Upload
nguyencong
View
226
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
1
Zacznik nr 1
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu
Regionalna Strategia Innowacji dla Wielkopolski na lata 2015-2020
Diagnoza
Innowacyjno i konkurencyjno Wielkopolski. Ujcie systemowe
Redakcja: Monika Matusiak Zesp autorski: Konrad Fuks Monika Matusiak Piotr Ratajczyk Marek Urbaniak Jacek Wajda Konsultacje merytoryczne: Wanda Maria Gaczek
Aktualizacja (2014)
Monika Matusiak
Wielkopolskie Obserwatorium Innowacji Urzd Marszakowski Wojewdztwa
Wielkopolskiego
Path dependency
2
Wprowadzenie
Celem niniejszej diagnozy jest dostarczenie kontekstu statystycznego zwizanego
z czynnikami wpywajcymi na poziom innowacyjnoci regionu w ujciu horyzontalnym. Cao
analizy zostaa przeprowadzona zgodnie z przyjtym podejciem systemowym, uwzgldnia wic
instytucjonalny, gospodarczy, spoeczny i przestrzenny aspekt funkcjonowania regionu.
Diagnoz o charakterze horyzontalnym uzupeniono seri bada zwizanych z identyfikacj
inteligentnej specjalizacji regionu, ktre posuyy identyfikacji obszarw inteligentnej
specjalizacji regionu i zostay zamieszczone jako rozdzia w Regionalnej Strategii Innowacji.
Niniejsza cz analizy oparta j na danych wtrnych danych statystycznych, rankingach
midzynarodowych oraz raportach dotyczcych sytuacji regionw w Polsce, zrnicowa
midzyregionalnych i wewntrzregionalnych oraz innowacyjnoci i konkurencyjnoci
regionalnej.
Diagnoza rozpoczyna si od przegldu najwaniejszych midzynarodowych analiz
i zestawie obrazujcych pozycj konkurencyjn i innowacyjno Wielkopolski i jej
podregionw na tle innych regionw w kraju oraz regionw europejskich i majcych wymiar
benchmarkingowy. Do najwaniejszych rde dostarczajcych danych nt. innowacyjnoci
i konkurencyjnoci zaliczono:
Atrakcyjno inwestycyjna wojewdztw i podregionw Polski 2013 corocznie
przygotowywana przez Instytut Bada nad Gospodark Rynkow analiza porwnujca
polskie regiony i podregiony pod katem atrakcyjnoci inwestycyjnej dla dziaalnoci
przemysowej, usugowej i zaawansowanej technologicznie.
Regional Innovation Scoreboard 2014 coroczn analiz przygotowywan na zlecenie
Komisji Europejskiej dostarczajc informacji nt. rnych aspektw innowacyjnoci
regionw europejskich.
Regional Competitiveness Index 2013 analizy opracowane dla Komisji Europejskiej,
stanowica przegld czynnikw konkurencyjnoci regionw europejskich.
Raport Knowledge, Innovation, Territory raport ESPON analizujcy terytorialn
specyfik procesw innowacyjnych w regionach i wskazujcych na typy systemw
innowacyjnych
w Unii Europejskiej.
Raporty midzynarodowe, ktrych przedmiotem bya Wielkopolska - Regional
Innovation Monitor Plus oraz Raport From Smart Concept to Challenging Practice.
Przedmiotem pierwszego z nich by poziom innowacyjnoci regionu i analiza
specyficznych wyzwa dalszego rozwoju, z uwzgldnieniem zmian przyjtej polityki
wsparcia dziaalnoci innowacyjnej. Drugi raport dotyczy przebiegu procesu aktualizacji
Regionalnej Strategii Innowacji w zwizku z wymogami dotyczcymi inteligentnych
specjalizacji.
Eurostat Regional Yearbook 2013 europejski rocznik statystyczny zawierajcy dane
dotyczce sektorowej specjalizacji Wielkopolski w ujciu midzynarodowym.
W dalszej czci przeprowadzono analiz dostpnych danych w oparciu o podejcie
systemowe, zakadajce wspzaleno podsystemw terytorialnego, gospodarczego
i spoecznego w procesach rozwojowych regionu. Oznacza to konieczno ich uwzgldnienia
w polityce innowacyjnej ukierunkowanej na wzmacnianie innowacyjnoci i konkurencyjnoci
Wielkopolski. Podejcie systemowe opisano w rozdziale Zaoenia i koncepcja polityki
innowacyjnej regionu umieszczonym w Regionalnej Strategii Innowacji. Dodatkowo, uznano e
wpyw na procesy rozwojowe ma rwnie sposb zarzdzania regionem, w tym wdraanie
3
polityki innowacyjnej. Przyjcie powyszych zaoe wpyno na dobr danych do analizy.
Wybrane dane podzielono na odpowiadajce obszarom: zarzdzanie regionem oraz podsystem
spoeczny, gospodarczy i przestrzenny. Tabela 1 przedstawia wybrane dane analizowane dla
kadego podsystemu. W celu uniknicia nadmiernego rozbudowywania diagnozy, wybrano
jedynie najwaniejsze dane w kadym z blokw. Szczegowy wykaz wykorzystanych rde
znajduje si na kocu kadego rozdziau.
Tabela 1. Dane wykorzystane przy opracowywaniu diagnozy
Podsystem Rodzaje danych Dla jakich jednostek
terytorialnych
Za jakie lata
rdo
Zarzdzanie regionem
Wskanik jakoci zarzdzania regiony 2009 Raport na zlecenie Komisji Europejskiej
Sprawno instytucjonalna na tle innych krajw europejskich
kraje 1996-2012 Baza World Governance Indicators Banku wiatowego
Sprawno instytucjonalna pastwa
wojewdztwa 2011 Raport Instytutu Bada Strukturalnych
Rozwj instytucjonalny na poziomie lokalnym
gminy i powiaty
2013 Badanie na zlecenie MSWiA
Informatyzacja administracji publicznej
wojewdztwa 2013 Badanie na zlecenie MSWiA
Zaufanie spoeczne mierzone frekwencj w wyborach krajowych i samorzdowych
wojewdztwa, podregiony, powiaty
2010, 2011 Pastwowa Komisja Wyborcza
Dochody i wydatki jst wojewdztwa 2012 GUS, Regiony Polski rodki z Funduszy Strukturalnych
wojewdztwa 2007-2013 GUS, Regiony Polski
Dofinansowanie z Funduszy Strukturalnych
wojewdztwa 2009 GUS, Regiony Polski
Wpyw polityki spjnoci na rozwj regionalny
wojewdztwa 2004-2020 Raport dla Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju
Dotychczasowa polityka innowacyjna
wojewdztwo 2007-2013 Sprawozdania z dziaalnoci Samorzdu Wojewdztwa
Gospodarczy Produkt Krajowy Brutto wojewdztwa, podregiony
1999-2011
GUS
Warto dodana brutto wojewdztwa, podregiony
2001-2011 GUS
Liczba podmiotw gospodarczych
wojewdztwa, podregiony, powiaty, gminy
2011-2013 GUS, US Pozna
Inwestycje zagraniczne i eksport wojewdztwa, powiaty
2009-2012 GUS, PAIiIZ, MIR, Maopolskie Obserwatorium Gospodarki, COIE UMWW
Przedsibiorstwa innowacyjne wojewdztwa 2013 BDL GUS Wsppraca w zakresie dziaalnoci innowacyjnej
wojewdztwa 2012 BDL GUS
Nakady na dziaalno innowacyjn
wojewdztwa 2012-2013 BDL GUS, GUS Dziaalno innowacyjna przedsibiorstw
Nakady na dziaalno badawczo-rozwojow sektor prywatny
wojewdztwa 2011-2013 BDL GUS, GUS Nauka i technika
Udzia produktw innowacyjnych w sprzeday
wojewdztwa 2012 GUS Dziaalno innowacyjna przedsibiorstw
Informatyzacja przedsibiorstw wojewdztwa 2010-2013 Digital Agenda Scoreboard , BDL GUS, GUS Spoeczestwo informacyjne w Polsce
Spoeczny Ludno i gsto zaludnienia Wojewdztwa, podregiony
1995-2013
BDL GUS, strateg.gov.pl
Urbanizacja Wojewdztwa 1995, 2012 BDL GUS
4
Struktura demograficzna i wielko gospodarstw domowych
Wojewdztwa 1998-2012
BDL GUS
Dochody i wydatki gospodarstw domowych, zagroenie ubstwem
Wojewdztwa 2005, 2013 BDL GUS, strateg.gov.pl
Aktywno zawodowa i wskanik zatrudnienia
Wojewdztwa 1995, 2012 BDL GUS
Stopa bezrobocia i jego struktura Wojewdztwa, podregiony
2004-2013 BDL GUS
Szkolnictwo Wojewdztwa, podregiony
2012 BDL GUS
Edukacja wysza i ksztacenie ustawiczne
Wojewdztwa, podregiony
2001, 2012 BDL GUS
Nakady na B+R wg sektorw sektor publiczny
Wojewdztwa 2012 BDL GUS
Zatrudnienie w B+R Wojewdztwa 2012 BDL GUS Wynalazki i patenty Wojewdztwa 2012 GUS, Regiony Polski Kapita spoeczny i spoeczestwo informacyjne
Wojewdztwa 2006, 2012, 2013
strateg.gov.pl, Diagnoza spoeczna, Eurostat Regional Yerabook, GUS Spoeczestwo informacyjne w Polsce
Przestrzenny Zrnicowanie wewntrzregionalne
Wojewdztwa, powiaty
2010-2011 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego, Ekspertyza na potrzeby UMWW, IGiPZ PAN
Specjalizacja gospodarcza i regionalna
Kraje, wojewdztwa
2014 Ekspertyza na zlecenie MIR
Infrastruktura transportowa Wojewdztwa, kraj
2006, 2013 BDL GUS
Dostpno Miasta wojewdzkie
2010, 2011 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030
Infrastruktura teleinformatyczna Kraje 2006 ESPON Infrastruktura energetyczna Wojewdztwa 2009, 2010,
2013 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego, ARE, Ministerstwo Gospodarki, BDL GUS, PAIiIZ, WAZE
Dostp do usug publicznych Wojewdztwa, powiaty,
2010 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego
rdo: Opracowanie wasne
Analiza danych wedug podsystemw miaa za zadanie stworzy obraz Wielkopolski na tle
innych regionw, i w miar moliwoci zobrazowa sytuacj podregionw statystycznych - a
nastpnie pokaza mocne i sabe strony oraz szanse i zagroenia. W tym celu wykorzystano
analiz SWOT i za pomoc metody delfickiej dokonano wartociowania zidentyfikowanych
czynnikw. Analiz SWOT dla kadego podsystemu umieszczono na kocu kadego rozdziau,
wraz ze wskazaniem kluczowych problemw w danym obszarze i zalenoci midzy nimi.
Kadorazowo okrelono take najwaniejsze wnioski dla polityki innowacyjnej. Kolejnym
etapem bya identyfikacja kluczowych czynnikw sukcesu w celu okrelenie kompetencji
i obszarw istotnych z punktu widzenia wzmacniania konkurencyjnoci i innowacyjnoci
regionu. Dodatkowo przeanalizowano perspektywy rozwojowe Wielkopolski w kontekcie
polskich i europejskich scenariuszy rozwojowych, bada foresight i wielkich wyzwa
spoecznych.
5
1. Oglny poziom konkurencyjnoci i innowacyjnoci regionu w porwnaniach
krajowych i midzynarodowych
Celem niniejszego rozdziau jest przegld dostpnych bada, na podstawie ktrych mona
okreli pozycj konkurencyjn Wielkopolski w porwnaniu do regionw polskich
i europejskich. Pozwala to na odniesienie analizowanych w kolejnych rozdziaach mocnych stron
i saboci regionu do konkurentw i uzyskanie wymiaru analizy ukierunkowanego na
powizania zewntrzne.
1.1. Atrakcyjno inwestycyjna regionw i podregionw Polski
Instytut Bada nad Gospodark Rynkow (IBnGR) definiuje atrakcyjno inwestycyjn jako
zdolno danego terytorium do skonienia do inwestycji poprzez oferowanie kombinacji
korzyci lokalizacji moliwych do osignicia w trakcie prowadzenia dziaalnoci gospodarczej.
(Instytut Bada nad Gospodark Rynkow, 2013, s. 5). Opracowany przez IBnGR syntetyczny
wskanik atrakcyjnoci inwestycyjnej jest opracowywany na podstawie czynnikw lokalizacji
przedsibiorstw takich jak: dostpno transportowa, koszty pracy, wielko i jako zasobw
pracy, chonno rynku zbytu, poziom rozwoju infrastruktury gospodarczej i spoecznej, poziom
rozwoju gospodarczego oraz poziom bezpieczestwa powszechnego. Jeli chodzi o wskanik
oglny w roku 2013, wojewdztwo wielkopolskie zajo 5 pozycj w rankingu i sklasyfikowano
je w rankingu jako region o ponadprzecitnej atrakcyjnoci, pozostajcy jednak w tyle za
wojewdztwami lskim, mazowieckim, dolnolskim i maopolskim. Pozycja wojewdztwa
zmieniaa si w latach 2009-2013 w latach 2009 i 2012 region osiga pozycj 4. w rankingu,
w pozostaych latach 5., przy czym dystans do wojewdztw wiodcych jest stosunkowo duy.
Najwikszym bezporednim konkurentem Wielkopolski jest wojewdztwo maopolskie, ktre
rwnie osigao zamiennie pozycj 4. i 5. w ostatnich latach.
Obszarem, w ktrym wojewdztwo wielkopolskie osigno wysokie wyniki jest dostpno
transportowa. W 2013 roku osigno drugi, po wojewdztwie mazowieckim poziom wskanika
dostpnoci w kraju. Kolejn mocn stron regionu s zasoby i koszty pracy, w tym szczeglnie
wysoki poziom aktywnoci gospodarczej. Poziom tego wskanika corocznie si poprawia.
Wielkopolska bya rwnie szstym regionem pod wzgldem jakoci infrastruktury
gospodarczej, odbiegajc jednak w tym obszarze znacznie od wiodcych wojewdztw. Wskanik
ten jest zaleny m.in. od rozwoju sektora badawczo-rozwojowego i instytucji otoczenia biznesu.
Region ma take stosunkowo wysoki poziom bezpieczestwa powszechnego 5 wynik w kraju.
Do obszarw bdcych saboci Wielkopolski zaliczaj si niski poziom rozwoju infrastruktury
spoecznej oraz niezadowalajcy poziom rozwoju rynku zbytu - Wielkopolska zaja dopiero
odpowiednio 10 i 7 pozycj w kraju. Wynikaj one ze stosunkowo niskiego poziomu rozwoju
kapitau spoecznego w regionie mierzonego np. udziaem osb z wyszym wyksztaceniem oraz
uczestnictwem w ksztaceniu ustawicznym. Innym problemem jest niewielka liczba miejsc pracy
o wysokiej wartoci dodanej, co przekada si na relatywnie niskie rednie dochody
gospodarstw domowych i dalej na popyt na towary i usugi.
Badanie IBnGR oferuje take moliwo analizy podregionw pod ktem atrakcyjnoci dla
dziaalnoci przemysowej, usugowej i zaawansowanej technologicznie. Dwie pierwsze pozycje
mona zaliczy do wskanikw konkurencyjnoci, a ostatni innowacyjnoci rozumianej jako
konkurencyjno w gospodarce opartej na wiedzy. W latach 2012-2013 podregion poznaski
osiga odpowiednio sidm i szst pozycj w kraju pod wzgldem atrakcyjnoci inwestycyjnej
6
dla dziaalnoci przemysowej. Do mocnych stron podregionu poznaskiego zaliczono due
zasoby wykwalifikowanych pracownikw, bardzo wysok dostpno komunikacyjn, niski
udzia obszarw chronionych, wysok wydajno pracy, du liczb firm z udziaem kapitau
zagranicznego oraz korzystn struktur gospodarki. Sabe strony objy: wysoki poziom
wynagrodze (dotyczy tylko podregionu poznaskiego) i nisk stop bezrobocia mogc
wywoa dodatkowo presj na wzrost wynagrodze, oraz ponadprzecitny poziom
przestpczoci. Analiza innych podregionw w wojewdztwie wskazuje na ich due
zrnicowanie pod ktem atrakcyjnoci. Pozna i powiat poznaski s najbardziej atrakcyjne
inwestycyjnie, podregion koniski okrelono jako wysoce atrakcyjny. Najsabsze wyniki
osigny podregiony pilski, leszczyski i kaliski, ktre charakteryzuj si niskim poziomem
atrakcyjnoci inwestycyjnej dla dziaalnoci przemysowej (Rycina 1).
Rycina 1. Atrakcyjno inwestycyjna podregionw dla dziaalnoci przemysowej
w 2013 r.
rdo: Instytut Bada nad Gospodark Rynkow, Atrakcyjno inwestycyjna wojewdztw
i podregionw Polski 2013, Gdask, 2013, s. 20
Podregion poznaski nalea do najatrakcyjniejszych w kraju rwnie pod ktem
atrakcyjnoci dla dziaalnoci usugowej, dla ktrej osign pit pozycj (
Rycina 2). Do mocnych stron podregionu zaliczono du liczb wykwalifikowanych
pracownikw oraz studentw, najwyszy wrd podregionw poziom aktywnoci gospodarczej,
bardzo wysoki poziom aktywnoci spoecznej, wysok si nabywcz gospodarstw domowych
oraz przedsibiorstw, a take wysok wydajno pracy w usugach oraz korzystn struktur
gospodarki. Sabe strony byy identyczne jak w sferze atrakcyjnoci dla dziaalnoci
przemysowej. Analiza podregionalna ponownie wskazuje na due zrnicowanie
7
wewntrzregionalne, z najsabszymi wynikami podregionw pilskiego, leszczyskiego
i kaliskiego oraz przecitnym koniskiego.
Rycina 2. Atrakcyjno inwestycyjna podregionw dla dziaalnoci usugowej w 2013 r.
rdo: Instytut Bada nad Gospodark Rynkow, Atrakcyjno inwestycyjna wojewdztw
i podregionw Polski 2013, Gdask, 2013, s. 27
Jeli chodzi o atrakcyjno dla dziaalnoci zaawansowanej technologicznie (Rycina 3),
po raz kolejny podregion poznaski by najatrakcyjniejszy w wojewdztwie, zajmujc
rwnoczenie trzeci pozycj w kraju. Prcz wymienionych ju mocnych stron, powtarzajcych
si dla dziaalnoci przemysowej i usugowej, na dobr pozycj podregionu wpyna wysoka
gsto instytucji otoczenia biznesu, wysokie nakady na lokaln infrastruktur publiczn oraz
bardzo dobrze rozwinita infrastruktura kultury. Do sabych stron zaliczono ponadprzecitny
poziom przestpczoci. Pord pozostaych podregionw Wielkopolski najlepszy wynik
osigny podregiony koniski i leszczyski, a najniszy kaliski.
8
Rycina 3. Atrakcyjno inwestycyjna podregionw dla dziaalnoci zaawansowanej
technologicznie w 2013 r.
rdo: Instytut Bada nad Gospodark Rynkow, Atrakcyjno inwestycyjna wojewdztw
i podregionw Polski 2013, Gdask, 2013, s. 34
Podsumowujc, naley stwierdzi, e Wielkopolska naley do atrakcyjnych inwestycyjnie
wojewdztw, nie ma jednak pozycji lidera krajowego. Atrakcyjno ta jest w duej mierze
napdzana przez podregion poznaski, a atrakcyjno pozostaych podregionw, szczeglnie
leszczyskiego i kaliskiego, obniya si w stosunku do roku 2009, analizowanego podczas
ostatniej diagnozy regionu. Swoj pozycj poprawi natomiast podregion koniski oraz,
nieznacznie, pilski. Najsabszymi stronami wojewdztwa s chonno rynku oraz poziom
rozwoju infrastruktury spoecznej, problemy te nie dotycz jednak podregionu poznaskiego.
Region jest silnie zrnicowany wewntrznie, z dominujc pozycj podregionu poznaskiego
i raczej sab pozycj pozostaych subregionw, z wyjtkiem koniskiego, ktrego atrakcyjno
jest przecitna dla dziaalnoci usugowej i zaawansowanej technologicznie, a wysoka dla
dziaalnoci przemysowej. Podregion leszczyski jest natomiast przecitnie atrakcyjny dla
dziaalnoci zaawansowanej technologicznie. Pozostae subregiony charakteryzuj si one nisk
lub najnisz (podregion kaliski dla dziaalnoci zaawansowanej technologicznie) atrakcyjnoci
w dla poszczeglnych typw dziaalnoci gospodarczej. Zmienne wyniki w rankingach dla
rnych typw dziaalnoci mog wskazywa na ksztatujce si specjalizacje subregionalne.
1.2. Innowacyjno regionw w Unii Europejskiej - Regional Innovation Scoreboard
Regional Innovation Scooreboard (RIS) jest cyklicznym badaniem innowacyjnoci
regionw europejskich prowadzonym od roku 2002 na zlecenie Komisji Europejskiej. Pozwala
na ocen porwnawcz 190 regionw z krajw czonkowskich Unii Europejskiej, Norwegii
i Szwajcarii. Dodatkowo, na poziomie krajw czonkowskich przeprowadzane jest badanie
Innovation Union Scoreboard (IUS) (DG Enterprise and Industry, Komisja Europejska 2014).
Obydwa raporty opracowywane s na podstawie wskanika syntetycznego opartego na
9
wskanikach czstkowych (na poziomie regionalnym w sumie 11, na poziomie krajowym 25)
podzielonych na trzy grupy:
Czynniki umoliwiajce powstanie innowacji, w tym zasoby ludzkie, systemy
naukowe oraz finansowanie i wsparcie,
Dziaalno przedsibiorstw, w tym inwestycje przedsibiorstw, powizania,
przedsibiorczo oraz wasno intelektualna,
Wyniki dziaalnoci innowacyjnej: przedsibiorstwa innowacyjne oraz efekty
gospodarcze: zatrudnienie w redniozaawansowanej i zaawansowanej dziaalnoci
produkcyjnej oraz usugach wiedzochonnych, saldo eksportu wyrobw wysokiej
i redniej techniki i in.
Dla okrelenia pozycji konkurencyjnej w Wielkopolski na tle innych regionw
europejskich szczeglnie istotne jest badanie RIS, ktre pozwala na dokonanie oceny relatywnej
w stosunku do redniej europejskiej. W roku 2014 wprowadzono w nim zmiany metodologiczne
powodujce, e uzyskane wyniki nie mog by w peni porwnane z poprzednimi latami, cho
Wielkopolska niezmiennie (od 2004 roku) uznawana jest za region niskoinnowacyjny. Oglny
poziom innowacyjnoci w regionie wzrs w tym okresie, ale niewystarczajco, aby poprawi
pozycj konkurencyjn w stosunku do innych regionw.
Rycina 4. Innowacyjno polskich wojewdztw na tle regionw UE
rdo: Komisja Europejska, 2014, Regional Innovation Scoreboard 2014, Directorate General for
Enterprise and Industry, 2014, s. 16
10
Ogem, RIS przyjmuje podzia regionw na 4 grupy, wedug ich poziomu innowacyjnoci. S to:
liderzy innowacyjnoci (regional innovation leaders -34 regiony);
regiony doganiajce liderw (regional innovation followers 57 regionw);
umiarkowani innowatorzy (regional moderate innovators 68 regionw);
innowatorzy o skromnych wynikach (regional modest innovators -31 regionw).
Syntetyczny wskanik RIS (Rycina 4) wskazuje na ogln nisk innowacyjno polskich
regionw, w porwnaniu ze redni europejsk. Tylko pi wojewdztw: mazowieckie,
podkarpackie, lskie, maopolskie oraz dolnolskie zaliczono do grupy umiarkowanych
innowatorw. Naley podkreli, e przewaajca wikszo regionw europejskich uzyskuje
znacznie wysze wyniki w zakresie innowacyjnoci ni regiony polskie, a od roku 2004
zmniejszya si liczba regionw umiarkowanie innowacyjnych w Polsce (z 10 do 5). Ponadto,
porwnujc uzyskane przez Wielkopolsk wyniki z innymi wojewdztwami sklasyfikowanymi
jako atrakcyjne inwestycyjnie w przedstawionym wczeniej badaniu IBnGR, mona stwierdzi,
e jest ona najmniej innowacyjna wrd rozwinitych gospodarczo regionw Polski.
Do czynnikw, w ramach ktrych Wielkopolska osigna do dobre wyniki na tle
europejskim naley udzia ludnoci z wyszym wyksztaceniem w grupie wiekowej 25-64 lata
jest to jeden z czynnikw umoliwiajcych powstanie innowacji. Porwnanie wynikw z innymi
regionami polskimi wskazuje natomiast dopiero 11. pozycj w kraju, co naley uzna, za wynik
saby. Bardzo niskie wyniki zanotowano dla wikszoci badanych wskanikw. Duym
problemem s np. wydatki na dziaalno badawczo-rozwojow w sektorze publicznym (5
pozycja wrd regionw polskich) i prywatnym szczeglnie z sytuacj odnotowano tutaj w
sektorze prywatnym (8 pozycja wrd regionw polskich). Do niskie s take wydatki
przedsibiorstw na dziaalno innowacyjn nie zwizan z B+R (10 pozycja wrd regionw
polskich) oraz zatrudnienie w produkcji redniej i wysokiej techniki oraz usugach
wiedzochonnych (7 pozycja wrd regionw polskich). Bardzo sabe wyniki Wielkopolski
odnotowano take w grupie wskanikw obrazujcych wyniki dziaalnoci innowacyjnej takich
jak udzia innowacyjnych MP w populacji maych i rednich przedsibiorstw (9 pozycja wrd
regionw polskich), udzia innowacyjnych MP wsppracujcych w zakresie innowacji (7
pozycja wrd regionw polskich), zgoszenia patentowe do Europejskiego Biura Patentowego
na miliard PKB (6 pozycja wrd regionw polskich), udzia MP wprowadzajcych innowacje
produktowe lub procesowe (7 pozycja wrd regionw polskich) oraz marketingowe
i organizacyjne (9 pozycja wrd regionw polskich) oraz udzia przychodw ze sprzeday
produktw innowacyjnych w przedsibiorstwach (7 pozycja wrd regionw polskich).
Mona wic stwierdzi, e sytuacja Wielkopolski, mierzona wskanikami innowacyjnoci na
poziomie europejskim jest bardzo saba i gorsza od innych regionw w kraju, czsto o niszej
oglnej pozycji konkurencyjnej. Oznacza to konieczno podjcia dziaa, w szczeglnoci
skierowanych bezporednio do przedsibiorstw, ktre pozwol przezwyciy bariery we
wprowadzaniu innowacji.
11
1.3. Konkurencyjno regionw europejskich Raport Regional Competitiveness Index.
RCI 2013
Raport Regional Competitiveness Index (RCI) powsta z inicjatywy Komisji Europejskiej w celu
lepszego zrozumienia konkurencyjnoci terytorialnej i jej czynnikw na szczeblu regionalnym,
co pozwala na porwnanie mocnych i sabych stron poszczeglnych regionw w ujciu
midzynarodowym. RCI 2013 jest drug, wzbogacon edycj raportu, ktrego metodologia jest
oparta na Global Competitiveness Report przygotowywanym przez wiatowe Forum
Ekonomiczne. W badaniu wziy udzia 273 regiony z 28 pastw Unii Europejskiej. W grupie
regionw najbardziej konkurencyjnych znalazy si po trzy regiony z Wielkiej Brytanii
i Holandii oraz po jednym ze Szwecji, Niemiec, Francji oraz Danii. Polskie regiony osigaj
pozycje na dolnych granicach skali (Rycina 5), z nieznacznie lepsz pozycj Mazowsza, lska
i Maopolski. Oznacza to, e w kontekcie europejskim zrnicowania midzyregionalne pod
ktem czynnikw konkurencyjnoci s stosunkowo niewielkie, cho dostrzegalne na poziomie
krajowym.
Rycina 5. Regional Competitveness Index. RCI 2013
rdo: Komisja Europejska, 2013, Regional Competitiveness Index. RCI 2013, Joint Research
Centre, 2013, s. iv
iv
less competitive. As this was also observed for the 2010 edition, RCI shows that in the past
three years no spillover effects helped to lift these lagging-behind surrounding regions. The
general economic and financial crisis certainly did not help.
12
Konkurencyjno regionw jest okrelana na podstawie wskanika syntetycznego opartego na
73 wskanikach czstkowych pogrupowanych w 11 podgrup i trzy gwne grupy:
Wskaniki podstawowe (Basic group) zawierajce podgrupy: instytucje, stabilno
makroekonomiczna, infrastruktura, zdrowie oraz jako szkolnictwa na poziomie
podstawowym i rednim;
Wskaniki efektywnoci (Efficiency group) zawierajce podgrupy: edukacja wysza,
szkolenia i uczenie si przez cae ycie, efektywno rynku pracy oraz wielko rynku;
Wskaniki innowacyjnoci (Innovation group) zawierajce podgrupy: gotowo
technologiczna przedsibiorstw, dojrzao biznesowa oraz innowacyjno.
Poszczeglne grupy wskanikw zmieniaj swoj istotno w zalenoci od oglnego
poziomu rozwoju regionu. Wrd regionw sabo rozwinitych due znaczenie maj wskaniki
z grupy podstawowej, a w miar podnoszenia poziomu rozwoju regionalnego, zwikszaj swoje
znaczenie pozostae grupy. Wskaniki innowacyjnoci maj wic szczeglne znaczenie dla
regionw dobrze rozwinitych.
Analiza grupy wskanikw podstawowych wskazuje, e wskaniki z podgrupy instytucje
zostay w Polsce ocenione bardzo nisko, a najniej w wojewdztwach wielkopolskim,
dolnolskim oraz lskim, ktre osigny poziom poniej 20% moliwej do zdobycia sumy
punktw. Wielkopolska w tym zakresie zaja 211 miejsce na 273 regiony. Wyniki dotyczce
stabilnoci makroekonomicznej podawano wycznie na poziomie krajowym, gdzie Polska zaja
18 miejsce na 28 krajw i znalaza si w 4 z 5 klas (20-40% moliwej do uzyskania liczby
punktw). W zakresie podgrupy infrastruktura zaobserwowa mona wiksze zrnicowanie.
Najlepszy wynik (klasa 3, 40-60% moliwej do uzyskania liczby punktw) osigny
wojewdztwa: mazowieckie, maopolskie oraz lskie. Wojewdztwo wielkopolskie, podobnie
jak wojewdztwa: zachodniopomorskie, pomorskie, lubuskie, kujawsko pomorskie,
dolnolskie, dzkie oraz opolskie znalazy si w klasie 4. W porwnaniu wszystkich badanych
regionw Wielkopolska znalaza si na 118. miejscu. Pozostae wojewdztwa osigny poziom
poniej 20% cakowitej liczby punktw i znalazy si w klasie 5.
Analiza podgrupy zdrowie wskazuje na niski poziom rozwoju polskich wojewdztw,
z ktrych wszystkie znalazy si w klasie 5. Najwysz pozycj w rankingu osigno
wojewdztwo maopolskie 214 miejsce, natomiast wojewdztwo wielkopolskie uplasowao si
na 232 pozycji w rankingu europejskim. Bardzo dobre wyniki, mierzone na poziomie
oglnokrajowym, osigna Polska dla wskanikw edukacji podstawowej, osigajc poziom
powyej 80% moliwych do zdobycia punktw, co uplasowao Polsk na 4. pozycji w Europie,
w klasie 1. Podsumowujc, z wyjtkiem edukacji podstawowej, wyniki Wielkopolski jako
regionu s sabe i oznaczaj bardzo niski poziom konkurencyjnoci w porwnaniu do bardziej
rozwinitych regionw UE.
Porwnanie w ramach kolejnej grupy - wskanikw efektywnoci wskazuje, e w zakresie
podgrupy edukacja wysza/szkolenia i uczenie si przez cae ycie, polskie wojewdztwa
wykazuj due zrnicowanie. Najlepszy wynik, w klasie 3 na 5, osigny wojewdztwa
mazowieckie oraz lskie. Wojewdztwo wielkopolskie, podobnie jak wojewdztwa:
zachodniopomorskie, lubuskie, kujawsko pomorskie, warmisko mazurskie oraz podlaskie,
znalazo si w klasie 5, osigajc ostatecznie 219 pozycj w rankingu. W ramach podgrupy
efektywno rynku pracy najwysz warto wrd regionw polskich (3 klasa) osigno
wojewdztwo mazowieckie, natomiast wojewdztwo wielkopolskie podobnie jak wikszo
13
znalazo si w klasie 4 i ostatecznie uplasowao si na 198 miejscu rankingu. Analiza podgrupy
wielko rynku wskazuje na wojewdztwa mazowieckie i lskie jako liderw wrd polskich
wojewdztw - znalazy si one w klasie 3. W nastpnej klasie znalazy si wojewdztwa dzkie,
witokrzyskie, maopolskie, dolnolskie, opolskie oraz wielkopolskie.
W ramach najbardziej zaawansowanej grupy - wskanikw innowacyjnoci - polskie
wojewdztwa osigny sabe wyniki. W zakresie gotowoci technologicznej wszystkie
wojewdztwa, z wyjtkiem wojewdztwa dolnolskiego i opolskiego, ktre uplasoway si w
klasie 3, osigny poziom klasy 4. Wielkopolska osigna tutaj 198 miejsce w rankingu
regionw. W zakresie dojrzaoci biznesowej, na pozycj lidera wrd polskich wojewdztw
wysuno si wojewdztwo mazowieckie znajdujc si w klasie 2 (60-80% moliwej do
uzyskania liczby punktw). Wojewdztwo wielkopolskie, podobnie jak wikszo wojewdztw
osigno najnisz, 5 klas i ostatecznie uplasowao si na 243 pozycji. Analiza caej grupy
innowacyjno wskazuje na wiodc pozycj w tym zakresie wojewdztwa mazowieckiego
i maopolskiego, ktre osigny najlepsze wyniki w kraju.
Analiza trzech grup wskanikw: podstawowych, efektywnoci i innowacyjnoci wskazaa,
e wojewdztwo wielkopolskie w zakresie wskanikw podstawowych zajo 199 pozycj w
rankingu oglnym, efektywnoci 204 pozycj, natomiast w zakresie innowacyjnoci
uplasowao si na 234 pozycji, co w rankingu RCI 2013 ostatecznie dao Wielkopolsce 209
pozycj. Liderem w rankingu wrd polskich wojewdztw byo wojewdztwo mazowieckie
osigajc 147 pozycj. Do relatywnie mocniejszych, cho wci sabych w porwnaniu z innymi
regionami, stron Wielkopolski mona zaliczy infrastruktur, efektywno rynku pracy
i wielko rynku oraz gotowo technologiczn. W zakresie efektywnoci rynku pracy,
zaobserwowano jednak negatywn dynamik tego wskanika, gotowo technologiczna
wykazywaa natomiast wartoci rosnce. Pozostae wskaniki pozostaway na niezmiennym
poziomie. Szczeglnie sabe strony regionu obejmuj natomiast poziom rozwoju
instytucjonalnego, edukacj wysz i ksztacenie przez cae ycie oraz dojrzao biznesow.
1.4. Terytorialny wymiar innowacyjnoci - Raport Knowledge, Innovation, Territory
(KIT)
Raport Knowledge, Innovation, Territory (KIT), opracowany przez ESPON, koncentruje si
na przestrzennym zrnicowaniu innowacyjnoci oraz analizuje typy regionw innowacyjnych
i moliwe cieki ich rozwoju. Autorzy badania wskazuj, e zrnicowanie typologiczne
w zakresie innowacyjnoci regionalnej powinny przeoy si na stosowane instrumenty
i polityki innowacyjnej i kierunki jej finansowania. Gwne obszary zrnicowania dotycz
przestrzennych trendw rozwojowych w gospodarce opartej na wiedzy, specyfiki lokalnej
wpywajcej na model modernizacji i zwikszania innowacyjnoci regionu oraz wpywu wiedzy
i innowacji na rozwj gospodarczy w rnych typach regionw. Oznacza to, e model polityki
innowacyjnej finansujcy jedynie dziaalno badawczo-rozwojow nie bdzie waciwy dla
kadego typu regionu (ESPON, s. 2).
Analizujc czynniki wpywajce na model gospodarki innowacyjnej, raport ESPON dokonuje
analizy regionw europejskich pod wzgldem poziomu zaawansowania technologicznego,
rozumianego jako specjalizacja w zakresie produkcji wysokiej lub redniej techniki
z towarzyszc jej specjalizacj w zakresie usug wiedzochonnych. Regiony zostay podzielone
na te o niskim poziomie zaawansowania technologicznego, regiony o zaawansowanej produkcji
14
przemysowej, regiony o zaawansowanych usugach oraz regiony zaawansowane
technologicznie (Rycina 6). Wielkopolska, podobnie jak wikszo polskich wojewdztw,
znalaza si grupie regionw o niskim poziomie zaawansowania technologicznego. Jedynie
wojewdztwa: zachodniopomorskie, pomorskie, dolnolskie, opolskie, lskie oraz
podkarpackie zostay zakwalifikowane do grupy regionw o zaawansowanej produkcji
przemysowej. Natomiast wojewdztwo mazowieckie, znalazo si w grupie regionw
o zaawansowanych usugach.
Rycina 6. Zaawansowanie technologiczne i potencja naukowy regionw europejskich
Zaawansowanie technologiczne Potencja naukowy
rdo: ESPON, 2013, Knowledge, Innovation, Territory (KIT), s. 4
Drugim analizowanym czynnikiem jest potencja naukowy rozumiany jako intensywno
dziaalnoci naukowej oraz wysoki poziom rozwoju kapitau ludzkiego. Analiza rozkadu
przestrzennego regionw europejskich w tej dziedzinie wskazuje na siln koncentracj
regionw o wysokiej intensywnoci dziaalnoci naukowej i nieco szerszy rozkad regionw
naukowych i o wysokim poziomie kapitau ludzkiego (Rycina 7). Wszystkie polskie regiony,
w tym Wielkopolska, zostay zakwalifikowane do najsabszej grupy regionw nie wykazujcych
specjalizacji w sektorach wiedzochonnych. Dalsza analiza uwidacznia istotne saboci
Wielkopolski i innych polskich regionw, do ktrych nale:
Bardzo niski poziom rozwoju sieci naukowych,
Bardzo niski poziom rozwoju gospodarki opartej na wiedzy,
Bardzo niski udzia wydatkw na dziaalno badawczo-rozwojow w PKB,
Bardzo nisk liczb patentw na 1000 mieszkacw.
ESPON 2013 4
!
! ! !
!
!
!
!
!
!
!!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!!
!
!
Acores
Guyane
Madeira
Runion
Canarias
MartiniqueGuadeloupe
Valletta
Roma
Riga
Oslo
Bern
Wien
Kyiv
Vaduz
Paris
Praha
Minsk
Tounis
Lisboa
Athina
Skopje
Zagreb
Ankara
Madrid
Tirana
Sofiya
London
Berlin
Dublin
Tallinn
Nicosia
Beograd
Vilnius
Kishinev
Sarajevo
Helsinki
Budapest
Warszawa
Podgorica
El-Jazair
Stockholm
Reykjavik
Kbenhavn
Bucuresti
Amsterdam
Luxembourg
Bruxelles/Brussel
Ljubljana
Bratislava
Regional level: NUTS2
Source: Own elaboration, 2011
Origin of data: EUROSTAT employment in high-tech, 2007 EuroGeographics Association for administrative boundaries
This map does notnecessarily reflect theopinion of the ESPON
Monitoring Committee
Technologically-advanced regions
Politecnico di Milano, ESPON KIT Project, 20120 520260
km
Legend
No data
Low-tech regions
Advanced manufacturing regions
Advanced services regions
Technologically-advanced regions
Map 1 .1 .1 . Technologically- advanced regions in Europe ( 2 0 0 7 )
Map 1 .1 .2 . Scient ific regions in Europe
15
Mimo niskiego oglnego poziomu innowacyjnoci regionu na tle regionw polskich
i europejskich, mona zaobserwowa pewn specyfik procesw innowacyjnych w Wielkopolsce
w stosunku do innych regionw polskich stosunkowo silniejszy jest udzia innowacji
procesowych, a po nich marketingowych i organizacyjnych. Udzia innowacji produktowych jest
stosunkowo najmniejszy. Taki rozkad specyfiki wdraanych innowacji wskazuje na zachodzenie
procesw adaptacyjnego dostosowywania si do nowych trendw, ktre jednak nie skutkuj
pojawianiem si rzeczywicie innowacyjnych produktw i usug.
Rycina 7. Terytorialne modele innowacji
rdo: Knowledge, Innovation, Territory (KIT), ESPON, 2013, s. 46
Na podstawie przeprowadzonych analiz regiony europejskie zakwalifikowano do
odpowiednich typw. Wielkopolska, podobnie ja wikszo polskich regionw zostaa,
zakwalifikowana do grupy inteligentnej i kreatywnej dywersyfikacji co oznacza brak wyranej
specjalizacji wiedzochonnej, wystpowanie niewielkiego potencjau innowacyjnego i wysokiego
poziomu kompetencji przy niskim poziomie wiedzy stosowanej. Przy oglnej atrakcyjnoci
regionu moe to wspiera absorbcj wiedzy i adaptowanie jej to potrzeb przedsibiorstw, nie
jest to jednak poziom rozwoju gwarantujcy wytwarzanie znaczcych innowacji. Wg autorw
19
!
! ! !
!
!
!
!
!
!
!!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!!
!
!
Acores
Guyane
Madeira
Runion
Canarias
MartiniqueGuadeloupe
Valletta
Roma
Riga
Oslo
Bern
Wien
Kyiv
Vaduz
Paris
Praha
Minsk
Tounis
Lisboa
Athina
Skopje
Zagreb
Ankara
Madrid
Tirana
Sofiya
London
Berlin
Dublin
Tallinn
Nicosia
Beograd
Vilnius
Kishinev
Sarajevo
Helsinki
Budapest
Warszawa
Podgorica
El-Jazair
Stockholm
Reykjavik
Kbenhavn
Bucuresti
Amsterdam
Luxembourg
Bruxelles/Brussel
Ljubljana
Bratislava
Regional level: NUTS2Source: Own elaboration, 2012
Origin of data: EUROSTAT, 2012 EuroGeographics Association for administrative boundaries
This map does not
necessarily reflect the
opinion of the ESPON
Monitoring Committee
Politecnico di Milano, ESPON KIT Project, 20120 520260
km
Legend
No data
Imitative innovation area
Smart and creative diversification area
Smart technological application area
Applied science area
European science-based area
Map 2 .2 .1 . Territ orial pat terns of innovat ion in Europe
A sm art and creat ive diversif icat ion area (Pattern 2b), characterized by a low degree of
local applied knowledge, some internal innovation capacity, high degree of local competences,
which suggest that the not negligible innovation activities carried out in the area mainly rely
upon tacit knowledge embedded into human capital. Moreover, regions in this area are
strongly endowed with characteristics such as creativity and attractiveness that help to absorb
knowledge and to adapt it to local innovation needs. These regions are mainly located in
Mediterranean countries (i.e. most of Spanish regions, Central Italy, Greece, Portugal), in
agglomerated regions in Slovakia and Poland, a few regions in northern Europe, namely in
Finland and the UK.
An im itat ive innovat ion area (pattern 3), in which one measures a low knowledge and
innovation intensity, entrepreneurship, creativity, a high attractiveness and a high innovation
potentials, that can be considered as local pre-conditions enabling the acquisition of external
innovation (Figures 2.1.4-2.1.6). Most of these regions are in EU12 such as all regions in
Bulgaria and Hungary, Latvia, Malta, several regions in Poland, Romania, and Slovakia, but
also in Southern Italy.
16
raportu, polityka innowacyjna w takich regionach powinna si koncentrowa na wspieraniu
kreatywnych zastosowa istniejcej wiedzy, w tym wspieraniu zdobywania dowiadczenia
i wiedzy poprzez wymian z bardziej rozwinitymi regionami.
1.5. Specyfika gospodarcza i innowacyjna Wielkopolski - Regional Innovation Monitor
Plus
Regional Innovation Monitor Plus (RIM Plus) to cykl analiz polityki innowacyjnej regionw
europejskich realizowany od roku 2010 jako inicjatywa Komisji Europejskiej (DG Enterprise and
Industry). W roku 2014 taka analiza zostaa opracowana dla Wielkopolski, co pozwala na
przedstawienie osigni regionu na tle Unii Europejskiej, ale take wskazanie na specyfik
lokaln. Trzy najwaniejsze wyzwania dla regionu zidentyfikowane w raporcie obejmuj:
Konieczno staego zwikszania wiadomoci innowacyjnej aktorw regionalnych.
Odpowiedni koncentracj instrumentw wsparcia dziaalnoci innowacyjnej.
Rozwj usug instytucji otoczenia biznesu dopasowanych do potrzeb innowacyjnych
przedsibiorstw.
Zestaw wskanikw analizowanych w raporcie RIM Plus na tle 27 krajw UE obejmuje dane
ekonomiczne, warunki ramowe, wskaniki dotyczce bada, technologii oraz innowacyjnoci.
Analiza wskanikw ekonomicznych potwierdza szybki rozwj gospodarczy regionu w ostatnich
latach, szczeglnie widoczny na podstawie wskanikw takich jak procentowy wzrost
wydajnoci pracy (dane za rok 2011) 216,8 % w porwnaniu do redniej UE 27 oraz 108,5%
w porwnaniu do redniej krajowej. Dobry wynik Wielkopolska uzyskaa rwnie w zakresie
zatrudnienia w klastrach dwu i trzygwiazdkowych (MERIT CO, 2010) 120,2% w porwnaniu
do UE 27 oraz 106,2% w porwnaniu do Polski, co potwierdza ksztatowanie si specjalizacji
gospodarczych, chocia ponadprzecitny jest w Wielkopolsce udzia zatrudnienia w rolnictwie,
czyli sektorze niskoinnowacyjnym. Wyszy ni rednia krajowa i europejska jest take udzia
zatrudnienia w dziaalnoci przemysowej, co oznacza do tradycyjn struktur gospodarki. Na
uwag zasuguje niski wynik Wielkopolski w zakresie udziau zatrudnionych w sektorze
publicznym zaledwie 67,9% w porwnaniu do redniej UE 27 na poziomie 84,8%.
Analiza warunkw ramowych takich poziom rozwoju instytucjonalnego, stabilno
makroekonomiczna czy wydajno rynku pracy wskazuje na znacznie sabsz pozycj
Wielkopolski w stosunku do innych regionw europejskich. W obszarach takich jak
infrastruktura, wielko rynku, zaawansowanie biznesowe czy docenianie kreatywnoci
i nowych pomysw, Wielkopolska nieznacznie przewysza redni krajow, a w tym ostatnim
przypadku rwnie europejsk.
17
Rycina 8. Dziaalno B+R i innowacyjno Wielkopolski na tle UE 27 i Polski
rdo: European Commission, 2014, Regional Innovation Monitor Plus. Wielkopolska, Poland,
Technopolis
Analiza wskanikw dotyczcych bada i technologii wskazuje na sab pozycj regionu
na tle redniej europejskiej i krajowej (Rycina 8). Mimo bardzo duego wsparcia funduszy
strukturalnych na dziaalno innowacyjn i badawczo-rozwojow w latach 2007-2013,
wskaniki dotyczce potencjau naukowego i innowacyjnoci przedsibiorstw s znacznie
sabsze ni rednio w UE. Szczeglnie niepokojce wyniki uzyskano w zakresie nakadw na
dziaalno badawczo-rozwojow w sektorze przedsibiorstw i w uczelniach wyszych, zgosze
patentowych do Europejskiego Biura Patentowego, zatrudnienia w dziaalnoci wiedzochonnej
i personelu badawczo-rozwojowego oraz w zakresie wskanikw innowacyjnoci
przedsibiorstw, z wyjtkiem udziau obrotw z tytuu wprowadzenia innowacji nowych dla
rynku. Dla wikszoci tych wskanikw uzyskane przez Wielkopolsk wartoci s nisze nie
tylko od redniej europejskiej, ale rwnie krajowej. Wyjtkiem w stosunku do redniej krajowej
s personel badawczo-rozwojowy oraz udzia obrotw z tytuu innowacji nowych dla rynku
i nowych dla firmy.
Podsumowujc, stosunkowo dobry poziom rozwoju gospodarczego Wielkopolski nie
idzie w parze z wysok innowacyjnoci, co jest zagroeniem dla dalszej konkurencyjnoci
regionu. Saba pozycja nawet w odniesieniu do innych regionw Polski w dugim okresie moe
0 50 100 150 200 250
Turnover of innovations new to the firm (%)
Turnover of innovations new to the market (%)
SMEs innovating in-house (%)
Innovative SMEs collaborating with others (%)
Marketing or organisational innovators (%)
Product or process innovators (%)
BUSINESS INNOVATION INDICATORS
Share of innovators receiving public financial support
Change in Employment in MH-HT (%-point)
Structural funds on core RTDI (per mln pop)
Structural funds on business innovations (per mln
Total R&D personnel (%)
Employment in knowledge-intensive services (%)
Empl. in medium-high/high-tech manufacturing (%)
EPO patent applications (per mln pop)
Higher Education R&D (% GDP)
Government R&D (% GDP)
Business R&D (% GDP)
Employees with ISCED 5-6 (%)
RESEARCH & TECHNOLOGY INDICATORS
PL41 Wielkopolskie
Performance relative to PL Performance relative to EU
18
osabi atrakcyjno i dynamik wzrostu Wielkopolski, szczeglnie w przypadku zmniejszania
si znaczenia niskich kosztw pracy, a wzrostu konkurencji w obszarach wiedzochonnych.
1.6. Polityka innowacyjna regionu w ujciu midzynarodowym - Raport From Smart
Concept to Challenging Practice
Raport From Smart Concept to Challenging Practice How European Regions Deal with
the Comissions Request for Novel Innovation Strategies zosta przygotowany przez Fraunhofer
Institute for Systems and Innovation Research (ISI) i dotyczy procesu identyfikacji
inteligentnych specjalizacji a w konsekwencji opracowania strategii RIS3 w wybranych
regionach europejskich. Badaniem, oprcz Wielkopolski zostay objte nastpujce kraje
i regiony: Austria (Dolna Austria), Niemcy (Baden Wrttemberg, Thuringia), Francja (Alsace,
Basse Normandie, Midi Pyrnes), Hiszpania oraz Grecja.
W raporcie oceniono zaawansowanie w opracowaniu strategii na moment
przygotowania analizy, czyli stan na koniec 2013 roku. W tym okresie Wielkopolska bya
w trakcie aktualizacji Regionalnej Strategii Innowacji, ktra ostatecznie uchwalono w styczniu
2015. W porwnaniu z innymi analizowanymi regionami, Wielkopolsk oceniono jako do
zaawansowan jeli chodzi o zaangaowanie w proces tworzenia strategii i niezbdne do jej
opracowania zasoby ludzkie i techniczne. Za niewystarczajce uznano natomiast kompetencje
instytucjonalne w zakresie tworzenia strategii, co oznacza konieczno posikowania si
ekspertami zewntrznymi. Na rednim poziomie znalazy si konsultacje spoeczne (peen
proces konsultacji spoecznych dokumenty zrealizowano w roku 2014) oraz samo
zaawansowanie procesu strategicznego. Ogem, region zaliczono do grupy drugiej (wraz
z Hiszpani) na trzy zidentyfikowane, co biorc pod uwag pocztkowy okres przygotowywania
strategii w czasie przygotowywania raportu naley uzna za pozytywne.
1.7. Sektorowa specjalizacja Wielkopolski w kontekcie midzynarodowym - Eurostat
Regional Yearbook 2013
Raport Eurostat Regional Yearbook 2013 prezentuje zestaw danych pozwalajcych na
porwnanie stanowi regionw europejskich w zakresie gospodarki, ludnoci, zdrowia, edukacji,
rynku pracy, statystyki strukturalnej przedsibiorstw, turystyki, spoeczestwa informacyjnego,
rolnictwa, transportu, oraz nauki, technologii i innowacji. Dla niniejszego opracowania istotne s
dane dotyczce statystyki strukturalnej przedsibiorstw, ktra pozwala na wstpne wnioski
w zakresie specjalizacji gospodarczej regionu na tle redniej UE.
Analiza na poziomie trzech podstawowych dziaw gospodarki: rolnictwa, przemysu
i usug, wskazuje na siln specjalizacj Wielkopolski w zakresie rolnictwa (Rycina 10) mierzon
za pomoc analizy koncentracji wartoci dodanej brutto i potwierdzon pniejszymi
badaniami. Poziom koncentracji jest rednio wysoki jeli chodzi o porwnanie z innymi
regionami w kraju i wysoki w stosunku do innych regionw UE. Szczegowe dane w tym
zakresie wskazuj na nisk wydajno pracy w rolnictwie, due rozdrobnienie gospodarstw
rolnych oraz koncentracj w zakresie produkcji mleka krowiego, zb, ziemniakw oraz
produkcji byda. Typologia regionw europejskich pod wzgldem przewaajcego typu
gospodarki (Rycina 9) wskazuje dodatkowo, e z wyjtkiem miasta Poznania i podregionu
19
poznaskiego, ktre s regionami klasycznie miejskimi, pozostae podregiony w Wielkopolsce
mona zaliczy do regionw wiejskich.
Rycina 9. Koncentracja wartoci dodanej brutto w rolnictwie oraz regiony miejskie
i wiejskie w UE
Warto dodana brutto w rolnictwie w
gospodarce
Typologia regionw miejskich i wiejskich w UE
rdo: Eurostat Regional Yearbook 2013, s.
151
rdo: ESPON 2013, ESPON Atlas. Mapping European
Territorial Structure and Dynamics, European Union,
s. 10
Analiza zatrudnienia w przemyle (Rycina 10) wskazuje na siln koncentracj tego typu
dziaalnoci w regionach polskich, w tym w Wielkopolsce. Jest to udzia podobny do innych
krajw Europy rodkowo-Wschodniej i znacznie wyszy ni w pozostaych regionach
europejskich. Ostatnie kilkanacie lat to okres przesuwania si lokalizacji dziaalnoci
przemysowej w Europie do nowych krajw czonkowskich, nadal jednak jest to w duej mierze
produkcja raczej pracochonna ni wiedzochonna, cho widoczne s drobne zmiany w tym
zakresie. Wysoki udzia koncentracji rolnictwa i przemysu w gospodarce wiadczy o jej do
tradycyjnej strukturze. Mniejsza ni w innych regionach jest natomiast koncentracja
budownictwa.
CN
GF
GP
MQ
RE
AC MA
Regional level: NUTS 3 (2006)Source: ESPON CU Typology Compilation, 2011Origin of data: DG Regio, 2011 UMS RIATE for admin-istrative boundaries
Urban-rural typology
This map does notnecessarily reflect theopinion of the ESPON Monitoring Committee BBSR, ESPON Atlas, 2014
0 250 500km
predominantlyurban region
no data
intermediate region,close to a city
intermediate region,remote
predominantly rural region, close to acity
predominantly ruralregion, remote
EUROPEAN UNIONPart-financed by the European Regional Development FundINVESTING IN YOUR FUTURE
LI
LU
IS
EE
CY
MT
SI
SK
LT
LV
NO
IE
DK
BG
FI
HU
SE
RO
CZ
CH
AT
PT
EL
BE
PL
NL
IT
ES
FR
DE
UK
IU IR RU RRU
based on ESPON CU Typology Compilation, 2011
U
IU
IR
RU
RR
predominantly urban region
intermediate region, close to a city
intermediate region, remote
predominantly rural region, close to a city
predominantly rural region, remote
Population by different
settlement types, 2011
Urban and rural regions maintain and safeguard
the development of the European territory. Their
mutual interdependence guarantees their bal-
anced progress which reinforces the joint progress
in regional growth.
Defin
i
ng what is urban and what is rural in a
European context is not an easy task. This is
due to national specifici ties, which means that in
some countries for example, rural areas may be
of urban character. A European approach which
takes into account population density and the
size of municipalities argues for a comparable
interpretation of urban and rural areas by
distinguishing between predominantly urban
and predominantly rural areas. This approach
takes into account the aspects of vicinity and
remoteness.
Of the 32 countries participating in ESPON,
40% of the population lives in municipalities, in
predominantly urban regions, 35% live in the
intermediate regions close to a city and 18% live in
predominantly rural regions. There are significa nt
national variations between urban and rural
occupancy; for example, in the Netherlands 71%
of the population lives in urban regions compared
to only 10% in Romania. In Norway 36% of
inhabitants live in predominantly rural regions,
compared to only 1% in the UK. In other countries
such as Belgium, this regional category does not
exist.
Cities and metropolitan regions are crystallisa-
tion points in territorial development. They provide
central services at different regional levels and
concentrate functions in economic, social and cul-
tural fiel ds at a global, European, transnational,
national and regional level. The functional diver-
sity of metropolitan regions, for example capital
regions and so-called second tier cities makes an
important contribution to national economies by
ensuring a stable development.
60% of the EU population lives in metropolitan
regions, 28% of which live in the capital regions.
From a European perspective, over the last twenty
years the capital city regions have had the fastest
growing population. In comparison, the number
of inhabitants outside of metropolitan regions has
increased at a lower rate. With regard to the sec-
ond tier metropolitan regions, these have showed
the lowest growth rates. As development trends
vary from country to country, it seems that capital
cities influe nce development unevenly. In Poland
for example, growth in population concentrated in
the capital region only. In contrast, in the UK apart
from the capital, the smaller metro regions also
gained in population. In Germany, the capital and
second tier metro regions were the main areas of
urban population growth.
Strong capitals matter to nation states seek-
ing to position themselves in Europe and in the
world. Strong second tier cities and metropolitan
regions also matter but they show differences in
functionality and size. Smaller metropolitan areas
and functional urban areas in the intermediate re-
gions but also in predominantly rural areas have
less functionalities mainly of transnational/national
importance. In the rural areas and espcially in re-
mote araes and islands, small und medium sized
towns are of fundamental importance for the terri-
torial stability by providing crucial central services.
211 million peoplelive in urban regions. This is equivalent to the
population of France, Spain, Poland and the
United Kingdom.
Urban and rural Europe
10
20
Rycina 10. Zatrudnienie w przemyle
rdo: Eurostat regional yearbook 2013, European Commision, 2013, s. 108
Analiza zatrudnienia w usugach niefinansowych (Rycina 11) wskazuje, e wojewdztwo
wielkopolskie wykazuje nisz koncentracj ni rednia UE wynoszca 65,2%. Jedynym
regionem w Polsce wykazujcym stosunkow koncentracj dziaalnoci usugowej jest
wojewdztwo mazowieckie. Wielkopolska zostaa zakwalifikowana do przedostatniej grupy
regionw o stosunkowo niskim udziale usug w gospodarce, co jest niekorzystne ze wzgldu na
znaczenie usug dla rozwoju nowoczesnej struktury gospodarczej. Oglna analiza specjalizacji
gospodarczej Wielkopolski wskazuje na stosunkowo siln dominacj piciu najwikszych
sektorw, ktre koncentruj ponad 45% zatrudnienia w regionie. Bardziej szczegowa analiza
specjalizacji na poziomie funkcjonalnych regionw miejskich (miasto gwne wraz
z otaczajcym, powizanym funkcjonalnie obszarem) wykonana na potrzeby Atlasu ESPON
wskazuje, e dla poznaskiego obszaru funkcjonalnego mona zidentyfikowa specjalizacje
w zakresie handlu hurtowego, transportu i logistyki (Rycina 12), ktre s raczej wynikiem
korzystnego pooenia i dobrej infrastruktury transportowej ni wysokiej innowacyjnoci.
21
Rycina 11. Zatrudnienie w usugach niefinansowych
rdo: Eurostat regional yearbook 2013, European Commision, 2013, s. 111
Rycina 12. Specyfika funkcjonalnych regionw miejskich w Europie
rdo: ESPON 2013, ESPON Atlas. Mapping European Territorial Structure and Dynamics,
European Union, s. 14
Podsumowujc, struktura gospodarcza Wielkopolski ma wci charakter tradycyjny, co
moe wpywa na jej nisk innowacyjno. Wci niewystarczajco rozwinity sektor usug,
All foreign subsidiaries
CN
GF
GP
MQ
RE
1000
8000
CN
GF
GP
MQ
RE
North America
Asia
of subsidiaries in the FUA by head-quarters from ab-
road
Control balance of foreign subsidiaries
by FUA
-0.5 -0.25 0 0.25 0.5
Ratio of subsidiaries located abroad owned by headquarters in the
FUA and subsidiaries in the FUA owned by headquarters abroad
Source: ESPON FOCI, 2010
of subsidiaries ab-
road by headquar-
ters in the FUA
Degree of control
Size of symbols proportional to the number of subsidiaries
10005000
50,000
10005000
20,000
Source: ESPON FOCI, 2010
Origin of data: ORBIS, 2007
CORDIS, 2008
UMS RIATE for admin-
istrative boundaries
Participation of FUAs in global and European networks
This map does not
necessarily reflect the
opinion of the ESPON
Monitoring Committee BBSR, ESPON Atlas, 2014
advanced business services
finance-real estate (FIRE)
wholesale, transportation,
logistics
cultural and
leisure industries
high technology
(incl. NBIC*)
1,000,000
Size of symbols proportional
to the population of FUA
5,000,000
EUROPEAN UNIONPart-financed by the European Regional Development FundINVESTING IN YOUR FUTURE
*Nanotechnology, biotechnology,
information technology and
cognitive science
Large cities and capital cities have an important
role as economic links between Europe and the rest
of the world. The exchange of information and the
investments in leading economic activities play an
important role in understanding the embeddedness
and vulnerability of cities in a global context. As
such, they reveal that there is potential for future
development. Cities show a further degree of
integration by participating in global and European
research networks such as the European Unions
Seventh Framework Programme (FP7) and the
subsequent Horizon2020 (2014-2020). The global
and European dimension of integration of cities
is also demonstrated by the involvement in the
network of multinational firm s and their systems of
subsidiaries.
According to the connections within these networks,
the global position of Functional Urban Areas (FUA),
which include cities and their functionally integrated
surrounding areas, ranges from global cities, such
as London and Paris, to well integrated European
cities like Amsterdam, Brussels and Munich , and
cities with still noticeable international participation
such as Oslo, Copenhagen and Geneva.
Taking a closer look at several sectors such as
advanced business services, fina nce together
with insurance and real estate (FIRE), high tech
(including converging technologies), cultural and
creative industries and transportation and logistics,
a sector specialisation and gateway function of
cities becomes apparent.
A fir
s
t group of examples includes FUAs which
are preferentially engaged in advanced business
services. A second group is specialised in the FIRE
activities, such as the major European fina nci al
centres, but also almost all capital cities of Eastern
Europe.
Small cities tend to specialise mostly in
transportation and logistics, but also in cultural and
leisure industries. Cities specialising in activities
involving high technology, including the so-called
converging technologies (e.g. nano-technologies,
biotechnologies, information technologies and
cognition) have only a few specialised connections
in the global economy.
The importance of cities as centres of economic
decision-making is determined to a greater degree
by the presence of the headquarters of national or
multinational companies in the city and also by the
network of subsidiaries controlled in other regions
and cities. A good indication of this is the balance
between controlled subsidiaries from a city and
the subsidiaries located in this city but controlled
from outside. Furthermore, the hosting of externally
controlled subsidiaries and assumed dependencies
also show the strategic importance and dynamics
of the city.
From a global perspective, European FUAs tend
to control subsidiaries instead of disposing of
subsidiaries that are controlled from other countries
outside Europe. London, Helsinki, Vienna and
Madrid may be called the centres of foreign control.
Cities in Eastern European and in the Midlands, in
the UK appear mainly controlled from abroad. The
external control is located more often than not in
the headquarters located in North America. In
Asia, the degree of European influe nce is strong
at the moment. Only the Midlands, in the UK and
the capital cities of Eastern Europe show some
external control from Asia.
53 %of the global multinational subsidiaries links
occur inside Europe.
European poles of global integration
14
22
szczeglnie zaawansowanych i wiedzochonnych oraz dominacja przemysu niskiej techniki
przy duym udziale rolnictwa oznacza, e poprawa innowacyjnoci regionu wymaga
dostosowa strukturalnych ukierunkowanych przede wszystkim na zwikszenie
wiedzochonnoci i generowanej wartoci dodanej.
1.8. Wnioski dla polityki innowacyjnej, analiza SWOT i problemy kluczowe
Analiza zestawie rankingowych pozwala stwierdzi, e pomimo stosunkowo wysokiej
atrakcyjnoci inwestycyjnej Wielkopolski w stosunku do innych regionw w kraju, poziom
innowacyjnoci regionu jest nadal bardzo niski, szczeglnie w stosunku do innych regionw
europejskich. Wielkopolska charakteryzuje si tradycyjn struktur gospodarki i do niskim na
tle krajw UE potencjaem naukowym. Mimo sporych rodkw europejskich przeznaczanych na
wspieranie innowacyjnoci i dziaalnoci badawczo-rozwojowej, ich efekty w postaci wzrostu
innowacyjnoci przedsibiorstw budz wtpliwoci. Przedsibiorstwa wykazuj raczej
zachowania adaptacyjne i absorpcyjne przejawiajce si gwnie w innowacjach procesowych,
marketingowych i organizacyjnych. Za pozytywne naley uzna czynniki takie, jak stosunkowo
wysoki udzia obrotw z tytuu produktw innowacyjnych w dziaalnoci przedsibiorstw.
Oznacza to, e przedsibiorstwa decydujce si na wprowadzenie innowacji osigaj sukces
rynkowy, skala tego zjawiska jest jednak niewielka.
Dotychczasowa konkurencyjno krajowa regionu opieraa si gwnie na wykorzystaniu
dobrej lokalizacji i rozwinitej infrastruktury transportowej oraz wysokim poziomie
kompetencji w sektorach tradycyjnych. Porwnanie z innymi regionami Polski pokazuje jednak,
e w kilku z nich procesy innowacyjne s ju bardziej zaawansowane, co wymaga bardziej
zdecydowanego wsparcia ze strony polityki innowacyjnej tak, aby dugoterminowa pozycja
konkurencyjna Wielkopolski nie ulega osabieniu.
Wymienione powyej czynniki powinny by uwzgldnione w polityce ukierunkowanej na
wzmacnianie konkurencyjnoci i innowacyjnoci regionu. Warto zauway, e wymienione
aspekty konkurencyjnoci i innowacyjnoci, powtarzajce si w wielu raportach, obejmuj
wszystkie analizowane w niniejszej diagnozie podsystemy: gospodarczy, spoeczny
i przestrzenny, odnosz si take do sposobu zarzdzania regionem. Do najwaniejszych
kierunkw polityki ukierunkowanej na wzmacnianie innowacyjnoci i konkurencyjnoci
Wielkopolski powinny nalee:
W ramach zarzdzania regionem:
o konsekwentnie realizowana i spjna polityka innowacyjna i gospodarcza,
o poprawa sprawnoci instytucjonalnej.
W ramach podsystemu gospodarczego:
o dziaania ukierunkowane na wzmacnianie innowacyjnoci przedsibiorstw,
o dziaania wspierajce rozwj wsppracy w dziedzinie dziaalnoci
badawczo-rozwojowej,
o wspieranie zmiany struktury gospodarki, w tym rozwj gospodarki opartej
na wiedzy, szczeglnie sektorw wysokiej i redniej techniki i usug
wiedzochonnych.
W ramach podsystemu spoecznego:
o rozwj wiadomoci innowacyjnej i postaw innowacyjnych,
o poprawa wydajnoci pracy, szczeglnie w rolnictwie.
W ramach podsystemu przestrzennego:
23
o staa poprawa stanu infrastruktury transportowej
o rozwj infrastruktury informatycznej, zwaszcza dostpno do Internetu
szerokopasmowego i bezprzewodowego w caym regionie.
Na podstawie analizy rankingw mona przeprowadzi analiz SWOT Wielkopolski pod
ktem innowacyjnoci i konkurencyjnoci.
Siy Saboci
1. Zasoby ludzkie, szczeglnie w podregionie poznaskim
2. Atrakcyjno inwestycyjna regionu 3. Wysoka atrakcyjno podregionu poznaskiego
dla dziaalnoci przemysowej, usugowej i zaawansowanej technologicznie.
4. Dobra dostpno transportowa regionu 5. Rozwinita infrastruktura gospodarcza,
szczeglnie w podregionie poznaskim 6. Wysoki poziom aktywnoci gospodarczej 7. Aktywno wobec inwestorw 8. Wysoka atrakcyjno podregionu koniskiego
dla dziaalnoci zaawansowanej technologicznie 9. Wyszy ni rednia krajowa i europejska udzia
obrotw przedsibiorstw z tytuu produktw innowacyjnych
10. Stosunkowa koncentracja kadry badawczo-rozwojowej w regionie
1. Niski poziom rozwoju infrastruktury spoecznej we wszystkich podregionach oprcz poznaskiego
2. Sabo rozwinity rynek zbytu 3. Niskie dochody gospodarstw domowych 4. Niewystarczajca liczba miejsc pracy o wysokiej
wartoci dodanej 5. Niski poziom innowacyjnoci regionu na tle
europejskim i krajowym 6. Niska innowacyjno przedsibiorstw,
szczeglnie w zakresie innowacji produktowych 7. Due zrnicowanie wewntrzregionalne 8. Niska atrakcyjno inwestycyjna podregionw
kaliskiego, pilskiego i leszczyskiego 9. Wysokie koszty pracy w podregionie
poznaskim 10. Tradycyjna struktura gospodarki 11. Niska midzynarodowa konkurencyjno
regionu Szanse Zagroenia
1. Poprawiajce si wyniki gospodarcze Polski 2. Stabilna polityka gospodarcza 3. Nacisk na podnoszenie innowacyjnoci w polityce
krajowej 4. Aktywna polityka inwestycyjna w kraju 5. Silny system edukacji w Polsce 6. Duy rynek wewntrzny w kraju 7. Dostpno znaczcych rodkw europejskich na
pobudzanie innowacyjnoci i dziaalnoci badawczo-rozwojowej
1. Niska innowacyjno i konkurencyjno caego kraju
2. Skomplikowany system prawny i administracyjny zniechcajcy inwestorw
3. Bardzo niska zdolno technologiczna kraju 4. Niski poziom zaawansowania biznesowego
polskich przedsibiorstw, w tym saba wsppraca w zakresie dziaalnoci badawczo-rozwojowej i innowacyjnej
5. Ukierunkowanie rodkw zewntrznych na innowacyjno na kwestie nie w peni odpowiadajce potrzebom przedsibiorstw
Za najwaniejszy problem wynikajcy z rankingw midzynarodowych i krajowych
mona uzna niski poziom innowacyjnoci Wielkopolski. Zgodnie z nowymi koncepcjami
innowacyjnoci (patrz Koncepcja i zaoenia wielkopolskiej polityki innowacyjnej w RSI)
innowacyjno terytorialna jest wynikiem zarwno poday innowacji, jak i popytu na innowacje
na danym obszarze.
24
Rycina 13. Analiza zalenoci midzy problemami kluczowymi w zakresie polityki innowacyjnej
rdo: Opracowanie wasne na podstawie prac zespou ekspertw
Rycina 14. Analiza zalenoci midzy problemami kluczowymi w zakresie poprawy
poday innowacji w regionie
rdo: Opracowanie wasne na podstawie prac zespou ekspertw
Zwikszenie poday
innowacji w regionie
Zwikszenie umiejtnoci
przedsibiorstw w zakresie
wprowadzania innowacji
Poprawa zdolnoci
przedsibiorstw w zakresie
zarzdzania (procesy,
produkty, organizacja,
marketing, technologie, itp.)
Poprawa wsppracy nauki z
gospodark
Lepsze dopasowanie usug
instytucji otoczenia biznesu
do potrzeb przedsibiorstw
Ukierunkowane wsparcie
finansowe, organizacyjne
i doradcze
Transfer wiedzy i technologii
do przedsibiorstw
Polityka innowacyjna
Zwikszenie popytu na
innowacje w regionie
Zwikszenie poday
innowacji w regionie
Tworzenie relacji o charakterze
sieciowym
25
Rycina 15. Analiza zalenoci midzy problemami kluczowymi w zakresie poprawy
popytu na innowacje w regionie
rdo: opracowanie wasne
Problemy te zostan poddane dalszej analizie w kolejnych czciach diagnozy. Kolejnym
krokiem bdzie przeoenie zidentyfikowanych problemw strategicznych oraz sposobw ich
rozwizania na cele strategiczne, co zostanie dokonane w dalszych etapach procesu
strategicznego.
Literatura
1. ESPON, 2013, Knowledge, Innovation, Territory (KIT)
2. ESPON 2013, ESPON Atlas. Mapping European Territorial Structure and Dynamics,
European Union
3. Fraunhofer Institute for Systems and Innovation Research (ISI), 2014, From Smart
Concept to Challenging Practice How European Regions Deal with the Comissions
Request for Novel Innovation Strategies, Working Papers Firms and Region
4. Instytut Bada nad Gospodark Rynkow, 2013, Atrakcyjno Inwestycyjna wojewdztw
i podregionw Polski, Gdask
5. Komisja Europejska, 2013, Regional Competitiveness Index. RCI 2013, Joint Research
Centre
6. Komisja Europejska, 2014, Regional Innovation Scoreboard 2014, Directorate General for
Enterprise and Industry
7. European Commission, 2014, Regional Innovation Monitor Plus. Wielkopolska, Poland,
Technopolis
8. Eurostat, 2013, Regional Yearbook 2013, European Commission
Zwikszenie popytu na innowacje
Zwikszenie otwartoci
mieszkaocw regionu na nowe idee Promocja produktw
innowacyjnych, szczeglnie
poprawiajcych jakod ycia i
przyjaznych dla rodowiska
Promocja postaw
innowacyjnych i kreatywnych
Stworzenie wymagajcego i
wyspecjalizowanego rynku
regionalnego
Innowacje skoncentrowane na
uytkowniku
Innowacyjny design atrakcyjne i
nowoczesne wzornictwo plus
funkcjonalnod produktw
Zwikszenie potrzeb przedsibiorstw
w zakresie innowacji procesowych,
produktowych, organizacyjnych,
marketingowych i technologicznych
Edukacja dla innowacji
26
2. Zarzdzanie regionem
Mimo, e jako zarzdzania na poziomie regionalnym i lokalnym jest coraz czciej
uwaana za jeden z waniejszych czynnikw ksztatujcych konkurencyjno terytorialn,
prowadzi si niewiele bada definiujcych i mierzcych jako zarzdzania terytorialnego oraz
tzw. sprawnoci instytucjonalnej bdcej podstaw wysokiej jakoci zarzdzania. W niniejszym
opracowaniu wykorzystano materiay obejmujce analizy prowadzone przez organizacje
midzynarodowe, w tym Uni Europejsk i Bank wiatowy, organy krajowe, w tym przede
wszystkim Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji oraz dostpne dane statystyczne. Problemem
w analizie danych i wyciganiu wnioskw dotyczcych jednego wojewdztwa jest rozkad
przestrzenny moliwych do uzyskania wynikw bada oraz rne okresy ich prowadzenia. Jeli
chodzi o rozkad przestrzenny, niektre badania prowadzone przez organizacje
midzynarodowe dotycz poziomu kraju i pozwalaj wysnu jedynie bardzo oglne wnioski,
przy czym jedynie badania Banku wiatowego prowadzone s regularnie. Systematyczne analizy
dla Polski prowadzone s od 2008 roku przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju
i prezentuj najwiesze dane nt. jakoci zarzdzania publicznego. Dane te mona uzupeni
o niektre publikacje GUS.
Zmienny charakter analizowanych jednostek przestrzennych od gmin po poziom kraju
oraz dua luka czasowa (2002-2008), kiedy badania nie byy prowadzone w ujciu regionalnym
uniemoliwia pen ocen badanego zjawiska. Ze wzgldu na istot problemu zarzdzania
publicznego dla konkurencyjnoci terytorialnej, mona rekomendowa przeprowadzenie
szerszych i regularnie powtarzanych bada tego typu. Analizowane dane obejmuj syntetyczne
wskaniki sprawnoci instytucjonalnej formuowane przez wymienione instytucje, wskaniki
zaufania spoecznego oraz dane nt. sytuacji finansowej samorzdw oraz skutecznoci
w pozyskiwaniu rodkw unijnych. Oprcz analizy danych statystycznych, przedstawiono
najwaniejsze wnioski dotyczce realizacji polityki innowacyjnej przez samorzd regionalny
i lokalny. Wnioski przygotowano na podstawie analiz przeprowadzonych w latach 2013-2014.
2.1. Jako zarzdzania i sprawno instytucjonalna
Atlas ESPON (Komisja Europejska, 2006) wskazuje zarzdzanie terytoriami jako istotny
czynnik wzrostu gospodarczego i stabilnoci politycznej. Jest ono szczeglnie wane dla polityk
majcych wymiar terytorialny, takich jak planowanie przestrzenne i polityka regionalna
(Komisja Europejska, 2006, s. 58). Regionalna polityka innowacyjna powinna wic, ze wzgldu
na swj wymiar przestrzenny, zosta zaliczona do tej grupy. Zarzdzanie jest tu rozumiane jako
sposb rzdzenia uwzgldniajcy partycypacj, rozwizywanie konfliktw spoecznych na
drodze konsensusu oraz pionow koordynacj polityk midzy poziomami administracji. Badanie
wskanika zarzdzania regionalnego przeprowadzone na potrzeby Komisji Europejskiej w 2012
roku (Charron N. i in., 2012) podkrela wag jakoci zarzdzania mierzon przez cztery grupy
wskanikw: kontrol korupcji, rzdy prawa, efektywno wadz oraz dialog spoeczny
i rozliczalno. Oglny wskanik dla Polski w tym zestawieniu wynis 0,552, co uplasowao
nasz kraj na 24 miejscu na 27 krajw czonkowskich.
W podziale regionalnym mona stwierdzi, e wikszo polskich regionw, w tym
Wielkopolska zostay uznane za obszary o sabej jakoci rzdzenia i zakwalifikowano je do
szstej z omiu zidentyfikowanych grup (Rycina 16). W badaniu analizowano 16 aspektw
jakoci zarzdzania na poziomie regionalnym w oparciu o trzy przykadowe rodzaje usug
27
publicznych: edukacj, opiek zdrowotn i wdraanie prawa, ktre oceniano pod ktem ich
jakoci, bezstronnoci i poziomu korupcji. Analiza wynikw wskazaa na istnienie pozytywnej
korelacji pomidzy poziomem rozwoju spoeczno-politycznego, mierzonego wskanikiem HDI,
(wskanik rozwoju kapitau ludzkiego) a wartociami wskanika jakoci zarzdzania (EQI).
Istotna zaleno wystpuje take midzy poziomem zaufania spoecznego a wskanikiem EQI.
Niskie poziomy wskanika jakoci rzdzenia mog wic oznacza niewystarczajcy poziom
rozwoju kapitau ludzkiego i spoecznego oraz niezbdnej infrastruktury w regionach.
Rycina 16. Regionalny wskanik jakoci rzdzenia w Unii Europejskiej
rdo: Charron N., Lapuente V., Dijkstra L., 2012, Regional governance matters. A study on
regional variation in Quality of Government within the EU, European Commission, DG Regio
Regularne badania jakoci rzdzenia prowadzi Bank wiatowy, ktry w raportach
Governance Matters analizuje wskaniki zarzdzania na poziomie krajowym biorc pod uwag
nastpujce czynniki wpywajce na jako rzdzenia: kontrol demokratyczn, stabilno
polityczn, efektywno rzdzenia, jako regulacji, rzdy prawa oraz kontrol korupcji.
Cytowane raporty analizuj wskanik efektywnoci rzdzenia obliczany na podstawie
zmiennych obrazujcych jako usug publicznych, jako suby cywilnej, niezaleno suby
cywilnej od wpyww politycznych oraz jako formuowanej i wdraanej polityki. Cakowity
wynik dla Polski w ramach wskanika efektywno rzdzenia jest jednym z niszych w Unii
28
Europejskiej, wykazywa on rwnie sta tendencj spadkow od 1998 roku do roku 2006,
jednake od wspomnianego roku do 2012 wykazuje sta tendencj wzrostow (Rycina 17).
Wartoci pozostaych analizowanych wskanikw rwnie wykazuj analogiczne tendencje
wzrostowe. Obserwacja ta potwierdza przypuszczenie o wolnym przyjmowaniu si
rzeczywistych zmian w zarzdzaniu publicznym wymagaj one nadal zmian kultury
organizacyjnej w instytucjach publicznych oraz zmian mentalnociowych. Zidentyfikowane
najpowaniejsze problemy polskiej administracji publicznej obejmuj korupcj, brak
profesjonalnej suby cywilnej oraz nisk kultur dziaa administracji. Jako, e wymienione
problemy charakteryzuj ca polsk administracj, wadze Wielkopolski powinny zwraca
szczegln uwag na ich popraw zarwno na poziomie regionalnym, jak i lokalnym, tak aby
dziaalno sektora publicznego nie wpywaa negatywnie na innowacyjno i konkurencyjno
gospodarki regionalnej. Naley ponadto zauway, e analizy dotyczce caego kraju, chocia nie
przedstawiaj wystarczajco dobrze sytuacji regionu, ksztatuj opini nt. terytorium caego
kraju i wpywaj na postrzeganie wszystkich regionw Polski. Dotyczy to szczeglnie raportw
wanych organizacji midzynarodowych takich jak Unia Europejska, OECD czy Bank wiatowy.
Rycina 17. Wartoci wskanikw w ramach projektu Governance Matters dla Polski w
latach 1996-2012
rdo: Opracowanie wasne na podstawie bazy danych World Governance Indicators Banku wiatowego.
Na poziomie krajowym badania dotyczce sprawnoci instytucjonalnej przeprowadzi
Instytut Bada Strukturalnych (2011), ktry przedstawi wyniki bada sprawnoci
instytucjonalnej w kraju. Sprawno instytucjonalna zostaa zdefiniowana jako skadowa
nastpujcych czynnikw: jako obsugi w urzdzie, uczciwo w postpowaniu administracji,
umiejtno podejmowania innowacyjnych dziaa, jako planowania i zarzdzania
finansowego, jako uchwalanego prawa, stabilno polityczna oraz polityka rozwoju
gospodarczego. Ekspertyza na temat sprawnoci instytucjonalnej pastwa w kontekcie
dotychczasowej realizacji Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015 (IBS 2011), stanowi jedno
z nowszych bada dotyczcych sprawnoci instytucjonalnej w Polsce.
Poddajc analizie kilka wskanikw wpywajcych na sprawno instytucjonaln: stan
zatrudnienia w regionalnej administracji publicznej, wydatki biece na administracj publiczn
w przeliczeniu na jednego mieszkaca oraz rozwj i szerokie wykorzystanie technologii
informacyjno-komunikacyjnych, moemy oceni sprawno instytucjonaln regionu. Jeeli
chodzi o pierwszy wskanik, to odpowiedni poziom zatrudnienia w administracji samorzdowej
jest uwaany za warunek jej sprawnoci. Wielkopolska, w latach 2002-2013 bya pod tym
wzgldem trzecim regionem w kraju, za wojewdztwami mazowieckim i lskim, zatrudniajc
(2013 r.) jednak ok. 13 000 osb mniej ni wojewdztwo mazowieckie i ok. 5000 mniej ni
0,00
0,20
0,40
0,60
0,80
1,00
1,20
kontrola korupcji
rzdy prawa
jakod regulacji
efektywnod rzdzenia
polityczna stabilnod
demokratyczna kontrola
29
wojewdztwo lskie. Najmniej pracownikw w kraju zatrudniao wojewdztwo opolskie (GUS
Warszawa 2014 r.). Drugi analizowany wskanik, wydatki biece na administracj publiczn
w przeliczeniu na 1 mieszkaca stawia Wielkopolsk na drugim miejscu wrd wojewdztw
wydajcych najmniejsze sumy w przeliczeniu na mieszkaca w roku 2011 tj. 26,24 PLN,.
Pierwsze miejsce zajo wojewdztwo lskie - 23,84 PLN. Mona zaoy, e nisze wydatki na
mieszkaca stanowi o wyszej wydajnoci administracji publicznej, cho przy duej liczbie
mieszkacw w obu wojewdztwach cakowita suma wydatkw moe przekracza t w innych
regionach.
Jeli chodzi o informatyzacj administracji publicznej, w roku 2013 wg bada
internautw przeprowadzonych na zlecenie Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji jedynie 21%
badanych Wielkopolan korzystao z profilu zaufanego w celu przekazywania informacji do
urzdu, co stanowio dopiero 13. wynik w Polsce (cho rnice midzy regionami wahaj si
w skali ok. 5%), a 15% uywao podpisu elektronicznego, co stanowio 7. wynik w kraju (PBI
2013). Obydwa wskaniki oznaczaj zdolno do skorzystania z wielu elektronicznych usug
publicznych, brak ich wykorzystania wiadczy wic o do niskim poziomie informatyzacji
kontaktw z administracj publiczn. 89% mieszkacw Wielkopolski korzystao natomiast
z informacji na stronach internetowych urzdu lub instytucji publicznej, funkcja informacyjna
portali publicznych jest wic stosunkowo dobrze rozwinita, a ich uyteczno, zrozumiao
i atwo znalezienia informacji zostay stosunkowo dobrze ocenione (jedne z najwyszych ocen
w kraju). Udzia osb prbujcych zaatwi sprawy urzdowe drog internetow wynis
w Wielkopolsce jedynie 35%, co stanowio pity wynik w kraju. Odsetek przedsibiorstw
korzystajcych z e-administracji w Wielkopolsce wynis 87,7% i stanowi jeden z niszych
wynikw w Polsce. (GUS 2013). Oglny poziom informatyzacji rozumiany jako rzeczywiste
zaatwianie spraw drog elektroniczn naley wic uzna za wci niewystarczajcy.
Badania poziomu rozwoju instytucjonalnego na poziomie lokalnym przeprowadzono na
zlecenie Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji w roku 2013. Badaniem objto obszary rozwoju
instytucjonalnego takie jak zarzdzanie strategiczne, zarzdzanie procesami, zarzdzanie
kapitaem ludzkim w organizacji oraz zarzdzanie usugami publicznymi, w tym ostatnim
obszarze usugami administracyjnymi i wspierania rozwoju gospodarczego. Analizie podlegay
gminy, powiaty i miasta na prawach powiatu w caym kraju. Na podstawie wynikw badania
opracowano syntetyczn miar rozwoju instytucjonalnego, w ramach ktrej wojewdztwa
podzielono na trzy grupy: poziom najniszy, przecitny i najwyszy. Wielkopolska zostaa
zaliczona do grupy drugiej, o przecitnym poziomie rozwoju instytucjonalnego (Rycina 18).
Analiza poziomu poszczeglnych grup wskanikw wskazuje, e region nie osign wartoci
najwyszych w adnej z grup, wszdzie z wyjtkiem etyki osigajc wartoci przecitne.
Wskaniki z grupy etyka zakwalifikoway region do najsabszej grupy regionw. Najwyszy
wskanik na poziomie wielkopolsko osigno zarzdzanie kapitaem ludzkim, wskaniki istotne
z punktu widzenia polityki innowacyjnej wypady natomiast sabo osigajc odpowiednio 20,5%
dla zarzdzania strategicznego i 29,7% dla wspierania wzrostu gospodarczego.
30
Rycina 18. rednia warto miary rozwoju instytucjonalnego jst oraz wartoci
wskanikw dla obszarw zarzdzania w podziale na wojewdztwa
Miara rozwoju instytucjonalnego Wartoci wskanikw dla obszarw zarzdzania
rdo: PSDB 2013, Barometr rozwoju instytucjonalnego jednostek samorzdu terytorialnego.
Raport z badania dla Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji, Warszawa
Podsumowujc, mona wic powiedzie, e dostpne wskaniki na poziomie
regionalnym wskazuj, e Wielkopolska naley do grupy sabo zarzdzanych regionw na tle
midzynarodowym, w ujciu krajowym plasuje si natomiast na przecitnym poziomie.
Istotnym zagadnieniem jest zwikszenie sprawnoci instytucjonalnej administracji publicznej
zarwno na poziomie lokalnym, jak i regionalnym, z uwzgldnieniem rwnie zagadnienia
informatyzacji usug publicznych.
2.2. Zaufanie spoeczne
Zaufanie do instytucji publicznych jest wanym elementem kapitau spoecznego
wpywajcego na konkurencyjno regionaln. Jego wyrazem jest m.in. frekwencja wyborcza.
Rycina 19 pokazuje frekwencj w gosowaniu do Sejmu w roku 2011. Mona zauway, e gminy
o najwyszej frekwencji wyborczej to Pozna i gminy aglomeracji poznaskiej, co pozwala
przypuszcza, e poziom zaufania spoecznego jest wyszy w centrum regionu ni w orodkach
subregionalnych. Wielkopolska ogem naley do regionw o do niskiej frekwencji wyborczej
w porwnaniu z innymi regionami w kraju. Jak wskazano w Krajowej Strategii Rozwoju
Regionalnego, Polska jest krajem o jednym z najniszych wskanikw zaufania spoecznego
w Europie, przy czym wskanik ten jest wyszy w przypadku zaufania do wadz samorzdowych
ni pastwowych (2010, s. 63).
Barometr rozwoju instytucjonalnego jst 2013
strona 26
Wykres 6. rednia warto miary rozwoju instytucjonalnego jst w podziale na
wojewdztwa
rdo: opracowanie wasne na podstawie wynikw badania CAWI [n=2088].
Barometr rozwoju instytucjonalnego jednostek samorzdu terytorialnego 2013
31
Wykres 7. Poziom rozwoju instytucjonalnego jst w poszczeglnych obszarach zarzdzania
w podziale na wojewdztwa
rdo: opracowanie wasne na podstawie wynikw badania WI [n=2088].
31
Rycina 19. Frekwencja w gosowaniu do Sejmu w roku 2011 wg podregionw.
rdo: Pastwowa Komisja Wyborcza,
http://wybory2011.pkw.gov.pl/att/pl/000000.html#tabs-1
Rycina 20. Frekwencja w wyborach samorzdowych w roku 2010 wg regionw
i powiatw we Wielkopolsce.
rdo: Pastwowa Komisja Wyborcza,
http://wybory2010.pkw.gov.pl/att/1/pl/000000.html#tabs-1
Jeeli chodzi o wybory samorzdowe, w wyborach z 2010 roku Wielkopolska naleaa do
regionw o redniej frekwencji wyborczej. W ujciu powiatowym najwysze wyniki w regionie
Frekwencja Polska
Frekwencja Sejm Frekwencja Senat 09:00 14:00 18:00
Polska
Polska
Statystyka, stan na 09.10.2011
Liczba mieszkacw: 37 748 288
Powierzchnia:312 685
km2
Zaludnienie: 121 os/km2
Zbiorcze wyniki gosowania
Liczba obwodw: 25 993
Liczba obwodw ktre przekazaydane :
25 993
Liczba wyborcw: 30 762 931
Liczba kart wanych: 15 050 027
48.92 %
Brakdanych
40,95%-
43,80%
43,81%-
46,66%
46,67%-
49,52%
49,53%-
52,38%
52,39%-
55,24%
55,25%-
58,10%
58,11%-
60,96%
60,97%-
63,82%
63,83%-
66,68%
66,69%-
69,54%
Szukaj
Geografia
Wyniki1gosowania
Wyniki1wyborw
Komisje1wyborcze
Komitety1wyborcze
Frekwencja
Akty1prawne
Dane1statystyczne
Pliki1do1pobrania
Komunikaty
Transmisje1wideo
Frekwencja
Nr okrgu Miasto siedziby OKWLiczba obwodw
Liczba wyborcw Liczba kart wanych Liczba kart wanych / Liczba wyborcwogem ktre przekazay dane
1 Legnica 683 683 801 989 362 938 45.25 %
2 Wabrzych 487 487 557 291 238 299 42.76 %
3 Wrocaw 668 668 980 670 514 742 52.49 %
4 Bydgoszcz 689 689 812 579 388 194 47.77 %
5 Toru 725 725 841 167 369 030 43.87 %
6 Lublin 942 942 970 089 478 336 49.31 %
7 Chem 872 872 782 685 335 668 42.89 %
8 Zielona Gra 669 669 808 014 352 884 43.67 %
9 d 479 479 669 264 371 723 55.54 %
10 Piotrkw Trybunalski 507 507 592 584 277 232 46.78 %
11 Sieradz 739 739 794 134 359 859 45.31 %
12 Krakw I 418 418 512 929 253 022 49.33 %
13 Krakw II 775 775 933 615 520 474 55.75 %
14 Nowy Scz 597 597 604 838 294 885 48.75 %
15 Tarnw 514 514 569 156 272 978 47.96 %
16 Pock 588 588 674 762 292 276 43.32 %
17 Radom 519 519 581 104 271 456 46.71 %
18 Siedlce 786 786 762 035 360 659 47.33 %
19 Warszawa I 1 135 1 135 1 493 055 1 036 786 69.44 %
20 Warszawa II 585 585 804 045 465 400 57.88 %