73
YAĞMURLAMA SULAMA Kaynaktan bir pompa aracılığı ile alınan su, kapalı boru hatları içerisinde basınçlı olarak sulama alanına kadar iletilir. Alanda belirli aralıklarla yerleştirilmiş yağmurlama başlıkları aracılığı ile önce atmosfere verilir. Buradan toprak yüzeyine düşer, infiltrasyonla toprak içerisine girer ve kök bölgesinde depolanır. Bu aşamada ortaya çıkan görüntü doğal yağmura benzetildiğinden yönteme yağmurlama sulama adı verilir.

YAĞMURLAMA SULAMA

  • Upload
    anne

  • View
    67

  • Download
    2

Embed Size (px)

DESCRIPTION

YAĞMURLAMA SULAMA. - PowerPoint PPT Presentation

Citation preview

Page 1: YAĞMURLAMA SULAMA

YAĞMURLAMA SULAMA Kaynaktan bir pompa aracılığı ile alınan su, kapalı boru hatları içerisinde

basınçlı olarak sulama alanına kadar iletilir. Alanda belirli aralıklarla yerleştirilmiş yağmurlama başlıkları aracılığı ile önce atmosfere verilir. Buradan toprak yüzeyine düşer, infiltrasyonla toprak içerisine girer ve kök bölgesinde depolanır. Bu aşamada ortaya çıkan görüntü doğal yağmura benzetildiğinden yönteme yağmurlama sulama adı verilir.

Page 2: YAĞMURLAMA SULAMA

Toprak koşulları: Her türlü toprak koşullarında uygulanır. Özellikle infiltrasyon hızı yüksek, kullanılabilir su tutma kapasitesi değeri düşük, hafif bünyeli topraklar için idealdir. Sığ toprak koşullarında sorunsuz olarak uygulanır.

Topoğrafik koşullar: Her türlü topoğrafya koşullarında uygulanabilir. Eğimi yüksek ve dalgalı topoğrafya yöntem için bir kısıt oluşturmaz.

Bitki koşulları: Toprak üstü aksamının ıslatılmasından kaynaklanan hastalık ve zararlılara duyarlı olmayan tüm bitkileri sulanmasında kullanılır.

Su kaynağı koşulları: Yüzey sulama yöntemlerine göre çok daha düşük su kaynağı debilerinde başarı ile uygulanabilir. Su kaynağının yüzeyde olması gerekmez. Ayrıca, su kalitesinin uygun olması ve fazla miktarda sediment ya da yüzücü cisim içermemesi gerekir.

Page 3: YAĞMURLAMA SULAMA

Yağmurlama Sulama Yönteminin Üstünlükleri1. Tesviye gerektirmez.

2. Su alma hızı yüksek hafif bünyeli topraklarda yüksek bir sulama randımanı verir.

3. Sığ topraklarda kontrollü bir sulama yapılır.(taban suyu yükseltmeksizin)

4. Eş su dağılım yeknesaklığı dolayısıyla su uygulama randımanının yüksek olması mevcut su ile daha geniş alanların sulanmasını etkin kılar.

5. İyi bir projeleme ve işletim ile erozyon sorunu ortadan kalkar.

6. Borular genellikle gömülü olduğundan, yüzeyde olsalar bile az yer kapladıklarından (kanallara göre) tarım dışı alanlar azalır ve tarımsal işler kolaylaşır.

7. Sulama işçiliği giderleri daha azdır.

8. Ticari gübreler ve tarımsal mücadele ilaçları sistem ile verilebilir.

9. Meyve ağaçları kısa süreli periyotlarla dondan korunur.

Page 4: YAĞMURLAMA SULAMA

Yağmurlama Sulama Yönteminin Dezavantajları

1. İlk yatırım masrafları oldukça yüksektir.

2. İşletme basıncı genellikle bir pompa aracılığıyla sağlandığından işletme giderleri yüksektir.

3. Özellikle rüzgar hızının yüksek olduğu bölgelerde su dağılımı olumsuz yönde etkilenir. Bu olumsuzluk olanaklar el veriyor ise laterallerin rüzgar esiş yönüne dik yerleştirilmesiyle veya rüzgarsız saatlerde sulama yapılması ile giderilebilir. Ayrıca, rüzgar hızına daha az duyarlı düşük fırlatma açılı yağmurlama başlıklarının kullanılması sorunu belirli ölçüde azaltır.

4. Sıcaklığın yüksek olduğu yörelerde yüksek buharlaşma sulama randımanını azaltır. Bu sorun gece sulamaları ile giderilebilir.

Page 5: YAĞMURLAMA SULAMA

5. Özellikle bazı bitkilerde tozlaşma döneminde yapılan sulamalar döllenmeyi olumsuz yönde etkiler. Bu nedenle sulama programlarının anılan dönemde sulama yapılmayacak biçimde düzenlenmesi önemlidir.

6. Bitkinin toprak üstü aksamı ıslatıldığından ayrıca havanın bağıl nemi yükseldiğinden hastalık ve zararlıların yayılma performansı artar.

7. Özellikle öğle saatinde sulamanın bitirilmesi koşulunda yaprak yüzeyinde kalan su zerrecikleri birer mercek gibi çalışarak yaprakların zarar görmesine neden olur. Bu sorun sulamanın akşam saatlerine doğru bitirilmesiyle giderilebilir.

8. Bir önceki maddede değinilen sorun özellikle tuzlu su koşullarında daha da artar. Bu nedenle, T1 ve T2 sınıfındaki sular dışında kalan suların yağmurlama sulamada kullanılması önerilmez.

Page 6: YAĞMURLAMA SULAMA

YAĞMURLAMA SULAMA SİSTEMİNİN UNSURLARI

Tipik bir yağmurlama sulama sistemi: pompa birimi, boru hatları( ana boru, lateral ve fittingsler) ve yağmurlama başlıklarından oluşur.

7. Özellikle öğle saatlerinde sulamanın bitirilmesi koşulunda yaprak yüzeyinde kalan su zerrecikleri birer mercek gibi çalışarak yaprakların zarar görmesine neden olur. Bu sorun sulamanın akşam saatlerine doğru bitirilmesiyle giderilebilir. 8. Bir önceki maddede değinilen sorun özellikle tuzlu su koşullarında daha da artar. Bu nedenle T1 ve T2 sınıfındaki sular dışında kalan suların yağmurlama sulamada kullanılması önerilmez.

YAĞMURLAMA SULAMA SİSTEMİNİN UNSURLARI Tipik bir yağmurlama sulama sistemi; pompa birimi, boru hatları (Ana boru, lateral ve

fittingsler) ve yağmurlama başlıklarından oluşur (Şekil 6.1).

Şekil 6.1. Yağmurlama sisteminin unsurları

-Su Kaynağı: Sistemde her türlü kaynaktan yararlanılabilir. Bu bir akarsu olabileceği gibi, rezervuar, kanal, kuyu vb. olabilir. Önemli olan kaynağın çok fazla sediment ve yüzücü cisim içermemesidir. Aksi halde başlıklar ve borularda tıkanma olur. Bu durumda filtrasyon gereklidir bu ise oldukça pahalı bir işlemdir. -Pompa Birim: Sistemde güç kaynağı olarak değişik tipteki pompalar kullanılır. Statik emme yüksekliğinin düşük olduğu koşullarda yatay milli santrifüj pompalar, derin kuyularda ise ya dalgıç yada düşey milli derin kuyu pompalar kullanılır. İşletme kolaylığı açısından elektrik motorları tercih edilir. -Boru Hatları: Ana boru hattı suyu pompadan alır laterallere iletir. Gömülü yada yüzeyde olabilir. Gömülü koşullarda çelik, AÇB (Asbestli çimento boru), sert PVC (polivinilklorül) HDPE (High density polietilen) ve CTPE (cam takviyeli polietilen) borular, yüzeyde ise alüminyum yada sert polietilen borular kullanılır. Lateral boru hatları suyu ana borudan alır başlıklara taşır. Genelde yüzeydedirler. Bu koşula alüminyum veya sert PE, gömülü iseler sert PVC ve sert PE borulardan oluştururlar. Boru hatlarının gömülü olduğu koşullarda işletme basıncı 10 atm yüzeyde ise 6 atm olması gerekir. Boruların yüzeyde olduğu koşulda, basınç

Şekil 6.1 Yağmurlama sisteminin unsurları

Ana boru hattı

Su k

aynağı

Pom

pa b

irim

i

Late

ral

boru

hatt

ı

Vana

1

2

3 4

Yağmurlama başlığı

Page 7: YAĞMURLAMA SULAMA

Su kaynağı: Sistemde her türlü kaynaktan yararlanılabilir. Bu bir akarsu olabileceği gibi, rezervuar, kanal, kuyu vb. olabilir. Önemli olan kaynağın çok fazla sediment ve yüzücü cisim içermemesidir. Aksi halde başlıklar ve borularda tıkanma olur. Bu durumda filtrasyon gereklidir bu ise oldukça pahalı bir işlemdir.

Page 8: YAĞMURLAMA SULAMA

Pompa birimi: Sistemde güç kaynağı olarak değişik tipteki pompalar kullanılır. Statik emme yüksekliğinin düşük olduğu koşullarda yatay milli santrifüj pompalar, derin kuyularda ise ya dalgıç ya da düşey milli derin kuyu pompalar kullanılır. İşletme kolaylığı açısından elektrik pompa motorları tercih edilir.

Page 9: YAĞMURLAMA SULAMA

• Dalgıç pompa

• Yatay – düşey milli santrifüj pompa

Page 10: YAĞMURLAMA SULAMA

• Pancar motor Honda Motopomp

Page 11: YAĞMURLAMA SULAMA

Boru hatları: Ana boru hattı suyu pompadan alır laterallere iletir. Gömülü ya da yüzeyde olabilir. Gömülü koşullarda çelik, AÇB( asbestli çimento boru), sert PVC(poliviniklorül), HDPE (high densty polietilen) ve CTPE (cam takviyeli polietilen) borular, yüzeyde ise alüminyum ya da sert polietilen borular kullanılır.

Lateral boru hatları suyu ana borudan alır başlıklara taşır. Genelde yüzeydedirler. Bu koşula alüminyum veya sert PE borulardan oluştururlar. Boru hatlarının gömülü olduğu koşullarda işletme basıncı 10 atm, yüzeyde ise 6 atm olması gerekir. Boruların yüzeyde olduğu koşulda, basınç altında tam sızdırmaz, basınç kalktığında ise drene contalar kullanılır.

Ayrıca bu hatlarda dirsek, T parçası, kros, kör tapa, redüksiyon, adaptör, abot ve benzeri fittingsler kullanılır.

Page 12: YAĞMURLAMA SULAMA
Page 13: YAĞMURLAMA SULAMA
Page 14: YAĞMURLAMA SULAMA
Page 15: YAĞMURLAMA SULAMA
Page 16: YAĞMURLAMA SULAMA
Page 17: YAĞMURLAMA SULAMA
Page 18: YAĞMURLAMA SULAMA
Page 19: YAĞMURLAMA SULAMA

YAĞMURLAMA BAŞLIKLARI• Başlık lateralden aldığı

basınçlı suyu önce damlalar halinde atmosfere püskürtür. Daha sonra bu damlalar toprağa düşer. Laterale direkt veya yükselticisi ile bağlanır. Bu tamamen bitki boyuna bağlıdır. Yağmurlama başlıkları genellikle döner tiptedir. Başlıklar, dönüş hızları, işletme basınçları, işlevlerine göre sınıflandırılır.

Page 20: YAĞMURLAMA SULAMA
Page 21: YAĞMURLAMA SULAMA
Page 22: YAĞMURLAMA SULAMA

İşletme basıncı 2 atm az ise düşük basınçlı, 2 – 4 atm ise orta basınçlı, 4 – 6 ise yüksek basınçlı, 6 atm’ den büyük ise jet tipi yağmurlama başlıkları olarak anılırlar.

Yağmurlama başlıkları işlevlerine göre; tarla ve bahçe tipi yağmurlama başlıkları olarak sınıflandırırlar.

Yağmurlama başlıkları, genellikle 0.8 – 1.2 d / d bir dönü hızı gösterirler. 1 d / d’dan düşük ise yavaş, 1 d/d ise orta, 1 d/d’dan büyük ise hızlı dönen yağmurlama başlıkları olarak anılırlar.

Page 23: YAĞMURLAMA SULAMA

• Bunun dışında meyve bahçelerinde 2- 6 m ıslatma çapına sahip olan mini yağmurlama başlıkları kullanılır. Bunların tasarımı yağmurlamadan çok damla sulamaya benzer.

30 - 330

Tarla Tipi Bahçe Tipi

10 - 120

Page 24: YAĞMURLAMA SULAMA

YAĞMURLAMA SİSTEMLERİNİN TİPLERİ

YAĞMURLAMA SULAMA SİSTEM TİPLERİ

1. KAPLANAN ALANA GÖRE2. TESİS VE İŞLETME

DURUMUNA GÖRE3. SUYUN BİTKİYE VERİLİŞ

BİÇİMİNE GÖRE

- Tarla sistemleri - Taşınabilir sistemler - Ağaçüstü sulama sistemleri

- Çiftlik sistemleri - Yarı sabit sistemleri - Ağaç altı sulama sistemleri

- Tarla sisteminden - Sabit sistemler

çiftlik sistemine

geçiş sistemleri

- Toplu sistemler

Page 25: YAĞMURLAMA SULAMA

• 1. Kaplanan Alana Göre Sistemler

• -Tarla sistemleri: İşletmelerde belirli bitkilerin kritik dönemlerinde destekleme sulamalar yapmak amacıyla kullanılan taşınabilir sistemlerdir. Bu tür işletmelerde esas yöntem yağmurlama olmayıp sadece belirli zamanlarda kullanılan sistemlerdir.

• -Çiftlik sistemleri: İşletmede temel yöntem yağmurlamadır. Etkin bir biçimde çalışması planlanır ve araziye kurulur. Yarı sabit veya taşınabilir biçimde olabilirler. Uygulamada en çok kullanılan sistemlerdir.

Page 26: YAĞMURLAMA SULAMA

• -Tarla sistemlerinden çiftlik sistemlerine geçiş sistemleri: İşletmede esas çiftlik sistemleridir. Bu biçimde planlama yapılır. Parasal yetersizliklerden dolayı uygulamaya peyderpey geçilir. Dolayısıyla yeterli kaynak bulununcaya kadar tarla, kaynak bulunduktan sonra çiftlik sistemleri uygulanır.

• -Toplu sistemler: Birden fazla işletmeye hizmet eden komplike sistemlerdir. Bir çok çiftlik sistemini kapsar. Basınçlı boru hatları ile alana getirilen sulama suyu her bir işletmenin istifade edeceği şekilde hidrantlar aracılığı ile işletmelere verilir. Her bir işletmede kendi çiftlik sistemi için gerekli olan suyu bir güç kaynağı kullanmadan alır.

Page 27: YAĞMURLAMA SULAMA

2. Tesis ve İşletme Durumuna Göre Sistemler

• -Taşınabilir sistemler: Sistem unsurların tümü hareketlidir. Bazı koşullarda pompa birimi sabit olabilir. İlk yatırım masrafları düşük işletme giderleri yüksektir.

Kanal

a) Taşınabilir (Pompa hareketli)

Pompa Su kaynağı

b) Taşınabilir (Pompa sabit)

1. Kaplanan Alana Göre Sistemler -Tarla sistemleri: İşletmelerde bilirli bitkilerin kritik dönemlerinde destekleme sulamalar yapmak amacıyla kullanılan taşınabilir sistemlerdir. Bu tür işletmelerde esas yöntem yağmurlama olmayıp sadece belirli zamanlarda kullanılan sistemlerdir. -Çiftlik sistemleri: İşletmede temel yöntem yağmurlamadır. Etkin bir biçimde çalışması planlanır ve araziye kurulur. Yarı sabit veya taşınabilir biçimde olabilirler. Uygulamada en çok kullanılan sistemlerdir. -Tarla sistemlerinden çiftlik sistemlerine geçiş sistemleri: İşetmede esas çiftlik sistemleridir. Bu biçimde planlama yapılır. Parasal yetersizliklerden dolayı uygulamaya peyderpey geçilir. Dolayısıyla yeterli kaynak bulununcaya kadar tarla, kaynak bulunduktan sonra çiftlik sistemleri uygulanır. -Toplu sistemler: Birden fazla işletmeye hizmet eden komplike sistemlerdir. Bir çok çiftlik sistemini kapsar. Basınçlı boru hatları ile alana getirilen sulama suyu her bir işletmenin istifade edeceği şekilde hidrantlar aracılığı ile işletmelere verilir. Her bir işletmede kendi çiftlik sistemi için gerekli olan suyu bir güç kaynağı kullanmadan alır. 2. Tesis ve İşletme Durumuna Göre Sistemler -Taşınabilir sistemler: Sistem unsurların tümü hareketlidir (Şekil 6.4 a). Bazı koşullarda pompa birimi sabit olabilir (6- 4 b). İlk yatırım masrafları düşük işletme giderleri yüksektir. -Yarı sabit sistemler: Pompa birimi ve ana boru hattı sabit lateral ve başlıklar hareketlidir (6- 4 c). Bir durakta sulama süresi tamamlandıktan sonra lateral bir diğer konuma taşınır. Böylece sulama devam eder. Bu sistemlerde taşınabilir sistemlere oranla ilk yatırım masrafı yüksek, işletme giderleri düşüktür. -Sabit sistemler: Sistem unsurlarının tamamı sabittir. Ana boru hatları genelde gömülü lateraller ise gömülü veya yüzeyde olabilir (6 – 4 d). Başlıklar sulama mevsimi başında takılır, sonunda sökülür. İlk yatırım masrafı yüksek, işletme giderleri ise çok düşüktür. Rekreasyon alanların sulanmasında kullanılan sistemler bu tiplerdir. Şekil 6.4. Tesis ve işletme durumuna göre yağmurlama sulama sistem tipleri

Yağmurlama başlığı

Lateral boru hattı

Pompa

Yağmurlama başlığı

Lateral boru hattı

Ana boru hattı

Page 28: YAĞMURLAMA SULAMA

• -Yarı sabit sistemler: Pompa birimi ve ana boru hattı sabit lateral ve başlıklar hareketlidir. Bir durakta sulama süresi tamamlandıktan sonra lateral bir diğer konuma taşınır. Böylece sulama devam eder. Bu sistemlerde taşınabilir sistemlere oranla ilk yatırım masrafı yüksek, işletme giderleri düşüktür.

Pompa Su kaynağı

c) Yarı sabit

1. Kaplanan Alana Göre Sistemler -Tarla sistemleri: İşletmelerde bilirli bitkilerin kritik dönemlerinde destekleme sulamalar yapmak amacıyla kullanılan taşınabilir sistemlerdir. Bu tür işletmelerde esas yöntem yağmurlama olmayıp sadece belirli zamanlarda kullanılan sistemlerdir. -Çiftlik sistemleri: İşletmede temel yöntem yağmurlamadır. Etkin bir biçimde çalışması planlanır ve araziye kurulur. Yarı sabit veya taşınabilir biçimde olabilirler. Uygulamada en çok kullanılan sistemlerdir. -Tarla sistemlerinden çiftlik sistemlerine geçiş sistemleri: İşetmede esas çiftlik sistemleridir. Bu biçimde planlama yapılır. Parasal yetersizliklerden dolayı uygulamaya peyderpey geçilir. Dolayısıyla yeterli kaynak bulununcaya kadar tarla, kaynak bulunduktan sonra çiftlik sistemleri uygulanır. -Toplu sistemler: Birden fazla işletmeye hizmet eden komplike sistemlerdir. Bir çok çiftlik sistemini kapsar. Basınçlı boru hatları ile alana getirilen sulama suyu her bir işletmenin istifade edeceği şekilde hidrantlar aracılığı ile işletmelere verilir. Her bir işletmede kendi çiftlik sistemi için gerekli olan suyu bir güç kaynağı kullanmadan alır. 2. Tesis ve İşletme Durumuna Göre Sistemler -Taşınabilir sistemler: Sistem unsurların tümü hareketlidir (Şekil 6.4 a). Bazı koşullarda pompa birimi sabit olabilir (6- 4 b). İlk yatırım masrafları düşük işletme giderleri yüksektir. -Yarı sabit sistemler: Pompa birimi ve ana boru hattı sabit lateral ve başlıklar hareketlidir (6- 4 c). Bir durakta sulama süresi tamamlandıktan sonra lateral bir diğer konuma taşınır. Böylece sulama devam eder. Bu sistemlerde taşınabilir sistemlere oranla ilk yatırım masrafı yüksek, işletme giderleri düşüktür. -Sabit sistemler: Sistem unsurlarının tamamı sabittir. Ana boru hatları genelde gömülü lateraller ise gömülü veya yüzeyde olabilir (6 – 4 d). Başlıklar sulama mevsimi başında takılır, sonunda sökülür. İlk yatırım masrafı yüksek, işletme giderleri ise çok düşüktür. Rekreasyon alanların sulanmasında kullanılan sistemler bu tiplerdir. Şekil 6.4. Tesis ve işletme durumuna göre yağmurlama sulama sistem tipleri

Yağmurlama başlığı

Ana boru hattı

Lateral boru hattı

Page 29: YAĞMURLAMA SULAMA

• -Sabit sistemler: Sistem unsurlarının tamamı sabittir. Ana boru hatları genelde gömülü lateraller ise gömülü veya yüzeyde olabilir. Başlıklar sulama mevsimi başında takılır, sonunda sökülür. İlk yatırım masrafı yüksek, işletme giderleri ise çok düşüktür. Rekreasyon alanların sulanmasında kullanılan sistemler bu tiplerdir.

Pompa Su kaynağı

d) Sabit

1. Kaplanan Alana Göre Sistemler -Tarla sistemleri: İşletmelerde bilirli bitkilerin kritik dönemlerinde destekleme sulamalar yapmak amacıyla kullanılan taşınabilir sistemlerdir. Bu tür işletmelerde esas yöntem yağmurlama olmayıp sadece belirli zamanlarda kullanılan sistemlerdir. -Çiftlik sistemleri: İşletmede temel yöntem yağmurlamadır. Etkin bir biçimde çalışması planlanır ve araziye kurulur. Yarı sabit veya taşınabilir biçimde olabilirler. Uygulamada en çok kullanılan sistemlerdir. -Tarla sistemlerinden çiftlik sistemlerine geçiş sistemleri: İşetmede esas çiftlik sistemleridir. Bu biçimde planlama yapılır. Parasal yetersizliklerden dolayı uygulamaya peyderpey geçilir. Dolayısıyla yeterli kaynak bulununcaya kadar tarla, kaynak bulunduktan sonra çiftlik sistemleri uygulanır. -Toplu sistemler: Birden fazla işletmeye hizmet eden komplike sistemlerdir. Bir çok çiftlik sistemini kapsar. Basınçlı boru hatları ile alana getirilen sulama suyu her bir işletmenin istifade edeceği şekilde hidrantlar aracılığı ile işletmelere verilir. Her bir işletmede kendi çiftlik sistemi için gerekli olan suyu bir güç kaynağı kullanmadan alır. 2. Tesis ve İşletme Durumuna Göre Sistemler -Taşınabilir sistemler: Sistem unsurların tümü hareketlidir (Şekil 6.4 a). Bazı koşullarda pompa birimi sabit olabilir (6- 4 b). İlk yatırım masrafları düşük işletme giderleri yüksektir. -Yarı sabit sistemler: Pompa birimi ve ana boru hattı sabit lateral ve başlıklar hareketlidir (6- 4 c). Bir durakta sulama süresi tamamlandıktan sonra lateral bir diğer konuma taşınır. Böylece sulama devam eder. Bu sistemlerde taşınabilir sistemlere oranla ilk yatırım masrafı yüksek, işletme giderleri düşüktür. -Sabit sistemler: Sistem unsurlarının tamamı sabittir. Ana boru hatları genelde gömülü lateraller ise gömülü veya yüzeyde olabilir (6 – 4 d). Başlıklar sulama mevsimi başında takılır, sonunda sökülür. İlk yatırım masrafı yüksek, işletme giderleri ise çok düşüktür. Rekreasyon alanların sulanmasında kullanılan sistemler bu tiplerdir. Şekil 6.4. Tesis ve işletme durumuna göre yağmurlama sulama sistem tipleri

Yağmurlama başlığı

Lateral boru hattı

Ana boru hattı

Page 30: YAĞMURLAMA SULAMA

3. Suyun Bitkiye Veriliş Biçimine Göre Sistemler

• -Ağaç üstü sulama sistemleri: Tarla bitkileri ve sebzelerin sulanmasında esas olarak su bitki üzerinden verilir.

• -Ağaç altı sulama sistemleri: Meyve bahçelerinin ağaç altından sulanmasında kullanılır.

Page 31: YAĞMURLAMA SULAMA
Page 32: YAĞMURLAMA SULAMA

YAĞMURLAMA SULAMA SİSTEMLERİNDE SU DAĞILIMI

• Yağmurlama sulama sistemlerinde ilk yatırım masrafı yüksek olduğundan, eş bir su dağılımı ve yüksek bir sulama randımanının eldesi zorunludur. Bu nedenle başlığın su dağılım özelliklerinin çok iyi bilinmesi gerekir. Alanda topografik koşullar ve borulardaki yük kayıpları nedeniyle başlıklardaki basınçlar, dolayısıyla debiler farklılık gösterir. Bu nedenle eş bir su dağılımı sağlanamaz.

• Yağmurlama başlıkları optimum işletme basıncında çalıştırılarak ve uygun tertip aralıklarında yerleştirilerek yüksek bir yeknesaklık ve su uygulama randımanı elde edilebilir. Her bir başlığın daire şeklinde ıslattığı bir alan vardır. Buna ıslatma alanı denir. Islatma alanının kesitine de su dağılım eğrisi adı verilir.

Page 33: YAĞMURLAMA SULAMA

Su dağılım eğrisi

Islatma alanı

Yağmurlama başlığı

Yağmurlama başlıklarında ıslatma alanı ve su dağılım eğrisi

Page 34: YAĞMURLAMA SULAMA

Düşük basınç

Optimum işletme basıncı

Yüksek basınç

Yağmurlama başlıklarında farklı işletme basıncında su dağılım eğrileri

Page 35: YAĞMURLAMA SULAMA

dn

Projelemede başlıklar belirli oranlarda birbirlerini örtecek şekilde yerleştirilir. Böylece eş bir su dağılımı sağlanmaya çalışılır. Tertip biçimi dikdörtgen, üçgen veya kare olabilir (Şekil 16).

Üçgen tertip rekreasyon alanlarındaki sabit sistemlerde kullanılabilir. S1

Yağmurlama başlığı Şekil 18. Optimum işletme basınç sınırlarında uygun örtme ile ıslatılan toprak derinliği

S2 Lateral boru hattı

Page 36: YAĞMURLAMA SULAMA

TEKNİK ÖZELLİKLERİN BELİRLENMESİ

•Üretilen bir yağmurlama başlığının belirli bir işletme basıncı ve meme çapında kendine özgü bir su dağılım eğrisi vardır. Dolayısıyla farklı tertip aralıklarında kendine özgü bir dağılım deseni olacaktır. Önemli olan bu dağılım deseninin kabul edilebilir düzeyde eş bir su dağılımı sağlayıp sağlamadığının belirlenmesidir. Başlıklarda su dağılım desenleri farklı biçimde yapılacak denemelerle saptanabilir. Bunlar;

a.Tekil başlık deneme yöntemib.Tekil lateral deneme yöntemic.Birlikte çalışan lateraller deneme yöntemi

Bunlardan en çok kullanılan ve en kolay sonuç veren tekil başlık deneme yöntemi açıklanacaktır.

Page 37: YAĞMURLAMA SULAMA

TEKNİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ

Daha öncede değinildiği gibi üretilen her bir yağmurlama başlığının belirli bir işletme basıncı ve meme çapında kendine özgü bir su dağılım eğrisi vardır. Dolayısıyla farklı tertip aralıklarında kendine özgü bir dağılım deseni olacaktır. Önemli olan bu dağılım deseninin kabul edilebilir düzeyde eşbir su dağılımı sağlayıp sağlamadığının belirlenmesidir. Başlıklarda su dağılım desenleri farklı biçimde yapılacak denemelerle saptanabilir. Bunlar; a. Tekil başlık deneme yöntemi b. Tekil lateral deneme yöntemi c. Birlikte çalışan lateraller deneme yöntemi Bunlardan en çok kullanılan ve en kolay sonuç veren tekil başlık deneme yöntemi açıklanacaktır. -Tekil başlık deneme yöntemi.

Şekil 19 dan izleneceği gibi, su toplama kapları kareler oluşturacak biçimde 2 – 3 m aralıklarla yerleştirilmiştir. Alanın ortasında bir yükseltici üzerinde konumlandırılmış test edilecek yağmurlama başlığı bulunmaktadır. Bu başlığa suyu sağlayan pompa çıkışında bir debi ölçer ve yağmurlama başlığıyla aynı kotta yer alan manometre yerleştirilmiştir. Alanda ayrıca rüzgar hızını ölçen bir anemometre ile sıcaklığı ölçen bir termometre bulundurulmalıdır. Deneme sırasında rüzgar hızı 2 m / s yi geçmemelidir. Belirli bir basınç seçilerek başlık bu işletme basıncında 3 – 4 saat çalıştırılır. Daha sonra her bir kapta toplanan sular hacim olarak ölçülür ve bir yağmurlama başlığı test çizelgesine işlenir. Denemeler, farklı işletme basınçları ve meme çapları için tekrarlanır.

Şekil 19. Tekil başlık deneme yöntemine ilişkin deneme planı

Page 38: YAĞMURLAMA SULAMA

• Şekil 19’ da görüldüğü gibi, su toplama kapları kareler oluşturacak biçimde 2 m aralıklarla yerleştirilmiştir. Alanın ortasında bir yükseltici üzerinde konumlandırılmış test edilecek yağmurlama başlığı bulunmaktadır. Bu başlığa suyu sağlayan pompa çıkışında bir debi ölçer ve yağmurlama başlığı ile aynı kotta yer alan manometre yerleştirilmiştir.

• Alanda ayrıca rüzgar hızını ölçen anemometre ile sıcaklığı ölçen bir termometre bulundurulmalıdır. Deneme sırasında rüzgar hızı 2 m/s ‘yi geçmemelidir.

• Belirli bir basınç seçilerek başlık bu işletme basıncında 3-4 saat çalıştırılır. Daha sonra her bir kapta toplanan sular hacim olarak ölçülür ve bir yağmurlama başlığı test çizelgesine işlenir. Denemeler farklı işletme basınçları ve meme çapları için tekrarlanır.

Page 39: YAĞMURLAMA SULAMA

Örnek 1. Tarımsal Yağmurlama Başlığı

Page 40: YAĞMURLAMA SULAMA
Page 41: YAĞMURLAMA SULAMA
Page 42: YAĞMURLAMA SULAMA

75 46 37 38 46 6

105 43 37 39 40 6

43 42 44 45 30 2

37 40 45 43 10

36 42 41 17

27 18 5

2

30 39 31 37 40 3

31 30 28 40 39

27 29 39 37 8

35 40 38 12

25 17 4

5 28 33 32 35 53

5 24 37 31 32 42

12 31 35 28 34

1 17 33 37 33

2 9 25 28

1 2

6 30 33 31 38 74

3 25 32 34 33 45

2 21 35 32 29 31

6 30 36 20 27

10 28 33 34

4 13 23

1 1

Page 43: YAĞMURLAMA SULAMA

A B

D C

Page 44: YAĞMURLAMA SULAMA

A B

CD

Page 45: YAĞMURLAMA SULAMA

A B

CD

Page 46: YAĞMURLAMA SULAMA

75 46 37 38 46 6

105 43 37 39 40 6

43 42 44 45 30 2

37 40 45 43 10

36 42 41 17

27 18 6

2

30 39 31 37 40 3

31 30 28 40 39

27 29 39 37 8

35 40 38 12

25 17 4

5 28 33 32 35 53

5 24 37 31 32 42

12 31 35 28 34

1 17 33 37 33

2 9 25 28

1 2

6 30 33 31 38 74

3 25 32 34 33 45

2 21 35 32 29 31

6 30 36 20 27

10 28 33 34

4 13 23

1 1

Page 47: YAĞMURLAMA SULAMA

A koşulunda

75 46 37 38 46 6

105 43 37 39 40 6

43 42 44 45 30 2

37 40 45 43 10

36 42 41 17

27 18 6

2

30 39 31 37 40 3

31 30 28 40 39

27 29 39 37 8

35 40 38 12

25 17 4

5 28 33 32 35 53

5 24 37 31 32 42

12 31 35 28 34

1 17 33 37 33

2 9 25 28

1 2

6 30 33 31 38 74

3 25 32 34 33 45

2 21 35 32 29 31

6 30 36 20 27

10 28 33 34

4 13 23

1 1

75 46 37 38 46 6

43 42 44 45 30 2

37 40 45 43 10

36 42 41 17

27 18 6

2

Page 48: YAĞMURLAMA SULAMA

75 46 37 38 46 6

105 43 37 39 40 6

43 42 44 45 30 2

37 40 45 43 10

36 42 41 17

27 18 6

2

30 39 31 37 40 3

31 30 28 40 39

27 29 39 37 8

35 40 38 12

25 17 4

5 28 33 32 35 53

5 24 37 31 32 42

12 31 35 28 34

1 17 33 37 33

2 9 25 28

1 2

6 30 33 31 38 74

3 25 32 34 33 45

2 21 35 32 29 31

6 30 36 20 27

10 28 33 34

4 13 23

1 1B koşulunda

75 46 37 38 46 6

43 42 44 45 30 2

37 40 45 43 10 -

36 42 41 17 - -

27 18 6 - - -

2 - - - - -

5 28 33 32 35 53

5 24 37 31 32 42

- 12 31 35 28 34

- - 2 9 25 28

- 1 17 33 37 33

- - - - 1 2

Page 49: YAĞMURLAMA SULAMA

C koşulunda

75 46 37 38 46 6

105 43 37 39 40 6

43 42 44 45 30 2

37 40 45 43 10

36 42 41 17

27 18 6

2

30 39 31 37 40 3

31 30 28 40 39

27 29 39 37 8

35 40 38 12

25 17 4

5 28 33 32 35 53

5 24 37 31 32 42

12 31 35 28 34

1 17 33 37 33

2 9 25 28

1 2

6 30 33 31 38 74

3 25 32 34 33 45

2 21 35 32 29 31

6 30 36 20 27

10 28 33 34

4 13 23

1 1

75 46 37 38 46 6

43 42 44 45 30 2

37 40 45 43 10 -

36 42 41 17 - -

27 18 6 - - -

2

5 28 33 32 35 53

5 24 37 31 32 42

- 12 31 35 28 34

- - 2 9 25 28

- 1 17 33 37 33

- - - - 1 2

25 17 4 - - -

35 40 38 12 - -

27 29 39 37 8

31 30 28 40 39

30 39 31 37 40 3

105 43 37 39 40 6

Page 50: YAĞMURLAMA SULAMA

D koşulunda

75 46 37 38 46 6

105 43 37 39 40 6

43 42 44 45 30 2

37 40 45 43 10

36 42 41 17

27 18 6

2

30 39 31 37 40 3

31 30 28 40 39

27 29 39 37 8

35 40 38 12

25 17 4

5 28 33 32 35 53

5 24 37 31 32 42

12 31 35 28 34

1 17 33 37 33

2 9 25 28

1 2

6 30 33 31 38 74

3 25 32 34 33 45

2 21 35 32 29 31

6 30 36 20 27

10 28 33 34

4 13 23

1 1

75 46 37 38 46 6

43 42 44 45 30 2

37 40 45 43 10 -

36 42 41 17 - -

27 18 6 - - -

2

5 28 33 32 35 53

5 24 37 31 32 42

- 12 31 35 28 34

- - 2 9 25 28

- 1 17 33 37 33

- - - - 1 2

25 17 4

35 40 38 12

27 29 39 37 8

31 30 28 40 39

30 39 31 37 40 3

105 43 37 39 40 6

4 13 23

10 28 33 34

6 30 36 20 27

2 21 35 32 29 31

3 25 32 34 33 45

6 30 33 31 38 74

Page 51: YAĞMURLAMA SULAMA

75 46 37 38 46 6

43 42 44 45 30 2

37 40 45 43 10 -

36 42 41 17 - -

27 18 5 - - -

2 - - - - -

5 28 33 32 35 53

5 24 37 31 32 42

- 12 31 35 28 34

- - 2 9 25 28

- 1 17 33 37 33

- - - - 1 2

25 17 4

35 40 38 12

27 29 39 37 8

31 30 28 40 39

30 39 31 37 40 3

105 43 37 39 40 6

4 13 23

10 28 33 34

6 30 36 20 27

2 21 35 32 29 31

3 25 32 34 33 45

6 30 33 31 38 1 74 1

105 91 74 74 94 88

83 106 129 116 95 78

64 87 145 151 64 61

69 94 121 122 105 64

60 92 71 80 98 76

113 73 70 71 80 83

Page 52: YAĞMURLAMA SULAMA
Page 53: YAĞMURLAMA SULAMA

75 46 37 38 46 6

105 43 37 39 40 6

43 42 44 45 30 2

37 40 45 43 10

36 42 41 17

27 18 5

2

30 39 31 37 40 3

31 30 28 40 39

27 29 39 37 8

35 40 38 12

25 17 4

5 28 33 32 35 53

5 24 37 31 32 42

12 31 35 28 34

1 17 33 37 33

2 9 25 28

1 2

6 30 33 31 38 74

3 25 32 34 33 45

2 21 35 32 29 31

6 30 36 20 27

10 28 33 34

4 13 23

1 1

Page 54: YAĞMURLAMA SULAMA

)h

d1(100Cu

Eşitlikte;

Cu= Christiansen eşdağılım katsayısı, %

∑d= Su dağılım desenindeki herbir değerin ortalamadan olan mutlak sapmaların toplamı, cm3 ve

∑h= Su dağılım desenindeki değerlerin toplamı, cm3 tür.

Kabul edilebilir düzeyde eş s dağılımı açısından Cu ≥ 84 olmalıdır.

Page 55: YAĞMURLAMA SULAMA

5.793248

8.6661100C

cm 8.6662.9083.......2.90912.90105d

cm 2.9036

3248

n

hho

cm 324883...........91105h

u

3

3

3

Elde edilen eşdağılım katsayısı 84 ten küçük olduğu için denenen yağmurlama başlığını 15 m işletme basıncında 12x12 m kare tertibinde kullanmamak gerekir.

Page 56: YAĞMURLAMA SULAMA

21y XSS

q1000I

Iy = Yağmurlama hızı, mm/h,

q = Başlık debisi, m3/h

S1 = Lateral aralığı, m ve

S2 = Başlık aralığı, m dir

Yağmurlama hızının toprağın su alma hızından büyük olmaması gerekir (Iy ≤I). Aksi durumda yüzey akış meydana gelir ve erozyon sorunu ile karşılaşılır.

Page 57: YAĞMURLAMA SULAMA

Meme

Çapı

(mm)

İşletme basınıcı

(m)

Başlık debisi

(m3/h)

Islatma

çapı (m)

Uygun tertip aralığı (mxm) Yağmurlama

hızı

(mm/h)Dikdötgen

(Kare)

Üçgen

3,5

15

20

25

30

0,58

0,67

0,74

0,82

23,0

23,0

23,0

24,0

-

12 x 12

12 x 12

12 x 12

18 x 12

12 x 12

12 x 12

12 x 12

12 x 12

18 x 12

4,0

4,7

5,2

5,7

3,8

3,9

15

20

25

30

0,72

0,83

0,94

1,01

24,0

25,0

25,0

26,0

-

12 x 12

-

12 x 12

18 x 12

12 x 12

18 x 12

-

12 x 12

12 x 12

18 x 12

12 x 12

18 x 12

12 x 12

18x 12

18 x 18

5,0

5,8

3,8

6,6

4,4

7,1

4,7

3,1

Page 58: YAĞMURLAMA SULAMA

• Şekil 1. Deneme Alanı

Örnek 2. Rekreasyon Alanlarında Kullanılan Yağmurlama Başlığı

Page 59: YAĞMURLAMA SULAMA

Başlık adı Rotor Meme no 9

İşletme basıncı 3,5 atm Sıcaklık 35,2 °C

Islatma çapı 26 m Rüzgar hızı 1,4 m/s

Başlık debisi 19,103 L/d

Page 60: YAĞMURLAMA SULAMA
Page 61: YAĞMURLAMA SULAMA

2 m

2 m

14 x 14 m kare tertip için düzenlenen diyagram

Page 62: YAĞMURLAMA SULAMA
Page 63: YAĞMURLAMA SULAMA
Page 64: YAĞMURLAMA SULAMA

A B

CD

Page 65: YAĞMURLAMA SULAMA

• A koşulunda

50 38 24 16 14 8 8

58 28 22 12 8 8 0

26 28 18 10 8 8 0

18 20 12 12 8 8 0

10 12 8 8 0 0 0

10 8 6 6 0 0 0

6 0 0 0 0 0 0

Page 66: YAĞMURLAMA SULAMA

• B koşulunda506

388

2410

1618

1420

840

846

580

288

228

1214

820

830

040

260

288

1810

1012

820

826

024

108

208

1212

1212

814

812

018

100

120

80

810

08

012

012

100

80

60

66

06

08

010

60

00

00

00

00

00

06

Page 67: YAĞMURLAMA SULAMA

• C koşulunda

506

388

2410

1618

1420

840

846

580

288

228

1214

820

830

040

260

288

1810

1012

820

826

024

108

208

1212

1212

814

812

018

100

120

80

810

08

012

012

100

80

60

66

06

08

010

60

00

00

00

00

00

06

48 38 22 18 10 8 6

38 30 22 12 10 8 0

28 20 18 12 8 6 0

22 14 10 12 6 0 0

8 12 10 8 0 0 0

8 8 6 6 0 0 0

6 0 0 0 0 0 0

Page 68: YAĞMURLAMA SULAMA

• D koşulunda506

388

2410

1618

1420

840

846

580

288

228

1214

820

830

040

260

288

1810

1012

820

826

024

108

208

1212

1212

814

812

018

100

120

80

810

08

012

012

100

80

60

66

06

08

010

60

00

00

00

00

00

06

48 38 22 18 10 8 6

38 30 22 12 10 8 0

28 20 18 12 8 6 0

22 14 10 12 6 0 0

8 12 10 8 0 0 0

8 8 6 6 0 0 0

6 0 0 0 0 0 0

8 10 14 18 22 38 50

0 8 10 14 20 26 38

0 8 12 18 22 22 26

0 0 6 12 12 16 20

0 0 0 8 10 10 10

0 0 0 6 6 8 10

0 0 0 0 0 0 10

Page 69: YAĞMURLAMA SULAMA

5066

62

388

46

2410

34

1618

34

1420

34

840

48

84610

64

388

46

2888

44

2286

36

121466

38

8206

34

8308

46

4010

50

268

34

28812

48

181010

38

101288

38

82010

38

82610

44

2410

34

1822

40

20814

42

1212106

40

12121212

48

814612

40

81216

36

1820

38

1028

38

12208

40

81812

38

8101218

48

8822

38

12622

40

1226

38

1038

48

8308

46

62210

38

661214

38

61020

38

8826

42

1038

48

6488

62

3810

48

2214

36

1818

36

1022

32

838

46

6650

62

Page 70: YAĞMURLAMA SULAMA

• Eşitlikte;

• Cu= Christiansen eşdağılım katsayısı, %

• ∑d= Su dağılım desenindeki her bir değerin ortalamadan olan mutlak sapmaların toplamı, cm3 ve

• ∑h= Su dağılım desenindeki değerlerin toplamı, cm3 tür.

• Kabul edilebilir düzeyde eş su dağılımı açısından Cu ≥ 84 olmalıdır.

)h

d1(100Cu

Page 71: YAĞMURLAMA SULAMA

• Elde edilen eşdağılım katsayısı 84 ten büyük olduğu için denenen yağmurlama başlığı 3,5 atm işletme basıncında 14x14 m kare tertibinde kullanılabilir.

39,852062

14,3011100

cm 14,30128,4262.......28,424628,4262

cm 28,4249

2062

206262...........344662

3

3

3

uC

d

n

hho

cmh

Page 72: YAĞMURLAMA SULAMA

• Iy = Yağmurlama hızı, mm/h,

• q = Başlık debisi, m3/h

• S1 = Lateral aralığı, m ve

• S2 = Başlık aralığı, m

• Φ=Başlığın çalışma açısı değeri, ° ’ dir.• Yağmurlama hızının toprağın su alma hızından büyük olmaması

gerekir (Iy ≤I). Aksi durumda yüzey akış meydana gelir ve erozyon sorunu ile karşılaşılır.

xxSS

xqI y

21

360000

hmmxx

xI y /87,5

3601414

15,1360000

Page 73: YAĞMURLAMA SULAMA

Meme

no

İşletme basınıcı

(m)

Başlık debisi

(m3/h)

Islatma

çapı (m)

Uygun tertip aralığı (mxm) Yağmurlama

hızı

(mm/h)Dikdötgen

(Kare)

6

17

35

45

0,40

0,63

0,69

18,0

18,0

22,0

10 x 10

10 x 10

12 x 10

12 x 12

4,04

6,30

3,36

4,76

9

17

35

45

0,74

1,15

1,34

22,0

26,0

26,0

14 x 12

14 x 14

14 x 14

14 x 14

4,41

3,78

5,87

6,83