06 – 02 10UR

1

“YAPI MAKİNELERİ DERS NOTU”

1 inç, 1 fit ve 1 yarda sırasıyla 2,54 cm, 30,48 cm ve 91,44 cm dir. 1 kara mili 1609,341 m dir. 1 ons 29,57 3cm , 1 pit 0,473 lt, 1 kuarts 0,946 lt ve 1 galon 3,785 lt dir. 1 3yd 0,764 3m tür. 1 pound, 1 libre ve 0,4536 kg dır. İş makineleri bakımından en gelişmiş ülke Kanada ‘ dır. Bir yapının projesinin uygulanması için kullanılan bir veya birden çok sayıdaki yapı makineleri grubuna ekipman denir. Genellikle bir ekipman yapı maliyetinin % 5 ‘ i ile % 80 ‘ i arasında bir yatırım gerektirir. Ekskavatörlerin, loderlerin ve bu ikisi hariç diğer yapı makinelerin amortisman süreleri sırasıyla; 8 yıl, 5 yıl ve 6 yıldır. 1 3yd lük paletli ekskavatör standart tip, 30 3yd lük paletli ekskavatör ise özel tip ekipmanı oluşturur. Benzin motorlarıyla çalışan makinelerde motorun her beygir gücü 1 saatte 0,06 galon ( 0,2271 lt ) benzin , dizel motorlarıyla çalışan makinelerde ise 0,04 galon ( 0,1514 lt ) motorin harcanır. Bir motorun yağ harcaması; motorun kapasitesine, karter hacmine , piston ve segmanların durumuna ve yağı değiştirmenin sıklığına göre değişir. Genellikle makine ile her 100 – 200 saatlik bir çalışmadan sonra motorun yağı değiştirilir. Çok tozlu işyerlerinde ise 50 saatlik bir çalışmadan sonra yağ değişimi gerçekleşir. Zeminin hacmi ve yoğunluğu; kazma, yükleme, taşıma, boşaltma ve sıkıştırmada değişir. Doğal olarak bulunduğu yerden kazılıp çıkarılan zeminin hacminde meydana gelen artmaya kabarma denir. Adi ( doğal, sıradan ) toprağın kabarma yüzdesi ortalama olarak % 25 kadardır. Sıkıştırılan gevşek gerecin ( toprak, moloz, kaya parçası vb. ) hacminde meydana gelen eksilmeye sıkışma denir.

06 – 02 10UR

2

Adi toprak sıkıştırıldığında hacmi % 20 kadar azalır. Zemindeki su buharına nem ( rutubet ) denir. Çeşitli zeminlerde bulunan nem ağırlıkça % 8 ile % 25 arasında değişir. Zemin üzerinde hareket halindeki bir motorlu aracın kayma anındaki çekme kuvvetinin, aracın zemine ilettiği yüke oranına traksiyon katsayısı, bu olaya da traksiyon denir. Makinenin hareket ettiği zemin üzerinde karşılaştığı dirence yuvarlanma direnci denir. Yuvarlanma direnci zeminin cinsine göre değişir. Sert zeminlerin yuvarlanma direnci az, yumuşak zeminlerde daha fazladır. Çekme kuvveti, toplam ağırlığa bölünürse yuvarlanma direnci hesaplanır. Çekilmekte olan yüke, paletli bir traktörün uygulayacağı ton veya libre olarak belirlenen çekme kuvvetine, kanca çekme kuvveti denir. Paletli traktörlerde vites yükseltilerek hız arttırılırsa kanca çekme kuvveti aynı oranda azalır. Hareket halindeki tekerlerin lastikleri ile zemin arasında meydana gelen kuvvete jant çekme kuvveti denir. Traktörler

06 – 02 10UR

3

Motor enerjisini, çekiş enerjisine dönüştürerek çekme ve itme işlerinde kullanılan kazı makinelerine traktör denir. Traktörler yürüyüş takımlarının özelliklerine göre paletli ve lastik tekerlekli olmak üzere iki çeşittir. Lastik tekerlekli traktörlerde, 4 tekerlekli tipleri çektiği makineden ayrıldığında bağımsız olarak hareket etmesine karşın, 2 tekerlekli olan tipleri bağımsız olarak hareket edemezler. Bir traktör; kumanda bölümü, marş motoru, motor ve palet veya lastik tekerlerden oluşur. Kullanılan dizel motor genellikle altı silindirli, su soğutmalı, içten yanmalı ve 4 zamanlıdır. Paletler çeşitli şekillerde olup; palet pabucu, palet halkaları, palet pimi ve palet yatağından meydana gelir. Paletlerde genel olarak üstte 2 adet, altta ise; 6 ile 8 adet traktörün yükünü palete ileten makara bulunur. Traktörler için ortalama değerler: Paletli Lastik tekerlekli Motor gücü ( BG veya HP ) 60 – 400 60 - 275 Ağırlığı ( ton ) 6 – 30 4 - 16 Hızı ( boşta ) ( km / saat ) 3 – 15 5 - 60 Vites sayısı 8 ileri – 8 geri 5 ileri – 1 geri Palet pabuç genişliği ( cm ) 30 - 60 Paletin zeminin üzerine oturan uzunluğu ( m ) 1,8 – 3,2 Dozerler

06 – 02 10UR

4

Genellikle kazı, dolma, yarma, çekme ve itme işlerinde kullanılan kazı makinelerine dozer denir. Dünyadaki en büyük dozer tonkadır. Bir dozer, dizel olarak çalışan motor, palet ve lastik tekerler, özel kollarla ana şasiye bağlı kalkan ( Bıçak ), kumanda yeri, kumanda kolları ve hidrolik kaldırma kolları veya kaldırma halatlarından oluşur. Kalkan boyutları dozerlerin güçleri ve çeşitli işlere göre kullanılması nedeniyle değişmekte olup genellikle uzunlukları 2 – 4,5 m, yükseklikleri ise 0,6 – 1,5 m arasında değişir. Dozerler; kalkan biçimleri, mekanik veya hidrolik olarak çalışan kolların durumuna ve işe uygulanmaları bakımından; buldozer, tiltdozer ve angledozer olmak üzere üç çeşittir. Buldozer kalkanları kaldırma kolları yardımıyla dozerin oturduğu zeminden (dozer cins ve büyüklüğüne göre) 30 – 50 cm kadar aşağı; 60 – 100 cm kadar yukarı kalkabilir. Tiltdozerler, kalkanları bir ucu diğer ucuna göre 10 derecelik açı yapacak şekilde kaldırabilir. Angledozerler, kalkanları buldozer ve tiltdozer kalkanları durumuna getirilebildiği gibi ayrıca sağa ve sola doğruda 30 dereceye kadar döndürebilir. Angle dozerler yamaç kazıları, hendek açma, iterek 90 m ye kadar kazılan gereçlerin taşınması ve serilmesinde kullanılır. Greyderler

06 – 02 10UR

5

Zemin tesviyesi ve çalışabileceği kadar sertlikte bulunan zeminlerde hendek açma ve şev düzeltme işlerinde kullanılan kazı makineleri greyderlerdir. Greyderlerde ana aksamlar kumanda yeri, tekerler, kalkan, dairesel dişli eleman ve taraklardır. Greyderlerin genelde önünde 2, arkasında ise 4 adet lastik teker bulunur. Greyderlerde lastiklerin şişirilmesi, greyder motorunun önüne takılmış ve motordan aldığı güçle çalışan özel bir kompresörle yapılır. Greyderlerin kalkanlarındaki bıçaklar 3 parçalı olup gerektiğinde değiştirilebilir. Greyder kalkanları kendi uzunluğunun 2 / 3 ‘ ü kadar sağa ve sola doğru çıkarılabilinir. Dairesel dişli elemanın esas görevi greyder kalkanına yataklık etmektir. Greyderler için ortalama değerler: Motor gücü ( BG veya HP ) 80 - 225 Ağırlığı ( ton ) 2,5 - 20 Ortalama Hızı ( boşta, iş yapmazken ) ( km / saat ) 48 Ortalama Hızı (iş yaparken ) ( km / saat ) 6 Kalkan genişliği ( m ) 0,4 – 0,8 Kalkan uzunluğu ( m ) 2,75 – 4,2 Loderler

06 – 02 10UR

6

Loder ( yükleyici ) kapasitesi oranında kazıcı bir iş makinesi olmakla birlikte aynı zamanda pratik bir yükleyicidir. Önden kazıp önden yükleyen lodere, trakskavatör adı verilir. Loderler de dozer ve greyderlere göre ayrıcalık gösteren başlıca aksamları; kepçe ( kova ), bum ( kepçe taşıma kolu ) , hidrolik kollar ve mekanik kollardır. Bazı loder kepçeleri açılıp kapanabilir durumda iki parçalı olup hem düz ağızlı hem de dişli ağızlı kepçelerin işini yapabilirler. Loderler için sayısal bilgiler: Motor gücü ( BG veya HP ) 60 - 200 Kepçe ağırlığı ( ton ) 0,4 - 1 Bum tam kaldırıldığında kepçe ile zemin arasındaki yükseklik (m) 3 – 6 Kepçe kapasitesi 3m 1 – 4 Hız ( ileri – geri ) ( km / saat ) 20 - 50 Kepçenin kaldırma süresi ( sn ) 5 -12 Kepçenin boşaltma süresi ( sn ) 2 -3 Skreyperler

Skreyperler kapasitesi oranında bir kazı makinesi olmakla birlikte genellikle büyük hacimli gevşek gerecin taşınmasında kullanılan bir makinedir.

06 – 02 10UR

7

Skreyperler çekili ve motorlu olmak üzere iki çeşittir. Skreyperlerde, iyi sonuç elde etmek için kova tepeleme doldurulmalıdır. Yüklü skreyperlerde gerektiğinde arkasından puşer denilen iticiyle veya traktör, dozer gibi makinelerle itilerek verimleri arttırılabilinir. Skreyperlerde teknenin alt tarafında bulunan kapaklardan öndekine apron adı verilir. Skreyperler için sayısal bilgiler: Motor gücü ( BG veya HP ) 300 - 900 Tekne hacmi 3m 17 – 40 Ekonomik çalışma uzaklığı (m) 100 - 1200 Kendi ağırlığı ile yapacağı kesme derinliği ( m ) 35 - 45 Hız ( yüksüz ) (km / saat ) 40 - 60 Ağırlık ( yüksüz ) ( ton ) 6 - 50 Ağırlık ( yüklü ) ( ton ) 95 Skreyperlerde verimi; kazılacak zeminin özelliği, itici veya çekici makinelerin özelliği, skreyperlerin bekleme süresi, taşıma uzaklığı ve geçiş yolu durumu faktörleri etkiler. Ruterler

Dozerlerin kazamayacağı kadar sertlikteki zeminlerin kazılması veya gevşetilmesi amacıyla kullanılan kazı makinelerine ruter ( ripper ) denir.

06 – 02 10UR

8

Ruterler; çekici makine, sökücü dişler ve hidrolik bastırma düzeyi gibi ana kısımlardan meydana gelirler. Ruterlerde zeminin kazılma ve gevşetilme işleri gerektiğinde sökülüp takılabilen diş adı verilen sivri uçlarla yapılır. Ruterlerde ; 1 – 5 adet diş bulunur. Ruter dişlerinin kazı zeminine batırılması, dişlerin hidrolik düzenle bastırılması ile sağlanır ve motorun çekme gücünden yararlanılarak kazı yapılır. Ruterlerde çekici makinenin gücüne göre kazı yapılmalıdır. Ruterler için sayısal bilgiler: En çok kazı derinliği (m) 0,3 – 0,75 En çok kazı genişliği ( m ) 1,5 – 3,10 Hız ( yüksüz ) (km / saat ) 40 - 60 Ağırlık ( ton ) 1,1 - 6 Çekici makine gücü ( BG veya HP ) 40 – 130 Ekskavatörler

Kapasitesi içinde olan ve çeşitli gereçleri kazmak, yüklemek veya uzaklaştırmak için kullanılan ve yaptığı işe göre isimlendirilen makinelere ekskavatör denir. Ekskavatörler paletli ve lastik tekerlekli olmak üzere iki şekilde bulunur.

06 – 02 10UR

9

Ekskavatörler çalışma sistemlerine göre mekanik ve hidrolik olmak üzere ikiye ayrılırlar. Paletli ekskavatörler dengeli çalışması nedeniyle ağır işlerde kullanılır. Eksvatörlerde, dairesel olarak yapılmış dişli tambura üzerinde 360 derece dönebilir. Kamyon şasesi üzerine bindirilmiş ekskavatörlerde kamyon motoru üzerinde çalışmak sakıncalı olduğundan ekskavatörün dönme açısı 270 derece kadardır. Bir ekskavatör; taşıyıcı kısımlar, yürüyüş takımları , ekseni etrafında 360 derece dönebilen makine ve kumanda kısmı, ulaşım kolu ve ulaşım kolu eklentilerinden oluşur. Ekskavatörlerde dairesel ve pinyon dişliler 360 derece dönüş sağlar. Ekskavatör çeşitleri; kavram kepçeli ( klemşel ), kaşıklı ( showell ), ters kepçeli ( trenche ) ve çekme kepçeli ( draglayn ) dır. Klemşel ( kavram kepçeli ) ekskavatörlere çeneli ekskavatör de denir. Klemşeller de ortalama sayısal değerler: Kepçe hacmi ( 3m ) 0,3 – 1,9 Kaldırma kapasitesi ( ton ) 1 – 7,5 Yatay dönüş açısı 360º Bum ile zemin arasındaki verimli açı 25 - 60º Bum uzunluğu ( m ) 4,5 - 15 Uzatmalı bum uzunluğu ( m ) 30 Kazı derinliği ( m ) 2,7 – 7,2 Kaşıklı ekskavatörler dikdörtgen kesitli içi boş bum, kepçe kolu, kepçe, taşıyıcı kısımlar, motor ve yönetim yeri , çelik halat ve makaralardan meydana gelir. Kaşıklı ekskavatörde kepçe doldurulduktan sonra boşaltılması, kepçenin alt kısmındaki kapağın ( klape ) çelik halatla açılmasıyla olur. Kaşıklı ekskavatörler de ortalama sayısal değerler: Kepçe hacmi ( 3m ) 0,1 – 3,2 Ulaşım kolu uzunluğu ( m ) 3 - 14 Kepçe kolu uzunluğu ( m ) 2 - 10 Boşaltma yüksekliği ( m ) 4 - 8 Kazı yüksekliği ( m ) 0,5 - 4 Uzatmalı bum uzunluğu ( m ) 30 Ağırlığı ( ton ) 10 - 80 Yatay dönüş açısı 360º Bum ile zemin arasındaki verimli açı 25 - 60º

06 – 02 10UR

10

Ters kepçeli bir ekskavatör; dikdörtgen kesitli içi boş çelik ulaşım kolu (bum), buma eklemli olarak bağlı kepçe kolu, bu kola ters olarak bağlı bir kepçe, taşıyıcı kısımlar ( palet ve lastik tekerler ), motor, yönetim yeri, çelik halat ve makaralardan oluşur. Ters kepçeli ekskavatörler de ortalama sayısal değerler: Kepçe hacmi ( 3m ) 0,1 – 1,4 Ulaşım kolu uzunluğu ( m ) 3 - 12 Kazı yüksekliği ( m ) 3 - 8 Kazı derinliği ( m ) 4 - 10 Ağırlığı ( ton ) 15 - 80 Yatay dönüş açısı 360º Bum ile zemin arasındaki verimli açı 25 - 60º Çekme kepçeli ekskavatör; genel olarak kafes çelik kirişten oluşan ulaşım kolu ( bum ), bu kola çelik halatla asılı kepçe, kepçeye bağlı kaldırma ve çekme zincirleri, makaralar, taşıyıcı kısımlar, motor, yönetim yeri, çekme ve kaldırma halatlarından meydana gelir. Draglaynlarda bumlar, ekskavatör büyüklüğü, yapılacak işin cinsi ve çalışma yerinin özelliklerine göre çeşitli boy ve biçimlerdedir. Çekme kepçeli ( draglayn ) ekskavatörler de ortalama sayısal değerler: Kepçe hacmi ( 3m ) 0,3 – 2 Ulaşım kolu uzunluğu ( m ) 6 - 14 Ulaşım kolu yüksekliği ( m ) 10 Boşaltma yüksekliği ( m ) 1,7 - 7 Kazı derinliği ( m ) 3 - 5 Yatay dönüş açısı 360º Bum ile zemin arasındaki verimli açı 25 - 40º Kovalı ekskavatörler daha çok sulu ve bataklık zeminlerde, kum, çakıl ve maden ocaklarında kullanılır. Loder ekskavatörler genellikle ters kepçeli ekskavatör gibi kazı yaparlar. Önden kazıp önden yükleme veya boşaltma yapabilen, bum ve kepçesi hidrolik kollarla çalışan, kanal, hendek açma ve temizleme işlerinde kullanılan ekskavatörlere trükskavatör denir.

06 – 02 10UR

11

“PROBLEMLER VE ÇÖZÜMLERİ”

Benzin motorlarıyla çalışan makinelerde motorun her beygir gücü 1 saatte 0,06 galon benzin , dizel motorlarıyla çalışan makinelerde ise 0,04 galon motorin harcanır. ( 1 HP = 1 BG ve 1 galon = 3,785 lt ) 1) 260 beygir gücünde bir dozerin 9 iş saatinden oluşan bir günlük çalışması için ortalama ne kadar motorine gerek vardır? Çözüm: 35528,3549785,304,0260 lt Zemin üzerinde hareket halindeki bir motorlu aracın kayma anındaki çekme kuvvetinin, aracın zemine ilettiği yüke oranına traksiyon katsayısı denir. 2) Bir yapı makinesinde tekerlerden zemine iletilen yük 10000 libre, kayma durumundaki çekme kuvveti 5000 libre ise zeminin traksiyon katsayısı nedir? Çözüm: 5000 / 10000 = 0,5 Çekme kuvveti, toplam ağırlığa bölünürse yuvarlanma direnci hesaplanır. 3) 20 ton ağırlığında olan yüklü bir makine yuvarlanma direnci 100 libre / ton olan bir zemin üzerinde hareket halinde ise bu makineyi aynı hızda hareket halinde ise bu makineyi aynı hızda hareket ettirmek için gerekli çekme kuvveti ne kadar olmalıdır? Çözüm: 20 ton x 100 libre / ton = 2000 libre Dozerlerde verimler aşağıdaki formülle hesaplanır.

TFEQM 60

M = dozerin bir saatlik verimi ( 3m ) Q= dozerin kalkan kapasitesi ( 3m ) F = kazılan gerecin hacim değiştirme yüzdesi ( genelde 0,30 ) E = verim yüzdesi ( genelde 0,70 ) 60 = zaman birimi ( dakika ) T = dozerin kazı sırasındaki bir kez gidip gelmesinde geçen toplam süre ( dakika ) 4) Bir angledozer 30 m taşıma mesafesine kazı yapacaktır. Kazılan zemin cinsi sert kayadır. Kalkan kapasitesi 2,6 3m , verim yüzdesi % 80, hacim değiştirme yüzdesi % 75, dozerin gidişte yüklü hızı 2500 m / saat, gelişte boş hızı 6000 m / saat olduğuna

06 – 02 10UR

12

göre angledozerin günlük verimini hesaplayınız. ( Sorunun çözümünde angledozerin bir kez gidip gelmesinde iki kez vites değişimi yapıldığını ve her vites değişimi için 6 saniye zaman kaybedildiğini ve günlük 8 saat çalıştığını kabul ediniz. ) Çözüm:

Angledozerin gidişte harcadığı zaman: 72,02500

60301

xt dak

Angledozerin gidişte harcadığı zaman: 30,06000

60302

xt dak

12623 xt saniye = 0,20 dak. Toplam zaman 22,120,030,072,0321 tttT dak

72,7622,1

6075,080,06,260

xxxTFEQM 3m / saat

Bir günlük 8 x 76,72 = 613,26 3m / gün Greyderler de verimler aşağıdaki formülle hesaplanır.

....3

3

2

2

1

1

EVPL

EVPL

EVPLT

L = bir kez gidilen yol uzunluğu ( km ) V = greyderin hızı ( km / saat ) E = greyderin verim yüzdesi P = gerekli sefer adeti T = iş bitiminde toplam zaman ( saat ) 5) 10 km uzunluğundaki bir yol üzerine çakıl serilecek ve istenilen şekil verilecektir. Serilecek olan gereç üzerinde greyder 1. ve 2. seferlerde saatte 2 km hızla, 3. ve 4. seferlerde saatte 4 km hızla, 5. seferde ise saatte ortalama 5 km hızla çalışmakta olup, verilen işi 5 seferde yapmaktadır. Greyderin verimi % 80 olduğuna göre bu işin bitmesi için kaç saate ihtiyaç vardır? Çözüm: L = 10; 1P = 2 sefer; 2P = 2 sefer; 3P = 1 sefer; 1V = 2 km / saat 2V = 4 km / saat; 3V = 5 km / saat; E = % 80

25,218,05110

8,04210

8,02210

3

3

2

2

1

1

xx

xx

xx

EVPL

EVPL

EVPLT saat

21,25 saat = 21 saat 15 dakika

06 – 02 10UR

13

Loderlerin verimlerinin hesaplanmasında, dozer verimlerinin hesaplanmasında

kullanılan formül

TFEQM 60 kullanılır. Loderlerde kazı yapılmayıp yalnız

yükleme yapılıyorsa formüldeki F ( kazılan gerecin hacim değiştirme yüzdesi ) çıkarılarak aşağıdaki formül kullanılır.

TEQM 60

M = dozerin bir saatlik verimi ( 3m ) Q= dozerin kalkan kapasitesi ( 3m ) E = verim yüzdesi ( genelde 0,70 ) 60 = zaman birimi ( dakika ) T = dozerin kazı sırasındaki bir kez gidip gelmesinde geçen toplam süre ( dakika ) 6) Kepçe kapasitesi 1,2 3m olan bir loder, hacim değiştirme yüzdesi % 70 olan bir zeminde kazı yapıp kazdığı gereci damperli kamyonlara yükleyecektir. Kepçenin bir kez kazma, doldurma ve boşaltma ( vites değişimi ve dönüşler dahil ) ortalama 45 sn de yapıldığına ve verim yüzdesi % 80 olduğuna göre;

a) Saatlik verimi hesaplayınız. b) Kasa hacmi 5 3m olan bir kamyonu, bu loder kaç kepçede doldurabilir?

Çözüm: Q= 1,2 3m E = % 80 F = % 70 T = 45 sn = 0.75 dak

a) 76,5375,0

608,07,02,160

xxxTFEQM 3m / saat

b) 16,42,1

5 kepçe

7) Kepçe kapasitesi 1,1 3m ve verimi 0,68 olan bir loderle, yığın halinde kazılmış gereç taşıyıcılara yüklenecektir. Loderin bir kez kepçesini doldurup boşaltması 25 sn sürmektedir. Bu loderle 1 saatte kaç 3m yükleme yapabiliriz? Çözüm: Loderle kazma işlemi yapılmamaktadır. ( T =25 sn= 0,42 dak )

107857,10642,0

6068,01,160

xxTEQM 3m / saat

06 – 02 10UR

14

Skreyperlerde kazı, yükleme, taşıma ve boşaltma gibi tüm işler yapılıyorsa

TFEQM 60

formülü; kazı yapılmayıp diğer işler yapılıyorsa TEQM 60

formülü kullanılarak verim hesaplanır. F ( kazılan gerecin hacim değiştirme yüzdesi ) yerine; K (hacim değiştirme ( kabarma ) katsayısı ) alınırsa saatlik verim için aşağıdaki formül kullanılır.

KTEQM

60

M = skreyperin verimi ( 3m / saat ) Q= skreyperin tekne hacmi ( 3m ) E = skreyperden yararlanma ( genelde % 60 ) K = zemin kabarma katsayısı T = Kazı, doldurma, taşıma, boşaltma, dönüş, manevralar, vites değişimleri ve tekrar kazıya hazır duruma gelene kadar geçen toplam süre ( dakika ) 8) Tekne hacmi 22 3m ve % 80 yararlanılan bir skreyperle kabarma katsayısı 1,20 olan bir zeminde kazı yapılacak ve kazılan gereç serilecektir. Bu işler için toplam harcanan ortalama süre 9 dakikadır. Buna göre skreyperin saatlik verimi kaçtır? Çözüm:

77,972,19

608,02260

KT

EQM 3m / saat

Ruterlerde verim aşağıdaki formülle hesaplanır.

EVgdM M = saatlik verim ( 3m / saat ) d = kazı derinliği ( m ) g = kazı genişliği ( m ) V = ortalama hız E = verimli çalışma yüzdesi 9) Ortalama kazı derinliği 0,30 m, kazı genişliği 1,5 m, kazı hızı 1,2 km / saat olan % 80 verimle çalışan bir ruterin saatlik verimini bulunuz. Çözüm: 1,2 km / saat = 1200 m / saat

4328,012005,13,0 EVgdM 3m / saat Tüm ekskavatörler ( kavram kepçeli ( klemşel ), kaşıklı ( showell ), ters kepçeli ( trenche ) ve çekme kepçeli ( draglayn ) ) de saatlik verimi hesaplamak için aşağıdaki formül kullanılır.

06 – 02 10UR

15

DEKnQM

M = ekskavatörün saatlik verimi ( 3m / saat ) n = 60 dakikalık süre içerisinde kazı ve boşaltma sayısı Q= kepçe kapasitesi ( 3m ) E = ekskavatörden yararlanma K = kabarma katsayısı D = Kazılacak zeminin veya yüklenecek gerecin sertlik katsayısı 10) Kepçe kapasitesi 0,3 3m olan, % 90 verimli, saatte ortalama 130 adet doldurma ve yükleme yapabilen bir klemşelli kabarma katsayısı 1,12 olan yığın halindeki kum, kamyonlara yüklenecektir. Kumun sertlik derecesi 1 oluğuna göre 9 iş saatinden meydana gelen bir iş gününde bu klemşelle kaç 3m kum yüklenebilir? Çözüm:

34,310,19,012,11303,0

DEKnQM 3m / saat

Günlük 31,34 x 9= 282,06 3m / gün 11) Kepçe kapasitesi 1,5 3yd olan, % 85 verimli, saatte ortalama 90 adet doldurma ve boşaltma yapabilen bir shovell, kabarma katsayısı 1,25; sertlik katsayısı 0,75 olan bir zeminde kazı yapacak ve kazdığı gereci taşıyıcılara yükleyecektir. Günlük çalışma süresi 12 saat olduğuna göre bu ekskavatörle bir günde kaç 3m kazı ve yükleme yapılabilir? Çözüm:

85,6875,085,025,1

905,1

DE

KnQM 3yd / saat

Günlük 68,85 x 12= 826,2 3yd / gün 1 3yd = 0,764 3m olduğuna göre 826,2 x 0,764 = 616,33 3m / gün 12) Kepçe kapasitesi 1 3yd olan, % 80 yararlı ters kepçeli bir ekskavatörle, sertlik katsayısı 0,50, kabarma katsayısı 1,30 olan zeminde kazı yapılacak ve kazılan gereç makine taban seviyesinde uygun yere boşaltılacaktır. Bu ekskavatörle saatte ortalama 120 kazı ve boşaltma yapıldığına göre makinenin saatlik verimini hesaplayınız. Çözüm:

92,3650,080,030,11201

DEKnQM 3yd / saat

06 – 02 10UR

16

1 3yd = 0,764 3m olduğuna göre 36,92 x 0,764 = 28,24 3m / gün 13) Saatte ortalama 90 adet kazı yapabilen, kepçe hacmi 1,5 3yd ve % 90 verimli çekme kepçeli bir ekskavatörle, sertlik katsayısı 0,50, kabarma katsayısı 1,30 olan sert zeminde kazı yapılıp, kazılan gereç uygun bir yere istif edilecektir. Bu ekskavatörle saatteki verimi kaç 3m tür? Çözüm: 1 3yd = 0,764 3m olduğuna göre 1,5 x 0,764 = 1,15 3m

8,3550,090,030,1

9015,1

DE

KnQM 3m / saat