na zasadzie wygrana – wygrana. Tylko takie podejście do kontaktów międzyludzkich może zapewnić długotrwały rozwój naszego biznesu. W każdej firmie popełnianych jest mnóstwo błędów. Także w mojej. Popełniam je zarówno ja, jak i mój wspólnik, jak i nasi wszyscy pracownicy. Popełnianie błędów jest rzeczą ludzką. Co więcej, bez pomyłek i niepowodzeń dalej żylibyśmy w epoce kamienia łupanego. Bez błędów nie jest możliwy postęp i dalszy rozwój. Podobnie jak dziecko, które zanim nauczy się chodzić, musi wiele razy upaść, tak i my, opracowując i wdrażając nowy produkt, często robimy coś nie tak jak należy, ucząc się na własnych błędach. Jest jednak kilka zasad, którymi warto się kierować. Podstawową zasadą, którą należy stosować, jest wyciąganie wniosków i korekta. Znów wrócę do pętli Demminga, w której te działania mieszczą się w ostatnim czwartym etapie każdego procesu, a mianowicie podjęcia odpowiednich działań korygujących. Większość możliwych błędów popełnili za nas inni. Jeśli będziemy korzystać z ich doświadczenia, nie musimy powielać ich błędów. Oczywiście najskuteczniej uczymy się na błędach, które sami popełniliśmy. Warto jednak korzystać z doświadczeń i wiedzy innych, bo skutków niektórych błędów nie jesteśmy w stanie zmienić. Najprostszym przykładem niech będzie ignorowanie wiedzy na temat siły ciążenia. Jeśli skoczymy z dachu wieżowca, to nie będziemy mieli nawet okazji wprowadzić działań korygujących, a na chwilę refleksji pozostanie nam zaledwie kilka sekund lotu. Pozwalajmy więc sobie na błędy tam, gdzie możemy je popełniać. Załóżmy, że opracowujemy projekt lampy ulicznej na diodach LED. Jeśli błąd powstał na etapie projektu w komputerze i został wychwycony w czasie analizy, to wszystko w porządku. Kilka minut i błąd został naprawiony. Jeśli jednak nie sprawdziliśmy dokładnie projektu formy oprawy oświetleniowej, a następnie forma została wykonana wadliwie, to nasz błąd kosztuje nas kilkadziesiąt tysięcy złotych. Ważna jest więc umiejętność eliminacji błędów w określonym czasie od ich powstania, kiedy ich skutki stosunkowo prosto i tanio naprawić. Podsumowując: można popełniać błędy na etapie pracy twórczej, w szczególności przy nowych, innowacyjnych projektach. Należy mieć je jednak pod kontrolą tzn. eliminować na odpowiednio wczesnym etapie kontroli. Natomiast należy bezwzględnie wymagać niepopełniania tych samych błędów. Raz każdy się może pomylić, lecz jeśli ktoś robi to permanentnie, nie wyciąga wniosków, to jest to rzeczywiście problem. Warto, aby każda firma budowała listę swoich zasad, którymi się kieruje, aby dany problem się nie powtórzył. W dłuższej perspektywie prowadzi to do tworzenia regulaminów, procedur i instrukcji, które jeśli są napisane przez życie, a nie przez teoretyków, mogą na pewnym etapie rozwoju pomóc w sprawnym działaniu coraz większego przedsiębiorstwa. Ze względu na fakt, że tematyka tej konferencji związana jest z działalnością uczelnianą, to kilka słów kieruję właśnie do pracowników uczelni. W wielu kręgach panuje stereotyp uczelni wyższych w Polsce jako instytucji skostniałych, na wskroś zbiurokratyzowanych z poważnymi ograniczeniami pracy twórczej. Na szczęście nie zawsze tak jest, a najlepszym tego przykładem niech będzie osoba dr Kabacika z wydziału Elektroniki Politechniki Wrocławskiej, który wraz ze swoimi studentami opracował anteny, które zainstalowano na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Oczywiście jest on jednym z wielu naukowców, którzy potrafią wykorzystać możliwości uczelni związane z dostępem do nowoczesnych technologii oraz zapalić swoją wizją celu młode, twórcze umysły studentów i doktorantów. Jeśli jednak czujesz, że nie możesz

Page 136: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Dr Piotr Walendowski

135

w pełni rozwinąć swoich możliwości na uczelni, pomyśl o założeniu własnego biznesu, w którym dzięki współpracy ze swoją macierzystą uczelnią, możesz w pełni rozwinąć skrzydła. Spróbuję w kilku słowach podsumować to, co do tej pory przedstawiłem. Uważam, że warto żyć w pełni świadomie. Wiedzieć, co się robi i dlaczego. W szczególności dotyczy to tak ważnej części naszego życia, którą jest praca. Tak naprawdę, ok. 1/3 naszego czasu spędzamy właśnie pracując. Niezwykle ważne jest więc to, czy robisz rzeczywiście to, co jest dla Ciebie najlepsze. Jeśli nie, naprawdę możesz to zmienić. Wymaga to oczywiście pewnego trudu i determinacji, lecz jest to możliwe. Jeśli zdecydujesz się prowadzić firmę lub nawet jeśli zostaniesz w tym samym miejscu pracy, gdzie jesteś obecnie, to pamiętaj, że jest kilka zasad, które warto stosować. Jeśli będziesz wierzyć w siebie oraz będziesz miał jasny, dobrze zdefiniowany, gruntownie przemyślany cel i do niego uparcie dążył, to jest naprawdę duża szansa, że go osiągniesz. Jeśli tym celem będzie Twoja firma, a innych ludzi (współpracowników, klientów, dostawców) będziesz traktował z szacunkiem słuchając tego, co mają do powiedzenia i odpowiednio reagował na ich głos, to Twój biznes skazany jest na sukces.

Życząc powodzenia, dr inż. Piotr Walendowski „LEDIKO Walendowski i Wilanowski” Sp. J.

Polecana lektura:Stephen R. Covey, 7 nawyków skutecznego działania. Wyd. Rebis, Poznań 20041. Stephen R. Covey, Najpierw rzeczy najważniejsze. Wyd. Rebis, Poznań 20042. Stephen R. Covey, Zasady skutecznego przywództwa. Wyd. Rebis, Poznań 20043.

Page 137: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu
Page 138: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Michał Lewandowski

137

Mgr inż. Michał LewandowskiBIAP – Biuro Inżynierskie Automatyki Przemysłowej

BiaP – hiStORia ROzwOJu

Nasza firma BIAP została zarejestrowana w 1990 roku . Wtedy był to tylko dodatek do podstawowego zajęcia założycieli firmy, jakim była praca naukowo-dydaktyczna w Politechnice Wrocławskiej. Mała firma, jak wiele innych w tamtym czasie, umożliwiała dorobienie do niewielkiej pensji. Były to okres spontanicznych działań, tworzenia przyszłej oferty firmy i poszukiwanie miejsca na rynku. W 1995 roku nastąpił zwrot. Ponieważ coraz trudniej było pogodzić obowiązki dydaktyczne z pracą w BIAP zapadła decyzja o zakończeniu kariery naukowej i skupieniu się tylko na biznesie. Głównym celem było stworzenie dynamicznej firmy, która będzie oferować nowoczesne rozwiązania dla przemysłu. Zaczynaliśmy w jednym wynajętym pokoju. Szybko jednak pojawiły się kolejne pomieszczenia i nowi pracownicy. Zawsze bazowaliśmy na absolwentach PWr. Początkowe lata charakteryzowały wykonywaniem wszelkich prac dla każdego klienta. Wraz z dojrzewaniem firmy nastąpiła pewna specjalizacja oraz oferowanie własnych rozwiązań. W latach 2001-2003 nastąpił znaczący rozwój bazy technicznej firmy oraz wzrost zatrudnienia. Podpisaliśmy szereg porozumień dotyczących transferu technologii ze znaczącymi firmami jak np. Siemens, ABB i inni. W 2004 roku przenieśliśmy naszą siedzibę do Wrocławskiego Parku Technologicznego. Zniknęła wtedy bariera lokalowa oraz w pełni mogliśmy wykorzystać możliwości jakie dawał Park. W 2007 nastąpiło uroczyste otwarcie naszej własnej siedziby na terenie Parku Technologicznego. Otworzyła ona nowe możliwości rozwoju.

Rys. 1. Nowa siedziba BIAP przy ul. Muchoborskiej 16

Mgr inż. Michał Lewandowski BIAP – Biuro Inżynierskie Automatyki Przemysłowej

BIAP – historia rozwoju.

Nasza firma BIAP została zarejestrowana 1990 roku . Wtedy był to tylko dodatek do podstawowego zajęcia założycieli firmy, jakim była praca naukowo-dydaktyczna w Politechnice Wrocławskiej. Mała firma, jak wiele innych w tamtym czasie, umożliwiała dorobienie do niewielkiej pensji. Były to okres spontanicznych działań, tworzenia przyszłej oferty firmy i poszukiwanie miejsca na rynku.

W 1995 roku nastąpił zwrot. Ponieważ coraz trudniej było pogodzić obowiązki dydaktyczne z pracą w BIAP zapadła decyzja o zakończeniu kariery naukowej i skupieniu się tylko na biznesie. Głównym celem było stworzenie dynamicznej firmy, która będzie oferować nowoczesne rozwiązania dla przemysłu.

Zaczynaliśmy w jednym wynajętym pokoju. Szybko jednak pojawiły się kolejne pomieszczenia i nowi pracownicy. Zawsze bazowaliśmy na absolwentach PWr. Początkowe lata charakteryzowały wykonywaniem wszelkich prac dla każdego klienta. Wraz z dojrzewaniem firmy nastąpiła pewna specjalizacja oraz oferowanie własnych rozwiązań.

W latach 2001-2003 nastąpił znaczący rozwój bazy technicznej firmy oraz wzrost zatrudnienia. Podpisaliśmy szereg porozumień dotyczących transferu technologii ze znaczącymi firmami jak np. Siemens , ABB i inni.

W 2004 roku przenieśliśmy naszą siedzibę do Wrocławskiego Parku Technologicznego. Zniknęła wtedy bariera lokalowa oraz w pełni mogliśmy wykorzystać możliwości jakie dawał Park.

W 2007 nastąpiło uroczyste otwarcie naszej własnej siedziby na terenie Parku Technologicznego. Otworzyła ona nowe możliwości rozwoju.

Nowa siedziba BIAP przy ul. Muchoborskiej 16

Page 139: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

BIAP – historia rozwoju

138

Wykorzystując nasze doświadczenie naukowe byliśmy o krok przed konkurencją. W naszej ofercie pojawiały się rozwiązania nowatorskie lub wkraczające dopiero na rynek polski. Jako jedni z pierwszych zaczęliśmy stosować rozwiązania w oparciu o sieci przemysłowe i Profibus DP. Wprowadzaliśmy na rynek napędy ze sterowaniem wektorowym oraz rozwiązanie wielonapędowe Master-Folower. Jako pierwsi wdrożyliśmy system produkcji wsadowej w oparciu o PCS7 Batch.

Rys. 2. Produkcja wsadowa w przemyśle chemicznym

Rozwój BIAP zawsze był powiązany z rozwojem oferowanych technologii. I tak można by wyróżnić następujące etapy:

1995 – 1997 nawiązanie współpracy z dostawcami sprzętu sterowania i oprogramowania −narzędziowego, wsparcie wiedzą, szkolenie nowych pracowników, pierwsze kontrakty na odpowiedzialne instalacje technologiczne,1997 – nawiązanie współpracy z dostawca najnowszej technologii w branży napędu −elektrycznego, rozwój dostaw, dostawy przemienników do kopalń na podstawie dopuszczenia górniczego, uruchomienie serwisu przemienników częstotliwości,2000 – rozwój dostaw układów energooszczędnych, wdrożenie układów sterowania −w nowoczesnych sieciach przemysłowych, 2002 – zastosowanie inteligentnych układów regulacji (niewrażliwej i samostrojącej) −w przemyśle chemicznym i obróbce cieplnej,2003 – zastosowanie sterowania DDC w układach sterowania linii technologicznych −w przemyśle chemicznym, 2006 – wdrożenie napędów średniego napięcia dużej mocy (>500kW),−2007 – rozpoczęcie produkcji rozdzielnic NN na licencji ABB, −2008 – pierwsze aplikacje z robotami ABB i Mitsubishi.−

Wykorzystując nasze doświadczenie naukowe byliśmy o krok przed konkurencją. W naszej ofercie pojawiały się rozwiązania nowatorskie lub wkraczające dopiero na rynek polski. Jako jedni z pierwszych zaczęliśmy stosować rozwiązania w oparciu o sieci przemysłowe i Profibus DP. Wprowadzaliśmy na rynek napędy ze sterowaniem wektorowym oraz rozwiązanie wielonapędoweMaster-Folower. Jako pierwsi wdrożyliśmy system produkcji wsadowej w oparciu o PCS7 Batch.

Produkcja wsadowa w przemyśle chemicznym

Rozwój BIAP zawsze był powiązany z rozwojem oferowanych technologii. I tak można by wyróżnić następujące etapy:

− 1995 – 1997 nawiązanie współpracy z dostawcami sprzętu sterowania i oprogramowania narzędziowego, wsparcie wiedzą, szkolenie nowych pracowników, pierwsze kontrakty na odpowiedzialne instalacje technologiczne

− 1997 – nawiązanie współpracy z dostawca najnowszej technologii w branży napęduelektrycznego, rozwój dostaw, dostawy przemienników do kopalń na podstawie dopuszczenia górniczego, uruchomienie serwisu przemienników częstotliwości

− 2000 – rozwój dostaw układów energooszczędnych, wdrożenie układów sterowania w nowoczesnych sieciach przemysłowych

− 2002 – zastosowanie inteligentnych układów regulacji (niewrażliwej i samostrojącej)w przemyśle chemicznym i obróbce cieplnej

− 2003 – zastosowanie sterowania DDC w układach sterowania linii technologicznych w przemyśle chemicznym,

− 2006 – wdrożenie napędów średniego napięcia dużej mocy (>500kW) − 2007 – rozpoczęcie produkcji rozdzielnic NN na licencji ABB − 2008 – pierwsze aplikacje z robotami ABB i Mitsubishi

Page 140: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

Michał Lewandowski

139

Rys. 3. Pompownia odpadów poflotacyjnych w KGHM o łącznej mocy w napędach falownikowych 3MW.

Podstawową naszą działalnością była automatyka przemysłowa i systemy napędowe. Wraz z rozwojem firmy, oferta ulegała stałemu rozszerzeniu, również dlatego aby sprostać oczekiwaniom naszych klientów. Pojawiła się automatyka budynków, robotyka, własny dział projektowy. Śledząc zmiany obrotów i wielkości zatrudnienia w firmie z biegiem lat, można zauważyć związek przyspieszenia tempa wzrostu firmy z nawiązywaniem nowych kontaktów ze znaczącymi dostawcami nowych technologii oraz współpracą z Parkiem Technologicznym i powstałymi w Parku warunkami rozwoju firmy. W tym roku osiągnęliśmy pełnoletność. Przez te lata zostaliśmy uhonorowani wieloma nagrodami i wyróżnieniami. Pierwszą i bardzo znaczącą dla nas była nagroda Rektora Politechniki Wrocławskiej za unikalne rozwiązania jakie zastosowaliśmy przy tworzeniu kopalnianego systemu dyspozytorskiego w KGHM. Potem pojawiły się kolejne. Przez ostatnie 4 lata byliśmy nagradzani Gazelą Biznesu, otrzymaliśmy wyróżnienie Wehikuł Czasu, certyfikat Przejrzysta Firma, znaleźliśmy się na Białej Liście.

Dziś BiaP jest znaną marką na rynku polskim

Jesteśmy niezależnym biurem inżynierskim specjalizującym się w automatyce przemysłowej, systemach napędowych, rozdzielnicach elektrycznych, zrobotyzowanych stanowiskach produkcyjnych. W naszych aplikacjach stosujemy najnowsze technologie, jednak zawsze dążymy do doboru rozwiązań dopasowanych do potrzeb i oczekiwań klientów. Wykorzystując nasze 18-to letnie doświadczenie zapewniamy skuteczną realizację każdego zadania inwestycyjnego począwszy od analizy ekonomicznej i projektu poprzez kompleksową realizację aż do uruchomienia i na utrzymaniu ruchu kończąc. Dostawców wybieramy według kryterium jakości i nowoczesności rozwiązań technicznych

Pompownia odpadów poflotacyjnych w KGHM o łącznej mocy w napędach falownikowych 3MW.

Podstawową naszą działalnością była automatyka przemysłowa i systemy napędowe. Wraz z rozwojem firmy, oferta ulegała stałemu rozszerzeniu, również dlatego aby sprostać oczekiwaniom naszych klientów. Pojawiła się automatyka budynków, robotyka, własny dział projektowy.

Śledząc zmiany obrotów i wielkości zatrudnienia w firmie z biegiem lat, można zauważyćzwiązek przyspieszenia tempa wzrostu firmy z nawiązywaniem nowych kontaktów ze znaczącymidostawcami nowych technologii oraz współpracą z Parkiem Technologicznym i powstałymi w Parku warunkami rozwoju firmy.

W tym roku osiągnęliśmy pełnoletność. Przez te lata zostaliśmy uhonorowani wieloma nagrodami i wyróżnieniami. Pierwszą i bardzo znaczącą dla nas była nagroda Rektora Politechniki Wrocławskiej za unikalne rozwiązania jakie zastosowaliśmy przy tworzeniu kopalnianego systemu dyspozytorskiego w KGHM. Potem pojawiły się kolejne. Przez ostatnie 4 lata byliśmy nagradzani Gazelą Biznesu, otrzymaliśmy wyróżnienie Wehikuł Czasu, certyfikat Przejrzysta Firma, znaleźliśmy się na Białej Liście.

Dziś BIAP jest znaną marką na rynku polskim.

Jesteśmy niezależnym biurem inżynierskim specjalizującym się w automatyce przemysłowej, systemach napędowych, rozdzielnicach elektrycznych, zrobotyzowanych stanowiskach produkcyjnych.

W naszych aplikacjach stosujemy najnowsze technologie, jednak zawsze dążymy do doboru rozwiązań dopasowanych do potrzeb i oczekiwań klientów.

Wykorzystując nasze 18-to letnie doświadczenie zapewniamy skuteczną realizację każdego

Page 141: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

BIAP – historia rozwoju

140

oferowanych produktów. Naszymi partnerami jest wielu znanych producentów min: ABB, Siemens, General Electric, Emerson, Rockwell, GE Fanuc.

Zbudowaliśmy firmę, której rozwój oparty jest na wiedzy. Własnymi siłami, bez obcego kapitału, osiągnęliśmy znaczącą pozycję na rynku, skutecznie konkurując z większymi i renomowanymi firmami. Dźwigniami naszego rozwoju okazało się zaufanie do talentu młodych uzdolnionych inżynierów zatrudnionych w firmie, współpraca z dostawcami nowych rozwiązań technologicznych, systemów sterowania, informatyki, robotyki oraz napędu elektrycznego, jak również współpraca naszej firmy z Wrocławskim Parkiem Technologicznym, na którego terenie firma prowadzi obecnie działalność.

Page 142: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

wROcławSKie centRuM tRanSfeRu technOlOGii OfeRuJe:

pomoc w poszukiwaniu oraz promocji innowacyjnych technologii, −pomoc w przygotowaniu oferty technologicznej i przeprowadzeniu transferu −technologii w ramach sieci Enterprise Europe Network,wsparcie w przygotowaniu wniosków, procesie negocjacji umów oraz uczestnictwie −w projektach europejskich,bezpłatne usługi informacyjne w ramach Regionalnego Punktu Konsultacyjnego −Programów Badawczych UE,szkolenia, kursy, seminaria, studia podyplomowe z zakresu technologii i organizacji −(m.in.: systemy jakości, zarządzanie produkcją),doradztwo (m.in.: optymalizacja procesów produkcyjnych, krajowe i unijne źródła −finansowania rozwoju przedsiębiorstw, ochrona praw własności intelektualnej, zarządzanie przedsiębiorstwem), pomoc przy zakładaniu firm innowacyjnych (m.in. poprzez organizację Konkursu −„Pomysł na innowacyjną firmę”).

Naszą ofertę kierujemy do firm, szkół wyższych oraz instytucji badawczych zainteresowanych podjęciem współpracy międzynarodowej w dziedzinie badań i rozwoju oraz transferu technologii. WCTT promuje innowacyjność, aktywnie i efektywnie budując gospodarkę opartą na wiedzy.

zapewniamy rozwój przez innowacje.

141

Page 143: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu
Page 144: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu

cO DecyDuJe O ROzwOJu GOSPODaRczyM Prof. zw. dr hab. Marian Noga Akademia Ekonomiczna im. Oskara Langego we Wrocławiu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

MetODy GeneROwania nOwych POMySłów Prof. zw. dr hab. inż. Jan Koch Wrocławskie Centrum Transferu Technologii Politechniki Wrocławskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

KOMeRcJalizacJa wyniKów BaDań Mgr inż. Grzegorz Gromada Politechnika Wrocławska, Wrocławskie Centrum Transferu Technologii Politechniki Wrocławskiej MCI. BioVentures Sp. z o.o. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

wzROSt GOSPODaRczy a tRanSfeR technOlOGii Krzysztof Gulda Dyrektor Departamentu Rozwoju Gospodarki Ministerstwo Gospodarki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

POlityKa innOwacyJna finlanDii Hannes Toivanen Senior Researcher, Ph.D. Ministerstwo Pracy i Gospodarki (Finlandia). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

tRanSfeR wyniKów PRac BaDawczych z uczelni DO PRzeDSięBiORStw Prof. dr hab. Jacek Guliński Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

wieDza PRacOwniKów tO KaPitał PRzeDSięBiORStwa. JaK ten KaPitał zatRzyMać? Dr inż. Roman Dziuba GKN Driveline Polska. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

KOMeRcJalizacJa technOlOGii - SPółKi SPin-Off Dr Piotr Tamowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

PRzyKłaDy uDanych tRanSfeRów technOlOGii wSPOMaGanych PRzez wROcławSKie centRuM tRanSfeRu technOlOGii Dr inż. Jarosław Osiadacz Wrocławskie Centrum Transferu Technologii Politechniki Wrocławskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

KlaSteR nutRiBiOMeD – PRzyKłaD wSPółPRacy MięDzy uczelniaMi i PRzeDSięBiORStwaMi Prof. zw. dr hab. inż. Tadeusz Trziszka Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

cBR nOVaSOMe SP. z O.O. Dr hab. inż. Marek Langner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

Geneza POwStania Dr hab. inż. Andrzej Ambroziak prof. nadzw. PWr Przedsiębiorstwo Inżynieryjne „LUT-SPAW”. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109

OPticOn nanOtechnOlOGy Dr inż. Krzysztof Grzelakowski, mgr inż. Dariusz Mirecki OPTICON Nanotechnology Sp. z o.o. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113

cele i zaDania wROcławSKieGO PaRKu technOlOGiczneGO Dr hab. inż. Maciej Chorowski prof. nadzw. PWr Wrocławski Park Technologiczny SA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121

hiStORia ROzwOJu „leDiKO walenDOwSKi i wilanOwSKi” SP. J. Dr inż. Piotr Walendowski Lediko. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129

BiaP – hiStORia ROzwOJu Mgr inż. Michał Lewandowski BIAP – Biuro Inżynierskie Automatyki Przemysłowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137

Spis treści

kaminskam
Przekreślenie
Page 145: Wzrost gospodarczy a innowacje - wctt.pl · We współczesnym świecie obserwujemy różnice w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i ... wzrost a rozwój gospodarczy. Pomiar wzrostu