SAVEZ INŽENJERA I TEHNIČARA SRBIJE

3344.. MMEEĐĐUUNNAARROODDNNIISSTTRRUUČČNNOO--NNAAUUČČNNII SSKKUUPP

ZZBBOORRNNIIKK RRAADDOOVVAA

VVOODDOOVVOODD II KKAANNAALLIIZZAACCIIJJAA’’1133

TTaarraa 1155 –– 1188.. ookkttoobbaarr 22001133..

SAVEZ INŽENJERA I TEHNIČARA SRBIJE

3344.. MMeeđđuunnaarrooddnniissttrruuččnnoo -- nnaauuččnnii sskkuupp

VVOODDOOVVOODD II KKAANNAALLIIZZAACCIIJJAA ''1133

Zbornik radova

Tara, 15 – 18. oktobar 2013.

Izdavač:Savez inženjera i tehničara Srbije, Beograd

Za izdavača:

Mr Branislav Vujinović, dipl. inž., generalni sekretar

Programski odbor:

Ninoslav Petrović (predsednik), Momčilo Bikicki,Dušan Prodanović, Zvonko Gulišija, Časlav Lačnjevac,Bogdan Vlahović Goran Sekulić, Ivan Esih, Milan Sak-Bosnar,Fehim Korać, Dragica Čamovska i Filip Kokalj

Organizacioni odbor:Branislav Vujinović (predsednik), Cvijo Babić,Jovan Despotović, Veljko Dimitrijević, Ivica Nikić,Milan Savović, Selimir Manojlović, Milorad Tadić,Mijodrag Čitaković, Olivera Ćosović i Marijana Mihajlović

Glavni i odgovorni urednik:

Ninoslav Petrović, dipl. inž. građ.

Tehnički urednik:Olja Jovičić i Olivera Ćosović

Štampa:Grafički atelje Dunav, Zemun

Tiraž: 200 primeraka

Organizator:

SSaavveezz iinnžžeennjjeerraa ii tteehhnniiččaarraa SSrrbbiijjee

Suorganizatori:

Inženjerska akademija Srbije

JKP »Beogradski vodovod i kanalizacija«

Inženjerska komora Srbije

Institut za tehnologiju nuklearnih

i drugih mineralnih sirovina, Beograd

Institut za vodoprivredu »Jaroslav Černi« Beograd

»Drinsko-limske hidroelektrane« Bajina Bašta

JKP »12. septembar« Bajina Bašta

Pokrovitelj:

Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvojaRepublike Srbije

CIP - Каталогизација у публикацијиНародна библиотека Србије, Београд

628.1/.2(082)

МЕЂУНАРОДНИ стручно-научни скуп Водовод иканализација (34 ; 2013 ; Тара) Zbornik radova / 34.Međunarodni stručno-naučni skup Vodovod ikanalizacija '13, Tara, 15-18. oktobar 2013. ;[organizatori] Savez inženjera i tehničara Srbije... [et al.] ; [glavni i odgovorni urednik NinoslavPetrović]. - Beograd : Savez inženjera i tehničaraSrbije, 2013 (Zemun :Grafički atelje Dunav). - 374 str. : ilustr.; 25 cm

Tekst lat. i ćir. - Tiraž 200. - Napomene uz tekst.- Bibliografija uz većinu radova. - Abstracts.

ISBN 978-86-80067-30-81. Савез инжењера и техничара Србије(Београд)a) Водовод - Зборници b) Канализација -ЗборнициCOBISS.SR-ID 201580812

COBISS.SR-ID 178400780

SS AA DD RR ŽŽ AA JJ

Vaso Novaković, Časlav Lačnjevac, Miroslav Andrić, Milenko Vasiljević,Miloš Vasić, Ružica Petričević

Stanje sanitarne zaštite izvorišta vodovoda opštinskih centarau Republici Srpskoj ................................................................................... 15

Željko MarkovićEnergetska efikasnost u vodovodnim sistemima...................................... 21

Nedeljko Sudar, Vujadin Blagojević, Vladan ČukićMogućnosti razvoja i proširenja vodovodnog sistema naurbanom području grada Trebinja – Analiza postojećeg stanjai osnove matematskog modeliranja ........................................................... 31

Nedeljko Sudar, Vujadin Blagojević, Vladan ČukićMogućnosti razvoja i proširenja vodovodnog sistema naurbanom području grada Trebinja – Osnove predloženogtehničkog rešenja ........................................................................................ 38

Branimir Sević, Darko Čolić, Jula NovičićIzrada i kalibracija modela postojeće vodovodne mreže naprimeru rekonstrukcije magistralnog voda Resnik - Ripanj ................. 51

Milan Petrović, Kosta Ranisavljević, Sava Nikolić, Ninoslav PetrovićRehabilitacija ulicinjskog vodovodnog sistema ...................................... 62

Ivana Ivančev Tumbas, Grit Hofman, Đurđa Kerkez, Ralf Hobi,Rolf Gimbel

Primena PAC/UF tretmana za uklanjanje diklofenaka iz vode– pilot istraživanje....................................................................................... 69

Jasmina Agbaba, Aleksandra Tubić, Jelena Molnar, Dejan Krčmar,Malcom Watson, Snežana Maletić, Božo Dalmacija

Uticaj prirode i sadržaja prirodnih organskih materija naefikasnost koagulacije................................................................................. 73

Malcom Watson, Jasmina Agbaba, Aleksandra Tubić, Jelena Molnar,Srđan Rončević, Snežana Maletić, Božo Dalmacija

Primena peska obloženog oksidom gvožđa za uklanjanjearsena iz vode za piće ................................................................................. 81

Željka Ostojić, Dušan Prodanović, Sanja MarčetićProstorna promenljivost reziduala hlora u distributivnojvodovodnoj mreži........................................................................................ 87

Ivanka Kaut, Jelena OstojićKvalitet vode za piće Vodovoda Pančevo, sa osvrtom na arsen .......... 101

Ljiljana Takić, Ivica Stamenković, Nenad Živković, Nataša ElezovićOptimalna doza koagulanata u procesu prerade sirove vode –studija slučaja .......................................................................................... 106

Nikoleta Kukučka, Miroslav KukučkaUnapređena nanofiltraciona tehnologija za uklanjanjeprirodnih organskih materija i arsena iz podzemne vode ................... 112

Ivana Spasojević, Cvijo Babić, Branko VasićIskustva iz implementacije međunarodnih standarda u sistemuvodovoda i kanalizacije ............................................................................ 118

Zoran Pendić, Časlav Lačnjevac, Željko Marković, Ljiljana Jovanović,Zdenka Makuc, Rajko Pendić, Olivera Ćosović

Zašto je potrebno uspostaviti generalizovani HACCP sistem uvodovodnim organizacijama ................................................................... 124

Ljiljana JovanovićPoremećaji zdravlja nastali usled korišćenja kontaminiranevode za piće ............................................................................................... 133

Zorana Petrović, Predrag Bogdanović, Miroljub KrstićUpravljanje rizicima u snabdevanju vodom za piće – prikaztehničkih pravila UTVSI DVGW W 1001 i 1002 .................................. 141

Miroljub Krstić, Predrag Bogdanović, Zorana PetrovićPrimena tehničkog pravila UTVSI DVGW 392 na određivanjegubitaka vode i praćenje vodovodne mreže .......................................... 147

Goran Orašanin, Dalibor Vlaški, Branko VučijakPrijedlog metodologije za smanjenje stvarnih gubitaka vode zavodosnabdevanje sistema zemalja u tranziciji ...................................... 154

Zoran DimitrijevićAnaliza mernih zona vodovodne mreže grada Kraljevametodom minimalnih noćnih protoka .................................................... 163

Branislav Babić, Miloš Stanić, Dušan ProdanovićUpravljanje pritiskom u pilot zoni naselja Kotež, Beograd ................. 174

Albin Bačun, Biljana Bačun, Jurica KovačGIS programska oprema za upravljanje gubicima i provođenjeanaliza ....................................................................................................... 184

Dušan TomićIskustva u primeni GIS tehnologije u JKP „Vodovod ikanalizacija“ Novi Sad ............................................................................ 196

Darko Kovač, Miodrag BulatovićSavremeni načini upravljanja, mjerenja i monitoringapumpnih postrojenja ................................................................................ 202

Isak Karabegović, Edina Karabegović, Mehmed Mahmić, Ermin HusakKontrola i održavanje cjevovoda za vodosnabdjevanje ikanalizaciju servisnim robotima ............................................................ 211

Krešimir Kekez, Stjepan PavlišaAnaliza slučaja – iznimno visoka korozijska aktivnostukopanog vodovoda izazvana DC lutajućim strujama ........................ 218

Stjepan PavlišaPrimjena mjera sigurnosti u sustavima katodne zaštite ...................... 227

Stjepan PavlišaDruštvena odgovornost i rizici upravljanja vodovodnom ikanalizacijskom infrastrukturom s aspekta zaštite od korozije........... 236

Radoje Obradović, Miroslav Maksimović, Časlav LačnjevacKorozija cevovoda od nodularnog liva usled delovanjarazličitih prirodnih faktora ..................................................................... 241

Ivan Milojković, Goran Ćirović, Novak PušaraPokazatelji osobina građevinskih objekata kanalizacijeRudnika i Termoelektrane „Gacko“....................................................... 247

Ivan Milojković, Miodrag PopovićPrečišćavanje otpadnih voda Rudnika i Termoelektrane Gacko......... 253

Veljko ĐukićPrijedlog tretmana procjedne deponijske vode .................................... 259

Filip Kokalj, Niko SamecThermal Treatment of Sewage Sludge – One of PossibleDisposal Methods ..................................................................................... 266

Dragan Marinović, Vladimir Savić, Marina Stojanović, Danilo Popović,Vesna Nikolić Vujačić, Svetlana Nikolić

Uticaj otpadnih voda opština Raška i Baljevac na kvalitet rekeIbar ............................................................................................................ 276

Darko Vuksanović, Dragan Radonjić, Jelena ŠćepanovićEnviromental Impact Assessment for Wastewater TreatmentPlant (WWTP) in Old Royal Capital Cetinje ........................................ 283

Andrijana Todorović, Dragutin Pavlović, Jasna Plavšić, DušanProdanović

Mogućnosti za analizu rada kanalizacionog sistema u uslovimajakih kiša – primer iz Beograda 30.05.2013. ......................................... 292

Jovan Despotović, Uroš Krajnc, Jasna Plavišić, Nenad Jaćimović,Andrijana Todorović, Vanja Živanović, Sanja Milić

Modeliranje opšteg kanalizacinog sistema u Mariboru zavreme jakih padavina ............................................................................... 302

Veljko Prodanović, Željko Vasilić, Anja Ranđelović, Nenad Jaćimović,Miloš Stanić

Sistem za infiltraciju kišnice na urbanom slivu u Beogradu ................ 312

Aleksandar Đukić, Branislava Lekić, Dušan Prodanović, VladanaRajković Ognjanović

Savremene metode kontrole kvaliteta kišnog oticaja u urbanimpodručjima ................................................................................................ 319

Milan Bobušić, Maja Medenica, Aleksandar Šotić, Goran JovanovićPredlog novog načina terenskog informisanja o popravcikvarova (KNUC) na vodovodnoj mreži .................................................. 327

Ratko SpaićModel upravljanja budžetom multiprojekta u komunalnojizgradnji..................................................................................................... 334

Miroslav Cvjetković, Srđan TopalovićPotreba za restrukturiranjem preduzeća u sektoru vodovoda ikanalizacije u Srbiji .................................................................................. 341

Aleksandar KrstićPrikaz poređenja uspešnosti (benčmarkinga) preduzeća usektoru vodovoda i kanalizacije u Srbiji i okruženju ............................ 347

Aleksandar Krstić, Zlatko ArvajiTehničko-institucionalni pokazatelji preduzeća vodovoda ikanalizacije Srbije u procesu poređenja uspešnosti(benčmarkinga) ........................................................................................ 354

Sanda Nastić, Milorad Rosić, Aleksandar KrstićFinansijsko-ekonomski pokazatelji komunalnih preduzeća uprocesu poređenja uspešnosti (benčmarkinga) ..................................... 361

Ljiljana Ranđelović, Aleksandar KrstićAkreditacija preduzeća u sektoru vodovoda i kanalizacije uprocesu poređenja uspešnosti (benčmarkinga) ..................................... 369

302

MODELIRANJE OPŠTEG KANALIZACIONOG SISTEMAU MARIBORU ZA VREME JAKIH PADAVINA

MODELLING OF THE COMBINED SEWER SYSTEM INMARIBOR DURING HEAVY STORMS

JOVAN DESPOTOVIĆ1, UROŠ KRAJNC2, JASNA PLAVŠIĆ3,NENAD JAĆIMOVIĆ4, ANDRIJANA TODOROVIĆ5,

VANJA ŽIVANOVIĆ6, SANJA MILIĆ7

Rezime: Prikazana je primena modela opšteg kanalizacionog sistema u Mariboru za realnekišne epizode. Analizirano je funkcionisanje sistema pri vrlo jakim kišama, sa procenom is-ticanja vode iz sistema, zapremine plavljenja, mogućih zagađenja i doticaja do PPOV. Iakose smatra da se problemi kanalisanja i zaštite životne sredine se rešavaju izgradnjom PPOV,iskustvo iz Maribora govori da uključivanje PPOV otvara mnoga pitanja među kojima je ipitanje merodavne verovatnoće pojave računskih kiša. Na osnovu rezultata modeliranjadaju se predlozi za bolju kontrolu oticaja, korišćenje ukupne zapremine sistema i adekvatnupodelu doticaja na prelivima.Ključne reči: opšti sistem kanalizacije, prelivi, PPOV, Maribor, model SWMM

Abstract: The paper presents application of a simulation model to the combined sewersystem in the city of Maribor with historical storm events. Assessment of the system effi-ciency during storms, including surcharge, overflows, flood volumes, likelihood of pollu-tion and operation of WWTP, is presented. Although it is usually assumed that the pro-blems of wastewater disposal and pollution are solved with the WWTPs, the construction ofWWTP in Maribor opened numerous questions, including the question of the design pro-bability of flooding. The modelling results are used to propose better runoff control, use ofthe system storage and adequate distribution of flows at CSOs.

1 prof. dr Jovan Despotović, Univerzitet u Beogradu, Građevinski fakultet, Bulevar kraljaAleksandra 73 Beograd

2 dr Uroš Krajnc, Institut za ekološki inženiring, Ljubljanska 9, Maribor, Slovenija3 doc. dr Jasna Plavšić, Univerzitet u Beogradu, Građevinski fakultet, Bulevar kralja Alek-

sandra 73, Beograd4 doc. dr Nenad Jaćimović, Univerzitet u Beogradu, Građevinski fakultet, Bulevar kralja

Aleksandra 73, Beograd5 Andrijana Todorović, dipl. građ. inž., Univerzitet u Beogradu, Građevinski fakultet, Bule-

var kralja Aleksandra 73, Beograd6 Vanja Živanović, dipl. građ. inž., Cekibeo, Zahumska 26, Beograd7 Sanja Milić, master inž. građ., Cekibeo, Zahumska 26, Beograd

311

5. Zahvalnost.

Rezultati prikazani u radu zasnivaju se na istraživanjima sprovedenim u okvirunaučnog projekta Ministarstva prosvete i nauke Republike Srbije TR 37010 “Siste-mi za odvođenje kišnih voda kao deo urbane i saobraćajne infrastrukture”.

6. Literatura[1] ARSO (2007) Povratne dobe za ekstremne padavine po Gumbelovi metodi, Kišomerna

stanica Maribor – Tabor, period: 1948 – 2006.[2] CEN 752 (1999) Drainage outside buildings, CEN, Brusells.[3] Despotović, J. (2009) Kanalisanje kišnih voda, Građevinski fakultet, Beograd.[4] USA Environmental Protection Agency, SWMM 5.0,[5] IEI (2007) Odvajanje in čišćenje otpadne vode na območju Maribora – širše prispevno

območje čistilne naprave Maribor, Izdelava matematičnega modela mesta Maribor Ifaza, Mapa 1.1: Tehnično poročilo z osnovami modeliranja, Institut za ekološki inženi-ring, Maribor.

[6] IEI (2010) Odvajanje in čišćenje otpadne vode na območju Maribora – širše prispevnoobmočje čistilne naprave Maribor, Izdelava matematičnega modela mesta Maribor IIfaza, Mapa 1.1: Tehnično poročilo z osnovami modeliranja, Institut za ekološki inže-niring, Maribor.

[7] Harrremoes, P. (1994) Integrated and stochastic features of urban drainage systems,Wat. Sci. Tech., Vol.30 , No.1, pp.1-12.

[8] Cronquist, C., et al. (2004) Enhanced local treatment of combined sewer overflowsenabling the implementation of the Water Framework Directive, International Confe-frence NOVATECH 2004, Eds. Chocat, B., and M. Desbordes, Lyon, pp. 53-60.

[9] Despotović J., Krajnc U., Jovanović Z. Plavšić J. (2009) Matematički model kanaliza-cionog sistema Maribora radi unapređenja kanalizacionog sistema i rada PPOV-a, Vo-da i sanitarna tehnika, 39(4), str. 57-68.

[10]Stenstrom, M. K., Kayhanian, M. (2003) First Flush Phenomenon Characterization,California Department of Transportation, Division of Environmental Analysis, Sacra-mento, CA 95814.