Upload
anne
View
67
Download
2
Embed Size (px)
DESCRIPTION
YAĞMURLAMA SULAMA. - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
YAĞMURLAMA SULAMA Kaynaktan bir pompa aracılığı ile alınan su, kapalı boru hatları içerisinde
basınçlı olarak sulama alanına kadar iletilir. Alanda belirli aralıklarla yerleştirilmiş yağmurlama başlıkları aracılığı ile önce atmosfere verilir. Buradan toprak yüzeyine düşer, infiltrasyonla toprak içerisine girer ve kök bölgesinde depolanır. Bu aşamada ortaya çıkan görüntü doğal yağmura benzetildiğinden yönteme yağmurlama sulama adı verilir.
Toprak koşulları: Her türlü toprak koşullarında uygulanır. Özellikle infiltrasyon hızı yüksek, kullanılabilir su tutma kapasitesi değeri düşük, hafif bünyeli topraklar için idealdir. Sığ toprak koşullarında sorunsuz olarak uygulanır.
Topoğrafik koşullar: Her türlü topoğrafya koşullarında uygulanabilir. Eğimi yüksek ve dalgalı topoğrafya yöntem için bir kısıt oluşturmaz.
Bitki koşulları: Toprak üstü aksamının ıslatılmasından kaynaklanan hastalık ve zararlılara duyarlı olmayan tüm bitkileri sulanmasında kullanılır.
Su kaynağı koşulları: Yüzey sulama yöntemlerine göre çok daha düşük su kaynağı debilerinde başarı ile uygulanabilir. Su kaynağının yüzeyde olması gerekmez. Ayrıca, su kalitesinin uygun olması ve fazla miktarda sediment ya da yüzücü cisim içermemesi gerekir.
Yağmurlama Sulama Yönteminin Üstünlükleri1. Tesviye gerektirmez.
2. Su alma hızı yüksek hafif bünyeli topraklarda yüksek bir sulama randımanı verir.
3. Sığ topraklarda kontrollü bir sulama yapılır.(taban suyu yükseltmeksizin)
4. Eş su dağılım yeknesaklığı dolayısıyla su uygulama randımanının yüksek olması mevcut su ile daha geniş alanların sulanmasını etkin kılar.
5. İyi bir projeleme ve işletim ile erozyon sorunu ortadan kalkar.
6. Borular genellikle gömülü olduğundan, yüzeyde olsalar bile az yer kapladıklarından (kanallara göre) tarım dışı alanlar azalır ve tarımsal işler kolaylaşır.
7. Sulama işçiliği giderleri daha azdır.
8. Ticari gübreler ve tarımsal mücadele ilaçları sistem ile verilebilir.
9. Meyve ağaçları kısa süreli periyotlarla dondan korunur.
Yağmurlama Sulama Yönteminin Dezavantajları
1. İlk yatırım masrafları oldukça yüksektir.
2. İşletme basıncı genellikle bir pompa aracılığıyla sağlandığından işletme giderleri yüksektir.
3. Özellikle rüzgar hızının yüksek olduğu bölgelerde su dağılımı olumsuz yönde etkilenir. Bu olumsuzluk olanaklar el veriyor ise laterallerin rüzgar esiş yönüne dik yerleştirilmesiyle veya rüzgarsız saatlerde sulama yapılması ile giderilebilir. Ayrıca, rüzgar hızına daha az duyarlı düşük fırlatma açılı yağmurlama başlıklarının kullanılması sorunu belirli ölçüde azaltır.
4. Sıcaklığın yüksek olduğu yörelerde yüksek buharlaşma sulama randımanını azaltır. Bu sorun gece sulamaları ile giderilebilir.
5. Özellikle bazı bitkilerde tozlaşma döneminde yapılan sulamalar döllenmeyi olumsuz yönde etkiler. Bu nedenle sulama programlarının anılan dönemde sulama yapılmayacak biçimde düzenlenmesi önemlidir.
6. Bitkinin toprak üstü aksamı ıslatıldığından ayrıca havanın bağıl nemi yükseldiğinden hastalık ve zararlıların yayılma performansı artar.
7. Özellikle öğle saatinde sulamanın bitirilmesi koşulunda yaprak yüzeyinde kalan su zerrecikleri birer mercek gibi çalışarak yaprakların zarar görmesine neden olur. Bu sorun sulamanın akşam saatlerine doğru bitirilmesiyle giderilebilir.
8. Bir önceki maddede değinilen sorun özellikle tuzlu su koşullarında daha da artar. Bu nedenle, T1 ve T2 sınıfındaki sular dışında kalan suların yağmurlama sulamada kullanılması önerilmez.
YAĞMURLAMA SULAMA SİSTEMİNİN UNSURLARI
Tipik bir yağmurlama sulama sistemi: pompa birimi, boru hatları( ana boru, lateral ve fittingsler) ve yağmurlama başlıklarından oluşur.
7. Özellikle öğle saatlerinde sulamanın bitirilmesi koşulunda yaprak yüzeyinde kalan su zerrecikleri birer mercek gibi çalışarak yaprakların zarar görmesine neden olur. Bu sorun sulamanın akşam saatlerine doğru bitirilmesiyle giderilebilir. 8. Bir önceki maddede değinilen sorun özellikle tuzlu su koşullarında daha da artar. Bu nedenle T1 ve T2 sınıfındaki sular dışında kalan suların yağmurlama sulamada kullanılması önerilmez.
YAĞMURLAMA SULAMA SİSTEMİNİN UNSURLARI Tipik bir yağmurlama sulama sistemi; pompa birimi, boru hatları (Ana boru, lateral ve
fittingsler) ve yağmurlama başlıklarından oluşur (Şekil 6.1).
Şekil 6.1. Yağmurlama sisteminin unsurları
-Su Kaynağı: Sistemde her türlü kaynaktan yararlanılabilir. Bu bir akarsu olabileceği gibi, rezervuar, kanal, kuyu vb. olabilir. Önemli olan kaynağın çok fazla sediment ve yüzücü cisim içermemesidir. Aksi halde başlıklar ve borularda tıkanma olur. Bu durumda filtrasyon gereklidir bu ise oldukça pahalı bir işlemdir. -Pompa Birim: Sistemde güç kaynağı olarak değişik tipteki pompalar kullanılır. Statik emme yüksekliğinin düşük olduğu koşullarda yatay milli santrifüj pompalar, derin kuyularda ise ya dalgıç yada düşey milli derin kuyu pompalar kullanılır. İşletme kolaylığı açısından elektrik motorları tercih edilir. -Boru Hatları: Ana boru hattı suyu pompadan alır laterallere iletir. Gömülü yada yüzeyde olabilir. Gömülü koşullarda çelik, AÇB (Asbestli çimento boru), sert PVC (polivinilklorül) HDPE (High density polietilen) ve CTPE (cam takviyeli polietilen) borular, yüzeyde ise alüminyum yada sert polietilen borular kullanılır. Lateral boru hatları suyu ana borudan alır başlıklara taşır. Genelde yüzeydedirler. Bu koşula alüminyum veya sert PE, gömülü iseler sert PVC ve sert PE borulardan oluştururlar. Boru hatlarının gömülü olduğu koşullarda işletme basıncı 10 atm yüzeyde ise 6 atm olması gerekir. Boruların yüzeyde olduğu koşulda, basınç
Şekil 6.1 Yağmurlama sisteminin unsurları
Ana boru hattı
Su k
aynağı
Pom
pa b
irim
i
Late
ral
boru
hatt
ı
Vana
1
2
3 4
Yağmurlama başlığı
Su kaynağı: Sistemde her türlü kaynaktan yararlanılabilir. Bu bir akarsu olabileceği gibi, rezervuar, kanal, kuyu vb. olabilir. Önemli olan kaynağın çok fazla sediment ve yüzücü cisim içermemesidir. Aksi halde başlıklar ve borularda tıkanma olur. Bu durumda filtrasyon gereklidir bu ise oldukça pahalı bir işlemdir.
Pompa birimi: Sistemde güç kaynağı olarak değişik tipteki pompalar kullanılır. Statik emme yüksekliğinin düşük olduğu koşullarda yatay milli santrifüj pompalar, derin kuyularda ise ya dalgıç ya da düşey milli derin kuyu pompalar kullanılır. İşletme kolaylığı açısından elektrik pompa motorları tercih edilir.
• Dalgıç pompa
• Yatay – düşey milli santrifüj pompa
• Pancar motor Honda Motopomp
Boru hatları: Ana boru hattı suyu pompadan alır laterallere iletir. Gömülü ya da yüzeyde olabilir. Gömülü koşullarda çelik, AÇB( asbestli çimento boru), sert PVC(poliviniklorül), HDPE (high densty polietilen) ve CTPE (cam takviyeli polietilen) borular, yüzeyde ise alüminyum ya da sert polietilen borular kullanılır.
Lateral boru hatları suyu ana borudan alır başlıklara taşır. Genelde yüzeydedirler. Bu koşula alüminyum veya sert PE borulardan oluştururlar. Boru hatlarının gömülü olduğu koşullarda işletme basıncı 10 atm, yüzeyde ise 6 atm olması gerekir. Boruların yüzeyde olduğu koşulda, basınç altında tam sızdırmaz, basınç kalktığında ise drene contalar kullanılır.
Ayrıca bu hatlarda dirsek, T parçası, kros, kör tapa, redüksiyon, adaptör, abot ve benzeri fittingsler kullanılır.
YAĞMURLAMA BAŞLIKLARI• Başlık lateralden aldığı
basınçlı suyu önce damlalar halinde atmosfere püskürtür. Daha sonra bu damlalar toprağa düşer. Laterale direkt veya yükselticisi ile bağlanır. Bu tamamen bitki boyuna bağlıdır. Yağmurlama başlıkları genellikle döner tiptedir. Başlıklar, dönüş hızları, işletme basınçları, işlevlerine göre sınıflandırılır.
İşletme basıncı 2 atm az ise düşük basınçlı, 2 – 4 atm ise orta basınçlı, 4 – 6 ise yüksek basınçlı, 6 atm’ den büyük ise jet tipi yağmurlama başlıkları olarak anılırlar.
Yağmurlama başlıkları işlevlerine göre; tarla ve bahçe tipi yağmurlama başlıkları olarak sınıflandırırlar.
Yağmurlama başlıkları, genellikle 0.8 – 1.2 d / d bir dönü hızı gösterirler. 1 d / d’dan düşük ise yavaş, 1 d/d ise orta, 1 d/d’dan büyük ise hızlı dönen yağmurlama başlıkları olarak anılırlar.
• Bunun dışında meyve bahçelerinde 2- 6 m ıslatma çapına sahip olan mini yağmurlama başlıkları kullanılır. Bunların tasarımı yağmurlamadan çok damla sulamaya benzer.
30 - 330
Tarla Tipi Bahçe Tipi
10 - 120
YAĞMURLAMA SİSTEMLERİNİN TİPLERİ
YAĞMURLAMA SULAMA SİSTEM TİPLERİ
1. KAPLANAN ALANA GÖRE2. TESİS VE İŞLETME
DURUMUNA GÖRE3. SUYUN BİTKİYE VERİLİŞ
BİÇİMİNE GÖRE
- Tarla sistemleri - Taşınabilir sistemler - Ağaçüstü sulama sistemleri
- Çiftlik sistemleri - Yarı sabit sistemleri - Ağaç altı sulama sistemleri
- Tarla sisteminden - Sabit sistemler
çiftlik sistemine
geçiş sistemleri
- Toplu sistemler
• 1. Kaplanan Alana Göre Sistemler
• -Tarla sistemleri: İşletmelerde belirli bitkilerin kritik dönemlerinde destekleme sulamalar yapmak amacıyla kullanılan taşınabilir sistemlerdir. Bu tür işletmelerde esas yöntem yağmurlama olmayıp sadece belirli zamanlarda kullanılan sistemlerdir.
• -Çiftlik sistemleri: İşletmede temel yöntem yağmurlamadır. Etkin bir biçimde çalışması planlanır ve araziye kurulur. Yarı sabit veya taşınabilir biçimde olabilirler. Uygulamada en çok kullanılan sistemlerdir.
• -Tarla sistemlerinden çiftlik sistemlerine geçiş sistemleri: İşletmede esas çiftlik sistemleridir. Bu biçimde planlama yapılır. Parasal yetersizliklerden dolayı uygulamaya peyderpey geçilir. Dolayısıyla yeterli kaynak bulununcaya kadar tarla, kaynak bulunduktan sonra çiftlik sistemleri uygulanır.
• -Toplu sistemler: Birden fazla işletmeye hizmet eden komplike sistemlerdir. Bir çok çiftlik sistemini kapsar. Basınçlı boru hatları ile alana getirilen sulama suyu her bir işletmenin istifade edeceği şekilde hidrantlar aracılığı ile işletmelere verilir. Her bir işletmede kendi çiftlik sistemi için gerekli olan suyu bir güç kaynağı kullanmadan alır.
2. Tesis ve İşletme Durumuna Göre Sistemler
• -Taşınabilir sistemler: Sistem unsurların tümü hareketlidir. Bazı koşullarda pompa birimi sabit olabilir. İlk yatırım masrafları düşük işletme giderleri yüksektir.
Kanal
a) Taşınabilir (Pompa hareketli)
Pompa Su kaynağı
b) Taşınabilir (Pompa sabit)
1. Kaplanan Alana Göre Sistemler -Tarla sistemleri: İşletmelerde bilirli bitkilerin kritik dönemlerinde destekleme sulamalar yapmak amacıyla kullanılan taşınabilir sistemlerdir. Bu tür işletmelerde esas yöntem yağmurlama olmayıp sadece belirli zamanlarda kullanılan sistemlerdir. -Çiftlik sistemleri: İşletmede temel yöntem yağmurlamadır. Etkin bir biçimde çalışması planlanır ve araziye kurulur. Yarı sabit veya taşınabilir biçimde olabilirler. Uygulamada en çok kullanılan sistemlerdir. -Tarla sistemlerinden çiftlik sistemlerine geçiş sistemleri: İşetmede esas çiftlik sistemleridir. Bu biçimde planlama yapılır. Parasal yetersizliklerden dolayı uygulamaya peyderpey geçilir. Dolayısıyla yeterli kaynak bulununcaya kadar tarla, kaynak bulunduktan sonra çiftlik sistemleri uygulanır. -Toplu sistemler: Birden fazla işletmeye hizmet eden komplike sistemlerdir. Bir çok çiftlik sistemini kapsar. Basınçlı boru hatları ile alana getirilen sulama suyu her bir işletmenin istifade edeceği şekilde hidrantlar aracılığı ile işletmelere verilir. Her bir işletmede kendi çiftlik sistemi için gerekli olan suyu bir güç kaynağı kullanmadan alır. 2. Tesis ve İşletme Durumuna Göre Sistemler -Taşınabilir sistemler: Sistem unsurların tümü hareketlidir (Şekil 6.4 a). Bazı koşullarda pompa birimi sabit olabilir (6- 4 b). İlk yatırım masrafları düşük işletme giderleri yüksektir. -Yarı sabit sistemler: Pompa birimi ve ana boru hattı sabit lateral ve başlıklar hareketlidir (6- 4 c). Bir durakta sulama süresi tamamlandıktan sonra lateral bir diğer konuma taşınır. Böylece sulama devam eder. Bu sistemlerde taşınabilir sistemlere oranla ilk yatırım masrafı yüksek, işletme giderleri düşüktür. -Sabit sistemler: Sistem unsurlarının tamamı sabittir. Ana boru hatları genelde gömülü lateraller ise gömülü veya yüzeyde olabilir (6 – 4 d). Başlıklar sulama mevsimi başında takılır, sonunda sökülür. İlk yatırım masrafı yüksek, işletme giderleri ise çok düşüktür. Rekreasyon alanların sulanmasında kullanılan sistemler bu tiplerdir. Şekil 6.4. Tesis ve işletme durumuna göre yağmurlama sulama sistem tipleri
Yağmurlama başlığı
Lateral boru hattı
Pompa
Yağmurlama başlığı
Lateral boru hattı
Ana boru hattı
• -Yarı sabit sistemler: Pompa birimi ve ana boru hattı sabit lateral ve başlıklar hareketlidir. Bir durakta sulama süresi tamamlandıktan sonra lateral bir diğer konuma taşınır. Böylece sulama devam eder. Bu sistemlerde taşınabilir sistemlere oranla ilk yatırım masrafı yüksek, işletme giderleri düşüktür.
Pompa Su kaynağı
c) Yarı sabit
1. Kaplanan Alana Göre Sistemler -Tarla sistemleri: İşletmelerde bilirli bitkilerin kritik dönemlerinde destekleme sulamalar yapmak amacıyla kullanılan taşınabilir sistemlerdir. Bu tür işletmelerde esas yöntem yağmurlama olmayıp sadece belirli zamanlarda kullanılan sistemlerdir. -Çiftlik sistemleri: İşletmede temel yöntem yağmurlamadır. Etkin bir biçimde çalışması planlanır ve araziye kurulur. Yarı sabit veya taşınabilir biçimde olabilirler. Uygulamada en çok kullanılan sistemlerdir. -Tarla sistemlerinden çiftlik sistemlerine geçiş sistemleri: İşetmede esas çiftlik sistemleridir. Bu biçimde planlama yapılır. Parasal yetersizliklerden dolayı uygulamaya peyderpey geçilir. Dolayısıyla yeterli kaynak bulununcaya kadar tarla, kaynak bulunduktan sonra çiftlik sistemleri uygulanır. -Toplu sistemler: Birden fazla işletmeye hizmet eden komplike sistemlerdir. Bir çok çiftlik sistemini kapsar. Basınçlı boru hatları ile alana getirilen sulama suyu her bir işletmenin istifade edeceği şekilde hidrantlar aracılığı ile işletmelere verilir. Her bir işletmede kendi çiftlik sistemi için gerekli olan suyu bir güç kaynağı kullanmadan alır. 2. Tesis ve İşletme Durumuna Göre Sistemler -Taşınabilir sistemler: Sistem unsurların tümü hareketlidir (Şekil 6.4 a). Bazı koşullarda pompa birimi sabit olabilir (6- 4 b). İlk yatırım masrafları düşük işletme giderleri yüksektir. -Yarı sabit sistemler: Pompa birimi ve ana boru hattı sabit lateral ve başlıklar hareketlidir (6- 4 c). Bir durakta sulama süresi tamamlandıktan sonra lateral bir diğer konuma taşınır. Böylece sulama devam eder. Bu sistemlerde taşınabilir sistemlere oranla ilk yatırım masrafı yüksek, işletme giderleri düşüktür. -Sabit sistemler: Sistem unsurlarının tamamı sabittir. Ana boru hatları genelde gömülü lateraller ise gömülü veya yüzeyde olabilir (6 – 4 d). Başlıklar sulama mevsimi başında takılır, sonunda sökülür. İlk yatırım masrafı yüksek, işletme giderleri ise çok düşüktür. Rekreasyon alanların sulanmasında kullanılan sistemler bu tiplerdir. Şekil 6.4. Tesis ve işletme durumuna göre yağmurlama sulama sistem tipleri
Yağmurlama başlığı
Ana boru hattı
Lateral boru hattı
• -Sabit sistemler: Sistem unsurlarının tamamı sabittir. Ana boru hatları genelde gömülü lateraller ise gömülü veya yüzeyde olabilir. Başlıklar sulama mevsimi başında takılır, sonunda sökülür. İlk yatırım masrafı yüksek, işletme giderleri ise çok düşüktür. Rekreasyon alanların sulanmasında kullanılan sistemler bu tiplerdir.
Pompa Su kaynağı
d) Sabit
1. Kaplanan Alana Göre Sistemler -Tarla sistemleri: İşletmelerde bilirli bitkilerin kritik dönemlerinde destekleme sulamalar yapmak amacıyla kullanılan taşınabilir sistemlerdir. Bu tür işletmelerde esas yöntem yağmurlama olmayıp sadece belirli zamanlarda kullanılan sistemlerdir. -Çiftlik sistemleri: İşletmede temel yöntem yağmurlamadır. Etkin bir biçimde çalışması planlanır ve araziye kurulur. Yarı sabit veya taşınabilir biçimde olabilirler. Uygulamada en çok kullanılan sistemlerdir. -Tarla sistemlerinden çiftlik sistemlerine geçiş sistemleri: İşetmede esas çiftlik sistemleridir. Bu biçimde planlama yapılır. Parasal yetersizliklerden dolayı uygulamaya peyderpey geçilir. Dolayısıyla yeterli kaynak bulununcaya kadar tarla, kaynak bulunduktan sonra çiftlik sistemleri uygulanır. -Toplu sistemler: Birden fazla işletmeye hizmet eden komplike sistemlerdir. Bir çok çiftlik sistemini kapsar. Basınçlı boru hatları ile alana getirilen sulama suyu her bir işletmenin istifade edeceği şekilde hidrantlar aracılığı ile işletmelere verilir. Her bir işletmede kendi çiftlik sistemi için gerekli olan suyu bir güç kaynağı kullanmadan alır. 2. Tesis ve İşletme Durumuna Göre Sistemler -Taşınabilir sistemler: Sistem unsurların tümü hareketlidir (Şekil 6.4 a). Bazı koşullarda pompa birimi sabit olabilir (6- 4 b). İlk yatırım masrafları düşük işletme giderleri yüksektir. -Yarı sabit sistemler: Pompa birimi ve ana boru hattı sabit lateral ve başlıklar hareketlidir (6- 4 c). Bir durakta sulama süresi tamamlandıktan sonra lateral bir diğer konuma taşınır. Böylece sulama devam eder. Bu sistemlerde taşınabilir sistemlere oranla ilk yatırım masrafı yüksek, işletme giderleri düşüktür. -Sabit sistemler: Sistem unsurlarının tamamı sabittir. Ana boru hatları genelde gömülü lateraller ise gömülü veya yüzeyde olabilir (6 – 4 d). Başlıklar sulama mevsimi başında takılır, sonunda sökülür. İlk yatırım masrafı yüksek, işletme giderleri ise çok düşüktür. Rekreasyon alanların sulanmasında kullanılan sistemler bu tiplerdir. Şekil 6.4. Tesis ve işletme durumuna göre yağmurlama sulama sistem tipleri
Yağmurlama başlığı
Lateral boru hattı
Ana boru hattı
3. Suyun Bitkiye Veriliş Biçimine Göre Sistemler
• -Ağaç üstü sulama sistemleri: Tarla bitkileri ve sebzelerin sulanmasında esas olarak su bitki üzerinden verilir.
• -Ağaç altı sulama sistemleri: Meyve bahçelerinin ağaç altından sulanmasında kullanılır.
YAĞMURLAMA SULAMA SİSTEMLERİNDE SU DAĞILIMI
• Yağmurlama sulama sistemlerinde ilk yatırım masrafı yüksek olduğundan, eş bir su dağılımı ve yüksek bir sulama randımanının eldesi zorunludur. Bu nedenle başlığın su dağılım özelliklerinin çok iyi bilinmesi gerekir. Alanda topografik koşullar ve borulardaki yük kayıpları nedeniyle başlıklardaki basınçlar, dolayısıyla debiler farklılık gösterir. Bu nedenle eş bir su dağılımı sağlanamaz.
• Yağmurlama başlıkları optimum işletme basıncında çalıştırılarak ve uygun tertip aralıklarında yerleştirilerek yüksek bir yeknesaklık ve su uygulama randımanı elde edilebilir. Her bir başlığın daire şeklinde ıslattığı bir alan vardır. Buna ıslatma alanı denir. Islatma alanının kesitine de su dağılım eğrisi adı verilir.
Su dağılım eğrisi
Islatma alanı
Yağmurlama başlığı
Yağmurlama başlıklarında ıslatma alanı ve su dağılım eğrisi
Düşük basınç
Optimum işletme basıncı
Yüksek basınç
Yağmurlama başlıklarında farklı işletme basıncında su dağılım eğrileri
dn
Projelemede başlıklar belirli oranlarda birbirlerini örtecek şekilde yerleştirilir. Böylece eş bir su dağılımı sağlanmaya çalışılır. Tertip biçimi dikdörtgen, üçgen veya kare olabilir (Şekil 16).
Üçgen tertip rekreasyon alanlarındaki sabit sistemlerde kullanılabilir. S1
Yağmurlama başlığı Şekil 18. Optimum işletme basınç sınırlarında uygun örtme ile ıslatılan toprak derinliği
S2 Lateral boru hattı
TEKNİK ÖZELLİKLERİN BELİRLENMESİ
•Üretilen bir yağmurlama başlığının belirli bir işletme basıncı ve meme çapında kendine özgü bir su dağılım eğrisi vardır. Dolayısıyla farklı tertip aralıklarında kendine özgü bir dağılım deseni olacaktır. Önemli olan bu dağılım deseninin kabul edilebilir düzeyde eş bir su dağılımı sağlayıp sağlamadığının belirlenmesidir. Başlıklarda su dağılım desenleri farklı biçimde yapılacak denemelerle saptanabilir. Bunlar;
a.Tekil başlık deneme yöntemib.Tekil lateral deneme yöntemic.Birlikte çalışan lateraller deneme yöntemi
Bunlardan en çok kullanılan ve en kolay sonuç veren tekil başlık deneme yöntemi açıklanacaktır.
TEKNİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ
Daha öncede değinildiği gibi üretilen her bir yağmurlama başlığının belirli bir işletme basıncı ve meme çapında kendine özgü bir su dağılım eğrisi vardır. Dolayısıyla farklı tertip aralıklarında kendine özgü bir dağılım deseni olacaktır. Önemli olan bu dağılım deseninin kabul edilebilir düzeyde eşbir su dağılımı sağlayıp sağlamadığının belirlenmesidir. Başlıklarda su dağılım desenleri farklı biçimde yapılacak denemelerle saptanabilir. Bunlar; a. Tekil başlık deneme yöntemi b. Tekil lateral deneme yöntemi c. Birlikte çalışan lateraller deneme yöntemi Bunlardan en çok kullanılan ve en kolay sonuç veren tekil başlık deneme yöntemi açıklanacaktır. -Tekil başlık deneme yöntemi.
Şekil 19 dan izleneceği gibi, su toplama kapları kareler oluşturacak biçimde 2 – 3 m aralıklarla yerleştirilmiştir. Alanın ortasında bir yükseltici üzerinde konumlandırılmış test edilecek yağmurlama başlığı bulunmaktadır. Bu başlığa suyu sağlayan pompa çıkışında bir debi ölçer ve yağmurlama başlığıyla aynı kotta yer alan manometre yerleştirilmiştir. Alanda ayrıca rüzgar hızını ölçen bir anemometre ile sıcaklığı ölçen bir termometre bulundurulmalıdır. Deneme sırasında rüzgar hızı 2 m / s yi geçmemelidir. Belirli bir basınç seçilerek başlık bu işletme basıncında 3 – 4 saat çalıştırılır. Daha sonra her bir kapta toplanan sular hacim olarak ölçülür ve bir yağmurlama başlığı test çizelgesine işlenir. Denemeler, farklı işletme basınçları ve meme çapları için tekrarlanır.
Şekil 19. Tekil başlık deneme yöntemine ilişkin deneme planı
• Şekil 19’ da görüldüğü gibi, su toplama kapları kareler oluşturacak biçimde 2 m aralıklarla yerleştirilmiştir. Alanın ortasında bir yükseltici üzerinde konumlandırılmış test edilecek yağmurlama başlığı bulunmaktadır. Bu başlığa suyu sağlayan pompa çıkışında bir debi ölçer ve yağmurlama başlığı ile aynı kotta yer alan manometre yerleştirilmiştir.
• Alanda ayrıca rüzgar hızını ölçen anemometre ile sıcaklığı ölçen bir termometre bulundurulmalıdır. Deneme sırasında rüzgar hızı 2 m/s ‘yi geçmemelidir.
• Belirli bir basınç seçilerek başlık bu işletme basıncında 3-4 saat çalıştırılır. Daha sonra her bir kapta toplanan sular hacim olarak ölçülür ve bir yağmurlama başlığı test çizelgesine işlenir. Denemeler farklı işletme basınçları ve meme çapları için tekrarlanır.
Örnek 1. Tarımsal Yağmurlama Başlığı
75 46 37 38 46 6
105 43 37 39 40 6
43 42 44 45 30 2
37 40 45 43 10
36 42 41 17
27 18 5
2
30 39 31 37 40 3
31 30 28 40 39
27 29 39 37 8
35 40 38 12
25 17 4
5 28 33 32 35 53
5 24 37 31 32 42
12 31 35 28 34
1 17 33 37 33
2 9 25 28
1 2
6 30 33 31 38 74
3 25 32 34 33 45
2 21 35 32 29 31
6 30 36 20 27
10 28 33 34
4 13 23
1 1
A B
D C
A B
CD
A B
CD
75 46 37 38 46 6
105 43 37 39 40 6
43 42 44 45 30 2
37 40 45 43 10
36 42 41 17
27 18 6
2
30 39 31 37 40 3
31 30 28 40 39
27 29 39 37 8
35 40 38 12
25 17 4
5 28 33 32 35 53
5 24 37 31 32 42
12 31 35 28 34
1 17 33 37 33
2 9 25 28
1 2
6 30 33 31 38 74
3 25 32 34 33 45
2 21 35 32 29 31
6 30 36 20 27
10 28 33 34
4 13 23
1 1
A koşulunda
75 46 37 38 46 6
105 43 37 39 40 6
43 42 44 45 30 2
37 40 45 43 10
36 42 41 17
27 18 6
2
30 39 31 37 40 3
31 30 28 40 39
27 29 39 37 8
35 40 38 12
25 17 4
5 28 33 32 35 53
5 24 37 31 32 42
12 31 35 28 34
1 17 33 37 33
2 9 25 28
1 2
6 30 33 31 38 74
3 25 32 34 33 45
2 21 35 32 29 31
6 30 36 20 27
10 28 33 34
4 13 23
1 1
75 46 37 38 46 6
43 42 44 45 30 2
37 40 45 43 10
36 42 41 17
27 18 6
2
75 46 37 38 46 6
105 43 37 39 40 6
43 42 44 45 30 2
37 40 45 43 10
36 42 41 17
27 18 6
2
30 39 31 37 40 3
31 30 28 40 39
27 29 39 37 8
35 40 38 12
25 17 4
5 28 33 32 35 53
5 24 37 31 32 42
12 31 35 28 34
1 17 33 37 33
2 9 25 28
1 2
6 30 33 31 38 74
3 25 32 34 33 45
2 21 35 32 29 31
6 30 36 20 27
10 28 33 34
4 13 23
1 1B koşulunda
75 46 37 38 46 6
43 42 44 45 30 2
37 40 45 43 10 -
36 42 41 17 - -
27 18 6 - - -
2 - - - - -
5 28 33 32 35 53
5 24 37 31 32 42
- 12 31 35 28 34
- - 2 9 25 28
- 1 17 33 37 33
- - - - 1 2
C koşulunda
75 46 37 38 46 6
105 43 37 39 40 6
43 42 44 45 30 2
37 40 45 43 10
36 42 41 17
27 18 6
2
30 39 31 37 40 3
31 30 28 40 39
27 29 39 37 8
35 40 38 12
25 17 4
5 28 33 32 35 53
5 24 37 31 32 42
12 31 35 28 34
1 17 33 37 33
2 9 25 28
1 2
6 30 33 31 38 74
3 25 32 34 33 45
2 21 35 32 29 31
6 30 36 20 27
10 28 33 34
4 13 23
1 1
75 46 37 38 46 6
43 42 44 45 30 2
37 40 45 43 10 -
36 42 41 17 - -
27 18 6 - - -
2
5 28 33 32 35 53
5 24 37 31 32 42
- 12 31 35 28 34
- - 2 9 25 28
- 1 17 33 37 33
- - - - 1 2
25 17 4 - - -
35 40 38 12 - -
27 29 39 37 8
31 30 28 40 39
30 39 31 37 40 3
105 43 37 39 40 6
D koşulunda
75 46 37 38 46 6
105 43 37 39 40 6
43 42 44 45 30 2
37 40 45 43 10
36 42 41 17
27 18 6
2
30 39 31 37 40 3
31 30 28 40 39
27 29 39 37 8
35 40 38 12
25 17 4
5 28 33 32 35 53
5 24 37 31 32 42
12 31 35 28 34
1 17 33 37 33
2 9 25 28
1 2
6 30 33 31 38 74
3 25 32 34 33 45
2 21 35 32 29 31
6 30 36 20 27
10 28 33 34
4 13 23
1 1
75 46 37 38 46 6
43 42 44 45 30 2
37 40 45 43 10 -
36 42 41 17 - -
27 18 6 - - -
2
5 28 33 32 35 53
5 24 37 31 32 42
- 12 31 35 28 34
- - 2 9 25 28
- 1 17 33 37 33
- - - - 1 2
25 17 4
35 40 38 12
27 29 39 37 8
31 30 28 40 39
30 39 31 37 40 3
105 43 37 39 40 6
4 13 23
10 28 33 34
6 30 36 20 27
2 21 35 32 29 31
3 25 32 34 33 45
6 30 33 31 38 74
75 46 37 38 46 6
43 42 44 45 30 2
37 40 45 43 10 -
36 42 41 17 - -
27 18 5 - - -
2 - - - - -
5 28 33 32 35 53
5 24 37 31 32 42
- 12 31 35 28 34
- - 2 9 25 28
- 1 17 33 37 33
- - - - 1 2
25 17 4
35 40 38 12
27 29 39 37 8
31 30 28 40 39
30 39 31 37 40 3
105 43 37 39 40 6
4 13 23
10 28 33 34
6 30 36 20 27
2 21 35 32 29 31
3 25 32 34 33 45
6 30 33 31 38 1 74 1
105 91 74 74 94 88
83 106 129 116 95 78
64 87 145 151 64 61
69 94 121 122 105 64
60 92 71 80 98 76
113 73 70 71 80 83
75 46 37 38 46 6
105 43 37 39 40 6
43 42 44 45 30 2
37 40 45 43 10
36 42 41 17
27 18 5
2
30 39 31 37 40 3
31 30 28 40 39
27 29 39 37 8
35 40 38 12
25 17 4
5 28 33 32 35 53
5 24 37 31 32 42
12 31 35 28 34
1 17 33 37 33
2 9 25 28
1 2
6 30 33 31 38 74
3 25 32 34 33 45
2 21 35 32 29 31
6 30 36 20 27
10 28 33 34
4 13 23
1 1
)h
d1(100Cu
Eşitlikte;
Cu= Christiansen eşdağılım katsayısı, %
∑d= Su dağılım desenindeki herbir değerin ortalamadan olan mutlak sapmaların toplamı, cm3 ve
∑h= Su dağılım desenindeki değerlerin toplamı, cm3 tür.
Kabul edilebilir düzeyde eş s dağılımı açısından Cu ≥ 84 olmalıdır.
5.793248
8.6661100C
cm 8.6662.9083.......2.90912.90105d
cm 2.9036
3248
n
hho
cm 324883...........91105h
u
3
3
3
Elde edilen eşdağılım katsayısı 84 ten küçük olduğu için denenen yağmurlama başlığını 15 m işletme basıncında 12x12 m kare tertibinde kullanmamak gerekir.
21y XSS
q1000I
Iy = Yağmurlama hızı, mm/h,
q = Başlık debisi, m3/h
S1 = Lateral aralığı, m ve
S2 = Başlık aralığı, m dir
Yağmurlama hızının toprağın su alma hızından büyük olmaması gerekir (Iy ≤I). Aksi durumda yüzey akış meydana gelir ve erozyon sorunu ile karşılaşılır.
Meme
Çapı
(mm)
İşletme basınıcı
(m)
Başlık debisi
(m3/h)
Islatma
çapı (m)
Uygun tertip aralığı (mxm) Yağmurlama
hızı
(mm/h)Dikdötgen
(Kare)
Üçgen
3,5
15
20
25
30
0,58
0,67
0,74
0,82
23,0
23,0
23,0
24,0
-
12 x 12
12 x 12
12 x 12
18 x 12
12 x 12
12 x 12
12 x 12
12 x 12
18 x 12
4,0
4,7
5,2
5,7
3,8
3,9
15
20
25
30
0,72
0,83
0,94
1,01
24,0
25,0
25,0
26,0
-
12 x 12
-
12 x 12
18 x 12
12 x 12
18 x 12
-
12 x 12
12 x 12
18 x 12
12 x 12
18 x 12
12 x 12
18x 12
18 x 18
5,0
5,8
3,8
6,6
4,4
7,1
4,7
3,1
• Şekil 1. Deneme Alanı
Örnek 2. Rekreasyon Alanlarında Kullanılan Yağmurlama Başlığı
Başlık adı Rotor Meme no 9
İşletme basıncı 3,5 atm Sıcaklık 35,2 °C
Islatma çapı 26 m Rüzgar hızı 1,4 m/s
Başlık debisi 19,103 L/d
2 m
2 m
14 x 14 m kare tertip için düzenlenen diyagram
A B
CD
• A koşulunda
50 38 24 16 14 8 8
58 28 22 12 8 8 0
26 28 18 10 8 8 0
18 20 12 12 8 8 0
10 12 8 8 0 0 0
10 8 6 6 0 0 0
6 0 0 0 0 0 0
• B koşulunda506
388
2410
1618
1420
840
846
580
288
228
1214
820
830
040
260
288
1810
1012
820
826
024
108
208
1212
1212
814
812
018
100
120
80
810
08
012
012
100
80
60
66
06
08
010
60
00
00
00
00
00
06
• C koşulunda
506
388
2410
1618
1420
840
846
580
288
228
1214
820
830
040
260
288
1810
1012
820
826
024
108
208
1212
1212
814
812
018
100
120
80
810
08
012
012
100
80
60
66
06
08
010
60
00
00
00
00
00
06
48 38 22 18 10 8 6
38 30 22 12 10 8 0
28 20 18 12 8 6 0
22 14 10 12 6 0 0
8 12 10 8 0 0 0
8 8 6 6 0 0 0
6 0 0 0 0 0 0
• D koşulunda506
388
2410
1618
1420
840
846
580
288
228
1214
820
830
040
260
288
1810
1012
820
826
024
108
208
1212
1212
814
812
018
100
120
80
810
08
012
012
100
80
60
66
06
08
010
60
00
00
00
00
00
06
48 38 22 18 10 8 6
38 30 22 12 10 8 0
28 20 18 12 8 6 0
22 14 10 12 6 0 0
8 12 10 8 0 0 0
8 8 6 6 0 0 0
6 0 0 0 0 0 0
8 10 14 18 22 38 50
0 8 10 14 20 26 38
0 8 12 18 22 22 26
0 0 6 12 12 16 20
0 0 0 8 10 10 10
0 0 0 6 6 8 10
0 0 0 0 0 0 10
5066
62
388
46
2410
34
1618
34
1420
34
840
48
84610
64
388
46
2888
44
2286
36
121466
38
8206
34
8308
46
4010
50
268
34
28812
48
181010
38
101288
38
82010
38
82610
44
2410
34
1822
40
20814
42
1212106
40
12121212
48
814612
40
81216
36
1820
38
1028
38
12208
40
81812
38
8101218
48
8822
38
12622
40
1226
38
1038
48
8308
46
62210
38
661214
38
61020
38
8826
42
1038
48
6488
62
3810
48
2214
36
1818
36
1022
32
838
46
6650
62
• Eşitlikte;
• Cu= Christiansen eşdağılım katsayısı, %
• ∑d= Su dağılım desenindeki her bir değerin ortalamadan olan mutlak sapmaların toplamı, cm3 ve
• ∑h= Su dağılım desenindeki değerlerin toplamı, cm3 tür.
• Kabul edilebilir düzeyde eş su dağılımı açısından Cu ≥ 84 olmalıdır.
)h
d1(100Cu
• Elde edilen eşdağılım katsayısı 84 ten büyük olduğu için denenen yağmurlama başlığı 3,5 atm işletme basıncında 14x14 m kare tertibinde kullanılabilir.
39,852062
14,3011100
cm 14,30128,4262.......28,424628,4262
cm 28,4249
2062
206262...........344662
3
3
3
uC
d
n
hho
cmh
• Iy = Yağmurlama hızı, mm/h,
• q = Başlık debisi, m3/h
• S1 = Lateral aralığı, m ve
• S2 = Başlık aralığı, m
• Φ=Başlığın çalışma açısı değeri, ° ’ dir.• Yağmurlama hızının toprağın su alma hızından büyük olmaması
gerekir (Iy ≤I). Aksi durumda yüzey akış meydana gelir ve erozyon sorunu ile karşılaşılır.
xxSS
xqI y
21
360000
hmmxx
xI y /87,5
3601414
15,1360000
Meme
no
İşletme basınıcı
(m)
Başlık debisi
(m3/h)
Islatma
çapı (m)
Uygun tertip aralığı (mxm) Yağmurlama
hızı
(mm/h)Dikdötgen
(Kare)
6
17
35
45
0,40
0,63
0,69
18,0
18,0
22,0
10 x 10
10 x 10
12 x 10
12 x 12
4,04
6,30
3,36
4,76
9
17
35
45
0,74
1,15
1,34
22,0
26,0
26,0
14 x 12
14 x 14
14 x 14
14 x 14
4,41
3,78
5,87
6,83