154
1 Załącznik nr 1 Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Regionalna Strategia Innowacji dla Wielkopolski na lata 2015-2020 Diagnoza Innowacyjność i konkurencyjność Wielkopolski. Ujęcie systemowe Redakcja: Monika Matusiak Zespół autorski: Konrad Fuks Monika Matusiak Piotr Ratajczyk Marek Urbaniak Jacek Wajda Konsultacje merytoryczne: Wanda Maria Gaczek Aktualizacja (2014) Monika Matusiak Wielkopolskie Obserwatorium Innowacji Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego Path dependency

Załącznik nr 1 do RIS3

Embed Size (px)

Citation preview

  • 1

    Zacznik nr 1

    Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

    Regionalna Strategia Innowacji dla Wielkopolski na lata 2015-2020

    Diagnoza

    Innowacyjno i konkurencyjno Wielkopolski. Ujcie systemowe

    Redakcja: Monika Matusiak Zesp autorski: Konrad Fuks Monika Matusiak Piotr Ratajczyk Marek Urbaniak Jacek Wajda Konsultacje merytoryczne: Wanda Maria Gaczek

    Aktualizacja (2014)

    Monika Matusiak

    Wielkopolskie Obserwatorium Innowacji Urzd Marszakowski Wojewdztwa

    Wielkopolskiego

    Path dependency

  • 2

    Wprowadzenie

    Celem niniejszej diagnozy jest dostarczenie kontekstu statystycznego zwizanego

    z czynnikami wpywajcymi na poziom innowacyjnoci regionu w ujciu horyzontalnym. Cao

    analizy zostaa przeprowadzona zgodnie z przyjtym podejciem systemowym, uwzgldnia wic

    instytucjonalny, gospodarczy, spoeczny i przestrzenny aspekt funkcjonowania regionu.

    Diagnoz o charakterze horyzontalnym uzupeniono seri bada zwizanych z identyfikacj

    inteligentnej specjalizacji regionu, ktre posuyy identyfikacji obszarw inteligentnej

    specjalizacji regionu i zostay zamieszczone jako rozdzia w Regionalnej Strategii Innowacji.

    Niniejsza cz analizy oparta j na danych wtrnych danych statystycznych, rankingach

    midzynarodowych oraz raportach dotyczcych sytuacji regionw w Polsce, zrnicowa

    midzyregionalnych i wewntrzregionalnych oraz innowacyjnoci i konkurencyjnoci

    regionalnej.

    Diagnoza rozpoczyna si od przegldu najwaniejszych midzynarodowych analiz

    i zestawie obrazujcych pozycj konkurencyjn i innowacyjno Wielkopolski i jej

    podregionw na tle innych regionw w kraju oraz regionw europejskich i majcych wymiar

    benchmarkingowy. Do najwaniejszych rde dostarczajcych danych nt. innowacyjnoci

    i konkurencyjnoci zaliczono:

    Atrakcyjno inwestycyjna wojewdztw i podregionw Polski 2013 corocznie

    przygotowywana przez Instytut Bada nad Gospodark Rynkow analiza porwnujca

    polskie regiony i podregiony pod katem atrakcyjnoci inwestycyjnej dla dziaalnoci

    przemysowej, usugowej i zaawansowanej technologicznie.

    Regional Innovation Scoreboard 2014 coroczn analiz przygotowywan na zlecenie

    Komisji Europejskiej dostarczajc informacji nt. rnych aspektw innowacyjnoci

    regionw europejskich.

    Regional Competitiveness Index 2013 analizy opracowane dla Komisji Europejskiej,

    stanowica przegld czynnikw konkurencyjnoci regionw europejskich.

    Raport Knowledge, Innovation, Territory raport ESPON analizujcy terytorialn

    specyfik procesw innowacyjnych w regionach i wskazujcych na typy systemw

    innowacyjnych

    w Unii Europejskiej.

    Raporty midzynarodowe, ktrych przedmiotem bya Wielkopolska - Regional

    Innovation Monitor Plus oraz Raport From Smart Concept to Challenging Practice.

    Przedmiotem pierwszego z nich by poziom innowacyjnoci regionu i analiza

    specyficznych wyzwa dalszego rozwoju, z uwzgldnieniem zmian przyjtej polityki

    wsparcia dziaalnoci innowacyjnej. Drugi raport dotyczy przebiegu procesu aktualizacji

    Regionalnej Strategii Innowacji w zwizku z wymogami dotyczcymi inteligentnych

    specjalizacji.

    Eurostat Regional Yearbook 2013 europejski rocznik statystyczny zawierajcy dane

    dotyczce sektorowej specjalizacji Wielkopolski w ujciu midzynarodowym.

    W dalszej czci przeprowadzono analiz dostpnych danych w oparciu o podejcie

    systemowe, zakadajce wspzaleno podsystemw terytorialnego, gospodarczego

    i spoecznego w procesach rozwojowych regionu. Oznacza to konieczno ich uwzgldnienia

    w polityce innowacyjnej ukierunkowanej na wzmacnianie innowacyjnoci i konkurencyjnoci

    Wielkopolski. Podejcie systemowe opisano w rozdziale Zaoenia i koncepcja polityki

    innowacyjnej regionu umieszczonym w Regionalnej Strategii Innowacji. Dodatkowo, uznano e

    wpyw na procesy rozwojowe ma rwnie sposb zarzdzania regionem, w tym wdraanie

  • 3

    polityki innowacyjnej. Przyjcie powyszych zaoe wpyno na dobr danych do analizy.

    Wybrane dane podzielono na odpowiadajce obszarom: zarzdzanie regionem oraz podsystem

    spoeczny, gospodarczy i przestrzenny. Tabela 1 przedstawia wybrane dane analizowane dla

    kadego podsystemu. W celu uniknicia nadmiernego rozbudowywania diagnozy, wybrano

    jedynie najwaniejsze dane w kadym z blokw. Szczegowy wykaz wykorzystanych rde

    znajduje si na kocu kadego rozdziau.

    Tabela 1. Dane wykorzystane przy opracowywaniu diagnozy

    Podsystem Rodzaje danych Dla jakich jednostek

    terytorialnych

    Za jakie lata

    rdo

    Zarzdzanie regionem

    Wskanik jakoci zarzdzania regiony 2009 Raport na zlecenie Komisji Europejskiej

    Sprawno instytucjonalna na tle innych krajw europejskich

    kraje 1996-2012 Baza World Governance Indicators Banku wiatowego

    Sprawno instytucjonalna pastwa

    wojewdztwa 2011 Raport Instytutu Bada Strukturalnych

    Rozwj instytucjonalny na poziomie lokalnym

    gminy i powiaty

    2013 Badanie na zlecenie MSWiA

    Informatyzacja administracji publicznej

    wojewdztwa 2013 Badanie na zlecenie MSWiA

    Zaufanie spoeczne mierzone frekwencj w wyborach krajowych i samorzdowych

    wojewdztwa, podregiony, powiaty

    2010, 2011 Pastwowa Komisja Wyborcza

    Dochody i wydatki jst wojewdztwa 2012 GUS, Regiony Polski rodki z Funduszy Strukturalnych

    wojewdztwa 2007-2013 GUS, Regiony Polski

    Dofinansowanie z Funduszy Strukturalnych

    wojewdztwa 2009 GUS, Regiony Polski

    Wpyw polityki spjnoci na rozwj regionalny

    wojewdztwa 2004-2020 Raport dla Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju

    Dotychczasowa polityka innowacyjna

    wojewdztwo 2007-2013 Sprawozdania z dziaalnoci Samorzdu Wojewdztwa

    Gospodarczy Produkt Krajowy Brutto wojewdztwa, podregiony

    1999-2011

    GUS

    Warto dodana brutto wojewdztwa, podregiony

    2001-2011 GUS

    Liczba podmiotw gospodarczych

    wojewdztwa, podregiony, powiaty, gminy

    2011-2013 GUS, US Pozna

    Inwestycje zagraniczne i eksport wojewdztwa, powiaty

    2009-2012 GUS, PAIiIZ, MIR, Maopolskie Obserwatorium Gospodarki, COIE UMWW

    Przedsibiorstwa innowacyjne wojewdztwa 2013 BDL GUS Wsppraca w zakresie dziaalnoci innowacyjnej

    wojewdztwa 2012 BDL GUS

    Nakady na dziaalno innowacyjn

    wojewdztwa 2012-2013 BDL GUS, GUS Dziaalno innowacyjna przedsibiorstw

    Nakady na dziaalno badawczo-rozwojow sektor prywatny

    wojewdztwa 2011-2013 BDL GUS, GUS Nauka i technika

    Udzia produktw innowacyjnych w sprzeday

    wojewdztwa 2012 GUS Dziaalno innowacyjna przedsibiorstw

    Informatyzacja przedsibiorstw wojewdztwa 2010-2013 Digital Agenda Scoreboard , BDL GUS, GUS Spoeczestwo informacyjne w Polsce

    Spoeczny Ludno i gsto zaludnienia Wojewdztwa, podregiony

    1995-2013

    BDL GUS, strateg.gov.pl

    Urbanizacja Wojewdztwa 1995, 2012 BDL GUS

  • 4

    Struktura demograficzna i wielko gospodarstw domowych

    Wojewdztwa 1998-2012

    BDL GUS

    Dochody i wydatki gospodarstw domowych, zagroenie ubstwem

    Wojewdztwa 2005, 2013 BDL GUS, strateg.gov.pl

    Aktywno zawodowa i wskanik zatrudnienia

    Wojewdztwa 1995, 2012 BDL GUS

    Stopa bezrobocia i jego struktura Wojewdztwa, podregiony

    2004-2013 BDL GUS

    Szkolnictwo Wojewdztwa, podregiony

    2012 BDL GUS

    Edukacja wysza i ksztacenie ustawiczne

    Wojewdztwa, podregiony

    2001, 2012 BDL GUS

    Nakady na B+R wg sektorw sektor publiczny

    Wojewdztwa 2012 BDL GUS

    Zatrudnienie w B+R Wojewdztwa 2012 BDL GUS Wynalazki i patenty Wojewdztwa 2012 GUS, Regiony Polski Kapita spoeczny i spoeczestwo informacyjne

    Wojewdztwa 2006, 2012, 2013

    strateg.gov.pl, Diagnoza spoeczna, Eurostat Regional Yerabook, GUS Spoeczestwo informacyjne w Polsce

    Przestrzenny Zrnicowanie wewntrzregionalne

    Wojewdztwa, powiaty

    2010-2011 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego, Ekspertyza na potrzeby UMWW, IGiPZ PAN

    Specjalizacja gospodarcza i regionalna

    Kraje, wojewdztwa

    2014 Ekspertyza na zlecenie MIR

    Infrastruktura transportowa Wojewdztwa, kraj

    2006, 2013 BDL GUS

    Dostpno Miasta wojewdzkie

    2010, 2011 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030

    Infrastruktura teleinformatyczna Kraje 2006 ESPON Infrastruktura energetyczna Wojewdztwa 2009, 2010,

    2013 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego, ARE, Ministerstwo Gospodarki, BDL GUS, PAIiIZ, WAZE

    Dostp do usug publicznych Wojewdztwa, powiaty,

    2010 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego

    rdo: Opracowanie wasne

    Analiza danych wedug podsystemw miaa za zadanie stworzy obraz Wielkopolski na tle

    innych regionw, i w miar moliwoci zobrazowa sytuacj podregionw statystycznych - a

    nastpnie pokaza mocne i sabe strony oraz szanse i zagroenia. W tym celu wykorzystano

    analiz SWOT i za pomoc metody delfickiej dokonano wartociowania zidentyfikowanych

    czynnikw. Analiz SWOT dla kadego podsystemu umieszczono na kocu kadego rozdziau,

    wraz ze wskazaniem kluczowych problemw w danym obszarze i zalenoci midzy nimi.

    Kadorazowo okrelono take najwaniejsze wnioski dla polityki innowacyjnej. Kolejnym

    etapem bya identyfikacja kluczowych czynnikw sukcesu w celu okrelenie kompetencji

    i obszarw istotnych z punktu widzenia wzmacniania konkurencyjnoci i innowacyjnoci

    regionu. Dodatkowo przeanalizowano perspektywy rozwojowe Wielkopolski w kontekcie

    polskich i europejskich scenariuszy rozwojowych, bada foresight i wielkich wyzwa

    spoecznych.

  • 5

    1. Oglny poziom konkurencyjnoci i innowacyjnoci regionu w porwnaniach

    krajowych i midzynarodowych

    Celem niniejszego rozdziau jest przegld dostpnych bada, na podstawie ktrych mona

    okreli pozycj konkurencyjn Wielkopolski w porwnaniu do regionw polskich

    i europejskich. Pozwala to na odniesienie analizowanych w kolejnych rozdziaach mocnych stron

    i saboci regionu do konkurentw i uzyskanie wymiaru analizy ukierunkowanego na

    powizania zewntrzne.

    1.1. Atrakcyjno inwestycyjna regionw i podregionw Polski

    Instytut Bada nad Gospodark Rynkow (IBnGR) definiuje atrakcyjno inwestycyjn jako

    zdolno danego terytorium do skonienia do inwestycji poprzez oferowanie kombinacji

    korzyci lokalizacji moliwych do osignicia w trakcie prowadzenia dziaalnoci gospodarczej.

    (Instytut Bada nad Gospodark Rynkow, 2013, s. 5). Opracowany przez IBnGR syntetyczny

    wskanik atrakcyjnoci inwestycyjnej jest opracowywany na podstawie czynnikw lokalizacji

    przedsibiorstw takich jak: dostpno transportowa, koszty pracy, wielko i jako zasobw

    pracy, chonno rynku zbytu, poziom rozwoju infrastruktury gospodarczej i spoecznej, poziom

    rozwoju gospodarczego oraz poziom bezpieczestwa powszechnego. Jeli chodzi o wskanik

    oglny w roku 2013, wojewdztwo wielkopolskie zajo 5 pozycj w rankingu i sklasyfikowano

    je w rankingu jako region o ponadprzecitnej atrakcyjnoci, pozostajcy jednak w tyle za

    wojewdztwami lskim, mazowieckim, dolnolskim i maopolskim. Pozycja wojewdztwa

    zmieniaa si w latach 2009-2013 w latach 2009 i 2012 region osiga pozycj 4. w rankingu,

    w pozostaych latach 5., przy czym dystans do wojewdztw wiodcych jest stosunkowo duy.

    Najwikszym bezporednim konkurentem Wielkopolski jest wojewdztwo maopolskie, ktre

    rwnie osigao zamiennie pozycj 4. i 5. w ostatnich latach.

    Obszarem, w ktrym wojewdztwo wielkopolskie osigno wysokie wyniki jest dostpno

    transportowa. W 2013 roku osigno drugi, po wojewdztwie mazowieckim poziom wskanika

    dostpnoci w kraju. Kolejn mocn stron regionu s zasoby i koszty pracy, w tym szczeglnie

    wysoki poziom aktywnoci gospodarczej. Poziom tego wskanika corocznie si poprawia.

    Wielkopolska bya rwnie szstym regionem pod wzgldem jakoci infrastruktury

    gospodarczej, odbiegajc jednak w tym obszarze znacznie od wiodcych wojewdztw. Wskanik

    ten jest zaleny m.in. od rozwoju sektora badawczo-rozwojowego i instytucji otoczenia biznesu.

    Region ma take stosunkowo wysoki poziom bezpieczestwa powszechnego 5 wynik w kraju.

    Do obszarw bdcych saboci Wielkopolski zaliczaj si niski poziom rozwoju infrastruktury

    spoecznej oraz niezadowalajcy poziom rozwoju rynku zbytu - Wielkopolska zaja dopiero

    odpowiednio 10 i 7 pozycj w kraju. Wynikaj one ze stosunkowo niskiego poziomu rozwoju

    kapitau spoecznego w regionie mierzonego np. udziaem osb z wyszym wyksztaceniem oraz

    uczestnictwem w ksztaceniu ustawicznym. Innym problemem jest niewielka liczba miejsc pracy

    o wysokiej wartoci dodanej, co przekada si na relatywnie niskie rednie dochody

    gospodarstw domowych i dalej na popyt na towary i usugi.

    Badanie IBnGR oferuje take moliwo analizy podregionw pod ktem atrakcyjnoci dla

    dziaalnoci przemysowej, usugowej i zaawansowanej technologicznie. Dwie pierwsze pozycje

    mona zaliczy do wskanikw konkurencyjnoci, a ostatni innowacyjnoci rozumianej jako

    konkurencyjno w gospodarce opartej na wiedzy. W latach 2012-2013 podregion poznaski

    osiga odpowiednio sidm i szst pozycj w kraju pod wzgldem atrakcyjnoci inwestycyjnej

  • 6

    dla dziaalnoci przemysowej. Do mocnych stron podregionu poznaskiego zaliczono due

    zasoby wykwalifikowanych pracownikw, bardzo wysok dostpno komunikacyjn, niski

    udzia obszarw chronionych, wysok wydajno pracy, du liczb firm z udziaem kapitau

    zagranicznego oraz korzystn struktur gospodarki. Sabe strony objy: wysoki poziom

    wynagrodze (dotyczy tylko podregionu poznaskiego) i nisk stop bezrobocia mogc

    wywoa dodatkowo presj na wzrost wynagrodze, oraz ponadprzecitny poziom

    przestpczoci. Analiza innych podregionw w wojewdztwie wskazuje na ich due

    zrnicowanie pod ktem atrakcyjnoci. Pozna i powiat poznaski s najbardziej atrakcyjne

    inwestycyjnie, podregion koniski okrelono jako wysoce atrakcyjny. Najsabsze wyniki

    osigny podregiony pilski, leszczyski i kaliski, ktre charakteryzuj si niskim poziomem

    atrakcyjnoci inwestycyjnej dla dziaalnoci przemysowej (Rycina 1).

    Rycina 1. Atrakcyjno inwestycyjna podregionw dla dziaalnoci przemysowej

    w 2013 r.

    rdo: Instytut Bada nad Gospodark Rynkow, Atrakcyjno inwestycyjna wojewdztw

    i podregionw Polski 2013, Gdask, 2013, s. 20

    Podregion poznaski nalea do najatrakcyjniejszych w kraju rwnie pod ktem

    atrakcyjnoci dla dziaalnoci usugowej, dla ktrej osign pit pozycj (

    Rycina 2). Do mocnych stron podregionu zaliczono du liczb wykwalifikowanych

    pracownikw oraz studentw, najwyszy wrd podregionw poziom aktywnoci gospodarczej,

    bardzo wysoki poziom aktywnoci spoecznej, wysok si nabywcz gospodarstw domowych

    oraz przedsibiorstw, a take wysok wydajno pracy w usugach oraz korzystn struktur

    gospodarki. Sabe strony byy identyczne jak w sferze atrakcyjnoci dla dziaalnoci

    przemysowej. Analiza podregionalna ponownie wskazuje na due zrnicowanie

  • 7

    wewntrzregionalne, z najsabszymi wynikami podregionw pilskiego, leszczyskiego

    i kaliskiego oraz przecitnym koniskiego.

    Rycina 2. Atrakcyjno inwestycyjna podregionw dla dziaalnoci usugowej w 2013 r.

    rdo: Instytut Bada nad Gospodark Rynkow, Atrakcyjno inwestycyjna wojewdztw

    i podregionw Polski 2013, Gdask, 2013, s. 27

    Jeli chodzi o atrakcyjno dla dziaalnoci zaawansowanej technologicznie (Rycina 3),

    po raz kolejny podregion poznaski by najatrakcyjniejszy w wojewdztwie, zajmujc

    rwnoczenie trzeci pozycj w kraju. Prcz wymienionych ju mocnych stron, powtarzajcych

    si dla dziaalnoci przemysowej i usugowej, na dobr pozycj podregionu wpyna wysoka

    gsto instytucji otoczenia biznesu, wysokie nakady na lokaln infrastruktur publiczn oraz

    bardzo dobrze rozwinita infrastruktura kultury. Do sabych stron zaliczono ponadprzecitny

    poziom przestpczoci. Pord pozostaych podregionw Wielkopolski najlepszy wynik

    osigny podregiony koniski i leszczyski, a najniszy kaliski.

  • 8

    Rycina 3. Atrakcyjno inwestycyjna podregionw dla dziaalnoci zaawansowanej

    technologicznie w 2013 r.

    rdo: Instytut Bada nad Gospodark Rynkow, Atrakcyjno inwestycyjna wojewdztw

    i podregionw Polski 2013, Gdask, 2013, s. 34

    Podsumowujc, naley stwierdzi, e Wielkopolska naley do atrakcyjnych inwestycyjnie

    wojewdztw, nie ma jednak pozycji lidera krajowego. Atrakcyjno ta jest w duej mierze

    napdzana przez podregion poznaski, a atrakcyjno pozostaych podregionw, szczeglnie

    leszczyskiego i kaliskiego, obniya si w stosunku do roku 2009, analizowanego podczas

    ostatniej diagnozy regionu. Swoj pozycj poprawi natomiast podregion koniski oraz,

    nieznacznie, pilski. Najsabszymi stronami wojewdztwa s chonno rynku oraz poziom

    rozwoju infrastruktury spoecznej, problemy te nie dotycz jednak podregionu poznaskiego.

    Region jest silnie zrnicowany wewntrznie, z dominujc pozycj podregionu poznaskiego

    i raczej sab pozycj pozostaych subregionw, z wyjtkiem koniskiego, ktrego atrakcyjno

    jest przecitna dla dziaalnoci usugowej i zaawansowanej technologicznie, a wysoka dla

    dziaalnoci przemysowej. Podregion leszczyski jest natomiast przecitnie atrakcyjny dla

    dziaalnoci zaawansowanej technologicznie. Pozostae subregiony charakteryzuj si one nisk

    lub najnisz (podregion kaliski dla dziaalnoci zaawansowanej technologicznie) atrakcyjnoci

    w dla poszczeglnych typw dziaalnoci gospodarczej. Zmienne wyniki w rankingach dla

    rnych typw dziaalnoci mog wskazywa na ksztatujce si specjalizacje subregionalne.

    1.2. Innowacyjno regionw w Unii Europejskiej - Regional Innovation Scoreboard

    Regional Innovation Scooreboard (RIS) jest cyklicznym badaniem innowacyjnoci

    regionw europejskich prowadzonym od roku 2002 na zlecenie Komisji Europejskiej. Pozwala

    na ocen porwnawcz 190 regionw z krajw czonkowskich Unii Europejskiej, Norwegii

    i Szwajcarii. Dodatkowo, na poziomie krajw czonkowskich przeprowadzane jest badanie

    Innovation Union Scoreboard (IUS) (DG Enterprise and Industry, Komisja Europejska 2014).

    Obydwa raporty opracowywane s na podstawie wskanika syntetycznego opartego na

  • 9

    wskanikach czstkowych (na poziomie regionalnym w sumie 11, na poziomie krajowym 25)

    podzielonych na trzy grupy:

    Czynniki umoliwiajce powstanie innowacji, w tym zasoby ludzkie, systemy

    naukowe oraz finansowanie i wsparcie,

    Dziaalno przedsibiorstw, w tym inwestycje przedsibiorstw, powizania,

    przedsibiorczo oraz wasno intelektualna,

    Wyniki dziaalnoci innowacyjnej: przedsibiorstwa innowacyjne oraz efekty

    gospodarcze: zatrudnienie w redniozaawansowanej i zaawansowanej dziaalnoci

    produkcyjnej oraz usugach wiedzochonnych, saldo eksportu wyrobw wysokiej

    i redniej techniki i in.

    Dla okrelenia pozycji konkurencyjnej w Wielkopolski na tle innych regionw

    europejskich szczeglnie istotne jest badanie RIS, ktre pozwala na dokonanie oceny relatywnej

    w stosunku do redniej europejskiej. W roku 2014 wprowadzono w nim zmiany metodologiczne

    powodujce, e uzyskane wyniki nie mog by w peni porwnane z poprzednimi latami, cho

    Wielkopolska niezmiennie (od 2004 roku) uznawana jest za region niskoinnowacyjny. Oglny

    poziom innowacyjnoci w regionie wzrs w tym okresie, ale niewystarczajco, aby poprawi

    pozycj konkurencyjn w stosunku do innych regionw.

    Rycina 4. Innowacyjno polskich wojewdztw na tle regionw UE

    rdo: Komisja Europejska, 2014, Regional Innovation Scoreboard 2014, Directorate General for

    Enterprise and Industry, 2014, s. 16

  • 10

    Ogem, RIS przyjmuje podzia regionw na 4 grupy, wedug ich poziomu innowacyjnoci. S to:

    liderzy innowacyjnoci (regional innovation leaders -34 regiony);

    regiony doganiajce liderw (regional innovation followers 57 regionw);

    umiarkowani innowatorzy (regional moderate innovators 68 regionw);

    innowatorzy o skromnych wynikach (regional modest innovators -31 regionw).

    Syntetyczny wskanik RIS (Rycina 4) wskazuje na ogln nisk innowacyjno polskich

    regionw, w porwnaniu ze redni europejsk. Tylko pi wojewdztw: mazowieckie,

    podkarpackie, lskie, maopolskie oraz dolnolskie zaliczono do grupy umiarkowanych

    innowatorw. Naley podkreli, e przewaajca wikszo regionw europejskich uzyskuje

    znacznie wysze wyniki w zakresie innowacyjnoci ni regiony polskie, a od roku 2004

    zmniejszya si liczba regionw umiarkowanie innowacyjnych w Polsce (z 10 do 5). Ponadto,

    porwnujc uzyskane przez Wielkopolsk wyniki z innymi wojewdztwami sklasyfikowanymi

    jako atrakcyjne inwestycyjnie w przedstawionym wczeniej badaniu IBnGR, mona stwierdzi,

    e jest ona najmniej innowacyjna wrd rozwinitych gospodarczo regionw Polski.

    Do czynnikw, w ramach ktrych Wielkopolska osigna do dobre wyniki na tle

    europejskim naley udzia ludnoci z wyszym wyksztaceniem w grupie wiekowej 25-64 lata

    jest to jeden z czynnikw umoliwiajcych powstanie innowacji. Porwnanie wynikw z innymi

    regionami polskimi wskazuje natomiast dopiero 11. pozycj w kraju, co naley uzna, za wynik

    saby. Bardzo niskie wyniki zanotowano dla wikszoci badanych wskanikw. Duym

    problemem s np. wydatki na dziaalno badawczo-rozwojow w sektorze publicznym (5

    pozycja wrd regionw polskich) i prywatnym szczeglnie z sytuacj odnotowano tutaj w

    sektorze prywatnym (8 pozycja wrd regionw polskich). Do niskie s take wydatki

    przedsibiorstw na dziaalno innowacyjn nie zwizan z B+R (10 pozycja wrd regionw

    polskich) oraz zatrudnienie w produkcji redniej i wysokiej techniki oraz usugach

    wiedzochonnych (7 pozycja wrd regionw polskich). Bardzo sabe wyniki Wielkopolski

    odnotowano take w grupie wskanikw obrazujcych wyniki dziaalnoci innowacyjnej takich

    jak udzia innowacyjnych MP w populacji maych i rednich przedsibiorstw (9 pozycja wrd

    regionw polskich), udzia innowacyjnych MP wsppracujcych w zakresie innowacji (7

    pozycja wrd regionw polskich), zgoszenia patentowe do Europejskiego Biura Patentowego

    na miliard PKB (6 pozycja wrd regionw polskich), udzia MP wprowadzajcych innowacje

    produktowe lub procesowe (7 pozycja wrd regionw polskich) oraz marketingowe

    i organizacyjne (9 pozycja wrd regionw polskich) oraz udzia przychodw ze sprzeday

    produktw innowacyjnych w przedsibiorstwach (7 pozycja wrd regionw polskich).

    Mona wic stwierdzi, e sytuacja Wielkopolski, mierzona wskanikami innowacyjnoci na

    poziomie europejskim jest bardzo saba i gorsza od innych regionw w kraju, czsto o niszej

    oglnej pozycji konkurencyjnej. Oznacza to konieczno podjcia dziaa, w szczeglnoci

    skierowanych bezporednio do przedsibiorstw, ktre pozwol przezwyciy bariery we

    wprowadzaniu innowacji.

  • 11

    1.3. Konkurencyjno regionw europejskich Raport Regional Competitiveness Index.

    RCI 2013

    Raport Regional Competitiveness Index (RCI) powsta z inicjatywy Komisji Europejskiej w celu

    lepszego zrozumienia konkurencyjnoci terytorialnej i jej czynnikw na szczeblu regionalnym,

    co pozwala na porwnanie mocnych i sabych stron poszczeglnych regionw w ujciu

    midzynarodowym. RCI 2013 jest drug, wzbogacon edycj raportu, ktrego metodologia jest

    oparta na Global Competitiveness Report przygotowywanym przez wiatowe Forum

    Ekonomiczne. W badaniu wziy udzia 273 regiony z 28 pastw Unii Europejskiej. W grupie

    regionw najbardziej konkurencyjnych znalazy si po trzy regiony z Wielkiej Brytanii

    i Holandii oraz po jednym ze Szwecji, Niemiec, Francji oraz Danii. Polskie regiony osigaj

    pozycje na dolnych granicach skali (Rycina 5), z nieznacznie lepsz pozycj Mazowsza, lska

    i Maopolski. Oznacza to, e w kontekcie europejskim zrnicowania midzyregionalne pod

    ktem czynnikw konkurencyjnoci s stosunkowo niewielkie, cho dostrzegalne na poziomie

    krajowym.

    Rycina 5. Regional Competitveness Index. RCI 2013

    rdo: Komisja Europejska, 2013, Regional Competitiveness Index. RCI 2013, Joint Research

    Centre, 2013, s. iv

    iv

    less competitive. As this was also observed for the 2010 edition, RCI shows that in the past

    three years no spillover effects helped to lift these lagging-behind surrounding regions. The

    general economic and financial crisis certainly did not help.

  • 12

    Konkurencyjno regionw jest okrelana na podstawie wskanika syntetycznego opartego na

    73 wskanikach czstkowych pogrupowanych w 11 podgrup i trzy gwne grupy:

    Wskaniki podstawowe (Basic group) zawierajce podgrupy: instytucje, stabilno

    makroekonomiczna, infrastruktura, zdrowie oraz jako szkolnictwa na poziomie

    podstawowym i rednim;

    Wskaniki efektywnoci (Efficiency group) zawierajce podgrupy: edukacja wysza,

    szkolenia i uczenie si przez cae ycie, efektywno rynku pracy oraz wielko rynku;

    Wskaniki innowacyjnoci (Innovation group) zawierajce podgrupy: gotowo

    technologiczna przedsibiorstw, dojrzao biznesowa oraz innowacyjno.

    Poszczeglne grupy wskanikw zmieniaj swoj istotno w zalenoci od oglnego

    poziomu rozwoju regionu. Wrd regionw sabo rozwinitych due znaczenie maj wskaniki

    z grupy podstawowej, a w miar podnoszenia poziomu rozwoju regionalnego, zwikszaj swoje

    znaczenie pozostae grupy. Wskaniki innowacyjnoci maj wic szczeglne znaczenie dla

    regionw dobrze rozwinitych.

    Analiza grupy wskanikw podstawowych wskazuje, e wskaniki z podgrupy instytucje

    zostay w Polsce ocenione bardzo nisko, a najniej w wojewdztwach wielkopolskim,

    dolnolskim oraz lskim, ktre osigny poziom poniej 20% moliwej do zdobycia sumy

    punktw. Wielkopolska w tym zakresie zaja 211 miejsce na 273 regiony. Wyniki dotyczce

    stabilnoci makroekonomicznej podawano wycznie na poziomie krajowym, gdzie Polska zaja

    18 miejsce na 28 krajw i znalaza si w 4 z 5 klas (20-40% moliwej do uzyskania liczby

    punktw). W zakresie podgrupy infrastruktura zaobserwowa mona wiksze zrnicowanie.

    Najlepszy wynik (klasa 3, 40-60% moliwej do uzyskania liczby punktw) osigny

    wojewdztwa: mazowieckie, maopolskie oraz lskie. Wojewdztwo wielkopolskie, podobnie

    jak wojewdztwa: zachodniopomorskie, pomorskie, lubuskie, kujawsko pomorskie,

    dolnolskie, dzkie oraz opolskie znalazy si w klasie 4. W porwnaniu wszystkich badanych

    regionw Wielkopolska znalaza si na 118. miejscu. Pozostae wojewdztwa osigny poziom

    poniej 20% cakowitej liczby punktw i znalazy si w klasie 5.

    Analiza podgrupy zdrowie wskazuje na niski poziom rozwoju polskich wojewdztw,

    z ktrych wszystkie znalazy si w klasie 5. Najwysz pozycj w rankingu osigno

    wojewdztwo maopolskie 214 miejsce, natomiast wojewdztwo wielkopolskie uplasowao si

    na 232 pozycji w rankingu europejskim. Bardzo dobre wyniki, mierzone na poziomie

    oglnokrajowym, osigna Polska dla wskanikw edukacji podstawowej, osigajc poziom

    powyej 80% moliwych do zdobycia punktw, co uplasowao Polsk na 4. pozycji w Europie,

    w klasie 1. Podsumowujc, z wyjtkiem edukacji podstawowej, wyniki Wielkopolski jako

    regionu s sabe i oznaczaj bardzo niski poziom konkurencyjnoci w porwnaniu do bardziej

    rozwinitych regionw UE.

    Porwnanie w ramach kolejnej grupy - wskanikw efektywnoci wskazuje, e w zakresie

    podgrupy edukacja wysza/szkolenia i uczenie si przez cae ycie, polskie wojewdztwa

    wykazuj due zrnicowanie. Najlepszy wynik, w klasie 3 na 5, osigny wojewdztwa

    mazowieckie oraz lskie. Wojewdztwo wielkopolskie, podobnie jak wojewdztwa:

    zachodniopomorskie, lubuskie, kujawsko pomorskie, warmisko mazurskie oraz podlaskie,

    znalazo si w klasie 5, osigajc ostatecznie 219 pozycj w rankingu. W ramach podgrupy

    efektywno rynku pracy najwysz warto wrd regionw polskich (3 klasa) osigno

    wojewdztwo mazowieckie, natomiast wojewdztwo wielkopolskie podobnie jak wikszo

  • 13

    znalazo si w klasie 4 i ostatecznie uplasowao si na 198 miejscu rankingu. Analiza podgrupy

    wielko rynku wskazuje na wojewdztwa mazowieckie i lskie jako liderw wrd polskich

    wojewdztw - znalazy si one w klasie 3. W nastpnej klasie znalazy si wojewdztwa dzkie,

    witokrzyskie, maopolskie, dolnolskie, opolskie oraz wielkopolskie.

    W ramach najbardziej zaawansowanej grupy - wskanikw innowacyjnoci - polskie

    wojewdztwa osigny sabe wyniki. W zakresie gotowoci technologicznej wszystkie

    wojewdztwa, z wyjtkiem wojewdztwa dolnolskiego i opolskiego, ktre uplasoway si w

    klasie 3, osigny poziom klasy 4. Wielkopolska osigna tutaj 198 miejsce w rankingu

    regionw. W zakresie dojrzaoci biznesowej, na pozycj lidera wrd polskich wojewdztw

    wysuno si wojewdztwo mazowieckie znajdujc si w klasie 2 (60-80% moliwej do

    uzyskania liczby punktw). Wojewdztwo wielkopolskie, podobnie jak wikszo wojewdztw

    osigno najnisz, 5 klas i ostatecznie uplasowao si na 243 pozycji. Analiza caej grupy

    innowacyjno wskazuje na wiodc pozycj w tym zakresie wojewdztwa mazowieckiego

    i maopolskiego, ktre osigny najlepsze wyniki w kraju.

    Analiza trzech grup wskanikw: podstawowych, efektywnoci i innowacyjnoci wskazaa,

    e wojewdztwo wielkopolskie w zakresie wskanikw podstawowych zajo 199 pozycj w

    rankingu oglnym, efektywnoci 204 pozycj, natomiast w zakresie innowacyjnoci

    uplasowao si na 234 pozycji, co w rankingu RCI 2013 ostatecznie dao Wielkopolsce 209

    pozycj. Liderem w rankingu wrd polskich wojewdztw byo wojewdztwo mazowieckie

    osigajc 147 pozycj. Do relatywnie mocniejszych, cho wci sabych w porwnaniu z innymi

    regionami, stron Wielkopolski mona zaliczy infrastruktur, efektywno rynku pracy

    i wielko rynku oraz gotowo technologiczn. W zakresie efektywnoci rynku pracy,

    zaobserwowano jednak negatywn dynamik tego wskanika, gotowo technologiczna

    wykazywaa natomiast wartoci rosnce. Pozostae wskaniki pozostaway na niezmiennym

    poziomie. Szczeglnie sabe strony regionu obejmuj natomiast poziom rozwoju

    instytucjonalnego, edukacj wysz i ksztacenie przez cae ycie oraz dojrzao biznesow.

    1.4. Terytorialny wymiar innowacyjnoci - Raport Knowledge, Innovation, Territory

    (KIT)

    Raport Knowledge, Innovation, Territory (KIT), opracowany przez ESPON, koncentruje si

    na przestrzennym zrnicowaniu innowacyjnoci oraz analizuje typy regionw innowacyjnych

    i moliwe cieki ich rozwoju. Autorzy badania wskazuj, e zrnicowanie typologiczne

    w zakresie innowacyjnoci regionalnej powinny przeoy si na stosowane instrumenty

    i polityki innowacyjnej i kierunki jej finansowania. Gwne obszary zrnicowania dotycz

    przestrzennych trendw rozwojowych w gospodarce opartej na wiedzy, specyfiki lokalnej

    wpywajcej na model modernizacji i zwikszania innowacyjnoci regionu oraz wpywu wiedzy

    i innowacji na rozwj gospodarczy w rnych typach regionw. Oznacza to, e model polityki

    innowacyjnej finansujcy jedynie dziaalno badawczo-rozwojow nie bdzie waciwy dla

    kadego typu regionu (ESPON, s. 2).

    Analizujc czynniki wpywajce na model gospodarki innowacyjnej, raport ESPON dokonuje

    analizy regionw europejskich pod wzgldem poziomu zaawansowania technologicznego,

    rozumianego jako specjalizacja w zakresie produkcji wysokiej lub redniej techniki

    z towarzyszc jej specjalizacj w zakresie usug wiedzochonnych. Regiony zostay podzielone

    na te o niskim poziomie zaawansowania technologicznego, regiony o zaawansowanej produkcji

  • 14

    przemysowej, regiony o zaawansowanych usugach oraz regiony zaawansowane

    technologicznie (Rycina 6). Wielkopolska, podobnie jak wikszo polskich wojewdztw,

    znalaza si grupie regionw o niskim poziomie zaawansowania technologicznego. Jedynie

    wojewdztwa: zachodniopomorskie, pomorskie, dolnolskie, opolskie, lskie oraz

    podkarpackie zostay zakwalifikowane do grupy regionw o zaawansowanej produkcji

    przemysowej. Natomiast wojewdztwo mazowieckie, znalazo si w grupie regionw

    o zaawansowanych usugach.

    Rycina 6. Zaawansowanie technologiczne i potencja naukowy regionw europejskich

    Zaawansowanie technologiczne Potencja naukowy

    rdo: ESPON, 2013, Knowledge, Innovation, Territory (KIT), s. 4

    Drugim analizowanym czynnikiem jest potencja naukowy rozumiany jako intensywno

    dziaalnoci naukowej oraz wysoki poziom rozwoju kapitau ludzkiego. Analiza rozkadu

    przestrzennego regionw europejskich w tej dziedzinie wskazuje na siln koncentracj

    regionw o wysokiej intensywnoci dziaalnoci naukowej i nieco szerszy rozkad regionw

    naukowych i o wysokim poziomie kapitau ludzkiego (Rycina 7). Wszystkie polskie regiony,

    w tym Wielkopolska, zostay zakwalifikowane do najsabszej grupy regionw nie wykazujcych

    specjalizacji w sektorach wiedzochonnych. Dalsza analiza uwidacznia istotne saboci

    Wielkopolski i innych polskich regionw, do ktrych nale:

    Bardzo niski poziom rozwoju sieci naukowych,

    Bardzo niski poziom rozwoju gospodarki opartej na wiedzy,

    Bardzo niski udzia wydatkw na dziaalno badawczo-rozwojow w PKB,

    Bardzo nisk liczb patentw na 1000 mieszkacw.

    ESPON 2013 4

    !

    ! ! !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !!

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !!

    !

    !

    Acores

    Guyane

    Madeira

    Runion

    Canarias

    MartiniqueGuadeloupe

    Valletta

    Roma

    Riga

    Oslo

    Bern

    Wien

    Kyiv

    Vaduz

    Paris

    Praha

    Minsk

    Tounis

    Lisboa

    Athina

    Skopje

    Zagreb

    Ankara

    Madrid

    Tirana

    Sofiya

    London

    Berlin

    Dublin

    Tallinn

    Nicosia

    Beograd

    Vilnius

    Kishinev

    Sarajevo

    Helsinki

    Budapest

    Warszawa

    Podgorica

    El-Jazair

    Stockholm

    Reykjavik

    Kbenhavn

    Bucuresti

    Amsterdam

    Luxembourg

    Bruxelles/Brussel

    Ljubljana

    Bratislava

    Regional level: NUTS2

    Source: Own elaboration, 2011

    Origin of data: EUROSTAT employment in high-tech, 2007 EuroGeographics Association for administrative boundaries

    This map does notnecessarily reflect theopinion of the ESPON

    Monitoring Committee

    Technologically-advanced regions

    Politecnico di Milano, ESPON KIT Project, 20120 520260

    km

    Legend

    No data

    Low-tech regions

    Advanced manufacturing regions

    Advanced services regions

    Technologically-advanced regions

    Map 1 .1 .1 . Technologically- advanced regions in Europe ( 2 0 0 7 )

    Map 1 .1 .2 . Scient ific regions in Europe

  • 15

    Mimo niskiego oglnego poziomu innowacyjnoci regionu na tle regionw polskich

    i europejskich, mona zaobserwowa pewn specyfik procesw innowacyjnych w Wielkopolsce

    w stosunku do innych regionw polskich stosunkowo silniejszy jest udzia innowacji

    procesowych, a po nich marketingowych i organizacyjnych. Udzia innowacji produktowych jest

    stosunkowo najmniejszy. Taki rozkad specyfiki wdraanych innowacji wskazuje na zachodzenie

    procesw adaptacyjnego dostosowywania si do nowych trendw, ktre jednak nie skutkuj

    pojawianiem si rzeczywicie innowacyjnych produktw i usug.

    Rycina 7. Terytorialne modele innowacji

    rdo: Knowledge, Innovation, Territory (KIT), ESPON, 2013, s. 46

    Na podstawie przeprowadzonych analiz regiony europejskie zakwalifikowano do

    odpowiednich typw. Wielkopolska, podobnie ja wikszo polskich regionw zostaa,

    zakwalifikowana do grupy inteligentnej i kreatywnej dywersyfikacji co oznacza brak wyranej

    specjalizacji wiedzochonnej, wystpowanie niewielkiego potencjau innowacyjnego i wysokiego

    poziomu kompetencji przy niskim poziomie wiedzy stosowanej. Przy oglnej atrakcyjnoci

    regionu moe to wspiera absorbcj wiedzy i adaptowanie jej to potrzeb przedsibiorstw, nie

    jest to jednak poziom rozwoju gwarantujcy wytwarzanie znaczcych innowacji. Wg autorw

    19

    !

    ! ! !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !!

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !

    !!

    !

    !

    Acores

    Guyane

    Madeira

    Runion

    Canarias

    MartiniqueGuadeloupe

    Valletta

    Roma

    Riga

    Oslo

    Bern

    Wien

    Kyiv

    Vaduz

    Paris

    Praha

    Minsk

    Tounis

    Lisboa

    Athina

    Skopje

    Zagreb

    Ankara

    Madrid

    Tirana

    Sofiya

    London

    Berlin

    Dublin

    Tallinn

    Nicosia

    Beograd

    Vilnius

    Kishinev

    Sarajevo

    Helsinki

    Budapest

    Warszawa

    Podgorica

    El-Jazair

    Stockholm

    Reykjavik

    Kbenhavn

    Bucuresti

    Amsterdam

    Luxembourg

    Bruxelles/Brussel

    Ljubljana

    Bratislava

    Regional level: NUTS2Source: Own elaboration, 2012

    Origin of data: EUROSTAT, 2012 EuroGeographics Association for administrative boundaries

    This map does not

    necessarily reflect the

    opinion of the ESPON

    Monitoring Committee

    Politecnico di Milano, ESPON KIT Project, 20120 520260

    km

    Legend

    No data

    Imitative innovation area

    Smart and creative diversification area

    Smart technological application area

    Applied science area

    European science-based area

    Map 2 .2 .1 . Territ orial pat terns of innovat ion in Europe

    A sm art and creat ive diversif icat ion area (Pattern 2b), characterized by a low degree of

    local applied knowledge, some internal innovation capacity, high degree of local competences,

    which suggest that the not negligible innovation activities carried out in the area mainly rely

    upon tacit knowledge embedded into human capital. Moreover, regions in this area are

    strongly endowed with characteristics such as creativity and attractiveness that help to absorb

    knowledge and to adapt it to local innovation needs. These regions are mainly located in

    Mediterranean countries (i.e. most of Spanish regions, Central Italy, Greece, Portugal), in

    agglomerated regions in Slovakia and Poland, a few regions in northern Europe, namely in

    Finland and the UK.

    An im itat ive innovat ion area (pattern 3), in which one measures a low knowledge and

    innovation intensity, entrepreneurship, creativity, a high attractiveness and a high innovation

    potentials, that can be considered as local pre-conditions enabling the acquisition of external

    innovation (Figures 2.1.4-2.1.6). Most of these regions are in EU12 such as all regions in

    Bulgaria and Hungary, Latvia, Malta, several regions in Poland, Romania, and Slovakia, but

    also in Southern Italy.

  • 16

    raportu, polityka innowacyjna w takich regionach powinna si koncentrowa na wspieraniu

    kreatywnych zastosowa istniejcej wiedzy, w tym wspieraniu zdobywania dowiadczenia

    i wiedzy poprzez wymian z bardziej rozwinitymi regionami.

    1.5. Specyfika gospodarcza i innowacyjna Wielkopolski - Regional Innovation Monitor

    Plus

    Regional Innovation Monitor Plus (RIM Plus) to cykl analiz polityki innowacyjnej regionw

    europejskich realizowany od roku 2010 jako inicjatywa Komisji Europejskiej (DG Enterprise and

    Industry). W roku 2014 taka analiza zostaa opracowana dla Wielkopolski, co pozwala na

    przedstawienie osigni regionu na tle Unii Europejskiej, ale take wskazanie na specyfik

    lokaln. Trzy najwaniejsze wyzwania dla regionu zidentyfikowane w raporcie obejmuj:

    Konieczno staego zwikszania wiadomoci innowacyjnej aktorw regionalnych.

    Odpowiedni koncentracj instrumentw wsparcia dziaalnoci innowacyjnej.

    Rozwj usug instytucji otoczenia biznesu dopasowanych do potrzeb innowacyjnych

    przedsibiorstw.

    Zestaw wskanikw analizowanych w raporcie RIM Plus na tle 27 krajw UE obejmuje dane

    ekonomiczne, warunki ramowe, wskaniki dotyczce bada, technologii oraz innowacyjnoci.

    Analiza wskanikw ekonomicznych potwierdza szybki rozwj gospodarczy regionu w ostatnich

    latach, szczeglnie widoczny na podstawie wskanikw takich jak procentowy wzrost

    wydajnoci pracy (dane za rok 2011) 216,8 % w porwnaniu do redniej UE 27 oraz 108,5%

    w porwnaniu do redniej krajowej. Dobry wynik Wielkopolska uzyskaa rwnie w zakresie

    zatrudnienia w klastrach dwu i trzygwiazdkowych (MERIT CO, 2010) 120,2% w porwnaniu

    do UE 27 oraz 106,2% w porwnaniu do Polski, co potwierdza ksztatowanie si specjalizacji

    gospodarczych, chocia ponadprzecitny jest w Wielkopolsce udzia zatrudnienia w rolnictwie,

    czyli sektorze niskoinnowacyjnym. Wyszy ni rednia krajowa i europejska jest take udzia

    zatrudnienia w dziaalnoci przemysowej, co oznacza do tradycyjn struktur gospodarki. Na

    uwag zasuguje niski wynik Wielkopolski w zakresie udziau zatrudnionych w sektorze

    publicznym zaledwie 67,9% w porwnaniu do redniej UE 27 na poziomie 84,8%.

    Analiza warunkw ramowych takich poziom rozwoju instytucjonalnego, stabilno

    makroekonomiczna czy wydajno rynku pracy wskazuje na znacznie sabsz pozycj

    Wielkopolski w stosunku do innych regionw europejskich. W obszarach takich jak

    infrastruktura, wielko rynku, zaawansowanie biznesowe czy docenianie kreatywnoci

    i nowych pomysw, Wielkopolska nieznacznie przewysza redni krajow, a w tym ostatnim

    przypadku rwnie europejsk.

  • 17

    Rycina 8. Dziaalno B+R i innowacyjno Wielkopolski na tle UE 27 i Polski

    rdo: European Commission, 2014, Regional Innovation Monitor Plus. Wielkopolska, Poland,

    Technopolis

    Analiza wskanikw dotyczcych bada i technologii wskazuje na sab pozycj regionu

    na tle redniej europejskiej i krajowej (Rycina 8). Mimo bardzo duego wsparcia funduszy

    strukturalnych na dziaalno innowacyjn i badawczo-rozwojow w latach 2007-2013,

    wskaniki dotyczce potencjau naukowego i innowacyjnoci przedsibiorstw s znacznie

    sabsze ni rednio w UE. Szczeglnie niepokojce wyniki uzyskano w zakresie nakadw na

    dziaalno badawczo-rozwojow w sektorze przedsibiorstw i w uczelniach wyszych, zgosze

    patentowych do Europejskiego Biura Patentowego, zatrudnienia w dziaalnoci wiedzochonnej

    i personelu badawczo-rozwojowego oraz w zakresie wskanikw innowacyjnoci

    przedsibiorstw, z wyjtkiem udziau obrotw z tytuu wprowadzenia innowacji nowych dla

    rynku. Dla wikszoci tych wskanikw uzyskane przez Wielkopolsk wartoci s nisze nie

    tylko od redniej europejskiej, ale rwnie krajowej. Wyjtkiem w stosunku do redniej krajowej

    s personel badawczo-rozwojowy oraz udzia obrotw z tytuu innowacji nowych dla rynku

    i nowych dla firmy.

    Podsumowujc, stosunkowo dobry poziom rozwoju gospodarczego Wielkopolski nie

    idzie w parze z wysok innowacyjnoci, co jest zagroeniem dla dalszej konkurencyjnoci

    regionu. Saba pozycja nawet w odniesieniu do innych regionw Polski w dugim okresie moe

    0 50 100 150 200 250

    Turnover of innovations new to the firm (%)

    Turnover of innovations new to the market (%)

    SMEs innovating in-house (%)

    Innovative SMEs collaborating with others (%)

    Marketing or organisational innovators (%)

    Product or process innovators (%)

    BUSINESS INNOVATION INDICATORS

    Share of innovators receiving public financial support

    Change in Employment in MH-HT (%-point)

    Structural funds on core RTDI (per mln pop)

    Structural funds on business innovations (per mln

    Total R&D personnel (%)

    Employment in knowledge-intensive services (%)

    Empl. in medium-high/high-tech manufacturing (%)

    EPO patent applications (per mln pop)

    Higher Education R&D (% GDP)

    Government R&D (% GDP)

    Business R&D (% GDP)

    Employees with ISCED 5-6 (%)

    RESEARCH & TECHNOLOGY INDICATORS

    PL41 Wielkopolskie

    Performance relative to PL Performance relative to EU

  • 18

    osabi atrakcyjno i dynamik wzrostu Wielkopolski, szczeglnie w przypadku zmniejszania

    si znaczenia niskich kosztw pracy, a wzrostu konkurencji w obszarach wiedzochonnych.

    1.6. Polityka innowacyjna regionu w ujciu midzynarodowym - Raport From Smart

    Concept to Challenging Practice

    Raport From Smart Concept to Challenging Practice How European Regions Deal with

    the Comissions Request for Novel Innovation Strategies zosta przygotowany przez Fraunhofer

    Institute for Systems and Innovation Research (ISI) i dotyczy procesu identyfikacji

    inteligentnych specjalizacji a w konsekwencji opracowania strategii RIS3 w wybranych

    regionach europejskich. Badaniem, oprcz Wielkopolski zostay objte nastpujce kraje

    i regiony: Austria (Dolna Austria), Niemcy (Baden Wrttemberg, Thuringia), Francja (Alsace,

    Basse Normandie, Midi Pyrnes), Hiszpania oraz Grecja.

    W raporcie oceniono zaawansowanie w opracowaniu strategii na moment

    przygotowania analizy, czyli stan na koniec 2013 roku. W tym okresie Wielkopolska bya

    w trakcie aktualizacji Regionalnej Strategii Innowacji, ktra ostatecznie uchwalono w styczniu

    2015. W porwnaniu z innymi analizowanymi regionami, Wielkopolsk oceniono jako do

    zaawansowan jeli chodzi o zaangaowanie w proces tworzenia strategii i niezbdne do jej

    opracowania zasoby ludzkie i techniczne. Za niewystarczajce uznano natomiast kompetencje

    instytucjonalne w zakresie tworzenia strategii, co oznacza konieczno posikowania si

    ekspertami zewntrznymi. Na rednim poziomie znalazy si konsultacje spoeczne (peen

    proces konsultacji spoecznych dokumenty zrealizowano w roku 2014) oraz samo

    zaawansowanie procesu strategicznego. Ogem, region zaliczono do grupy drugiej (wraz

    z Hiszpani) na trzy zidentyfikowane, co biorc pod uwag pocztkowy okres przygotowywania

    strategii w czasie przygotowywania raportu naley uzna za pozytywne.

    1.7. Sektorowa specjalizacja Wielkopolski w kontekcie midzynarodowym - Eurostat

    Regional Yearbook 2013

    Raport Eurostat Regional Yearbook 2013 prezentuje zestaw danych pozwalajcych na

    porwnanie stanowi regionw europejskich w zakresie gospodarki, ludnoci, zdrowia, edukacji,

    rynku pracy, statystyki strukturalnej przedsibiorstw, turystyki, spoeczestwa informacyjnego,

    rolnictwa, transportu, oraz nauki, technologii i innowacji. Dla niniejszego opracowania istotne s

    dane dotyczce statystyki strukturalnej przedsibiorstw, ktra pozwala na wstpne wnioski

    w zakresie specjalizacji gospodarczej regionu na tle redniej UE.

    Analiza na poziomie trzech podstawowych dziaw gospodarki: rolnictwa, przemysu

    i usug, wskazuje na siln specjalizacj Wielkopolski w zakresie rolnictwa (Rycina 10) mierzon

    za pomoc analizy koncentracji wartoci dodanej brutto i potwierdzon pniejszymi

    badaniami. Poziom koncentracji jest rednio wysoki jeli chodzi o porwnanie z innymi

    regionami w kraju i wysoki w stosunku do innych regionw UE. Szczegowe dane w tym

    zakresie wskazuj na nisk wydajno pracy w rolnictwie, due rozdrobnienie gospodarstw

    rolnych oraz koncentracj w zakresie produkcji mleka krowiego, zb, ziemniakw oraz

    produkcji byda. Typologia regionw europejskich pod wzgldem przewaajcego typu

    gospodarki (Rycina 9) wskazuje dodatkowo, e z wyjtkiem miasta Poznania i podregionu

  • 19

    poznaskiego, ktre s regionami klasycznie miejskimi, pozostae podregiony w Wielkopolsce

    mona zaliczy do regionw wiejskich.

    Rycina 9. Koncentracja wartoci dodanej brutto w rolnictwie oraz regiony miejskie

    i wiejskie w UE

    Warto dodana brutto w rolnictwie w

    gospodarce

    Typologia regionw miejskich i wiejskich w UE

    rdo: Eurostat Regional Yearbook 2013, s.

    151

    rdo: ESPON 2013, ESPON Atlas. Mapping European

    Territorial Structure and Dynamics, European Union,

    s. 10

    Analiza zatrudnienia w przemyle (Rycina 10) wskazuje na siln koncentracj tego typu

    dziaalnoci w regionach polskich, w tym w Wielkopolsce. Jest to udzia podobny do innych

    krajw Europy rodkowo-Wschodniej i znacznie wyszy ni w pozostaych regionach

    europejskich. Ostatnie kilkanacie lat to okres przesuwania si lokalizacji dziaalnoci

    przemysowej w Europie do nowych krajw czonkowskich, nadal jednak jest to w duej mierze

    produkcja raczej pracochonna ni wiedzochonna, cho widoczne s drobne zmiany w tym

    zakresie. Wysoki udzia koncentracji rolnictwa i przemysu w gospodarce wiadczy o jej do

    tradycyjnej strukturze. Mniejsza ni w innych regionach jest natomiast koncentracja

    budownictwa.

    CN

    GF

    GP

    MQ

    RE

    AC MA

    Regional level: NUTS 3 (2006)Source: ESPON CU Typology Compilation, 2011Origin of data: DG Regio, 2011 UMS RIATE for admin-istrative boundaries

    Urban-rural typology

    This map does notnecessarily reflect theopinion of the ESPON Monitoring Committee BBSR, ESPON Atlas, 2014

    0 250 500km

    predominantlyurban region

    no data

    intermediate region,close to a city

    intermediate region,remote

    predominantly rural region, close to acity

    predominantly ruralregion, remote

    EUROPEAN UNIONPart-financed by the European Regional Development FundINVESTING IN YOUR FUTURE

    LI

    LU

    IS

    EE

    CY

    MT

    SI

    SK

    LT

    LV

    NO

    IE

    DK

    BG

    FI

    HU

    SE

    RO

    CZ

    CH

    AT

    PT

    EL

    BE

    PL

    NL

    IT

    ES

    FR

    DE

    UK

    IU IR RU RRU

    based on ESPON CU Typology Compilation, 2011

    U

    IU

    IR

    RU

    RR

    predominantly urban region

    intermediate region, close to a city

    intermediate region, remote

    predominantly rural region, close to a city

    predominantly rural region, remote

    Population by different

    settlement types, 2011

    Urban and rural regions maintain and safeguard

    the development of the European territory. Their

    mutual interdependence guarantees their bal-

    anced progress which reinforces the joint progress

    in regional growth.

    Defin

    i

    ng what is urban and what is rural in a

    European context is not an easy task. This is

    due to national specifici ties, which means that in

    some countries for example, rural areas may be

    of urban character. A European approach which

    takes into account population density and the

    size of municipalities argues for a comparable

    interpretation of urban and rural areas by

    distinguishing between predominantly urban

    and predominantly rural areas. This approach

    takes into account the aspects of vicinity and

    remoteness.

    Of the 32 countries participating in ESPON,

    40% of the population lives in municipalities, in

    predominantly urban regions, 35% live in the

    intermediate regions close to a city and 18% live in

    predominantly rural regions. There are significa nt

    national variations between urban and rural

    occupancy; for example, in the Netherlands 71%

    of the population lives in urban regions compared

    to only 10% in Romania. In Norway 36% of

    inhabitants live in predominantly rural regions,

    compared to only 1% in the UK. In other countries

    such as Belgium, this regional category does not

    exist.

    Cities and metropolitan regions are crystallisa-

    tion points in territorial development. They provide

    central services at different regional levels and

    concentrate functions in economic, social and cul-

    tural fiel ds at a global, European, transnational,

    national and regional level. The functional diver-

    sity of metropolitan regions, for example capital

    regions and so-called second tier cities makes an

    important contribution to national economies by

    ensuring a stable development.

    60% of the EU population lives in metropolitan

    regions, 28% of which live in the capital regions.

    From a European perspective, over the last twenty

    years the capital city regions have had the fastest

    growing population. In comparison, the number

    of inhabitants outside of metropolitan regions has

    increased at a lower rate. With regard to the sec-

    ond tier metropolitan regions, these have showed

    the lowest growth rates. As development trends

    vary from country to country, it seems that capital

    cities influe nce development unevenly. In Poland

    for example, growth in population concentrated in

    the capital region only. In contrast, in the UK apart

    from the capital, the smaller metro regions also

    gained in population. In Germany, the capital and

    second tier metro regions were the main areas of

    urban population growth.

    Strong capitals matter to nation states seek-

    ing to position themselves in Europe and in the

    world. Strong second tier cities and metropolitan

    regions also matter but they show differences in

    functionality and size. Smaller metropolitan areas

    and functional urban areas in the intermediate re-

    gions but also in predominantly rural areas have

    less functionalities mainly of transnational/national

    importance. In the rural areas and espcially in re-

    mote araes and islands, small und medium sized

    towns are of fundamental importance for the terri-

    torial stability by providing crucial central services.

    211 million peoplelive in urban regions. This is equivalent to the

    population of France, Spain, Poland and the

    United Kingdom.

    Urban and rural Europe

    10

  • 20

    Rycina 10. Zatrudnienie w przemyle

    rdo: Eurostat regional yearbook 2013, European Commision, 2013, s. 108

    Analiza zatrudnienia w usugach niefinansowych (Rycina 11) wskazuje, e wojewdztwo

    wielkopolskie wykazuje nisz koncentracj ni rednia UE wynoszca 65,2%. Jedynym

    regionem w Polsce wykazujcym stosunkow koncentracj dziaalnoci usugowej jest

    wojewdztwo mazowieckie. Wielkopolska zostaa zakwalifikowana do przedostatniej grupy

    regionw o stosunkowo niskim udziale usug w gospodarce, co jest niekorzystne ze wzgldu na

    znaczenie usug dla rozwoju nowoczesnej struktury gospodarczej. Oglna analiza specjalizacji

    gospodarczej Wielkopolski wskazuje na stosunkowo siln dominacj piciu najwikszych

    sektorw, ktre koncentruj ponad 45% zatrudnienia w regionie. Bardziej szczegowa analiza

    specjalizacji na poziomie funkcjonalnych regionw miejskich (miasto gwne wraz

    z otaczajcym, powizanym funkcjonalnie obszarem) wykonana na potrzeby Atlasu ESPON

    wskazuje, e dla poznaskiego obszaru funkcjonalnego mona zidentyfikowa specjalizacje

    w zakresie handlu hurtowego, transportu i logistyki (Rycina 12), ktre s raczej wynikiem

    korzystnego pooenia i dobrej infrastruktury transportowej ni wysokiej innowacyjnoci.

  • 21

    Rycina 11. Zatrudnienie w usugach niefinansowych

    rdo: Eurostat regional yearbook 2013, European Commision, 2013, s. 111

    Rycina 12. Specyfika funkcjonalnych regionw miejskich w Europie

    rdo: ESPON 2013, ESPON Atlas. Mapping European Territorial Structure and Dynamics,

    European Union, s. 14

    Podsumowujc, struktura gospodarcza Wielkopolski ma wci charakter tradycyjny, co

    moe wpywa na jej nisk innowacyjno. Wci niewystarczajco rozwinity sektor usug,

    All foreign subsidiaries

    CN

    GF

    GP

    MQ

    RE

    1000

    8000

    CN

    GF

    GP

    MQ

    RE

    North America

    Asia

    of subsidiaries in the FUA by head-quarters from ab-

    road

    Control balance of foreign subsidiaries

    by FUA

    -0.5 -0.25 0 0.25 0.5

    Ratio of subsidiaries located abroad owned by headquarters in the

    FUA and subsidiaries in the FUA owned by headquarters abroad

    Source: ESPON FOCI, 2010

    of subsidiaries ab-

    road by headquar-

    ters in the FUA

    Degree of control

    Size of symbols proportional to the number of subsidiaries

    10005000

    50,000

    10005000

    20,000

    Source: ESPON FOCI, 2010

    Origin of data: ORBIS, 2007

    CORDIS, 2008

    UMS RIATE for admin-

    istrative boundaries

    Participation of FUAs in global and European networks

    This map does not

    necessarily reflect the

    opinion of the ESPON

    Monitoring Committee BBSR, ESPON Atlas, 2014

    advanced business services

    finance-real estate (FIRE)

    wholesale, transportation,

    logistics

    cultural and

    leisure industries

    high technology

    (incl. NBIC*)

    1,000,000

    Size of symbols proportional

    to the population of FUA

    5,000,000

    EUROPEAN UNIONPart-financed by the European Regional Development FundINVESTING IN YOUR FUTURE

    *Nanotechnology, biotechnology,

    information technology and

    cognitive science

    Large cities and capital cities have an important

    role as economic links between Europe and the rest

    of the world. The exchange of information and the

    investments in leading economic activities play an

    important role in understanding the embeddedness

    and vulnerability of cities in a global context. As

    such, they reveal that there is potential for future

    development. Cities show a further degree of

    integration by participating in global and European

    research networks such as the European Unions

    Seventh Framework Programme (FP7) and the

    subsequent Horizon2020 (2014-2020). The global

    and European dimension of integration of cities

    is also demonstrated by the involvement in the

    network of multinational firm s and their systems of

    subsidiaries.

    According to the connections within these networks,

    the global position of Functional Urban Areas (FUA),

    which include cities and their functionally integrated

    surrounding areas, ranges from global cities, such

    as London and Paris, to well integrated European

    cities like Amsterdam, Brussels and Munich , and

    cities with still noticeable international participation

    such as Oslo, Copenhagen and Geneva.

    Taking a closer look at several sectors such as

    advanced business services, fina nce together

    with insurance and real estate (FIRE), high tech

    (including converging technologies), cultural and

    creative industries and transportation and logistics,

    a sector specialisation and gateway function of

    cities becomes apparent.

    A fir

    s

    t group of examples includes FUAs which

    are preferentially engaged in advanced business

    services. A second group is specialised in the FIRE

    activities, such as the major European fina nci al

    centres, but also almost all capital cities of Eastern

    Europe.

    Small cities tend to specialise mostly in

    transportation and logistics, but also in cultural and

    leisure industries. Cities specialising in activities

    involving high technology, including the so-called

    converging technologies (e.g. nano-technologies,

    biotechnologies, information technologies and

    cognition) have only a few specialised connections

    in the global economy.

    The importance of cities as centres of economic

    decision-making is determined to a greater degree

    by the presence of the headquarters of national or

    multinational companies in the city and also by the

    network of subsidiaries controlled in other regions

    and cities. A good indication of this is the balance

    between controlled subsidiaries from a city and

    the subsidiaries located in this city but controlled

    from outside. Furthermore, the hosting of externally

    controlled subsidiaries and assumed dependencies

    also show the strategic importance and dynamics

    of the city.

    From a global perspective, European FUAs tend

    to control subsidiaries instead of disposing of

    subsidiaries that are controlled from other countries

    outside Europe. London, Helsinki, Vienna and

    Madrid may be called the centres of foreign control.

    Cities in Eastern European and in the Midlands, in

    the UK appear mainly controlled from abroad. The

    external control is located more often than not in

    the headquarters located in North America. In

    Asia, the degree of European influe nce is strong

    at the moment. Only the Midlands, in the UK and

    the capital cities of Eastern Europe show some

    external control from Asia.

    53 %of the global multinational subsidiaries links

    occur inside Europe.

    European poles of global integration

    14

  • 22

    szczeglnie zaawansowanych i wiedzochonnych oraz dominacja przemysu niskiej techniki

    przy duym udziale rolnictwa oznacza, e poprawa innowacyjnoci regionu wymaga

    dostosowa strukturalnych ukierunkowanych przede wszystkim na zwikszenie

    wiedzochonnoci i generowanej wartoci dodanej.

    1.8. Wnioski dla polityki innowacyjnej, analiza SWOT i problemy kluczowe

    Analiza zestawie rankingowych pozwala stwierdzi, e pomimo stosunkowo wysokiej

    atrakcyjnoci inwestycyjnej Wielkopolski w stosunku do innych regionw w kraju, poziom

    innowacyjnoci regionu jest nadal bardzo niski, szczeglnie w stosunku do innych regionw

    europejskich. Wielkopolska charakteryzuje si tradycyjn struktur gospodarki i do niskim na

    tle krajw UE potencjaem naukowym. Mimo sporych rodkw europejskich przeznaczanych na

    wspieranie innowacyjnoci i dziaalnoci badawczo-rozwojowej, ich efekty w postaci wzrostu

    innowacyjnoci przedsibiorstw budz wtpliwoci. Przedsibiorstwa wykazuj raczej

    zachowania adaptacyjne i absorpcyjne przejawiajce si gwnie w innowacjach procesowych,

    marketingowych i organizacyjnych. Za pozytywne naley uzna czynniki takie, jak stosunkowo

    wysoki udzia obrotw z tytuu produktw innowacyjnych w dziaalnoci przedsibiorstw.

    Oznacza to, e przedsibiorstwa decydujce si na wprowadzenie innowacji osigaj sukces

    rynkowy, skala tego zjawiska jest jednak niewielka.

    Dotychczasowa konkurencyjno krajowa regionu opieraa si gwnie na wykorzystaniu

    dobrej lokalizacji i rozwinitej infrastruktury transportowej oraz wysokim poziomie

    kompetencji w sektorach tradycyjnych. Porwnanie z innymi regionami Polski pokazuje jednak,

    e w kilku z nich procesy innowacyjne s ju bardziej zaawansowane, co wymaga bardziej

    zdecydowanego wsparcia ze strony polityki innowacyjnej tak, aby dugoterminowa pozycja

    konkurencyjna Wielkopolski nie ulega osabieniu.

    Wymienione powyej czynniki powinny by uwzgldnione w polityce ukierunkowanej na

    wzmacnianie konkurencyjnoci i innowacyjnoci regionu. Warto zauway, e wymienione

    aspekty konkurencyjnoci i innowacyjnoci, powtarzajce si w wielu raportach, obejmuj

    wszystkie analizowane w niniejszej diagnozie podsystemy: gospodarczy, spoeczny

    i przestrzenny, odnosz si take do sposobu zarzdzania regionem. Do najwaniejszych

    kierunkw polityki ukierunkowanej na wzmacnianie innowacyjnoci i konkurencyjnoci

    Wielkopolski powinny nalee:

    W ramach zarzdzania regionem:

    o konsekwentnie realizowana i spjna polityka innowacyjna i gospodarcza,

    o poprawa sprawnoci instytucjonalnej.

    W ramach podsystemu gospodarczego:

    o dziaania ukierunkowane na wzmacnianie innowacyjnoci przedsibiorstw,

    o dziaania wspierajce rozwj wsppracy w dziedzinie dziaalnoci

    badawczo-rozwojowej,

    o wspieranie zmiany struktury gospodarki, w tym rozwj gospodarki opartej

    na wiedzy, szczeglnie sektorw wysokiej i redniej techniki i usug

    wiedzochonnych.

    W ramach podsystemu spoecznego:

    o rozwj wiadomoci innowacyjnej i postaw innowacyjnych,

    o poprawa wydajnoci pracy, szczeglnie w rolnictwie.

    W ramach podsystemu przestrzennego:

  • 23

    o staa poprawa stanu infrastruktury transportowej

    o rozwj infrastruktury informatycznej, zwaszcza dostpno do Internetu

    szerokopasmowego i bezprzewodowego w caym regionie.

    Na podstawie analizy rankingw mona przeprowadzi analiz SWOT Wielkopolski pod

    ktem innowacyjnoci i konkurencyjnoci.

    Siy Saboci

    1. Zasoby ludzkie, szczeglnie w podregionie poznaskim

    2. Atrakcyjno inwestycyjna regionu 3. Wysoka atrakcyjno podregionu poznaskiego

    dla dziaalnoci przemysowej, usugowej i zaawansowanej technologicznie.

    4. Dobra dostpno transportowa regionu 5. Rozwinita infrastruktura gospodarcza,

    szczeglnie w podregionie poznaskim 6. Wysoki poziom aktywnoci gospodarczej 7. Aktywno wobec inwestorw 8. Wysoka atrakcyjno podregionu koniskiego

    dla dziaalnoci zaawansowanej technologicznie 9. Wyszy ni rednia krajowa i europejska udzia

    obrotw przedsibiorstw z tytuu produktw innowacyjnych

    10. Stosunkowa koncentracja kadry badawczo-rozwojowej w regionie

    1. Niski poziom rozwoju infrastruktury spoecznej we wszystkich podregionach oprcz poznaskiego

    2. Sabo rozwinity rynek zbytu 3. Niskie dochody gospodarstw domowych 4. Niewystarczajca liczba miejsc pracy o wysokiej

    wartoci dodanej 5. Niski poziom innowacyjnoci regionu na tle

    europejskim i krajowym 6. Niska innowacyjno przedsibiorstw,

    szczeglnie w zakresie innowacji produktowych 7. Due zrnicowanie wewntrzregionalne 8. Niska atrakcyjno inwestycyjna podregionw

    kaliskiego, pilskiego i leszczyskiego 9. Wysokie koszty pracy w podregionie

    poznaskim 10. Tradycyjna struktura gospodarki 11. Niska midzynarodowa konkurencyjno

    regionu Szanse Zagroenia

    1. Poprawiajce si wyniki gospodarcze Polski 2. Stabilna polityka gospodarcza 3. Nacisk na podnoszenie innowacyjnoci w polityce

    krajowej 4. Aktywna polityka inwestycyjna w kraju 5. Silny system edukacji w Polsce 6. Duy rynek wewntrzny w kraju 7. Dostpno znaczcych rodkw europejskich na

    pobudzanie innowacyjnoci i dziaalnoci badawczo-rozwojowej

    1. Niska innowacyjno i konkurencyjno caego kraju

    2. Skomplikowany system prawny i administracyjny zniechcajcy inwestorw

    3. Bardzo niska zdolno technologiczna kraju 4. Niski poziom zaawansowania biznesowego

    polskich przedsibiorstw, w tym saba wsppraca w zakresie dziaalnoci badawczo-rozwojowej i innowacyjnej

    5. Ukierunkowanie rodkw zewntrznych na innowacyjno na kwestie nie w peni odpowiadajce potrzebom przedsibiorstw

    Za najwaniejszy problem wynikajcy z rankingw midzynarodowych i krajowych

    mona uzna niski poziom innowacyjnoci Wielkopolski. Zgodnie z nowymi koncepcjami

    innowacyjnoci (patrz Koncepcja i zaoenia wielkopolskiej polityki innowacyjnej w RSI)

    innowacyjno terytorialna jest wynikiem zarwno poday innowacji, jak i popytu na innowacje

    na danym obszarze.

  • 24

    Rycina 13. Analiza zalenoci midzy problemami kluczowymi w zakresie polityki innowacyjnej

    rdo: Opracowanie wasne na podstawie prac zespou ekspertw

    Rycina 14. Analiza zalenoci midzy problemami kluczowymi w zakresie poprawy

    poday innowacji w regionie

    rdo: Opracowanie wasne na podstawie prac zespou ekspertw

    Zwikszenie poday

    innowacji w regionie

    Zwikszenie umiejtnoci

    przedsibiorstw w zakresie

    wprowadzania innowacji

    Poprawa zdolnoci

    przedsibiorstw w zakresie

    zarzdzania (procesy,

    produkty, organizacja,

    marketing, technologie, itp.)

    Poprawa wsppracy nauki z

    gospodark

    Lepsze dopasowanie usug

    instytucji otoczenia biznesu

    do potrzeb przedsibiorstw

    Ukierunkowane wsparcie

    finansowe, organizacyjne

    i doradcze

    Transfer wiedzy i technologii

    do przedsibiorstw

    Polityka innowacyjna

    Zwikszenie popytu na

    innowacje w regionie

    Zwikszenie poday

    innowacji w regionie

    Tworzenie relacji o charakterze

    sieciowym

  • 25

    Rycina 15. Analiza zalenoci midzy problemami kluczowymi w zakresie poprawy

    popytu na innowacje w regionie

    rdo: opracowanie wasne

    Problemy te zostan poddane dalszej analizie w kolejnych czciach diagnozy. Kolejnym

    krokiem bdzie przeoenie zidentyfikowanych problemw strategicznych oraz sposobw ich

    rozwizania na cele strategiczne, co zostanie dokonane w dalszych etapach procesu

    strategicznego.

    Literatura

    1. ESPON, 2013, Knowledge, Innovation, Territory (KIT)

    2. ESPON 2013, ESPON Atlas. Mapping European Territorial Structure and Dynamics,

    European Union

    3. Fraunhofer Institute for Systems and Innovation Research (ISI), 2014, From Smart

    Concept to Challenging Practice How European Regions Deal with the Comissions

    Request for Novel Innovation Strategies, Working Papers Firms and Region

    4. Instytut Bada nad Gospodark Rynkow, 2013, Atrakcyjno Inwestycyjna wojewdztw

    i podregionw Polski, Gdask

    5. Komisja Europejska, 2013, Regional Competitiveness Index. RCI 2013, Joint Research

    Centre

    6. Komisja Europejska, 2014, Regional Innovation Scoreboard 2014, Directorate General for

    Enterprise and Industry

    7. European Commission, 2014, Regional Innovation Monitor Plus. Wielkopolska, Poland,

    Technopolis

    8. Eurostat, 2013, Regional Yearbook 2013, European Commission

    Zwikszenie popytu na innowacje

    Zwikszenie otwartoci

    mieszkaocw regionu na nowe idee Promocja produktw

    innowacyjnych, szczeglnie

    poprawiajcych jakod ycia i

    przyjaznych dla rodowiska

    Promocja postaw

    innowacyjnych i kreatywnych

    Stworzenie wymagajcego i

    wyspecjalizowanego rynku

    regionalnego

    Innowacje skoncentrowane na

    uytkowniku

    Innowacyjny design atrakcyjne i

    nowoczesne wzornictwo plus

    funkcjonalnod produktw

    Zwikszenie potrzeb przedsibiorstw

    w zakresie innowacji procesowych,

    produktowych, organizacyjnych,

    marketingowych i technologicznych

    Edukacja dla innowacji

  • 26

    2. Zarzdzanie regionem

    Mimo, e jako zarzdzania na poziomie regionalnym i lokalnym jest coraz czciej

    uwaana za jeden z waniejszych czynnikw ksztatujcych konkurencyjno terytorialn,

    prowadzi si niewiele bada definiujcych i mierzcych jako zarzdzania terytorialnego oraz

    tzw. sprawnoci instytucjonalnej bdcej podstaw wysokiej jakoci zarzdzania. W niniejszym

    opracowaniu wykorzystano materiay obejmujce analizy prowadzone przez organizacje

    midzynarodowe, w tym Uni Europejsk i Bank wiatowy, organy krajowe, w tym przede

    wszystkim Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji oraz dostpne dane statystyczne. Problemem

    w analizie danych i wyciganiu wnioskw dotyczcych jednego wojewdztwa jest rozkad

    przestrzenny moliwych do uzyskania wynikw bada oraz rne okresy ich prowadzenia. Jeli

    chodzi o rozkad przestrzenny, niektre badania prowadzone przez organizacje

    midzynarodowe dotycz poziomu kraju i pozwalaj wysnu jedynie bardzo oglne wnioski,

    przy czym jedynie badania Banku wiatowego prowadzone s regularnie. Systematyczne analizy

    dla Polski prowadzone s od 2008 roku przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju

    i prezentuj najwiesze dane nt. jakoci zarzdzania publicznego. Dane te mona uzupeni

    o niektre publikacje GUS.

    Zmienny charakter analizowanych jednostek przestrzennych od gmin po poziom kraju

    oraz dua luka czasowa (2002-2008), kiedy badania nie byy prowadzone w ujciu regionalnym

    uniemoliwia pen ocen badanego zjawiska. Ze wzgldu na istot problemu zarzdzania

    publicznego dla konkurencyjnoci terytorialnej, mona rekomendowa przeprowadzenie

    szerszych i regularnie powtarzanych bada tego typu. Analizowane dane obejmuj syntetyczne

    wskaniki sprawnoci instytucjonalnej formuowane przez wymienione instytucje, wskaniki

    zaufania spoecznego oraz dane nt. sytuacji finansowej samorzdw oraz skutecznoci

    w pozyskiwaniu rodkw unijnych. Oprcz analizy danych statystycznych, przedstawiono

    najwaniejsze wnioski dotyczce realizacji polityki innowacyjnej przez samorzd regionalny

    i lokalny. Wnioski przygotowano na podstawie analiz przeprowadzonych w latach 2013-2014.

    2.1. Jako zarzdzania i sprawno instytucjonalna

    Atlas ESPON (Komisja Europejska, 2006) wskazuje zarzdzanie terytoriami jako istotny

    czynnik wzrostu gospodarczego i stabilnoci politycznej. Jest ono szczeglnie wane dla polityk

    majcych wymiar terytorialny, takich jak planowanie przestrzenne i polityka regionalna

    (Komisja Europejska, 2006, s. 58). Regionalna polityka innowacyjna powinna wic, ze wzgldu

    na swj wymiar przestrzenny, zosta zaliczona do tej grupy. Zarzdzanie jest tu rozumiane jako

    sposb rzdzenia uwzgldniajcy partycypacj, rozwizywanie konfliktw spoecznych na

    drodze konsensusu oraz pionow koordynacj polityk midzy poziomami administracji. Badanie

    wskanika zarzdzania regionalnego przeprowadzone na potrzeby Komisji Europejskiej w 2012

    roku (Charron N. i in., 2012) podkrela wag jakoci zarzdzania mierzon przez cztery grupy

    wskanikw: kontrol korupcji, rzdy prawa, efektywno wadz oraz dialog spoeczny

    i rozliczalno. Oglny wskanik dla Polski w tym zestawieniu wynis 0,552, co uplasowao

    nasz kraj na 24 miejscu na 27 krajw czonkowskich.

    W podziale regionalnym mona stwierdzi, e wikszo polskich regionw, w tym

    Wielkopolska zostay uznane za obszary o sabej jakoci rzdzenia i zakwalifikowano je do

    szstej z omiu zidentyfikowanych grup (Rycina 16). W badaniu analizowano 16 aspektw

    jakoci zarzdzania na poziomie regionalnym w oparciu o trzy przykadowe rodzaje usug

  • 27

    publicznych: edukacj, opiek zdrowotn i wdraanie prawa, ktre oceniano pod ktem ich

    jakoci, bezstronnoci i poziomu korupcji. Analiza wynikw wskazaa na istnienie pozytywnej

    korelacji pomidzy poziomem rozwoju spoeczno-politycznego, mierzonego wskanikiem HDI,

    (wskanik rozwoju kapitau ludzkiego) a wartociami wskanika jakoci zarzdzania (EQI).

    Istotna zaleno wystpuje take midzy poziomem zaufania spoecznego a wskanikiem EQI.

    Niskie poziomy wskanika jakoci rzdzenia mog wic oznacza niewystarczajcy poziom

    rozwoju kapitau ludzkiego i spoecznego oraz niezbdnej infrastruktury w regionach.

    Rycina 16. Regionalny wskanik jakoci rzdzenia w Unii Europejskiej

    rdo: Charron N., Lapuente V., Dijkstra L., 2012, Regional governance matters. A study on

    regional variation in Quality of Government within the EU, European Commission, DG Regio

    Regularne badania jakoci rzdzenia prowadzi Bank wiatowy, ktry w raportach

    Governance Matters analizuje wskaniki zarzdzania na poziomie krajowym biorc pod uwag

    nastpujce czynniki wpywajce na jako rzdzenia: kontrol demokratyczn, stabilno

    polityczn, efektywno rzdzenia, jako regulacji, rzdy prawa oraz kontrol korupcji.

    Cytowane raporty analizuj wskanik efektywnoci rzdzenia obliczany na podstawie

    zmiennych obrazujcych jako usug publicznych, jako suby cywilnej, niezaleno suby

    cywilnej od wpyww politycznych oraz jako formuowanej i wdraanej polityki. Cakowity

    wynik dla Polski w ramach wskanika efektywno rzdzenia jest jednym z niszych w Unii

  • 28

    Europejskiej, wykazywa on rwnie sta tendencj spadkow od 1998 roku do roku 2006,

    jednake od wspomnianego roku do 2012 wykazuje sta tendencj wzrostow (Rycina 17).

    Wartoci pozostaych analizowanych wskanikw rwnie wykazuj analogiczne tendencje

    wzrostowe. Obserwacja ta potwierdza przypuszczenie o wolnym przyjmowaniu si

    rzeczywistych zmian w zarzdzaniu publicznym wymagaj one nadal zmian kultury

    organizacyjnej w instytucjach publicznych oraz zmian mentalnociowych. Zidentyfikowane

    najpowaniejsze problemy polskiej administracji publicznej obejmuj korupcj, brak

    profesjonalnej suby cywilnej oraz nisk kultur dziaa administracji. Jako, e wymienione

    problemy charakteryzuj ca polsk administracj, wadze Wielkopolski powinny zwraca

    szczegln uwag na ich popraw zarwno na poziomie regionalnym, jak i lokalnym, tak aby

    dziaalno sektora publicznego nie wpywaa negatywnie na innowacyjno i konkurencyjno

    gospodarki regionalnej. Naley ponadto zauway, e analizy dotyczce caego kraju, chocia nie

    przedstawiaj wystarczajco dobrze sytuacji regionu, ksztatuj opini nt. terytorium caego

    kraju i wpywaj na postrzeganie wszystkich regionw Polski. Dotyczy to szczeglnie raportw

    wanych organizacji midzynarodowych takich jak Unia Europejska, OECD czy Bank wiatowy.

    Rycina 17. Wartoci wskanikw w ramach projektu Governance Matters dla Polski w

    latach 1996-2012

    rdo: Opracowanie wasne na podstawie bazy danych World Governance Indicators Banku wiatowego.

    Na poziomie krajowym badania dotyczce sprawnoci instytucjonalnej przeprowadzi

    Instytut Bada Strukturalnych (2011), ktry przedstawi wyniki bada sprawnoci

    instytucjonalnej w kraju. Sprawno instytucjonalna zostaa zdefiniowana jako skadowa

    nastpujcych czynnikw: jako obsugi w urzdzie, uczciwo w postpowaniu administracji,

    umiejtno podejmowania innowacyjnych dziaa, jako planowania i zarzdzania

    finansowego, jako uchwalanego prawa, stabilno polityczna oraz polityka rozwoju

    gospodarczego. Ekspertyza na temat sprawnoci instytucjonalnej pastwa w kontekcie

    dotychczasowej realizacji Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015 (IBS 2011), stanowi jedno

    z nowszych bada dotyczcych sprawnoci instytucjonalnej w Polsce.

    Poddajc analizie kilka wskanikw wpywajcych na sprawno instytucjonaln: stan

    zatrudnienia w regionalnej administracji publicznej, wydatki biece na administracj publiczn

    w przeliczeniu na jednego mieszkaca oraz rozwj i szerokie wykorzystanie technologii

    informacyjno-komunikacyjnych, moemy oceni sprawno instytucjonaln regionu. Jeeli

    chodzi o pierwszy wskanik, to odpowiedni poziom zatrudnienia w administracji samorzdowej

    jest uwaany za warunek jej sprawnoci. Wielkopolska, w latach 2002-2013 bya pod tym

    wzgldem trzecim regionem w kraju, za wojewdztwami mazowieckim i lskim, zatrudniajc

    (2013 r.) jednak ok. 13 000 osb mniej ni wojewdztwo mazowieckie i ok. 5000 mniej ni

    0,00

    0,20

    0,40

    0,60

    0,80

    1,00

    1,20

    kontrola korupcji

    rzdy prawa

    jakod regulacji

    efektywnod rzdzenia

    polityczna stabilnod

    demokratyczna kontrola

  • 29

    wojewdztwo lskie. Najmniej pracownikw w kraju zatrudniao wojewdztwo opolskie (GUS

    Warszawa 2014 r.). Drugi analizowany wskanik, wydatki biece na administracj publiczn

    w przeliczeniu na 1 mieszkaca stawia Wielkopolsk na drugim miejscu wrd wojewdztw

    wydajcych najmniejsze sumy w przeliczeniu na mieszkaca w roku 2011 tj. 26,24 PLN,.

    Pierwsze miejsce zajo wojewdztwo lskie - 23,84 PLN. Mona zaoy, e nisze wydatki na

    mieszkaca stanowi o wyszej wydajnoci administracji publicznej, cho przy duej liczbie

    mieszkacw w obu wojewdztwach cakowita suma wydatkw moe przekracza t w innych

    regionach.

    Jeli chodzi o informatyzacj administracji publicznej, w roku 2013 wg bada

    internautw przeprowadzonych na zlecenie Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji jedynie 21%

    badanych Wielkopolan korzystao z profilu zaufanego w celu przekazywania informacji do

    urzdu, co stanowio dopiero 13. wynik w Polsce (cho rnice midzy regionami wahaj si

    w skali ok. 5%), a 15% uywao podpisu elektronicznego, co stanowio 7. wynik w kraju (PBI

    2013). Obydwa wskaniki oznaczaj zdolno do skorzystania z wielu elektronicznych usug

    publicznych, brak ich wykorzystania wiadczy wic o do niskim poziomie informatyzacji

    kontaktw z administracj publiczn. 89% mieszkacw Wielkopolski korzystao natomiast

    z informacji na stronach internetowych urzdu lub instytucji publicznej, funkcja informacyjna

    portali publicznych jest wic stosunkowo dobrze rozwinita, a ich uyteczno, zrozumiao

    i atwo znalezienia informacji zostay stosunkowo dobrze ocenione (jedne z najwyszych ocen

    w kraju). Udzia osb prbujcych zaatwi sprawy urzdowe drog internetow wynis

    w Wielkopolsce jedynie 35%, co stanowio pity wynik w kraju. Odsetek przedsibiorstw

    korzystajcych z e-administracji w Wielkopolsce wynis 87,7% i stanowi jeden z niszych

    wynikw w Polsce. (GUS 2013). Oglny poziom informatyzacji rozumiany jako rzeczywiste

    zaatwianie spraw drog elektroniczn naley wic uzna za wci niewystarczajcy.

    Badania poziomu rozwoju instytucjonalnego na poziomie lokalnym przeprowadzono na

    zlecenie Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji w roku 2013. Badaniem objto obszary rozwoju

    instytucjonalnego takie jak zarzdzanie strategiczne, zarzdzanie procesami, zarzdzanie

    kapitaem ludzkim w organizacji oraz zarzdzanie usugami publicznymi, w tym ostatnim

    obszarze usugami administracyjnymi i wspierania rozwoju gospodarczego. Analizie podlegay

    gminy, powiaty i miasta na prawach powiatu w caym kraju. Na podstawie wynikw badania

    opracowano syntetyczn miar rozwoju instytucjonalnego, w ramach ktrej wojewdztwa

    podzielono na trzy grupy: poziom najniszy, przecitny i najwyszy. Wielkopolska zostaa

    zaliczona do grupy drugiej, o przecitnym poziomie rozwoju instytucjonalnego (Rycina 18).

    Analiza poziomu poszczeglnych grup wskanikw wskazuje, e region nie osign wartoci

    najwyszych w adnej z grup, wszdzie z wyjtkiem etyki osigajc wartoci przecitne.

    Wskaniki z grupy etyka zakwalifikoway region do najsabszej grupy regionw. Najwyszy

    wskanik na poziomie wielkopolsko osigno zarzdzanie kapitaem ludzkim, wskaniki istotne

    z punktu widzenia polityki innowacyjnej wypady natomiast sabo osigajc odpowiednio 20,5%

    dla zarzdzania strategicznego i 29,7% dla wspierania wzrostu gospodarczego.

  • 30

    Rycina 18. rednia warto miary rozwoju instytucjonalnego jst oraz wartoci

    wskanikw dla obszarw zarzdzania w podziale na wojewdztwa

    Miara rozwoju instytucjonalnego Wartoci wskanikw dla obszarw zarzdzania

    rdo: PSDB 2013, Barometr rozwoju instytucjonalnego jednostek samorzdu terytorialnego.

    Raport z badania dla Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji, Warszawa

    Podsumowujc, mona wic powiedzie, e dostpne wskaniki na poziomie

    regionalnym wskazuj, e Wielkopolska naley do grupy sabo zarzdzanych regionw na tle

    midzynarodowym, w ujciu krajowym plasuje si natomiast na przecitnym poziomie.

    Istotnym zagadnieniem jest zwikszenie sprawnoci instytucjonalnej administracji publicznej

    zarwno na poziomie lokalnym, jak i regionalnym, z uwzgldnieniem rwnie zagadnienia

    informatyzacji usug publicznych.

    2.2. Zaufanie spoeczne

    Zaufanie do instytucji publicznych jest wanym elementem kapitau spoecznego

    wpywajcego na konkurencyjno regionaln. Jego wyrazem jest m.in. frekwencja wyborcza.

    Rycina 19 pokazuje frekwencj w gosowaniu do Sejmu w roku 2011. Mona zauway, e gminy

    o najwyszej frekwencji wyborczej to Pozna i gminy aglomeracji poznaskiej, co pozwala

    przypuszcza, e poziom zaufania spoecznego jest wyszy w centrum regionu ni w orodkach

    subregionalnych. Wielkopolska ogem naley do regionw o do niskiej frekwencji wyborczej

    w porwnaniu z innymi regionami w kraju. Jak wskazano w Krajowej Strategii Rozwoju

    Regionalnego, Polska jest krajem o jednym z najniszych wskanikw zaufania spoecznego

    w Europie, przy czym wskanik ten jest wyszy w przypadku zaufania do wadz samorzdowych

    ni pastwowych (2010, s. 63).

    Barometr rozwoju instytucjonalnego jst 2013

    strona 26

    Wykres 6. rednia warto miary rozwoju instytucjonalnego jst w podziale na

    wojewdztwa

    rdo: opracowanie wasne na podstawie wynikw badania CAWI [n=2088].

    Barometr rozwoju instytucjonalnego jednostek samorzdu terytorialnego 2013

    31

    Wykres 7. Poziom rozwoju instytucjonalnego jst w poszczeglnych obszarach zarzdzania

    w podziale na wojewdztwa

    rdo: opracowanie wasne na podstawie wynikw badania WI [n=2088].

  • 31

    Rycina 19. Frekwencja w gosowaniu do Sejmu w roku 2011 wg podregionw.

    rdo: Pastwowa Komisja Wyborcza,

    http://wybory2011.pkw.gov.pl/att/pl/000000.html#tabs-1

    Rycina 20. Frekwencja w wyborach samorzdowych w roku 2010 wg regionw

    i powiatw we Wielkopolsce.

    rdo: Pastwowa Komisja Wyborcza,

    http://wybory2010.pkw.gov.pl/att/1/pl/000000.html#tabs-1

    Jeeli chodzi o wybory samorzdowe, w wyborach z 2010 roku Wielkopolska naleaa do

    regionw o redniej frekwencji wyborczej. W ujciu powiatowym najwysze wyniki w regionie

    Frekwencja Polska

    Frekwencja Sejm Frekwencja Senat 09:00 14:00 18:00

    Polska

    Polska

    Statystyka, stan na 09.10.2011

    Liczba mieszkacw: 37 748 288

    Powierzchnia:312 685

    km2

    Zaludnienie: 121 os/km2

    Zbiorcze wyniki gosowania

    Liczba obwodw: 25 993

    Liczba obwodw ktre przekazaydane :

    25 993

    Liczba wyborcw: 30 762 931

    Liczba kart wanych: 15 050 027

    48.92 %

    Brakdanych

    40,95%-

    43,80%

    43,81%-

    46,66%

    46,67%-

    49,52%

    49,53%-

    52,38%

    52,39%-

    55,24%

    55,25%-

    58,10%

    58,11%-

    60,96%

    60,97%-

    63,82%

    63,83%-

    66,68%

    66,69%-

    69,54%

    Szukaj

    Geografia

    Wyniki1gosowania

    Wyniki1wyborw

    Komisje1wyborcze

    Komitety1wyborcze

    Frekwencja

    Akty1prawne

    Dane1statystyczne

    Pliki1do1pobrania

    Komunikaty

    Transmisje1wideo

    Frekwencja

    Nr okrgu Miasto siedziby OKWLiczba obwodw

    Liczba wyborcw Liczba kart wanych Liczba kart wanych / Liczba wyborcwogem ktre przekazay dane

    1 Legnica 683 683 801 989 362 938 45.25 %

    2 Wabrzych 487 487 557 291 238 299 42.76 %

    3 Wrocaw 668 668 980 670 514 742 52.49 %

    4 Bydgoszcz 689 689 812 579 388 194 47.77 %

    5 Toru 725 725 841 167 369 030 43.87 %

    6 Lublin 942 942 970 089 478 336 49.31 %

    7 Chem 872 872 782 685 335 668 42.89 %

    8 Zielona Gra 669 669 808 014 352 884 43.67 %

    9 d 479 479 669 264 371 723 55.54 %

    10 Piotrkw Trybunalski 507 507 592 584 277 232 46.78 %

    11 Sieradz 739 739 794 134 359 859 45.31 %

    12 Krakw I 418 418 512 929 253 022 49.33 %

    13 Krakw II 775 775 933 615 520 474 55.75 %

    14 Nowy Scz 597 597 604 838 294 885 48.75 %

    15 Tarnw 514 514 569 156 272 978 47.96 %

    16 Pock 588 588 674 762 292 276 43.32 %

    17 Radom 519 519 581 104 271 456 46.71 %

    18 Siedlce 786 786 762 035 360 659 47.33 %

    19 Warszawa I 1 135 1 135 1 493 055 1 036 786 69.44 %

    20 Warszawa II 585 585 804 045 465 400 57.88 %