ZAJEČARSKA GIMNAZIJA U PRVOJ POLOVINI XX VEKA · PDF fileU trećoj celini Rezultati rada učenika i vannastavne aktivnosti posvećena je pažnja ostvarenim rezultatima učenika u

Regionalni centar za talente Bor , 3.oktobar 71, 19210 Bor , www.talentibor.com , [email protected]

(c) 2011 Copyright by Regionalni centar za talente Bor, All Rights Reserved 1

ZAJEČARSKA GIMNAZIJA U PRVOJ POLOVINI XX VEKA

ZAJECARSKA GYMNASIUM IN THE FIRST HALF OF THE TWENTIETH CENTURY

AUTOR: MILICA ĐORĐEVIĆ, III razred Gimnazije, Zaječar

CENTAR ZA TALENTE: Regionani centar za talente – Bor

MENTOR: DEJAN ŽIVANOVIĆ, profesor istorije, Gimnazija- Zaječar



SADRŽAJ

1. REZIME...............................................................................................................3 2. SUMMARY.......................................................................................................3-4 3. UVOD....................................................................................................................3 4. GIMNAZIJA U PERIODU MIRA U PRVOJ POLOVINI XX

VEKA.....................................................................................................................5 ŠKOLA POČETKOM XX VEKA.......................................................................5 UCEŠĆE UČENIKA U PROTESTIMA 1908.

GODINE.............................................................................................................6 OBNOVA GIMNAZIJE I PERIOD IZMEĐU DVA

RATA...............................................................................................................6-7 5. GIMNAZIJA U PERIODU RATNIH SUKOBA..............................................7

ŠKOLA U VREME BALKANSKIH RATOVA..................................................7-8 GIMNAZIJA U VREME BUGARSKE OKUPACIONE

VLASTI............................................................................................................8-9 RAD ŠKOLE POD NEMAČKOM OKUPACIJOM...........................................9

6. REZULTATI RADA UČENIKA I VANNASTAAVNE AKTIVNOSTI.......................................................................................................9 BROJ POHAĐAČA, OCENE I PROLAZNOST NA

ISPITIMA................................................................................................... 9-10 VANNASTAVNE AKTIVNOSTI..................................................................10-11

7. ZAKLJUČAK.....................................................................................................12 8. LITERATURA...................................................................................................13



REZIME

Ovaj istraživački rad pod nazivom ,,Zaječarska Gimanzija u prvoj polovini XX veka” sadrži tri celine.

U prvoj celini pod nazivom Gimnazija u periodu mira u prvoj polovini XX veka govori se o uslovima nastajanja škole, problemima opstajanja i finansiranja, promenama naziva škole, ali i o učešću učenika u protestima 1908. godine.

U drugom delu Gimnazija u periodima ratnih sukoba govori se o uticaju ratnih dešavanja na rad gimnazije (period balkanskih i dva svetska rata), o stalnim pekidima i nastavku rada škole. Interesantno je istaći pokušaj okupacionih vlasti, koji nije urodio plodom, da kroz ratne godine uguši srpsku nacionalnu svest kod ucenika ove obrazovne instiucije.

U trećoj celini Rezultati rada učenika i vannastavne aktivnosti posvećena je pažnja ostvarenim rezultatima učenika u ovom periodu. Ova celina obuhvata i vannastavne aktivnosti kojima su se učenici bavili. Posebno je opisan rad literarne sekcije Napredak, Đačkog gimnastičkog društva i Ferijalnog saveza.

Većinu dela korišćenih za izradu rada, nađenih u školskoj bibioteci i Istorijskom arhivu u Zaječaru, napisali su nekadašnji učenici iste škole, sada istaknuti pojedincu u društvu, nauci, umetnosti, kulturi. Sam rad propraćen je slikama iz pomenutog perioda rada škole.

Uz razna previranja, reorganizacije, promene zgrada, gimnazija u Zaječaru ima kontinuitet u

postojanju, radu i uspešnom školovanju brojnih generacija čitavih 175 godina.

Ključne reči: gimnazija, učenici, uspeh, ocene

SUMMARY This research named, “Zajecarska Gymnasium in the first half of the twentieth century”,

contains three parts. In the first general named “Gymnasium during the period of peace in the first half of the

twentieth century”, discusses the conditions of the emergence of schools, problems of survival and of financing, changeso of names of the school, as well as participation in student protests 1908.

The second part, “Gymnasium in periods of war” is about the impact of war in the work of the school (a period of Balkan and two world wars), the constant interruptions and continuations of the school. It’s interesting to mention the attempts of the occupying authorities, that have not been successful, through the war years to suppress the Serbian national consciousness of the students of this educational institution.

The third part “Results of the students and extracurricular activities” were given attention results achieved in this period. This unit includes the extracurricular activities the students engaged. The work of societies “Napredak”, “Djacko gimasticko drustvo” and “Ferial savez” is specially described.

Most part used for making this research, found in the school library and Historical Archives in Zajecar, written by former students of the same school, now a prominent individuals in



society, science, art and culture. The work is accompanied by images from that period of the school.

With the various upheavals, reorganization, changes in buildings, gymnasium in Zajecar has continuity in the existence, operation and successful education for many generations for entire 175 years. Keywords: high school, students, success, school marks UVOD

U ovom radu nastojala sam da otkrijem kakav je bio razvoj zaječarske Gimnazije u prvoj polovini 20. veka. Moj predmet interesovanja jeste kako sam rad škole, tako i rezultati učenika i njihovih nastavnika u pomenutom periodu. Sam predmet interesovanja jeste i ukazivanje na patriotizam koji je veoma bio prisutan kod učenika i njihovih predavača.

Osnovana 1836.

godine kao dvogodišnja niža gimnazija, škola je časove držala u prostorijama već postojeće osnovne škole, da bi tri godine od osnivanja prešla u Negotin. Zatim je dvadesetak godina kasnije ponovo vraćena u Zaječar. Do početka XX veka, škola je postala osmogodišnja (potpuna) gimnazija.1

Gimnazija je tokom svog dugogodišnjeg postojanja podučila i dala neke od veoma važnih i poznatih ličnosti kako u području Timočke, Negotinske krajine i okoline, tako i u celoj državi. Samo neke od njih su Nikola Pašić i Stevan Stojanović Mokranjac.2

Prilikom pisanja rada koristila sam knjige iz školske biblioteke. Knjijga ,,Sto trideset godina zaječarske gimnazije”, izvor je podataka o osnivanju, životu učenika i njihovom vannastavnom radu. Druga knjiga ,,Gimnazija u Zaječaru”, pružila mi je podatke o Prvom i Drugom svetskom ratu, periodu izmedju dva svetska rata, proslavi stogodišnjice škole, o profesorima i učenicima, a ,,Gimnazija i stručne škole u Zaječaru”, podatke o uticaju i važnosti škole za obrazovanje u gradu i okolini, brojnom stanju učenika i njihovim uspesima. U redakcionom odboru i kao autori teksta svih ovih dela, između ostalih, spominju se Žarko Vasiljević, Jakša Dinić i Miodrag Dimitrijević. Pored već navedenih dela, koristila sam i knjige ,,Gimnazija u Zaječaru”, kao kratak pregled na navedeni period, i ,,Osnovno školstvo Zaječara” autora Žarka Miloševića i Stanka Mitića, kao i sajt gimnazije.

1 Biljana Savic - Simomovic, Jelena Mihajlovic, Suzana Tomic, Gimnazija u Zaječaru 1836/37 – 2006/07, Gimnazija Zaječar, Zaječar, 2007, str.1 2 www.gimnazijazajecar.nadlanu.com/



GIMNAZIJA U PERIODU MIRA U PRVOJ POLOVINI XX VEKA

Škola početkom XX veka

Gimnazija u Zaječaru bila je jedna od pet škola na području Kraljevine koje su bile finansirane od strane države. To je izazvalo nezadovoljstvo nekih okruga sa nepotpunim gimnazijama, pa su zahtevali da se zaječarska gimnazija vrati na stepen niže gimnazije. Odluka je donesena u decembru 1901. godine kada je škola zvanično postala niža gimnazija.

Među

ličnostima koje su se borile protiv preseljenja gimnazije iz Zaječara u Negotin bila su trojica gradonačelnika grada Zaječara: Aleksa Todorović, Jeremija Savić i Stevan Nešić, zatim načelnik okružne skupštine Stevan Šumkarac i građani Ljuba Ivanović, Vlajko Stajković, Mihailo Ninić, Stevan Nikolić i drugi. Na vest da je škola u njihovom gradu vraćena na četvorogodišnju umesto osmogodišnje škole, istaknute ličnosti grada šalju molbu Nikoli Pašiću, koji je tada bio senator, da se odluka povuče, u čemu i uspevaju.3

Ovo ukazuje da je postojao sukob predstavnika lokalnih vlasti oko statusa i finansiranja ove obrazovne ustanove, pokusaj da se ona izmesti iz Zaječara kao i pomoć i uticaj nekadašnjih njenih učenika da se predhodno doneta odluka poništi.

Škola je na kraju svake godine izdavala ,, Izveštaj zaječarske gimnazije“ koji je sadržao rubrike poput: pismeni zadaci, nastavno osoblje, izveštaj školskog lekara, klasifikacija učenika i dr.4

Godine 1904. Ukazom od 10. aprila ime ,,Gimnazija Dositeja Obradovića“, koja je inače

bila jedina potpuna gimnazija koja nije nosila ime nekog od članova porodice Obrenovića, ponovo je promenjeno u staro ,, Gimnazija u Zaječaru“.5

Učešće učenika u protesitma 1908. godine

3 B. Simonovic, J. Mihajlovic, S. Tomic, n. d. str. 43-44 4 Isto, 44. 5 Isto, 4.

Sl. 1 – Zgrada gimnazije u Zaječaru



Austro-ugarska aneksija Bosne i Hercegovine 1908. uzbudila je učenike ove škole,

pogotovu maturante, koji su sa drugim građanima održali protest ispred gimnazije, sa odlukom da neće ići u školu da bi dobrovoljno pošli u vojsku. Ministarstvo je naredilo da se učenici vrate u školu, ali i da pored toga idu na vojne vežbe. U skupu tim povodom organizovanim, spominju se imena maturanata, između ostalih i: Svetozar Milenović6, Todor Lesedrenac, Đorđe Đorđević i Krsta Živanović7.

Obnova gimnazije i period između dva svetska rata

Neposredno nakon završetka Prvog svetskog rata, bilo je potrebno tačno utvrditi štetu, naći rešenje za obnavljanje škole kao i nastavak školovanja ranijih, ali i novih učenika. Prvo, vojna bolnica koja je još uvek bila u zgradi gimnazije, dobila je naređenje od Ministarstva javnog zdravlja, da se preseli u lokalnu bolnicu i tako oslobodi mesto kako za gimanziju, tako i za mušku i žensku osnovnu školu.8

Krajem februara 1919. godine, gimnazija je imala 707, a već krajem marta iste godine 727 učenika. Inventar se nadoknađivao polako, ali je do školske 1922/23. godine sakupljen uglavnom najpotrebniji inventar. Škola je dobila oko 315 klupa, 12 tabli i 6 katedri. Materijalno izdržavanje gimnazije, za prvih 10 godina mira, koštalo je 492.750 dinara. Odmah po završetku rata, polagani su viši tečajni ispiti i to u dva roka: od 4. do 10. juna i od 6. do 12. septembra. Ispite je položilo 37 učenika, među kojima je bilo i onih koji su za vreme rata učili srednju školu u izbeglištu. 9 Nakon ujedinjenja države u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca, gimnazija dobija naziv ,, Državna realna gimnazija u Zaječaru''.10

U prvoj godini četvrte decenije, budžet predviđen za finansiranje zaječarske gimnazije prebačen je u Moravsku banovinu. Naredne godine, moravski ban doneo je odluku kojom je određena teritorija sa koje je bila obavezna da prima učenike. Ta teritorija je obuhvatala zaječarski i boljevački srez, za učenike viših razreda i područje četvororazredne gimnazije u Knjaževcu.11 Naredne školske godine u gimnaziji je radilo 15 profesora, 5 suplenata, 3 učitelja veština, 3 ugovorna nastavnika, 1 školski lekar i direktor škole.12

Nameštaj nabavljen 1919. godine bio je zastareo i školi je bio potreban novi. Pošto je

Ministarstvo odbilo da u potpunosti finansira obnavljanje, škola je organizovano, od roditelja učenika i građana, uz pomoć opštine Zaječar i već pomenutu pomoć Ministarstva prosvete, prikupila 67.256 dinara. Novac je iskorišćen za kupovinu novih klupa, ormana za kabinete i

6 Isto, 48. 7 Jakša Dinić, Miloševič Žarko Miloševič, Dimitrijević Miodrag, Gimnazija i stručne škole u Zaječaru 1863/37 – 1986/87, istorijski arhiv ,,Timočka krajina“ Zaječar i RO za informativnu i izdavačku delatnost ,,Timok“ Zaječar, Zaječar, 1987, 373. 8 Isto, 91. 9 Isto, 92. 10 B. Simonovic, J. Mihajlovic, S. Tomic, nav.del., 4. 11 J. Dinić, Ž. Miloševič, M. Dimitrijević, nav.del., 93. 12 Isto, 94.



biblioteku, popravljanje postojećeg inventara.13 Gimnazija je takođe imala i arheološku (stvorenu 1924. godine) i geološko-rudarsku muzejsku zbirku (1926/27.)14

U četvrtoj deceniji dvadesetog veka, realna gimnazija u Zaječaru obeležila je nekoliko jubileja u isto vreme. Naime, 1936. godine, bilo je tačno stotinu godina postojnja ove ustanove, ali te godine je slavila još i 75 godina rada u Zaječaru i 50 godina kao potpuna gimnazija.15 Ovom posebnom prilikom izdata je i prva monografija škole pod nazivom ,,Zaječarska gimnazija 1836 – 1936.'', rad jednog od profesora gimnazije Milana Cvetinčanina. Stogodišnjica škole obeležena je svečano. Počelo se gimnastičko-sokolskim sletom učenika svih srednjih škola Timočke krajine: gimnazije u Zaječaru, Negotinu, Knjaževcu i Boljevcu i Učiteljske škole u Negotinu. Zatim je usledila primopredaja profesorske dužnosti između Milana Đorđevića i Draguna Cvetkovića.16 Naredne godine 16. maja Realnoj državnoj gimanziji u Zaječaru uručeno je priznanje ,,Odren Svetog Save'' prvog stepena. Iste godine izašla je i prva monografija škole.17

GIMNAZIJA U PERIODU RATNIH SUKOBA

Škola u vreme Balkanskih ratova

Opšta mobilizacija proglašena je 17. septembra 1912. Srbija je zvanično ušla u rat protiv Turske. Već narednog dana, te školske 1912/13. godine, škola je prestala da radi i zgrada je upotrebljena za potrebe bolnice. Nastavnici su odgovorili na poziv za vojnu dužnost, a neki su radili u Crvenom krstu, poput penzonisanog profesora Đorđa Ničića, bojnim bolnicama i poštama, magacinima. Neki od njih bili su komandiri, poput tadašnjeg direktora Nikole Rakića, koji je postao komandir III čete 2. bataljona III pešadijskog puka Moravske divizije, ili Koste 13 Isto, 94-95. 14 Isto, 95. 15 Đorđević Biljana, Miloševič Žarko i Mirković Borko, Gimnazija u Zaječaru 1836/37 – 1996/97, Gimnazija u Zaječaru, Zaječar, 1998., str. 78 16 Isto, 96-97. 17 J. Dinić, Ž. Miloševič, M. Dimitrijević, n.d. str. 97.

Sl. 2 – Kolektiv 1936. Sl. 3 – Osmi razred 1928.



Milutinovića, profesora latinskog jezika i istorije, komandira čete u pešadijskom puku ,,Hajduk Veljko“.18 Učenici gimnazije prineli su veliki doprinos u prikupljanju pomoći za ranjene i bolesne.19

Pet meseci nakon zatvaranja, škola se ponovo otvara. Novi ,,Zakon o regulisanju

školskog rada zbog rata 1912/13. godine“ predviđao je nadoknadu koju je trebalo odraditi. Mnogi profesori koji su pre rata radili u gimnaziji premeštani su, a na njihova mesta dolazili su novi predmetni nastavnici. Među njima je bio i Milan Cvetinčanin, mladi profesor matematike i zemljopisa, poznat po svom oprežnom znanju o školstvu svog doba, što je za rezultat dalo i prvu monografiju škole dvadesetak godina kasnije.Uglavnom sa prekidima, gimnazija je radila u toku oba balkanska rata. Godišnji ispiti održani su i školske 1912/13. kao i naredne školske godine. Viši tečajni ispit, polagan na kraju prve ratne školske godine, položilo je 14 učenika20 , među kojima je bila samo jedna učenica. Jelena Frančević je tako postala treća učenica koja je završila gimnaziju, odmah nakon Olge Gavrilović i Peladije Marinković.21 Peladija Marinković bila je među desetak svršenih učenika gimnazije koji su radili kao učitelji u osnovnim školama u gradu i okolini. Ti učitelji bili su: Draginja Veljković, Mitra Vučić, Borislav Petković i drugi.22 Osamnaest učenika je sledeće godine (1913/14.) položilo veliku maturu.23

Gimnazija u vreme bugarske okupacione vlasti

Novi rat 1914. prouzrokovao je ponovno zatvaranje škole. U ofanzivu na Srbiju 1915. krenule su Austro-ugarska, Nemačka i Bugarska, što je nateralo Srbe u povlačenje ka jugu preko Albanije. Među njima bilo je i puno profesora i učenika zaječarske gimnazije. U oktobru iste godine, Bugarska je krenula u okupaciju istočne Srbije24.

Skoro godinu dana kasnije, Bugari otvaraju svoju osnovnu školu i trorazrednu gimnaziju.

Bugarski učitelji su dovedeni da bi na bugarskom jeziku podučavali srpsku decu koja su bila primorana da pohađaju ovu školu. Posle malo više od dve godine, na vest da je Solunski front probijen, učenici su ovu školu napustili, a okupatori su se povukli sa sobom noseći većinu inventara, dok su ostatak uništavali i ostavljali u neupotrebljivom stanju25.

Pored toga što su već ranije deo knjiga iz Javne i gimnazijske biblioteke odneli u Sofiju,

a ostatak spalili, iz gimnazije nestalo je još i: 250 đačkih klupa, 42 ,,Tonetove stolice“, 50 stolica bez naslona iz dvorane za crtanje, 10 katedri sa podijumima, 2 česmice za pranje ruku i 42 komada pljuvaonica, čiviluci iz hodnika, stolovi sa čohom i fijokama u direktorovoj, profesorskoj i poslovođinoj kancelariji, 12 kanti za nošenje uglja, 21 peć, ormani za knjige i

18 Đ. Biljana, Ž. Miloševič i B. Mirković, n.d. str. 51. 19B. Simonovic, J. Mihajlovic, S. Tomic, n.d. str. 4. 20 Đ. Biljana, Ž. Miloševič i B. Mirković, n.d. str. 53. 21B. Simonovic, J. Mihajlovic, S. Tomic, n.d. str. 4. 22 Milošević Žarko, Mitić Stanko, Osnovno školstvo Zaječara 1830 – 2003, Istorijski arhiv ,,Timocka kraijna" Zaječar, 2006, str. 78. 23 Đ. Biljana, Ž. Miloševič i B. Mirković, n.d. str. 53. 24 J. Dinić, Ž. Miloševič, M. Dimitrijević, n.d. str. 8. 25 Isto,58.



arhivu i dr.26 U martu 1919. godine gimnazija je ponovo počela sa radom, bez inventara koji je postepeno nadoknađivala.27

Rad škole pod nemačkom okupacijom 1941-1945 godine

Škola je 31. marta 1941. raspuštena na neodređeno vreme. Počinje sa radom po punom programu 19. maja iste godine u zgradi osnovne škole. Zbog loših uslova, nastava je povremeno držana i po učeničkim domovima. Organizacijama poput ,,Napretka'' ili sportskih družina zabranjen je pristup. Mnogi od učenika i profesora poginuli su u ratu, neki od njih brutalno su ubijeni od strane četnika. Za vreme rata, došlo je i do naglog povećanja broja izbeglica, među kojima su bili i učenici i profesori. 28 Verski i nacionalni praznici i dalje su održavani, ali su bili prilagođeni vremenu okupacije. Učenici su učestvovali na svečanostima povodom Božića i Svetog Save.29 Povremeno su bili održavani sportski susreti i javni časovi, igrali su se odbojka i fudbal.30 Vreme okupacije obeležio je i policijski čas, uveden 1943., kada je učenicima bilo zabranjeno da budu van svojih domova posle 18 časova.31

REZULTATI RADA UČENIKA I VANNASTAVNE AKTIVNOSTI

Broj pohađača, ocene i prolaznost na ispitima

Prve školske godine u dvadesetom veku, 1901/02, gimnazija je u septembru imala 238, a na kraju 223 učenika. Ovakvo osipanje učenika dešavalo se svake godine, a najviše u prvom i drugom razredu. Tako je, na primer, prvi razred u školskoj 1911/12. godini upisalo 88 učenika, dok je na završne ispite izašlo samo 66. Drugi razred je iste godine upisalo 52, a na polaganje je izašlo 43 učenika32.

Broj učenika koji su upisivali školu povećavao se s godinama. Gledano na sam početak

20. veka, školsku 1901/ 02. upisalo 238 učenika, kasnije, 1911/12. 319, školsku 1922/23. godinu 729 učenika.33 Godine 1934/35. u školu je pošlo 756, a 1938/39. 923 učenika.34 Učenici su polagali ispite na kraju svake godine. Mogli su da polože sa ocenama odličan, vrlo dobar i dobar, budu upućeni na popravni, kao i da i ne polože i ponavljaju razred. Od 219 učenika koji su u junu 1903. izašli na ispite, polozilo je njih 82 (što čini manje od 40%), na popravni su poslati 94,

26 Isto, 58-59. 27 Isto, 92. 28 Đ. Biljana, Ž. Miloševič i B. Mirković, n.d. str. 88 29 Isto, 87 30 Isto, 88 31 Isto, 87. 32 J. Dinić, Ž. Miloševič, M. Dimitrijević, n.d. str. 74. 33 Đ. Biljana, Ž. Miloševič i B. Mirković, n.d. str. 112. 34 B. Simonovic, J. Mihajlovic, S. Tomic, n.d. str. 10.



dok su ponavljači bili njih 43. Od učenika koji su položili, onih sa odličnim uspehom bilo je samo 7, sa vrlo dobrim 35, a sa dobrim uspehom 40.35

Učenici su na ponovne ispite najviše slani iz matematike i nemačkog jezika, zatim francuskog i latinskog jezika, hemije i srpskog jezika, a najmanje iz srpske istorije i geometrijkog crtanja. Viši tečajni ispit polagan je u završnom razredu. Učenici su na ispitu zrelosti mogle da budu i odbijeni na 3 meseca ili godinu dana.36

Od 1888. do 1914. godine, ovaj ispit je položilo oko 300 učenika. Najviše ih je bilo početkom dvadesetog veka: 1906/07. kada ih je položilo 20, 1907/08. šesnaest, 1908/09. osamnaest i 1913/14. takođe 18. Učenici su svake godine plaćali upisninu čiji je iznos zavisio od uzrasta učenika, od 20 do 60 dinara37.

Broj pohađača tokom 1939/40. bio je 994, a od toga njih 70 (7,04%) nije zavrsilo

razred38, dok je 1947/8. broj upisanih bio 1118, a od tog broja njih 96 (8,6%) nije završilo razred.39

Vannastavne aktivnosti

Škola je imala i mnogobrojne sekcije u kojima je postigla zapažene rezultate. U radu sam govorila o literarnim i sportskim sekcijama.

Literarna sekcija ,,Napredak'' osnovana je 1889. godine i sa manjim prekidima radila sve do 50-ih godina XX veka. Družina je priređivala zabave sa raznim temama, kao ona od 17. 3. 1913. sa temom ,,Istorijski događaji'' koja se bavila tada popularnim oslobođenjem Srbije. ,,Napredak'' je takođe, organizovao predstave rađene po dramama Branislava Nušića i Petra Kočića, kao i razne koncerte, poput koncerta kada su se svirale gusle 1903. godine. Samo neki od učenika članova ove organizacije bili su Triša Kacelerović, novinar ,,Politike'', Branko Lazarević, pisac studija o našoj poeziji i prevodilac sa ruskog, Uroš Džonić, koji je pisao rasprave iz srpske i slovenačke književnosti, zatim akademik Kosta Todorović, kao i Svetozar Milenović, Andra Filipović i drugi. Balkanski i Prvi svetski rat prekinuli su rad ove sekcije. Nastavak aktivnog rada počeo je 1920. Do 1936. održano je oko stotinu sastanaka sa raznim temama. U tom periodu uvode se i nove forme, kakva je, pored ostalih, i vežbanje članova u slobodnom besedništvu. 40

Naredne godine u Esnafskom centru, Družina je organizovala svečanu akademiju pred direktorom, profesorima, učenicima i tadašnjim gradonačelnikom Jeremijom Živanovićem, kao i drugim viđenijim ličnostima grada. Najveću aktivnost, družina je zabeležila u periodu od 1936.

35 J. Dinić, Ž. Miloševič, M. Dimitrijević, n.d. str. 75. 36 Isto, 74. 37 Isto,75. 38 Državna potpuna mešovita Gimnazija u Zaječaru, Izveštaj za školsku 1939/40, štamparija i knjigoveznica M. Despotovića, Zaječar, 1940. 39 Državna potpuna mešovita Gimnazija u Zaječaru, Izveštaj za školsku 1947/8, Prvi maj, Zaječar,1948. 40 Vladimir Stanković, Jakša Dinić, Mirjana Mišić, Moidrag Canović, Jugoslav Pešić, Sto trideset godina zaječarske gimnazije, Zaječar, 1967, str. 108.



do 1941. Verovatno najvažniji događaj u radu ove družine je sednica posvećena Vuku Stefanoviću Karadžiću, održana 20. novembra 1937., kada su učenici čitali radove o životu i radu jedne od najznačajnijih ličnosti u srpskoj istoriji uopšte. Najistaknutiji članovi ,,Napretka'' bili su: Ljubinko Stojković, Ivan Tadić, Miodrag Živković, Aleksandar Živulović, Igor Vajerman, Luka Paunović i drugi. Družina je prestala sa radom po početku Drugog svetskog rata. U toku rata, pored škole i njene biblioteke, uništena je i biblioteka ove sekcije, koja po završetku nije obnovljena. No, velika zainteresovanost učenika donela je sekciji mnogo novih članova, pa je ona i posle rata nastavila sa radom.

41

,,Đačko gimnastičko društvo'' osnovano je 1907. godine, a društvo ,,SOKO'' 16. decembra iste godine. Ovo društvo bilo je odvojeno od gimnazije, ali su ga u većini činili gimnazijalci i na njegovom čelu bili su profesori gimnazije Dušan Dimić, Vlada Todorović, Svetolik Mihailović i Kosta Milutinović. Ovo društvo je svake godine davalo javne časove, kako u Zaječaru tako i u ostalim mestima Timočke krajine. Do oslobođenja, učenici su uglavnom bili učlanjeni u organizacije ,,SOKO'' i ,,Steg izvidnika i planinki''. Nakon oslobođenja, u školi se otvaraju nove sekcije: smučarska, gimnastička, rukometna, biciklistička i odbojkaška. Učenici su postizali odlučne rezultate na školskim, opštinskim, okružnim, republičkim i saveznim takmičenjima i učestvovali na javnim na nastupima u gradu i okrugu. Na Gimnastradi 1948. u Pragu učestvovali su i učenici zaječarske gimanzije.42

Ferijalni savez osnovan je pri gimnaziji u Zaječaru 1924. godine. Cilj ovog saveza bio je da putovanjima upozna omladinu sa svojom domovinom i narod. Savez je organizovao izlete, ekskurzije, letovanja i logorovanja, a u rad je bilo ukljuceno od 50 do 150 članova43.

41 Isto, 109. 42 Isto, 117. 43 Isto, 118.

Sl. 4 – Javni čas društva ,,SOKO”



ZAKLJUČAK

Prilikom ovog istraživačkog rada uvidela sam u kakvim se okolnostima razvijala gimnazija, kakve su posledice imali ratni sukobi na rad škole kao i patriotizam koji je stalno ispoljavan ne rečima, nego i delima od strane učenika i nastavnika.

Pokušaj da se kroz ratne godine od strane okupacionih vlasti uguši srpska nacionalna svest kod

ucenika ove obrazovne instiucije nije urodila plodom. Učenici su postizali dobre rezultate ne samo u učenju obaveznih predmeta, već i u

mnogobrojnim vannastavnim aktivnostima.

Došla sam do saznanja da su mnogi nekadašnji učenici gimnazijе ostvarili velike uspehe u društvu, nauci, umetnosti, kulturi medju kojima su najpoznatiji Nikola Pašić, Stevan Stojanović Mokranjac i Zoran Radmilović. Njeni maturanti su bili najčešće izvanredni studenti, političari i priznati naučni radnici, tako da sam i sama ponosna što obrazovanje stičem u onim istim učionicama u kojim su i oni dolazili do novih saznanja.

Za istraživacki rad koristila sam građu za čije čuvanje možemo da zahvalimo Istorijskom arhivu u

Zaječaru i Gimnaziji u Zaječaru.



LITERATURA

1. Biljana Savic - Simomovic, Jelena Mihajlovic, Suzana Tomic, Gimnazija u Zaječaru 1836/37 – 2006/07, Gimnazija Zaječar, Zaječar, 2007. godine

2. Jakša Dinić, Žarko Milošević, Miodrag Dimitrijević, Gimnazija i stručne škole u

Zaječaru 1863/37 – 1986/87, Istorijski arhiv ,,Timočka krajina“ Zaječar i RO za informativnu i izdavačku delatnost ,,Timok“ Zaječar, Zaječar, 1987. godine

3. Biljana Đorđević, Žarko Miloševič i Borko Mirković, Gimnazija u Zaječaru 1836/37

– 1996/97, Gimnazija u Zaječaru, Zaječar, 1998. godine 4. Žarko Milošević, Stano Mitić, Основно школство Зајечара 1830 – 2003, Istorijski

arhiv ,,Timocka kraijna" Zajecar, Zaječar, 2006. godine

5. Vladimir Stanković, Jakša Dinić, Mirjana Mišić, Moidrag Canović, Jugoslav Pešić, Sto trideset godina zaječarske gimnazije 1836/37 - 1966/67, Gimnazija ,,Moše Pijade“ Zaječar, Zaječar, 1967. godine

6. Državna potpuna mešovita Gimnazija u Zaječaru, Izveštaj za školsku 1939/40,

štamparija i knjigoveznica M. Despotovića, Zaječar, 1940. godine

7. Državna potpuna mešovita Gimnazija u Zaječaru, Izveštaj za školsku 1947/8, Prvi maj, Zaječar , 1948. godine

8. Sajt Zaječarske gimnazije www.gimnazijazajecar.nadlanu.com/

Documents

ZAJEČARSKA GIMNAZIJA U PRVOJ POLOVINI XX VEKA · PDF fileU trećoj celini Rezultati rada učenika i vannastavne aktivnosti posvećena je pažnja ostvarenim rezultatima učenika u