40 | Zadania Zwierzęta – budowa i czynności życiowe | 41

Zadanie 1. (1 pkt)Liczba znanych gatunków zwierząt prawie czterokrotnie przewyższa liczbę opisanych gatun-ków roślin. Świat zwierząt zdominowały bezkręgowce.

Podaj nazwę najliczniejszej grupy bezkręgowców zaznaczonej na wykresie strzałką.

Zadanie 2. (1 pkt)

Uzupełnij schemat prezentujący sposoby odżywiania się protistów.

............................. .............................

PROTISTA

Zadanie 3. (1 pkt)Wśród protistów obserwuje się wiele różnych sposobów poruszania się.

Podaj nazwy trzech rodzajów organelli ruchu protistów przedstawionych na rysunkach.

1. 3.

2.

1. 2. 3.

Zadanie 4. (2 pkt)Parzydełkowce to najprostsze zwierzęta tkankowe; mogą one występować w dwóch posta-ciach: polipa, który prowadzi osiadły tryb życia, i swobodnie pływającej meduzy. Schematy przedstawiają budowę obu form parzydełkowców.

Podaj, jak nazywa się element budowy zaznaczony na schematach jako A, i określ jego rolę.

Trener – rozdział 2. Repetytorium – rozdział 4.

Zwierzęta – budowa i czynności życiowe5.

A

A

42 | Zadania Zwierzęta – budowa i czynności życiowe | 43

Zadanie 5. (1 pkt)Uzupełnij tabelę, wpisując właściwy dla opisu typ tkanki mięśniowej.

Typ tkanki mięśniowej Budowa Występowanie Praca

Włókna mięśniowe to pojedyncze komórki o wrzeciono-watym kształcie. U bezkręgowców mają dwa lub trzy jądra, a u kręgowców jedno jądro zajmujące pozycję centralną.

Umięśniają narządy wewnętrzne.

Skurcze zachodzą nieza-leżnie od woli zwierzęcia lub człowieka.

Włókna mięśniowe charakteryzują się poprzecznymi prążkami. Komórki posiadają jedno lub dwa jądra. Przebieg włókien mięśniowych nie jest równoległy, a część z nich się rozgałęzia.

Buduje ściany serca.

Skurcze zachodzą poza kontrolą zwierzęcia lub człowieka.

Komórki mają cylindryczny kształt i wiele jąder. Włókna ułożone są równolegle i charakteryzują się prążkowaną strukturą.

Buduje mięśnie szkieletowe kręgowców.

U człowieka skurcz tych mięśni podlega świadomej kontroli.

Zadanie 6. (2 pkt)Oceń prawdziwość zamieszczonych w tabeli stwierdzeń, wpisując w odpowiednich miejscach literę P (prawda) lub F (fałsz).

Stwierdzenie P/F

1. Neuron to podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna tkanki nerwowej.

2. Neuron zbudowany jest z ciała komórki z jądrem i licznymi dendrytami oraz długiej wypustki zwanej neurytem.

3. Zdolności regeneracyjne tkanki nerwowej są bardzo duże.

4. Miejsce styku neurytu i dendrytu nosi nazwę synapsy.

5. Komórki glejowe wchodzące w skład tkanki nerwowej służą do odbierania, przetwarzania i wysyłania bodźców.

Zadanie 7. (2 pkt)Parzydełkowce mogą się rozmnażać płciowo i bezpłciowo.

A. Podaj nazwę bezpłciowego sposobu rozmnażania, przedstawionego na schemacie przemiany poko-leń chełbi modrej.

B. Podaj, jaki jeszcze inny sposób bezpłciowego rozmnażania występuje u parzydełkowców.

Zadanie 8. (1 pkt)Schemat prezentuje cykl rozwojowy motylicy wątrobowej.

Wyjaśnij, dlaczego błotniarka moczarowa w tym cyklu nazwana jest żywicielem pośrednim pasożyta.

Zadanie 9. (2 pkt)Płazińce uważane są za najbardziej prymitywne zwierzęta dwuboczne. Występują wśród nich zarówno formy pasożytnicze, jak i swobodnie żyjące, drapieżne organizmy, zasiedlające wody słodkie i słone.

Podaj nazwę gatunkową przedstawiciela płazińców, którego cykl rozwojowy przedstawiony jest na schemacie. Uzasadnij odpowiedź.

zapłodnienie

44 | Zadania Zwierzęta – budowa i czynności życiowe | 45

Zadanie 10. (2 pkt)Pierścienice wykształciły układ krążenia typu zamkniętego, zbudowany z sieci naczyń krwio-nośnych biegnących wzdłuż ciała i okrężnie. Gatunki lądowe i słodkowodne oddychają całą powierzchnią ciała, natomiast gatunki żyjące w morzach wykorzystują skrzela zewnętrzne. Rozwinął się u nich układ wydalniczy zbudowany z nefridiów oraz węzłowo - drabinkowy układ nerwowy.

Skonstruuj tabelę zawierającą informacje dotyczące budowy wewnętrznej pier-ścienic zawarte w powyższym tekście.

Zadanie 11. (1 pkt)Narządy oddechowe stawonogów są zróżnicowane zależnie od środowiska życia tych organizmów.

A. B. C.

Nazwij narządy oddechowe stawonogów oznaczone strzałką na powyższych rysunkach.A. B. C.

Zadanie 12. (1 pkt)U stawonogów spotykamy narządy zwane metanefrydiami. U niektórych stawonogów poło-żone są one w segmencie drugiej pary czułków, a u innych w segmencie drugiej pary szczęk, dlatego zwane są gruczołami czułkowymi lub szczękowymi. Drugim rodzajem narządów spełniających taką funkcję jak nefrydia są cewki Malpighiego, które mają postać rurek.

Podaj nazwę układu, którego budowę opisano w tekście, oraz określ funkcję, jaką pełni.

Zadanie 13. (1 pkt)Ciało pajęczaków dzieli się na dwie części. Organizmy te nie posiadają czułków i oczu złożonych. Typowymi dla tej grupy stawonogów tworami są gruczoły jadowe i przędne.

Podaj nazwy oznaczonych na rysunku części budujących ciało skorpiona oraz rodzajów odnóży.A. B. C. D. E.

Zadanie 14. (2 pkt) Stawonogi to najliczniejszy typ zwierząt, a ich przedstawiciele zamieszkują różnorodne śro-dowiska wodne i lądowe.

rozwielitka I

rak II

A. Podaj nazwę grupy stawonogów, do której zaliczamy wszystkie zwierzęta przedstawione na rysunkach.

B. Nazwij, posługując się nazwą rodzajową, zwierzęta oznaczone jako I i II. I. II.

A.

B.

C.

E.

D.

46 | Zadania Zwierzęta – budowa i czynności życiowe | 47

Zadanie 15. (2 pkt)Owady to najliczniejsza grupa stawonogów, która charaktery-zuje się znacznym zróżnicowaniem budowy zewnętrznej.

Do rysunków przedstawiających różne rodzaje apa-ratów gębowych owadów (1-5) dobierz odpowiednie nazwy (A- E):A. kłująco-ssącyB. gryzącyC. liżącyD. gryząco-liżącyE. ssący

A. B. C. D. E.

Zadanie 16. (3 pkt)W rozwoju owadów występuje prze-obrażenie zupełne lub niezupełne.

A. Wskaż, który rysunek (I czy II) przedstawia przeobrażenie zupełne owada.

B. Uzupełnij tabelę, porównując przeobrażenie zupełne z prze-obrażeniem niezupełnym.

Rodzaj przeobrażenia

CechyPrzeobrażenie zupełne Przeobrażenie niezupełne

Wygląd postaci larwalnej w stosunku do owada dorosłego

Tryb życia postaci larwalnej w stosunku do owada dorosłego

Stadia rozwojowe

Zadanie 17. (1 pkt)Układ pokarmowy mięczaków rozpoczyna się otworem gębowym. Prowadzi on do zaopa-trzonej w mięsiasty język gardzieli, do której uchodzą gruczoły ślinowe i, rzadziej, jadowe. Następnym odcinkiem jest żołądek, który łączy się z wątrobo-trzustką. Końcowy odcinek to jelito zakończone odbytem.

Podaj nazwę elementu, który pokrywa język mięczaków, oraz wymień dwie pod-stawowe funkcje, które pełni.

Zadanie 18. (1 pkt)Strunowce to jeden z najbardziej zróżnicowanych typów zwierząt.

Podaj trzy cechy wspólne dla wszystkich strunowców.

Zadanie 19. (1 pkt)Kończyny kręgowców różnią się wyglądem i są wyspecjalizowane w pełnieniu określonych funkcji, zachowują jednak charakterystyczny plan budowy.

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Rozpoznaj kończynę przednią ptaka, wpisując numery rysunków, na których są przedstawione.

Ptak –

1. 2.

5.4.

3.

I

II

48 | Zadania Zwierzęta – budowa i czynności życiowe | 49

Zadanie 20. (1 pkt)Skóra kręgowców pełni wiele funkcji, a jej wytwory są bardzo zróżnicowane. Uzupełnij tabelę.

Warstwy skóry Wytwory

1. gruczoły, łuski gadów, pióra, włosy, pazury, paznokcie, kopyta, dzioby ptaków

2. łuski ryb, poroże jeleniowatych, rogi przeżuwaczy

Zadanie 21. (1 pkt)Budowa ryb jest ściśle związana ze środowiskiem życia. Organizmy te wyposażone są w płe-twy, które są rozmieszczone w określony sposób oraz dzielą się na parzyste (piersiowe i brzuszne) i nieparzyste (ogonowa, odbytowa i grzbietowa).

Podaj, która z wymienionych grup płetw obejmuje narządy homologiczne z koń-czynami kręgowców lądowych.

Zadanie 22. (1 pkt)Układ krwionośny ryb jest jednoobiegowy i zamknięty. Serce zbudowane jest z czterech pęcherzyków: zatoki żylnej, przedsionka, komory i, u niektórych ryb, ze stożka tętniczego.

Uporządkuj opis obiegu krwi u ryb, dobierając odpowiednią kolejność zdań. Krew z serca jest przetaczana tętnicami do skrzeli. 1Krew odtlenowana jest doprowadzana żyłami do zatoki żylnej serca. Zachodzi wymiana gazowa – pobierany jest tlen, a oddawany dwutlenek węgla. Krew z tlenem rozprowadzana jest po całym organizmie ryby. Krew jest przepompowywana do przedsionka. W komórkach oddawany jest tlen, a pobierany dwutlenek węgla.

Zadanie 23. (1 pkt)Przystosowanie ryb do wodnego środowiska życia obejmuje rów-nież ich procesy życiowe.

Podaj, jaki narząd charakterystyczny dla ryb przedstawia rysunek, oraz określ, jaka jest jego rola w życiu tych zwie-rząt.

Zadanie 24. (1 pkt)Płazy to grupa kręgowców prowadzących wodno-lądowy tryb życia.

Opisz sposób połączenia czaszki z kręgosłupem u płazów oraz wyjaśnij, jakie konsekwencje ma takie połączenie dla poruszania się zwierzęcia.

Zadanie 25. (1 pkt)Układ krwionośny płazów jest dwuobiegowy. Rozróżniamy w nim obieg płucny, zwany małym obiegiem krwi, i obieg duży.

W zaznaczonych miejscach (obok naczyń krwionośnych) narysuj strzałki informu-jące o kierunku przepływu krwi w układzie krwionośnym płazów.

Zadanie 26. (4 pkt)Płazy to z reguły zwierzęta rozdzielnopłciowe. Larwy płazów ogoniastych zawsze przypomi-nają pokrojem formy dorosłe. W ich rozwoju jako pierwsze pojawiają się kończyny przednie. Kijanki płazów bezogonowych nie są podobne do rodziców, przechodzą one kilka faz rozwojo-wych, w czasie których zachodzi zmiana ich wyglądu. W ostatniej fazie rozwoju kijance płazów bezogonowych wyrastają najpierw tylne kończyny. Kijanki płazów ogoniastych posiadają po bokach głowy pierzaste skrzela zewnętrzne. Larwa płazów bezogonowych tylko w początkowej fazie posiada skrzela zewnętrzne, następnie powstaje aparat oddechowy zbudowany z 3 łuków skrzelowych zamkniętych w komorze skrzelowej. Głowa larwy płaza ogoniastego jest grzbie-to-brzusznie spłaszczona wyraźnie odgraniczona od tułowia przewężeniem szyjnym. Kijanki płazów bezogonowych mają głowę silnie wysklepioną i nieodgraniczoną od tułowia. W. Juszczyk, Płazy i gady krajowe, Warszawa 1987.

Uzupełnij tabelę, wykorzystując informacje zawarte w przytoczonym powyżej tekście.

Cechy charakterystyczne

Budowa larwy

płazy bezogonowe płazy ogoniaste

Kształt ciała w stosunku do form dorosłych

Wygląd głowy

Aparat oddechowy

Kończyny

K